به گزارش مشرق، همانطور که می دانید عملیات الی بیت المقدس از شامگاه پنجشنبه نهم اردیبهشت ۱۳۶۱ شروع شد. این عملیات پس از ۲۵ روز نبرد سخت سرانجام با آزادسازی خرمشهر در روز سوم خرداد۱۳۶۱ به پایان رسید.
اکنون به مناسبت سی و هشتمین سالگرد این پیروزی غرورانگیز سیر انجام و دشواریهای این عملیات را به نقل از کتاب "همپای صاعقه" پی می گیریم:
فتحی مافوق طبیعت
گزارش عملیات الی‌بیت‌المقدس ـ قسمت اول
علل انتخاب منطقه
پس از آزادسازی مناطق غرب رودخانه کرخه در عملیات فتحمبین، منطقه عمومی غرب رودخانه کارون یعنی آخرین منطقه اشغالی جبهه‌ی جنوب که همچنان در دست دشمن قرار داشت، در روند سلسله عملیات‌های آزادسازی مناطق اشغالی مدنظر قرار گرفت. برخلاف گذشته که در زمینه انتخاب منطقه برای عملیات،گاهی بین فرماندهان نظامی اختلاف‌نظر به وجود میآمد، در مورد این منطقه اتفاق‌نظر کاملی وجود داشت، به همین دلیل، بلافاصله پس از اتمام عملیاتِ «فتحمبین» مقدمات اجرای عملیات الی‌بیت‌المقدس فراهم شد.
در اجرای عملیات جدید از آن جهت بر سرعت عمل تاکید میشد، که دشمن اطمینان داشت آزادسازی این منطقه هدف عملیات بعدی جمهوری اسلامی است، لذا سهل‌انگاری در این امر، افزایش آمادگی دشمن و دشوارتر شدن کار نیروهای خودی برای رسیدن به اهداف را در پی داشت. ضمن این که دشمن از مدتها پیش بر اقدامات پدافندی خود در این منطقه افزوده بود.
با آنکه فرماندهان نظامی ایران، منطقه غرب کارون را برای عملیات انتخاب کرده بودند، ولی هنوز نگرانی‌هایی وجود داشت؛ محسن رضایی میرقائد؛ فرمانده کل وقت سپاه در این باره گفته است:
«… همچنان، از نظر تاکتیکی، این نگرانی وجود داشت که [ آیا] دشمن در پشت جاده اهواز ـ خرمشهر در مقابل ایستگاه حسینیه به لحاظ استحکامات و استعداد از چه موقعیتی برخوردار است؟ این نگرانی با به دست آوردن اطلاعات از عمق [ منطقه استقرار] دشمن و همچنین پیدا کردن یک منطقه استراتژیکی ـ عملیاتی که کلید منطقه بود، برطرف شد: منطقه جنوب صحرای کوشک تا شمال ایستگاه حسینیه، قلب منطقه بود که با تسلط بر این منطقه، می توانستیم برای دشمن مشکل ایجاد کنیم. در این منطقه لشکر ۳ زرهی به عنوان احتیاط، لشکر ۱۱ و تیپ ۴۸ در خرمشهر و لشکرهای ۵ مکانیزه و ۶ زرهی در شمال منطقه(دشت جُفِیر)مستقر بودند. دوگانگی ماموریت احتیاطهای دشمن، ما را از اهمیت منطقه آگاه کرد. ما چنین پیش بینی می‌کردیم که در صورت دست‌یابی به این منطقه، میتوانیم:
۱ـ عقبه‌ی لشکرهای ۵ و ۶ را تهدید کنیم؛ چون دشت جُفِیر، به منزله تمامی عقبه دشمن محسوب میشد.
۲ـ پیشروی به سمت بصره را تسهیل کنیم.
۳ـ نسبت به خرمشهر و انجام تک احاطه‌ای در این منطقه، از موقعیت سرکوب برخوردار شویم.»
موقعیت منطقه
منطقه عمومی جنوب‌غربی اهواز و غرب رودخانه کارون، در میان چهار مانع طبیعی قرار دارد که به ترتیب از شمال به رودخانه کرخه کور، از جنوب به رودخانه اروند، از شرق به رودخانه کارون و از غرب به هورالهویزه و شط‌العرب منتهی میشود. زمین این منطقه به لحاظ برخورداری از موانع طبیعی، از چهار سمت به هم پیوسته و به شکل مستطیل می‌باشد که به دلایلی برای هر دو کشور ایران و عراق از نظر استراتژیکی با ارزش است.
