به گزارش سرویس دفاع و امنیت مشرق، اگرچه تصور می شد با تبلیغات و سانسورهای هدفمند رسانه های غربی، طرح فروش جنگنده اف ۳۵ به متحدان آمریکا سرعت گرفته و این کشور، سود زیادی از این معامله اقتصادی- نظامی به جیب می زند اما سناریوی ایالات متحده به خوبی که تصور می شد پیش نرفت و همچنان مشکلات و افزایش هزینه های استفاده از این جنگنده، موجب اعتراض کاربران آن شده است. در جدیدترین حاشیه و مشکلی که درباره این جنگنده پیش آمده، به نظر می رسد نزدیک ترین متحد آمریکا در جهان یعنی انگلستان نیز از این جنگنده خسته شده و به دنبال تمام کردن مشارکت خود در این طرح است. اما قبل از رسیدن به بحث های مربوط به انگلستان و اف ۳۵ بد نیست در ابتدا نگاهی به ریشه های مشکلات پروژه مورد نظر داشته باشیم.
بیشتر بخوانید:
شاهکار گرانفروشی دولت آمریکا به گاوهای شیرده منطقه بابت «هزینه تسلیم شدن» / باید پاتریوت و کروز را ۲ تا ۳ برابر قیمت رسمی بخرید! +عکس
صف طولانی محافظان نفتکش‌ها در مراکز تعمیراتی انگلستان/ ارتش بی غروب ملکه فقط ۱۰ شناور عملیاتی دارد! +عکس
کلیت برنامه جنگنده تهاجمی مشترک یا JSF که از ابتدای قرن جدید آغاز به کار کرد، بر پایه یک هواپیمای منظوره در سه مدل اصلی بود که بتواند جایگزین چندین جنگنده غربی خصوصا، اف ۱۶، اف ۱۸، هریر و آ ۱۰ شود. این جنگنده در سه مدل A، B و C توسعه پیدا کرد که مدل آ در حقیقت گونه نشست و برخاست عادی مخصوص نیروی هوایی، گونه بی در حقیقت مدل نشست و برخاست کوتاه و عمودی و مدل سی نیز گونه ناونشین این هواپیما به حساب می آید. از همان ابتدای طرح، تاخیرها و افزایش هزینه ها یکی از مهمترین موضوعات مطرح شده در خصوص این پرنده بود و در بحث هزینه های خرید در سری های اولیه، قیمت هر جنگنده به بالای ۱۰۰ و حتی گاهی حدود ۱۲۰ میلیون دلار هم می رسید. البته با افزایش تعداد تولید این جنگنده قیمت تولید کاهش پیدا کرد اما مشکلات، در بخش دیگری خود را نشان داد.
جنگنده های اف ۳۵ بی در مسیر انتقال از آمریکا به انگلیس در سال ۲۰۱۸ میلادی
جنگنده اف ۳۵ در حقیقت متکی به یک رایانه خاص است که باید برای استفاده از هر بخش آن و یا اضافه کردن هر سیستم جدید به آن، یک سری تغییرات و ارتقاء های نرم افزاری انجام داد. بخشی از این ارتقاء ها با عنوان بلوک ها شناخته می شوند. در حال حاضر یکی از جدیدترین ارتقاء ها به اسم بلوک ۴ شناخته می شود. بسیاری از جنگنده هایی که در این سالها به خود نیروهای مسلح آمریکا یا برخی از مشتریان بین المللی آن تحویل شده در بلوک های پایینی تحویل شده و عملا کشورهای خریدار بایستی در یک هزینه جدید دوباره با صرف رقم های قابل توجه ارتقاء نرم افزاری پرنده ها را انجام دهند.
انگلستان شریک بزرگ یا بازنده بزرگ؟
اگر بخواهیم به ابتدای عصر موتورهای جت بازگردیم، انگلستان به نوعی یکی از پایه گذاران و اصلی ترین سازندگان هواپیماهای جت جنگی به حساب می آید. در سالهای جنگ سرد و به دلیل فشارهای بعد از تمام شدن جنگ جهانی به اقتصاد این کشور و از دست دادن بخش زیادی از مستعمره ها توسط این کشور، عملا انگلیسی ها از رقابت مستقل برای طراحی و ساخت جنگنده خارج شده و به سمت طرح های مشترک با دیگر کشورهای اروپایی رفتند که طرح هایی مثل جنگنده تورنادو و یا یوروفایتر تایفون از جمله این برنامه ها بوده اند. در برنامه اف ۳۵ انگلیسی ها به عنوان اولین شریک در این طرح بزرگ وارد شده و آمریکایی ها بارها تاکید کردند که دسترسی های بسیار خاصی را هم به موارد طبقه بندی شده جنگنده اف ۳۵ به انگلستان به عنوان شریک راهبردی خواهند داد.
