گروه جامعه خبرگزاری فارس- مریم شریفی؛ چنته‌شان حسابی پر است وقتی درباره 9ماه پر فراز و نشیبی که از سر گذراندیم، سئوال می‌پرسی. می‌توانند فهرست بلندبالایی از خدمات برایت ارائه کنند که در آن از تولید کیت تشخیص، محلول ضدعفونی و تجهیزات پزشکی و راه‌اندازی بزرگترین کارخانه تولید ماسک جنوب غرب آسیا گرفته تا تلاش برای ساخت واکسن کرونا به چشم می‌خورد. از محققان و تلاشگران ستاد اجرایی فرمان امام (ره) می‌گویم که از روزهای ابتدایی شیوع ویروس کرونا عزمشان را جزم کردند تهدید را به فرصت تبدیل کنند. اینطور بود که گره‌های کور آن ویروس هزارچهره، با تلاش شبانه‌روزی و تحقیق و پژوهش این محققان جوان یکی‌یکی باز شد. حالا اگر از احوالاتشان بپرسی، از زیر سایه سنگین کرونا و تحریم‌های ظالمانه قد راست کرده‌اند و علاوه‌براینکه 6 واکسن کرونا را در دست اقدام دارند، با دستیابی به دانش فنی تولید «کیت تشخیص سریع کرونا»، نام جمهوری اسلامی ایران را به‌عنوان یکی از 3 کشور تولیدکننده این کیت پیشرفته ثبت کرده‌اند.
در یکی از روزهای ابتدایی آذرماه و درحالی‌که از تولد کیت‌های تشخیص سریع کرونا در ایران بیش از 2 هفته نمی‌گذشت، فرصت پیدا کردیم با حضور در سایت خط تولید کیت‌های آزمایشگاهی شرکت سلامت الکترونیک «برکت» وابسته به ستاد اجرایی فرمان امام (ره)، از نزدیک با این دستاورد بزرگ آشنا شویم؛ تولید کیت تشخیص سریع کرونا که تشخیص ابتلای افراد به ویروس کووید 19 را در کمتر از 20 دقیقه امکان‌پذیر کرده‌است. با ما در این گشت‌وگذار متفاوت و دلپذیر همراه باشید.
دکتر «سحر ناظر»، مدیر فنی خط تولید کیت‌های آزمایشگاهی شرکت سلامت الکترونیک «برکت»
اول «دوش هوا» بگیرید، بعد وارد شوید!
بعد از تعویض لباس و کفش و جاگذاشتن تمام وسایل پشت در سایت خط تولید، خانم دکتر جوانی لبخندبرلب به طرف محفظه‌ای شبیه اتاقک آسانسور هدایتمان می‌کند و می‌گوید: «قبل از ورود به سالن‌های تولید، باید از «اِیر شاوِر»(air shower) بگذرید.» دکتر «سحر ناظر»، مدیر فنی خط تولید کیت‌های آزمایشگاهی شرکت سلامت الکترونیک برکت، در مقابل نگاه‌های پرسشگرمان ادامه می‌دهد: «ازآنجاکه فضای تولید کیت‌های تشخیص آزمایشگاهی باید یک محیط کاملاً عاری از آلودگی و به‌اصطلاح یک محیط «کلین»(clean) باشد، افرادی که وارد می‌شوند باید لباس و کفش‌شان را تعویض کرده و روپوش و دمپایی‌های کلین بپوشند تا ناخواسته آلودگی‌های محیط بیرون را با خود وارد سالن تولید کیت نکنند.
افراد برای ورود به سالن های تولید کیت های تشخیصی باید از air shower(پرده هوا) عبور کنند
بعد از این مرحله، افراد باید وارد محفظه air shower یا «پرده هوا» شوند. در این محفظه با ورود فشار مثبت هوا از جهات مختلف، تمام ذرات موجود در سر تا پای افراد از بین می‌رود. پرده هوا درواقع کمک می‌کند حتی آن ذراتی که روی روپوش و دمپایی کلین افراد وجود دارد هم زدوده شود و تا جایی که امکان دارد از ورود آلودگی به سالن تولید کیت جلوگیری شود و درجه محیط به لحاظ شاخص‌های کلین بودن، تقلیل پیدا نکند.»
محققان بی‌ادعا و تلاش‌هایی که «برکتِ» دوران کرونا شد
آن طرفِ air shower، جنب و جوش دختران و پسران جوان سپیدپوش از آن سوی شیشه‌های حائل سالن تولید شماره 2 توجهم را جلب می‌کند. ابتدا و انتهای این سالن و سالن کناری‌اش با یک نگاه سریع به هم وصل می‌شود و این سئوال در ذهنم نقش می‌بندد که: «یعنی تمام آن اتفاق مهم در همین فضای کوچک رقم خورده؟!»… سفر کوتاه ما در سایت خط تولید کیت تشخیص سریع کرونا از سالن تولید شماره یک شروع می‌شود؛ جایی که مدیرعامل شرکت سلامت الکترونیک «برکت» و مدیر تولید شرکت آماده‌اند برای روایت راه طی‌شده در این مجموعه در 9 ماه کرونایی که پشت سر گذاشتیم.
