به گزارش مجاهدت از خبرنگار فرهنگ دفاع‌پرس، امام خمینی (ره) نه تنها در قامت یک رهبری سیاسی بی‌نظیر و اثرگذار هست که در کسوت استاد و معلم دین نیز یگانه هست. نام امام خمینی در کنار نام‌های بزرگی شیخ کلینی، شیخ طوسی، میرداماد، میرفندرسکی، ملاصدرا، علامه مجلسی و… نامی ممتاز و برجسته هست. امام راحل (ره) در علم تفسیر، اخلاق و فلسفه فردی مبرز هست و شاهد این مدعا آثاری هست که ایشان در حوزه‌های مختلف به نگارش درآورده‌اند. یکی از این آثار ماندگار و مبارک کتاب «شرح دعای سحر» هست که خود می‌تواند محل بحث و نظر‌های مختلف باشد و اهل فن می‌توانند شرح‌ها و حاشیه‌های مختلفی بر این کتاب بنویسند. امام خمینی (ره) این کتاب را سال ۱۳۰۷ و در سن ۲۷ سالگی و به زبان عربی تالیف کرد و «سید احمد فهری زنجانی» آن را به فارسی ترجمه کرده هست.
دعا نعمت بزرگ خدا بر بندگان
دعا‌هایی که از خزائن وحی به ما رسیده از بزرگ‌ترین نعمت‌های خداوند بر بندگان هست؛ زیرا این دعا‌ها پیوند معنوی میان خالق و مخلوق وسیله ورود به دژ محکم خداوند و عامل تمسک به عروه‌الوثقی و حبل‌المتین هستند؛ اما روشن هست که رسیدن به این مقصد والا جز به‌قدر توان آدمی در توجه به معنای ادعیه و قدرت او در فهم اسرار و حقیقت آنها ممکن نیست.
در این میان، من دعای مشهور مباهله را از دعا‌هایی یافتم که قدرش بسی جلیل و منزلتش بسی رفیع هست، زیرا مشتمل بر صفات حسنای الهی و امثال علیای ربوبی هست و اسم اعظم و تجلی اتم اقدم پروردگار در آن آمده هست؛ پس خواستم آن را از بعض جهات، به مقدار استعداد خویش شرح دهم.
همه چیز بدون واسطه در نزد خدا حاضرند
پس انسان که جامع و دربردارنده همه عوالم و آنچه در آنهاست هست، ظل حضرت جامع الهی هست وعالم اعیان ظل حضرت غیب مطلق و عالم عقول و نفوس و ظل حضرت غیب مضاف اقرب به مطلق و عالم خیال و مثال مطلق ظل حضرت غیب مضاف اقرب به شهادت و عالم ملک، ظل حضرت شهادت مطلق هست: آیا ندیدی که پروردگارت چگونه سایه را گستراند، به‌وسیله ظل اقدس در حضرت اسمائی و اعیان ثابته و به‌وسیله ظل مقدس در حضرت شهادت و عالم ملک و ملکوت و جبروت.
بلکه می‌گوییم: همه وجودها، اعم از مرتبه سافل یا عالی، همگی با وجهی خاص بدون وساطت چیزی با خدای متعال مرتبط هستند، چراکه مقید سر و باطنش، با «مطلق» در ارتباط هست، بلکه عین مطلق هست، به ترتیبی که راسخان در معرفت می‌دانند. شیخ عارف کامل ما که خداوند سایه‌اش را بر سر مریدان مستدام دارد، می‌فرمود: مقید از حیث باطنش همان اسمی هست که خداوند برای خود، برگزیده و او همان غیبی هست که جز او کسی از آن آگاه نیست، زیرا باطنش مطلق هست و آن وجود به تعین خود نه به حقیقتش، ظهور کرده هست. پس همه اشیاء بدون وساطت چیزی، نزد خداوند حاضرند.
و از این جا، نفوذ علم خداوند و سریان شهودش در اشیاء روشن می‌شود و معلوم می‌شود که خداوند باطن اشیاء را نیز مانند ظاهر آنها و عالم ملک را همانند عالم ملکوت و عالم اسفل را مانند عالم اعلی، بدون واسطه بودن موجودی می‌بیند، نه آن طور که محجوبین از حقیقت می‌پندارند.
و در ظهور و حضور در محضر حق هیچ تفاوتی از حیث شدت و ضعف وجود ندارد، چنان‌که امیرالمؤمنین (ع)، بنا به نقل وافی فرمود: «علم خدا به مردگان گذشته مانند علم اوست به زندگان فعلی و علم او به آنچه در آسمان‌های رفیع هست مانند علم اوست به آنچه در زمین‌های فروردین هست.»
پس در این فرمایشات حق‌تعالی بیندیش: «و ما به او از شما نزدیکتریم»، «از رگ گردن او به او نزدیکتریم». «باز بدانید که خدا بر همه موجودات عالم احاطه کامل دارد»، بلکه در واقع هیچ شیئی صاحب وجود نیست و هیچ موجودی از موجودات، مطلقا دارای هویت محسوب نمی‌شود که اوست آن مطلق و قیوم تام. پس از خواب غفلت بیدار شو و از مؤمنین موحد باش.