از همان ابتدای کار، انگلیسی ها به دنبال زنده کردن نیروی دریایی رو به ضعف خود بود اما جنگنده های عمود پرواز هریر که در سالهای قبل از روی ناوهای هواپیمابر انگلیسی پرواز می کردند عملا توانایی مقابله با تهدیدات جدید را نداشته و انگلیس نیز به سمت بازنشسته کردن ناوهای هواپیمابر قدیمی و جنگنده های هریر و ساخت نسل جدید ناوهای هواپیمابر به اسم ملکه الیزابت در دو فروند و مجهز کردن آنها با جنگنده اف ۳۵ مدل بی رفت. نیروی هوایی انگلیس نیز در نهایت تصمیم به خرید همین مدل از جنگنده اف ۳۵ گرفت. در نهایت و بر اساس گزارشی که بر اساس برآورد دفاعی سال ۲۰۱۵ انگلستان منتشر شده، قرار بر این بود که این کشور در طول مدت تولید این جنگنده در نهایت ۱۳۸ فروند از آنها را از آمریکا خریداری و در نیروی دریایی و هوایی خود وارد خدمت کند.
تمرین های نشست و برخاست توسط جنگنده اف ۳۵ بی از روی ناو هواپیمابر ملکه الیزابت
در حال حاضر خرید ۴۸ فروند اف ۳۵ بی برای نیروی دریایی انگلیس و دو ناو هواپیمابر ملکه الیزابت و پرنس ولز قطعی شده چرا که در صورت لغو شدن این قرارداد، اصولا پرنده ای برای عملیات از روی این ناوها وجود ندارد که در مجموع، این قرارداد چیزی در حدود ۹.۱ میلیارد پوند برای انگلیسی ها هزینه در بر خواهد داشت. البته برخی منابع نزدیک به دولت انگلیس این مسئله را طرح کرده اند که برآورد ۹.۱ میلیاردی با افزایش رو به رو بوده و در نهایت رقمی در حدود ۱۰.۵ میلیارد دلار بر روی دست لندن خرج خواهد گذاشت. در کنار تمام مشکلات و افزایش قیمت ها و تاخیرهای برنامه اف ۳۵ که به نوعی تمامی کشورهای عضو برنامه را درگیر کرده بود، انگلیسی ها از سال ۲۰۱۶ و با نزدیک شدن زمان تحویل ناوهای هواپیمابر، فشارها را بیشتر و بیشتر احساس کرد. اولا قرار بود تا سال جاری میلادی یعنی ۲۰۲۰، شرکت لاکهید مارتین آمریکا تعداد ۴۸ فروند از این جنگنده ها را به انگلستان تحویل دهد که تا به امروز این رقم تنها ۱۸ فروند است و حتی برای تکمیل توان عملیاتی کامل یک ناو هواپیمابر انگلیس نیز کفایت نمی کند. بخشی از این ۱۸ فروند در اختیار نیروی هوایی انگلیس قرار گرفته و تعدادی از آنها نیز برای تمرین خلبانان نیروی دریایی مورد استفاده قرار می گیرد.
ناو هواپیمابر ملکه الیزابت از سال ۲۰۱۷ میلادی رسما وارد خدمت نیروی دریایی انگلیس شده ولی همچنان می توان گفت بدون اسکادران عملیاتی در حال انجام یک سری از تمرین ها و بازبینی ها قرار دارد. در چندین نوبت جنگنده های اف ۳۵ بی تحویلی به انگلستان روی این ناو اقدام به نشست و برخاست کرده اند اما هنوز تا رسیدن به وضعیت داشتن اسکادران های عملیاتی، فاصله زیادی وجود دارد. ناو پرنس ولز نیز در سال ۲۰۱۹ به طور رسمی وارد خدمت نیروی دریایی انگلیس شده اما هنوز خبری از جنگنده برای آن نبوده و صرفا به انجام یک سری آزمایش های دریایی مشغول است. خود ناو ملکه الیزابت نیز تاکنون چندین بار دچار مشکلات فنی در حد ایجاد شکاف در بدنه و نفوذ آب به درون آن نیز شده که این مشکلات بارها باعث بازگشت آن به بندر و طی مدتی در ساحل برای تعمیرات بوده است.