دکتر «سید سجاد مروّجی»، مدیرعامل شرکت سلامت الکترونیک «برکت»
در سالن جمع‌وجور شماره یک که مرحله پیش‌تولید کیت‌ها شامل «محلول‌سازی» و آماده‌سازی ورقه‌های تشخیصی کیت تا رسیدن به یک محصول نیمه‌آماده در آن انجام می‌شود، دکتر «سید سجاد مروّجی»، مدیرعامل شرکت سلامت الکترونیک «برکت» به رسم انسان‌های موفقی که میانه‌ای با اتلاف وقت ندارند، بی هیچ آدابی و ترتیبی می‌رود سر اصل مطلب و روایت داستان جذاب تولید کیت تشخیص سریع کرونا در این مجموعه را اینطور شروع می‌کند: «جنس کار ما در شرکت سلامت الکترونیک «برکت» از همان ابتدا، از جنس سلامت الکترونیک و سلامت از راه دور و مباحث ژنتیک و ژنتیک محاسباتی بود. پیش‌تر که آمدیم و با پدیده کووید 19 مواجه شدیم، با توجه به زمینه مرتبط فعالیت‌هایمان، از بهمن ماه سال98 وارد بحث تولید کیت‌های تشخیص کرونا شدیم.
در طول 9 ماه گذشته کیت‌های مختلفی تولید کردیم و بعد از طی یک فرآیند رو به جلو، حدود 2 هفته قبل موفق به تولید کیت تشخیص سریع کرونا شدیم. درواقع تولید کیت‌های تشخیص سریع کرونا، نتیجه فعالیت گروه بزرگی از همکاران ما در تیم تحقیق و توسعه بوده است و همین حالا یک تیم 80، 90 نفره در خط تولید این کیت‌ها مشغول کار هستند. البته خوب است بدانید همچنان کیت‌های جدیدتری را هم در دست ساخت داریم.»
تولد همزمان کیت تشخیص سریع در ایران، آلمان و کره جنوبی
از نکات جذاب در ماجرای تولید کیت تشخیص سریع کرونا، مطرح شدن نام جمهوری اسلامی ایران به‌عنوان یکی از 3 کشور دارای تکنولوژی تولید این کیت‌ها بود. اما از آن جذاب‌تر، همزمانی تولید این کیت‌های پیشرفته در هر 3 کشور است. دکتر مروجی در این باره می‌گوید: «در دوران شیوع کرونا، کیت‌های بسیار زیادی در کشور تولید شده و از ابتدای شیوع کرونا تا امروز، چند نسل کیت داشته‌ایم. نسل اول یا اولین کیت‌هایی که در ایران ساخته شد، کیت‌های PCR بود. در مرحله بعد، کیت‌هایی به نام Rapid Test (کیت‌های آنتی‌بادی) ساخته‌شد که وزارت بهداشت نظر مساعدی نسبت به آن نداشت چون به یک دوره 4، 5 روزه برای تشخیص نیاز داشت. بعد، کیت‌های «اِلایزا»(Elisa) به بازار آمد و… تا امروز که موفق به ساخت آخرین و جدیدترین نسل کیت‌ها به نام کیت تشخیص سریع کرونا شده‌ایم.
اینکه گفته می‌شود در حال حاضر ما جزو 3 کشور تولیدکننده این کیت‌ها در دنیا هستیم، به این دلیل است که دو کشور دیگر (آلمان و کره جنوبی) هم به‌تازگی موفق به ساخت این کیت شده‌اند و این نوع کیت اساساً تا یک ماه قبل در دنیا وجود نداشت. درواقع ما و آن دو کشور، همزمان موفق به تولید کیت تشخیص سریع کرونا شدیم.»
دکتر «جواد رضایی»، مدیر تولید شرکت سلامت الکترونیک «برکت»
روی سکوی جهانی، با گذر از استانداردهای سازمان بهداشت جهانی
اگر فکر می‌کنید قرار گرفتن در بین 3 کشور دارای تکنولوژی ساخت کیت‌های تشخیص سریع کرونا، سقف آمال و آرزوهای محققان جوان شرکت سلامت الکترونیک برکت بوده، هنوز آنها و عطش‌شان برای رشد و پیشرفت در مسیر خدمت به هموطنان را نشناخته‌اید. صحبت‌ها که به اینجا می‌رسد، دکتر «جواد رضایی»، مدیر تولید شرکت سلامت الکترونیک «برکت» وارد بحث شده و با لبخند رضایت می‌گوید: «سازمان بهداشت جهانی (WHO) مجموعه‌ای از ارزیابی‌ها را برای بررسی کیفیت کیت‌های تولیدی در نظر گرفته‌است. کارشناسان این سازمان دو پارامتر را اندازه‌گیری می‌کنند و از تولیدکننده می‌پرسند: «حساسیت» و «اختصاصیت» کیت تولیدی شما چقدر است؟ خوب است بدانید با اینکه حساسیت بالای 80 درصد برای WHO قابل قبول است، حساسیتی که ما توانستیم به آن برسیم، 85 درصد بود. یعنی از حد موردنظر و قابل قبول این سازمان هم، بالاتر.
اختصاصیت کیت تولیدی ما هم 99 درصد و نزدیک به 100 درصد بود. این دو پارامتر باعث شد ما بتوانیم به لحاظ کیفیت هم، همرده با کشورهایی باشیم که توانسته‌اند این کیت را تولید کنند. یعنی در تولید کیت تشخیص سریع کرونا، نه‌تنها به لحاظ کمیت می‌توانیم به عدد بالایی برسیم، بلکه کیت‌های ما به لحاظ کیفیت هم کاملاً رقابتی با کیت‌های تولیدی دو کشور آلمان و کره جنوبی است.»