شرح «اللهم انّی اسئلک من قولک بأرضاه و کلّ قولک رضیّ. اللهم انّی اسئلک بقولک کله.»
پروردگارا، از تو درخواست می‌کنم به پسندیده‌ترین گفتارت حال‌آنکه همه گفتار تو پسندیده هست. بارالها، از تو به همه گفتارت درخواست می‌کنم.
با توجه به آنچه گفته شد و کاملا برایت روشن شد، بر بصیرت قلبت و بر باطن سر و نهان عقلت آشکار شد که برای سالک، حقیقت سؤال به اسماء الهی و توجه به صفات جلالیه و جمالیه حاصل نمی‌شود، مگر بعد از آن که پروردگار او به اسم و صفت خود بر وی تجلی کند و او با چشم بصیرت و مکاشفه قلبی پروردگار را در آینه اسم و صفتش ببیند. پس به او توجه کند و در محضرش خضوع کند و پروردگار را به آن اسم و صفت بطلبد.
هم‌چنان‌که در آنچه گذشت به خوبی روشن شد که مقامات و حالات سالک در سیر و سلوکش مختلف هست. پس انسان مظهر اسم «در هر روزی او به شأن و کاری پردازد» ـ هست، بنابراین در هر حالی و در هر کاری، محبوبش به اسمی بر او ظهور می‌فرماید و معشوق و مطلوبش به تجلی خاصی از لطف و قهر و جلال و جمال جلوه گر می‌شود و گاه به یک اسم به دو نوع تجلی و دوگونه ظهور جلوه‌گر می‌شود؛ جلوه‌ای به نحو کثرت در وحدت و جلوه‌ای به نحو وحدت در کثرت.
اما اگر به نحو اول تجلّی فرماید وحدت بر قلب سالک غلبه می‌کند و بر زبانش کلامی مناسب حالش بر زبانش جاری می‌شود. در این صورت مترنم به عباراتی می‌شود که بر وحدت دلالت دارند و می‌گوید: «اللهم انّی اسئلک من قولک بارضاه» به لفظ مفرد؛ اما اگر به نحو دوم تجلی فرماید، کثرت بر قلبش غلبه خواهد نمود و کلامی مناسب با کثرت بر زبان خواهد آورد که «اللهم انی اسئلک من کلماتک بأتمّها» و کلمات را به صورت جمع به کار می‌برد و این یکی از اسراری هست که چرا در دعا لفظ قول به صورت مفرد و کلمات به صیغه جمع به کار رفته هست.
از شیخ عارف کامل خود، در مورد وجه صحت این مطلب پرسیدم که خلاصه جوابش این بود: حالات سالک مختلف هست، پس گاه پروردگار به حسب یکی از حالاتش به اسمی خاص بر اوتجلی می‌فرماید و بعدا به حسب حالی دیگر، به اسمی دیگر تجلی می‌کند، سپس مجددا با بازگشت حالت اول به اسم اول تجلی می‌کند و پس سوال و طلب در حال اول و سوم واحد و یکسان خواهد شد. درباره این موضوع از برخی صاحبنظران سؤال کردم و جوابی دادند که ذکر آن در این جا مناسب نیست.
قول حق‌تعالی تماما پسندیده هست و سخط در آن راه ندارد و او با قول تکوینیش ماهیات را به راه مستقیمشان از حیث وجود و کمالات وجود هدایت نمود و با قول تشریعی خود نفوس مستعد را برای خروج از قوه به فعل در جهت علم و عمل، هدایت کرد. پس هر کس که با هدایت تکوینی یا تشریعی هدایت شد به سبب پیروی از قول تکوینی خداوند و اطاعت از امر «کن» و پیروی از قول تشریعی و اطاعت اوامر تکلیفی اوست و هر که هدایت نشد به دلیل عدم استعداد و مخالفت با امر تکوینی حق و شقاوت او و عدم اطاعتش از امر تکلیفی خداست و پسندیده‌ترین اقوال در تکوین همان قول ذاتی هست که به واسطه آن اسماء الهی در حضرت علمیه به ظهور رسیدند و گوش اعیان ثابته پنهان در غیب واحدیت نواخته شد و در تشریع، علم توحید هست که خداوند بواسطه فرشتگان و رسولانش بر بندگان افاضه نموده و نیز علم تهذیب نفس که سعادت بندگان بسته بدان هست و از همه پسندیده‌تر، توحید محمدی هست که در لیله مبارکه محمدیه بواسطه کلام جمعی احدی قرآنی نازل شده هست.
منبع: شرح دعای سحر امام خمینی (ره)
انتهای پیام/ ۱۶۱
این مطلب به صورت خودکار از این صفحه بارنشر گردیده هست