وضعیت دشمن
فرماندهی سپاه سوم نیروی زمینی ارتش عراق تدابیر پدافندی ویژه‌ای در این منطقه به مورد اجراء‌گذاشته بود؛ نحوه آرایش نیروهای دشمن با توجه به موقعیت زمین، به صورت مثلثی فرضی بود؛ مثلثی که ضلع شرقی آن، به طول حدود ۱۰۰ کیلومتر در امتداد رودخانه کارون، از خرمشهر تا آبادی ملیحان، واقع در ۲۰ کیلومتری جنوب غربی اهواز قرار داشت؛ ضلع شمالی آن حدود ۶۰ کیلومتر از ملیحان در امتداد کرانه جنوبی رودخانه کرخه کور، هویزه، رودخانه نیسان تا هورالعظیم کشیده شده بود و ضلع بزرگ این مثلث نیز، خط مرزی دو کشور؛ از محل تلاقی رودخانه نیسان با هورالعظیم تا پاسگاه ژاندارمری «حدود» در کرانه نهر خیّن، به طول ۱۵۰ کیلومتر بود.
تدبیر پدافندی دشمن در ضلع شمالی مثلث که شامل شرق هورالعظیم، ساحل رودخانه‌های نیسان و کرخه و ادامه خط دفاعی در حوالی آبادی ملیحان و به طرف جنوب تا پادگان حمید میشد، چنین بود: ایجاد استحکامات فشرده، بهرهبرداری از موانع هورالعظیم و مناطق آبگرفتگی، تهیه قدرت آتش متراکم و انبوه و پیش‌بینی احتیاطهای قوی برای انهدام رخنه‌های احتمالی؛ با استقرار دست‌کم دو لشکر تقویت شدة ۵ مکانیزه و ۶ زرهی در دشت جُفِیر.
اساساً، تدبیر پدافندی دشمن در این منطقه مبتنی بر این باور بود که سمت اصلی تهاجم نیروهای ایرانی از جاده اهواز ـ خرمشهر خواهد بود، زیرا ـ بر پایه‌ی روش‌های کلاسیک ـ وجود این جاده به عنوان عقبه مطمئن، بهترین راه کار شناخته میشد. بنابراین، دشمن علاوه بر استقرار دو لشکر تقویت شده‌ی ۵ مکانیزه و ۶ زرهی،در دشت جُفِیر واقع در منطقه جنوب غربی اهواز و جاده‌ی استراتژیک اهواز به خرمشهر، استحکامات و مواضع بسیاری را با بهرهبرداری از موانع طبیعی ایجاد کرده بود.
باید به این واقعیت مهم اشاره کرد که تدبیر پدافندی فرماندهی ارتش عراق در ضلع شرقی منطقه، در امتداد رودخانه کارون ـ با توجه به ناآگاهی دشمن از سمت اصلی تک نیروهای خودی ـ بسیار ضعیف بود و تنها در برخی از نقاط، مواضعی را به وجود آورده و با اتکا به یگان‌های سبک تامینی و پوششی، به احتیاطهای متحرک و غیرمتحرک بسنده کرده بود. لشکر ۳ زرهی سپاه سوم نیروی زمینی ارتش عراق با استقرار در سه محل جداگانه در غرب جاده اهواز ـ خرمشهر، وظیفه دفاع را به عهده داشت. فاصله نیروهای تامینی و پوششی دشمن از ساحل غربی رودخانه کارون سبب شد که نیروهای خودی با تدبیر عملیات عبور از رودخانه، نیروهای دشمن را غافلگیر کنند.
در ضلع جنوبی (منطقه خرمشهر) دشمن با نیرویی به استعداد ۱۷ گردان پیاده (صرف‌نظر از گردان‌های زرهی و مکانیزه‌اش) در دو سمت شرقی و شمالی شهر اشغالی خرمشهر آرایش گرفته بود تا هرگونه عملیات عبور از رودخانه در تک جبهه‌ای به داخل خرمشهر و یا ورود به این شهر از سمت شمال را مهار کند. ایجاد استحکامات در خرمشهر با تخریب ساختمان‌ها برای جلوگیری از فراهم شدن زمینه مناسب جهت وقوع جنگ شهری و نبرد تن به تن، بخش دیگری از تلاش دشمن به منظور حفظ خرمشهر بود.
ادامه دارد…