از 24 تا 72 ساعت به زیر 20 دقیقه رسیدیم
به‌طور طبیعی، انتظار می‌رود جدیدترین نسل کیت‌ها که تنها 3 کشور در دنیا موفق به تولید آن شده‌اند، امتیازهای ویژه و قابل‌توجهی نسبت به انواع قبلی کیت‌ها داشته‌باشد. بخش بعدی صحبت‌های دکتر مروجی، این نکته را تأیید می‌کند: «کیت‌های PCR که نسل اولیه کیت‌های تولیدی در کشور بود، از ابتدا در جامعه مرسوم شد و همچنان هم برای تشخیص کرونا مورد استفاده قرار می‌گیرد. با اینکه کیت‌های پی‌سی‌آر دقت بالایی دارد اما استفاده از آن با محدودیت‌هایی همراه است. اول اینکه، استفاده از این کیت برای تشخیص ابتلای افراد به کرونا، نیازمند تجهیزات آزمایشگاهی تخصصی است. دوم: تشخیص کرونا به‌واسطه کیت‌های PCR، 24 تا 72 ساعت زمان می‌برد. کیت‌های تشخیص سریع کرونا دقیقاً در همین دو نکته با کیت‌های اولیه پی‌سی‌آر تفاوت اساسی دارد؛ اولاً ازآنجاکه استفاده از کیت تشخیص سریع به تجهیزات پیشرفته آزمایشگاهی ندارد، شما می‌توانید در دوردست‌ترین مناطق کشور و حتی روستاها هم به‌راحتی از این کیت‌ها برای تشخیص کرونا استفاده کنید. دوماً با استفاده از کیت‌های تشخیص سریع، ظرف 10 تا 15 دقیقه ابتلا یا عدم ابتلای فرد به کرونا تشخیص داده می‌شود.
خب، حالا این چه مزیت‌هایی ایجاد می‌کند؟ در حالت قبل و در استفاده از کیت‌های PCR در فاصله 24 تا 72 ساعتی که موردنیاز بود، همان صف‌هایی که در مراکز درمانی و آزمایشگاهی ایجاد می‌شد، خودش منشأ آلودگی بود. از طرف دیگر به دلیل اینکه در آن فاصله فرد نمی‌دانست نتیجه تستش مثبت است یا خیر، ارتباطاتش را با اطرافیان ادامه می‌داد و ممکن بود ناخواسته باعث آلوده شدن آنها شود. به‌این‌ترتیب، چرخه انتقال ویروس ادامه پیدا می‌کرد. اما با استفاده از کیت تشخیص سریع، تکلیف ابتلا یا عدم ابتلای فرد به‌سرعت و کمتر از 20 دقیقه مشخص می‌شود و اگر نتیجه تست، مثبت باشد، فرد وارد قرنطینه می‌شود. بنابراین این کیت‌های جدید، فرآیند تشخیص آلودگی را کوتاه و چرخه انتقال آن را قطع می‌کند. همین چند مزیت است که باعث شده وزارت بهداشت اقبال زیادی به این کیت تشخیص سریع نشان دهد تا به وسیله آن بتواند چرخه انتقال ویروس کرونا را با سرعت زیاد قطع کند.»
به نام تشخیص سریع کرونا، به عشق مناطق محروم
همه‌چیز اما محدود به ماجرای قطع زنجیره انتقال ویروس مزاحم این روزها نیست. این‌همه تلاش در مجموعه برکت برای تولید کیت تشخیص سریع کرونا را باید در جهت دغدغه همیشگی اهالی ستاد اجرای فرمان امام (ره) و وظیفه ذاتی این نهاد ارزیابی کرد. مدیرعامل شرکت سلامت الکترونیک برکت در این باره می‌گوید: «ما در شرکت سلامت الکترونیک برکت، وابسته به ستاد اجرایی فرمان حضرت امام (ره)، در 8، 9 ماه گذشته، سابقه تولید انواع کیت‌ها را داشته‌ایم. هدف ما از تلاش برای تولید کیت تشخیص سریع کرونا این بود که بتواند زمینه‌ساز اجرای بحث «عدالت در سلامت» در جامعه باشد. اساساً یکی از ماموریت‌های اصلی ستاد اجرایی فرمان امام (ره)، محرومیت‌زدایی و برقراری عدالت اجتماعی است. خب، این مجموعه چطور می‌تواند عدالت در سلامت را در جامعه محقق کند؟ یکی از راه‌هایش این است که به طور مثال در دوران شیوع ویروس کرونا، اهالی آن روستای دورافتاده لب مرز هم بتوانند از کیت تشخیص کرونا استفاده کنند.
در تست PCR یا اِلایزا، این اتفاق نمی‌تواند بیفتد. چرا؟ چون ما باید 4، 5 دستگاه در اختیار داشته‌باشیم تا بتوانیم آن تست‌ها را انجام دهیم. خب، روستاها و مناطق محروم، از این قبیل دستگاه‌ها بهره‌مند نیستند. اما در تست تشخیص سریع، فقط با در اختیار داشتن همین کیت ساده، در هر نقطه‌ای می‌توان نمونه‌گیری را انجام داد و همان‌جا در سریع‌ترین زمان، نتیجه تست را مشخص کرد. پس یکی از اهداف ما در تولید کیت تشخیص سریع کرونا، تلاش در جهت برقراری عدالت در سلامت بود.»
کیت تشخیص سریع کرونا، عصای دست غربالگری خانه‌به‌خانه
«برای من باعث خوشحالی بود وقتی در خبرها خواندم بنا بر تصمیم وزارت بهداشت احتمال دارد از کیت تشخیص سریع ما در پایگاه‌های بهداشت و غربالگری‌های خانه به خانه استفاده شود. با این شیوه می‌توان همان‌جا در پایگاه بهداشت یا منزل افراد، ظرف مدت 20 دقیقه نتیجه را به آنها اعلام کرد. به‌این‌ترتیب تا حد زیادی خواهیم توانست با قطع چرخه انتقال، مانع انتشار ویروس کرونا در جامعه شویم.»