اما مشکلات از زمانی حادتر شد که در سال ۲۰۱۹ میلادی یک مسئله بسیار عجیب در خصوص مدل های بی و سی این جنگنده عیان گشت چراکه بر اساس آزمایش های انجام شده مشخص شد که در صورت ادامه پرواز مافوق صوت توسط جنگنده های اف ۳۵ در این دو مدل، سازه پرنده در بخش دم دچار مشکل شده و وضعیت پنهانکاری آن دچار مشکل می شود. شرکت لاکهید نیز اعلام کرد که حل این مسئله به صورت فنی نیازمند تغییرات گران و طولانی بوده و کاربران بایستی پروازهای مافوق صوت را در فاصله های زمانی بسیار کوتاه انجام دهند. این مسئله خود در سناریوهای درگیری، خصوصا رهگیری اهداف پر سرعت یک مشکل بزرگ برای این جنگنده ها خواهد بود. از مشکلات دیگر برای جنگنده اف ۳۵ هم می توان لیست طولانی مثل مشکلات فنی روی زمین، محدودیت وزنی خلبان برای صندلی، پیچیدگی های سیستم های پشتیبانی و تامین قطعات، انفجار تایر، دشواری های نرم افزاری و نیاز به ارتقاء های گران قیمت برای نصب هر سیستم جدید اشاره کرد.
مسئله دیگر که در ابتدای گزارش نیز به آن اشاره شد مربوط به استاندارد های نرم افزاری مربوط به این جنگنده است. در اوایل تابستان سال جاری برای اولین بار مشخص شد که دولت انگلیس موافقت کرده که ۴۸ فروند جنگنده اف ۳۵ بی مورد نظر را که قرار است تا پایان سال ۲۰۲۵ میلادی تحویل بگیرد با بهای ۲۷ میلیون دلار به ازای هر جنگنده به استاندارد بلوک ۴ ارتقا بدهد. در حال حاضر عمده سلاح قابل حمل توسط این پرنده بمب های هدایت لیزری پیوی ۴ و موشک کوتاه برد هوا به هوای آسرام است.
بدون این ارتقاء عملا این جنگنده توان استفاده از تسلیحاتی مثل تسلیحات دورایستای سری GBU-۵۳/B و AGM-۱۵۴ در کنار موشک های هوا به سطح SPEAR ۳ را نخواهد داشت. همچنین بهره گیری از نسل جدید سیستم های هدف گیری و اطلاع یابی از شرایط اطراف جنگنده اف ۳۵ نیاز به این ارتقاء برای فعال شدن خواهد داشت. منابع خبری همچنین اطلاع پیدا کردند که انگلستان پاد توپ های ۲۵ میلی متری که برای مدل بی توسعه پیدا کرده را خریداری نکرده و جنگنده های اف ۳۵ انگلیسی بدون توپ در میدان ظاهر خواهند شد.
صبر انگلیس به سر رسیده؟
اما اخباری که برای اولین بار طی چند روز گذشته توسط روزنامه تایمز انگلیس منتشر شده نشان می دهد که ظاهرا صبر انگلیسی ها از بد قولی و دروغ گویی های آمریکایی ها به به سر آمده و قرار است اتفاقات مهمی در خصوص پروژه اف ۳۵ در انگلیس رخ بدهد. بر اساس گزارش این روزنامه انگلیسی، قرار است مقامات این کشور تصمیم بگیرند که احتمالا یا صرفا به همان ۴۸ فروند اف ۳۵ برای دو ناو هواپیمابر خود بسنده کرده و یا در نهایت چیزی در حدود ۷۰ جنگنده خریداری کرده و مشارکت در این برنامه را متوقف کنند. قرارداد و ضمانت اولیه انگلیس صرفا خرید ۴۸ فروند از جنگنده های اف ۳۵ بوده است.
این احتمال طرح شده که بودجه در نظر گرفته شده برای باقی جنگنده های اف ۳۵ در انگلیس، جهت توسعه برنامه جنگنده نسل ۶ بومی تمپست هزینه خواهد شد. این برنامه یک طرح بر اساس تلاش شرکت BAE سیستمز بوده که قرار است قابلیت های خاص مثل بهره گیری از هوش مصنوعی یا توان پرواز با سرنشین یا بدون سرنشین انتخابی داشته و در دهه آینده میلادی به پرواز درخواهد آمد.
ماکتی از جنگنده نسل ۶ تمپست
این که تصمیم نهایی انگلیس در این زمینه در خصوص اف ۳۵ چه باشد مسئله ای است که در آینده نزدیک مشخص خواهد شد. اما تجربه آنچه تا به امروز بر سر این شریک و دوست قدیمی ایالات متحده در این برنامه آمده نشان دهنده آن است که آمریکا برای سود بیشتر و کسب درآمد، حتی بر سر متحد بزرگ خود نیز کلاه گذاشته و جنگنده ای را با قیمت بسیار گران تر از مبلغ توافق شده، بسیار دیر تر از زمان لازم و البته با توانایی هایی پایین تر از آن چه گفته شده تحویل دهد. با این اوصاف، حدس این که آمریکا با دیگر متحدان خود و سایر کشورهای دنیا چگونه رفتار خواهد کرد نباید خیلی سخت باشد.