دکتر رضایی مکثی می‌کند و در تشریح مزیتی که استفاده از کیت تشخیص سریع را در هر مکانی امکان‌پذیر می‌کند، اینطور می‌گوید: «در تست PCR، آن «سوآب»(Swab) یا همان وسیله نمونه‌گیری از حلق و بینی، بعد از انجام نمونه‌گیری باید در یک محلول که درواقع یک محیط نگهدارنده ویروس است آغشته می‌شد، درِ آن بسته می‌شد و در شرایط استریل به محیطی که قرار بود تست انجام شود، ارسال می‌شد. این فرآیند، معضلات متعددی داشت که اولین مورد آن، مشکلات حمل‌ونقل آن بود. اینکه نمونه نریزد، جایی آلودگی ایجاد نکند، نحوه امحای آن به چه شکل باشد و… مشکل‌ساز بود. اما در تست تشخیص سریع، ما همه این موارد که باعث می‌شد دسترسی سخت باشد را حذف کرده‌ایم. حالا با کیت‌های تشخیص سریع، تمام فعالیت‌های مرتبط با انجام تست در همان محل انجام می‌شود و نیازی به انتقال نیست. نتیجه هم همان‌جا و ظرف کمتر از 20 دقیقه به فرد اعلام می‌شود.»
با این کیت، دنبال خود ویروس می‌گردیم
«نکته‌ای که در بسیاری از رسانه‌ها در انعکاس خبر رونمایی از کیت تشخیص سریع کرونا مغفول ماند، این است که این کیت، کیت تشخیص سریع مبتنی بر «آنتی ژن» است. بسیاری از افراد کیت ما را با کیت‌های تشخیصی آنتی بادی اشتباه می‌گیرند درحالی‌که ما آن نوع کیت را از حدود 7، 8 ماه قبل در کشور تولید کرده‌بودیم.» دکتر مروجی این تذکر را مطرح می‌کند و دکتر رضایی در تکمیل صحبت‌های او، در بیان تفاوت این دو نوع کیت می‌گوید: «کیت ما اولین کیت تشخیص آنتی ژن در ایران است و با کیت‌هایی که قبلاً در کشور ساخته شده، کاملاً متفاوت است؛ هم از نظر نوع تکنولوژی و هم به لحاظ نوع تشخیص.
به‌طور کلی، طبقه‌بندی عملکرد کیت‌ها به این شکل است: با استفاده از کیت، یا خود ویروس را تشخیص می‌دهیم یا تشخیص می‌دهیم که آیا سیستم ایمنی بدن فرد علیه این ویروس واکنش نشان داده است یا نه. حالا نحوه کار کیت تشخیصی آنتی بادی چگونه است؟ اگر تست آنتی بادی مثبت شود، یعنی سیستم ایمنی بدن فرد علیه آن ویروس واکنش نشان داده. اما با این تست، ویروس تشخیص داده نمی‌شود. تست آنتی بادی تشخیص می‌دهد آیا این ویروس قبلاً وارد بدن فرد شده که سیستم ایمنی بدنش به آن واکنش نشان دهد یا نه. در این شیوه، به یک فاصله زمانی حداقل 4، 5 روزه نیاز است. درواقع بعد از اینکه فرد آلوده شود، بسته به نوع سیستم ایمنی بدن او، از روز چهارم و پنجم روند مثبت شدن آنتی بادی شروع می‌شود، یعنی بدن فرد نسبت به ویروس واکنش نشان می‌دهد.
اما کیت جدید ما (کیت تشخیص سریع)، شبیه کیت PCR است. ویژگی این کیت این است که می‌آید خود ویروس یا همان «آنتی ژن» را شناسایی می‌کند. کیت ما هم مثل کیت پی‌سی‌آر می‌آید در یک فرآیند، دنبال خود ویروس یا آنتی ژن می‌گردد. اما کیت پی‌سی‌آر و کیت ما تفاوت‌هایی هم با هم دارند. در 7، 8 ماه گذشته شرکت‌های زیادی داشته‌ایم که کیت‌های PCR تولید کرده‌اند. در آن کیت‌ها، زمان جواب‌دهی در بهترین حالت، 24 ساعته است که در بعضی از مراکز تا 72 ساعت هم می‌رسد. ما همان تست PCR را با ایجاد تغییر در تکنولوژی آن، تبدیل کرده‌ایم به یک کیت Rapid Test یعنی کیت تشخیصی سریع.
بنابراین، نکته اول این است که این کیت تشخیصی سریع، اولین بار است در کشور تولید می‌شود. تا به حال این تکنولوژی در ایران وجود نداشته و ما اولین شرکتی هستیم که موفق شده‌ایم تکنولوژی آن را به دست بیاوریم. دومین نکته که خیلی هم مهم است، این است که این تست شبیه تست PCR است. یعنی همزمان که ویروس وارد بدن فرد می‌شود، این کیت تشخیص می‌دهد. نیاز به گذشت یک مدت زمان نداریم که سیستم ایمنی بدن فرد نسبت به ویروس واکنش نشان دهد. در این شیوه تشخیصی، موضوع مهم، خود ویروس است؛ یا وجود دارد یا ندارد. اگر ویروس در بدن فرد وجود ندارد، پس بیمار نیست. اگر ویروس وجود دارد، تست آنتی ژن مثبت می‌شود و این یعنی آن فرد در حال حاضر درگیر ویروس کووید 19 است و نیاز به قرنطینه و در موارد حاد، نیاز به بستری و درمان دارد.»
تولید انبوه، قیمت ارزان و دسترسی آسان‌تر
طبق گفته مدیرعامل شرکت سلامت الکترونیک برکت، ظرفیت تولید روزانه در خط تولید کیت تشخیص سریع کرونا، 100 هزار عدد است که این آمار قابل افزایش تا دو برابر است. علاوه‌براین، قیمت ارزان‌تر، از دیگر امتیازهای کیت جدید تشخیص کروناست. دکتر مروجی در ادامه در این باره می‌گوید: «قیمت کیت‌های تشخیص سریع کرونای تولیدی ما، حدود 30 درصد قیمت کیت‌هایی است که در تست PCR مورد استفاده قرار می‌گیرد. این ویژگی، هزینه تست کرونا را برای هموطنان بسیار پایین‌تر می‌آورد و به دلیل ارزان‌تر بودن، دسترسی افراد را به آن راحت‌تر می‌کند.»
می‌گویم: «در خبرها از مبلغی در حدود 200 هزار تومان برای کیت‌های شما صحبت به میان آمده‌بود…» و آقای دکتر در پاسخ می‌گوید: «تعیین قیمت کیت‌ها، از مواردی است که در اختیار وزارت بهداشت است و ما از اینکه وزارتخانه در اجرا، چه قیمتی برای این کیت‌های جدید در نظر می‌گیرد، اطلاعی نداریم. تنها نکته قطعی این است که قیمت کیت‌های تشخیص سریع کرونا، 30 درصد قیمت کیت‌های PCR است که در حال حاضر تست کرونا به وسیله آن انجام می‌شود.»
اول پاسخ به نیاز کشور، بعد صادرات
مثل همیشه، این بار هم حاصل تلاش محققان خوشفکر ایرانی حسابی خواهان پیدا کرده و مشتریان خارجی برایش به صف شده‌اند. مدیرعامل شرکت برکت در این باره می‌گوید: «در همین 2 هفته‌ای که از رونمایی تست تشخیص سریع کرونا می‌گذرد، از کشورهای مختلف با ما تماس گرفته‌اند و درخواست صادرات این کیت‌ها را داشته‌اند. اما در درجه اول، تمرکز ما روی تأمین نیاز کشور خودمان است. یعنی باید بتوانیم اول نیاز کشور به کیت‌های تشخیصی را رفع کنیم و آمار انجام تست‌ها را به یک حد قابل قبولی برسانیم، بعد گام دوم را برداریم و وارد مرحله صادرات شویم. همانطور که اشاره کردم، دغدغه اصلی ستاد اجرایی فرمان امام (ره) و شرکت سلامت الکترونیک برکت این است که در دورافتاده‌ترین مناطق کشور هم باید این تست انجام شود. بنابراین در این مجموعه، نگاه تجاری به این کیت وجود ندارد.»
حالا و در راستای همین دغدغه این سئوال پیش می‌آید که نحوه توزیع این کیت‌های گره‌گشا در نقاط مختلف کشور چگونه خواهد بود؟ می‌پرسم و دکتر مروجی در پاسخ می‌گوید: «ما درخصوص توزیع کیت‌ها و انجام تست، هیچ دخالتی نداریم و در این زمینه کاملاً تابع وزارت بهداشت هستیم. ما کیت‌ها را در این مرکز تولید کرده و سپس در اختیار وزارت بهداشت قرارمی‌دهیم. از این مرحله به بعد، این نهاد تصمیم می‌گیرد کیت‌ها را در کجا توزیع کند و انجام تست به چه طریقی اجرا شود.»
در سالن تولید شماره 2 چه خبر است؟
حالا نوبتی هم که باشد، نوبت سالن تولید شماره 2 و گروه جوانی است که بی‌وقفه در آن مشغول کار هستند. مدیر تولید شرکت سلامت الکترونیک «برکت» با اشاره به اینکه محصول نیمه‌آماده سالن تولید شماره یک در سالن تولید 2 تبدیل به محصول نهایی و بعد بسته‌بندی می‌شود، می‌گوید: «در این سالن، ورقه‌های تشخیصی نیمه‌آماده سالن شماره یک به وسیله دستگاه برش به شکل نوارهای 30 سانتی‌متری برش می‌خورد. وقتی این نوار کوچک داخل کاست قرار می‌گیرد، تبدیل به محصول آماده می‌شود. در مرحله بعد، کاست‌های حاوی نوارهای تشخیصی در فویل‌های آلومینیومی قرار می‌گیرد و سرِ آن توسط دستگاه سیل (seal) با حرارت دوخته می‌شود.
کیت تشخیص سریع کرونا به اضافه لوازم جانبی
حالا در این مرحله، محصول ما به‌عنوان کیت تشخیص سریع کرونا مبتنی بر آنتی‌ژن به همراه لوازم جانبی شامل یک محلول، یک لوله آزمایش، یک قطره‌چکان بلند و یک «سوآب»(ابزار نمونه‌گیری) بسته‌بندی می‌شود تا در اختیار نمونه‌گیران قرار گیرد. همین مجموعه کوچک و ساده، تمام ابزاری است که در تست تشخیص سریع کرونا به آن نیاز داریم. همین بسته کوچک می‌تواند به مناطق محروم ارسال شود و تست کرونا توسط آن انجام بگیرد.»
مگر می‌شود در کمتر از یک دقیقه نتیجه تست کرونا مشخص شود؟!
اشتیاق و هیجان ما برای آشنایی با نحوه عملکرد کیت‌های تشخیص سریع کرونا، باعث می‌شود دکتر رضایی برای انجام تست روی مهمانان اعلام آمادگی کند. شجاع‌ترها که داوطلب می‌شوند، برای چند لحظه سکوت در سالن برقرار می‌شود. آقای دکتر با سوآب یا همان ابزاری که شبیه گوش‌پاک‌کن بلند است، از حلق داوطلبان نمونه‌گیری می‌کند و مرحله ترسناک ماجرا شروع می‌شود. حالا همه سراپا گوش شده‌اند برای شنیدن نحوه عملکرد این کیت از زبان دکتر رضایی: «شیوه کار، بسیار ساده است. 15 قطره از محلول در لوله آزمایش ریخته می‌شود. بعد از اینکه به وسیله سوآب از بینی یا حلق بیمار نمونه گرفته شد، سوآب در این شیشه حاوی محلول قرار می‌گیرد. بعد از آغشته شدن سوآب با محلول، به وسیله قطره‌چکان 3 قطره از این محلول را برمی‌داریم و در چاهک کاست می‌ریزیم.
کیت تشخیص سریع کرونا- نتیجه این تست، «منفی» است
از اینجا، مرحله تشخیص ویروس توسط نوار تشخیصی داخل کاست شروع می‌شود و کمتر از 20 دقیقه، نتیجه آن مشخص می‌شود. روی هر کاست، دو قسمت نشانه‌گذاری شده است؛ قسمت C یا Control و قسمت T یا Test. اگر بعد از ریختن آن 3 قطره در کاست، روی نوار تشخیصی داخل کاست فقط در قسمت C یک خط تشکیل شود، نتیجه تست، منفی است و فرد، مبتلا به ویروس کرونا نیست. اما اگر در قسمت T هم یک خط تشکیل شود، وجود این 2 خط، نتیجه تست را مثبت می‌کند و نشان می‌دهد فرد، گرفتار ویروس کرونا شده‌است.»
کیت تشخیص سریع کرونا- نتیجه این تست، «مثبت» است
اما این تمام ماجرا نیست. دکتر رضایی از شرایط ویژه‌ای می‌گوید که حتی می‌تواند در یک دقیقه، نتیجه تست فرد را مشخص کرده و نشان دهد او مبتلا به کروناست: «به‌طور کلی، در تمام نمونه‌ها خط مربوط به قسمت C زیر یک دقیقه تشکیل می‌شود اما باید آن مدت زمان 10 و 15 دقیقه و نهایتاً 20 دقیقه بگذرد تا مشخص شود خط قسمت T هم تشکیل می‌شود یا نه. اما در مورد بیمارانی که میزان ویروس کرونا در بدنشان خیلی زیاد است، این قاعده رعایت نمی‌شود و هر دو خط در کمتر از یک دقیقه تشکیل می‌شود! و به سرعت مشخص می‌شود آنها مبتلا به کرونا هستند. به این نمونه‌ها، «مثبت قوی» گفته می‌شود.»
گوش‌ها با آقای دکتر است اما نگاه‌ها مدام نمونه‌های روی میز را برانداز می‌کند. با گذشت 10، 15 دقیقه و با تشکیل فقط یک خط در قسمت C تمام نمونه‌ها، آقای دکتر خیال داوطلبانی که تست داده‌اند را راحت می‌کند که نتیجه تستشان منفی است…
چرا تست منفی، قابل اتکا نیست؟
یکی از نکاتی که درباره تست پی‌سی‌آر مطرح می‌شود، این است که فقط نتیجه مثبت این تست، قطعی و ارشمند است و در مقابل، نتیجه منفی آن، نمی‌تواند دلیل محکم و قطعی برای عدم ابتلای فرد به کرونا باشد. می‌پرسم: «این موضوع چه علتی دارد و آیا این موضوع در تست تشخیص سریع کرونا هم وجود دارد؟» دکتر جواد رضایی در پاسخ می‌گوید: «فاکتور «حساسیت» که درباره کیت‌های تشخیصی مطرح می‌شود، به همین معناست؛ یعنی آیا این کیت می‌تواند ویروس را در بدن فرد با کمترین میزان تشخیص دهد یا نه؟ به‌طور کلی تمام روش‌های آزمایشگاهی با درصدی از خطا همراه است. این خطا می‌تواند به دلیل روش انجام باشد که درباره تست PCR صدق نمی‌کند چون این نوع خطا در این تست به حداقل رسیده‌است یعنی این تست، حساسیت بسیار بالایی دارد. یا می‌تواند به خاطر عملکرد افراد مؤثر بر روند انجام تست باشد؛ فردی که نمونه‌گیری را انجام می‌دهد، فردی که نمونه را در آزمایشگاه آماده می‌کند یا فردی که با دستگاه کار می‌کند. همه اینها باعث می‌شود خطاهای کوچک روی هم جمع شود و نتیجه تست را دچار خطا کند.
در حال حاضر به طور قطعی نمی‌توانیم بگوییم روشی که حساسیت 100 درصد داشته‌باشد، وجود دارد. به همین دلیل، نتیجه مثبت تست کرونا، قطعی در نظر گرفته می‌شود و براساس آن، افراد به قرنطینه فرستاده شده و تحت درمان قرار می‌گیرند. اما نتیجه منفی این تست، نمی‌تواند دلیل قطعی برای عدم ابتلای افراد به کرونا باشد و باید تست‌های مجدد در روزهای مختلف انجام شود.»
کیت تشخیص سریع ایرانی، مطمئن‌ترین و دقیق‌ترین
انگار نکته مهمی در ذهن آقای دکتر جرقه زده‌باشد، مکثی می‌کند و در ادامه می‌گوید: «حتی نوع سوآب (ابزار نمونه‌گیری) هم، می‌تواند در نتیجه تست مؤثر باشد. ما از نوع خاصی از سوآب به نام سوآب «داکرون» استفاده می‌کنیم که مشخصات متفاوتی دارد. برخلاف گوش‌پاک‌کن، سرِ سوآب داکرون، از الیاف نیست بلکه سر آن حالت برس مانند دارد و مخصوص نمونه‌گیری از حلق و بینی است. در تست پی‌سی‌آر، از هر دو مدل سوآب استفاده می‌شود اما ما برای اینکه دقت تست را بالا ببریم و خطا را به حداقل برسانیم، فقط از سوآب داکرون استفاده می‌کنیم. مشکل الیاف این است که احتمال اینکه نمونه زیادی در آن جمع شود، کم است. به همین دلیل، احتمال خطا در این تست وجود دارد. علاوه‌براین، سوآب الیافی، ضخامت زیادی دارد، اما ضخامت سوآب داکرون، تعریف‌شده است. برای مثال، برای بینی، ضخامت 3 تا 5 میلی‌متری تعریف‌شده است. با استفاده از این سوآب‌ها، هم بیمار کمتر اذیت می‌شود و هم درصد جذب ویروس توسط سر برس مانند آن خیلی بیشتر می‌شود. به همین دلیل و برای اینکه همکاران نمونه‌گیر برای تهیه سوآب به زحمت و دردسر نیفتند، ما خودمان را موظف کرده‌ایم داخل بسته کیت، یک سوآب مخصوص هم قرار دهیم.»
با این اوصاف، می‌توان انتظار داشت کیت تشخیص سریع کرونای تولید ایران، از دقتی بالاتر برخوردار باشد؟ پاسخ دکتر رضایی مثبت است: «تست ما دقیقاً به شیوه تست PCR انجام می‌شود که در حال حاضر بهترین روشی است که در دنیا مورد تأیید قرار گرفته‌است. اما باید بگویم کیت ما یک قدم نسبت به کیت‌های پی‌سی‌آر جلوتر رفته‌است. همانطور که اشاره کردم، درجه حساسیت قابل‌قبول سازمان بهداشت جهانی برای کیت‌های تشخیصی، 80 درصد است اما حساسیت کیت تشخیص سریع ما، 85 درصد است. به این معنی که از هر 100 بیمار، کیت ما دارد 85 بیمار کرونا را بدون هیچ ایرادی تشخیص می‌دهد و این مایه افتخار است. مواردی که این کیت تشخیص نمی‌دهد هم، به دلیل روش یا تکنولوژی نیست بلکه می‌تواند به دلیل نوع نمونه‌گیری، فرد نمونه‌گیر و سایر عوامل باشد.»
غرور؛ حس مشترک این روزهای ما و مردم است
اما نمی‌شود از موفقیت بزرگ شرکت سلامت الکترونیک برکت در تولید کیت تشخیص سریع کرونا بگوییم و یادی از بازوهای جوان و پرانگیزه این شرکت دانش‌بنیان نکنیم. دکتر رضایی که ارتباط خوب و صمیمانه‌ای با اعضای گروه دارد، انگار بخواهد حق شاگردان جوانش در این مجموعه را ادا کند، می‌گوید: «این محققان جوان که فارغ‌التحصیلان رشته‌های مرتبط ازجمله ژنتیک، میکروب‌شناسی، هماتولوژی (خون شناسی)، زیست‌شناسی و شیمی هستند، با اشتیاق و علاقه در فعالیت‌های تحقیقاتی شرکت برکت مشارکت دارند تا جایی که گاه از 8 صبح تا 10 شب در مجموعه می‌مانند و کار می‌کنند.»
«ثمین داودی»، 27 ساله و کارشناس ارشد رشته بیوفیزیک، یکی از همین جوانان پرشور و باانگیزه است. او که از بهمن ماه سال گذشته به گروه تحقیقاتی تولید کیت‌های تشخیص کرونا در این مجموعه ملحق شده، از حس و حالش بعد از کسب موفقیت بزرگ در تولید کیت تشخیص سریع کرونا اینطور می‌گوید: «خیلی خوشحالم که عضوی از این مجموعه هستم و توانسته‌ام کمکی برای کشورم و مردم جامعه‌ام انجام دهم. بازخوردهای بسیار خوبی هم از خانواده و دوستانم بعد از انتشار خبر این موفقیت دریافت کردم. ما هرچقدر بتوانیم فرآیند تشخیص ابتلای افراد به ویروس کرونا را تسریع کنیم، چرخه انتقال این ویروس در جامعه هم زودتر قطع و این بیماری زودتر ریشه‌کن می‌شود. این موضوع برای همه، اهمیت دارد و اطرافیان من هم خیلی خوشحالند و احساس غرور می‌کنند که ما توانسته‌ایم این کیت‌های تشخیص سریع کرونا را خودمان در کشور تولید کنیم. راستش را بخواهید، ما هم در این حس شادی و غرور، با آنها مشترک هستیم. هر وقت یادمان می‌افتد اینجا داریم قدمی برای کمک به سلامت مردم کشورمان برمی‌داریم، خیلی روحیه و انگیزه می‌گیریم. واقعاً با عشق و علاقه و بر اساس یک احساس وظیفه درونی نسبت به جامعه در این مرکز حاضر می‌شویم و فعالیت می‌کنیم.»
می‌دانی می‌توانی تمام انسان‌ها را نجات دهی؟!
اما بشنوید از «پیام زائری»، کارشناس ارشد رشته هماتولوژی آزمایشگاهی که حضورش در این گروه و مشارکت در روند تولید کیت‌های تشخیص کرونا را یک سعادت می‌داند و می‌گوید: «خد را شاکرم که مرا به این مجموعه رساند چراکه خدمت به بشریت و وطن، اهمیت فراوانی دارد. آیه شریفه قرآن می‌فرماید: «وَ مَن أحیاها فَکأنّما أحیا الناسَ جمیعاً». یعنی «هرکس جان یک نفر را نجات دهد، گویی تمام انسان‌ها را نجات داده‌است.» نگاه من به فعالیت در این مجموعه و تلاش برای مقابله با ویروس کرونا و حفظ سلامت هموطنانم، مطابق دیدگاه این آیه شریفه است و خیلی خوشحالم که از بهمن ماه سال گذشته این موهبت نصیبم شد در این مجموعه فعالیت کنم.»
به گفته پیام، فارغ‌التحصیلان جوانی که حالا عضوی از یک گروه افتخارآفرین هستند، همگی بعد از گذر از فیلترهای تخصصی و قبولی در چند مرحله مصاحبه علمی و فنی موفق به حضور و فعالیت در این مجموعه شده‌اند: «کسب چنین موفقیتی در سطح بین‌المللی با وجود تمام تحریم‌های ظالمانه و قرار گرفتن نام ایران در میان 3 کشور دارای تکنولوژی تولید کیت تشخیص سریع کرونا، واقعاً مسرت‌بخش است. هم من و هم خانواده‌ام بسیار خوشحالیم که پاسخ آن‌همه درس خواندن در یکی از بهترین دانشگاه‌های کشور را اینجا و با سهیم بودن در این موفقیت گرفتم. خدا را شکر می‌کنم و از اساتیدی مانند دکتر مروّجی و دکتر رضایی ممنونم که اجازه دادند من هم عضوی از این مجموعه باشم. این کیت که در کمتر از 20 دقیقه می‌تواند ویروس کرونا را تشخیص دهد، نه‌تنها به درمان بیماران در مراحل اولیه کمک می‌کند، بلکه تا حد زیادی مانع از گسترش ویروس در جامعه می‌شود و این واقعاً دستاورد بزرگی است.»
اساتیدمان گفتند: «با موفقیت شما، خستگی‌مان در رفت»
چشم می‌گردانم در فضای کوچک سالن تولید 2 و می‌گویم: «در دقایقی که اینجا شاهد فعالیت شما و دوستان‌تان هستم، احساس می‌کنم برای جوانانی که هر کدام سال‌ها در بهترین دانشگاه‌ها و رشته‌ها تحصیل کرده و معتبرترین مدارک تحصیلی را کسب کرده‌اند، مهم نیست اینجا چه کاری انجام دهند؛ از برش نوارهای تشخیصی و دوخت فویل‌های آلومینیومی گرفته تا بسته‌بندی کیت‌ها…» انگار به هدف زده‌ام که محقق جوان لبخندبرلب می‌گوید: «دقیقاً همین‌طور است. در این شرکت، از بالاترین مقام تا نیروهای پایین‌ترین سطوح، همگی به‌صورت یک تیم و در جهت منافع ملی مشغول فعالیت هستند. ما وقتی می‌بینیم مدیرعامل شرکت تا نیمه‌شب در مجموعه می‌ماند و کار می‌کند، ما هم تشویق می‌شویم بیشتر فعالیت کنیم. علاوه‌براین وقتی شرایط جامعه در مواجهه با کرونا و نتیجه مثبت محصول تولیدی‌مان در بهبود این شرایط را می‌بینیم، اثر کارمان را ملموس‌تر درک می‌کنیم و بازخوردهای مثبت هم مثل یک پاداش کوتاه‌مدت، باعث می‌شود انگیزه مضاعفی برای کار و تلاش پیدا کنیم.
جالب است بدانید بعد از انتشار خبر تولید این کیت‌های تشخیص سریع کرونا، اساتیدمان در دانشگاه لطف داشتند و می‌گفتند: «ما نتیجه سال‌ها فعالیت و تلاش‌مان را به‌واسطه حضور شما در این مجموعه و مشارکت‌تان در کسب این موفقیت گرفتیم.» اساتید با اینکه به لحاظ سنی و جایگاه علمی در مرتبه بسیار بالاتری هستند، اما با بزرگواری از ما تقدیر می‌کردند و مورد تشویق قرارمان می‌دادند. جالب است، اساتید برای نقش کوچک ما در این پروژه بزرگ خیلی ارزش قائل بودند و می‌گفتند: «با این موفقیت شما، خستگی ما در رفت.» و این لطف آنها واقعاً برای ما انگیزه‌بخش بود.»
حالا ما هم «مدافع سلامت» هستیم
روایت شیرین پیام زائری از واکنش اساتید دانشگاه به خبر موفقیت مجموعه سلامت الکترونیک برکت در تولید کیت تشخیص سریع کرونا که به پایان می‌رسد، دکتر «سحر ناظر» هم وارد بحث می‌شود و جملات کوتاه و انرژی‌بخشش، حسن ختام این بازدید دلچسب و غرورآفرین می‌شود: «سال گذشته و از حوالی دی ماه، فعالیت‌های تحقیقاتی ما در مجموعه برکت شروع شد. با اینکه در آن زمان هنوز پای کرونا به ایران باز نشده‌بود، اما پیش‌بینی می‌کردیم این اتفاق بیفتد. بنابراین برای مقابله با شیوع احتمالی کرونا در کشور شروع به برنامه‌ریزی کردیم. حالا برای همه باعث خوشحالی است که نتیجه بیش از 9 ماه تلاش و زحمت مجموعه همکاران در شرکت سلامت الکترونیک برکت در قالب تولید کیت تشخیص سریع کرونا به ثمر نشسته است و نام ایران را به‌عنوان یکی از 3 کشور برتر دنیا در این زمینه ثبت کرده‌است. با این موفقیت، فکر می‌کنم اغراق نباشد اگر بگوییم حالا می‌توان لقب «مدافع سلامت» را برای اعضای خانواده برکت هم به کار برد.»
انتهای پیام/
منبع خبر