عملیات محرم (۱۰ تا ۱۶ آبان ۱۳۶۱) نقطه عطفی در جبهه جنوب‑غرب جنگ ایران و عراق بود. این عملیات با هدف بازپسگیری ارتفاعات مرزی (منطقه حمرین)، آزادسازی مناطق اشغالی ایران و تهدید مراکز لجستیکی عراق انجام شد. نتیجه، آزادسازی بخشهایی از خاک ایران و تصرف مناطق محدودی در خاک عراق بود؛ هرچند پیشروی عمیق به خاک عراق محقق نشد.
تاریخ و مراحل اجرا
- آغاز: ساعت ۲۲:۰۸ شب ۱۰ آبان ۱۳۶۱ با رمز «یا زینب (س)».
- مرحله دوم: حدود ساعت ۲:۳۰ بامداد ۱۱ آبان ۱۳۶۱
- مرحله سوم: از ساعت ۲۲ روز ۱۵ آبان ۱۳۶۱، و خاتمه نهایی: ۸ صبح ۱۶ آبان ۱۳۶۱
قلمرو و اهداف
- منطقه عملیاتی: حوالی دهلران و موسیان در غرب ایران — جنوب غربی مرزهای کشور و نوار مرزی با عراق.
- اهداف: آزادسازی ارتفاعات مرزی (حمرین)، خارج کردن مناطق و جادههای مهم (مثل جاده عینخوش–دهلران) از تیررس دشمن، تهدید مواضع نفتی و لجستیکی عراق، و تسلط بر راههای ارتباطی.
نتایج و آمار
- ۵۵۰ کیلومتر مربع از خاک ایران از تیررس دشمن دور شد.
- حدود ۳۰۰ کیلومتر مربع از خاک عراق (شامل پاسگاهها و مراکز نفتی – مثلاً حوزه نفتی بیات) به تصرف نیروهای ایرانی درآمد.
- مناطق آزاد شده در ایران شامل ارتفاعات مهم منطقه، پل چمسری، حوزه نفتی بیات، نهر عنبر، موسیان، و جاده عینخوش–دهلران بودند. همچنین نیروهای ایرانی در موقعیت دید نسبت به شهرک طیب عراق قرار گرفتند.
- در برخی گزارشها، خسارت و تلفات نیز ذکر شدهاند؛ اما اعداد دقیق و معتبر برای تلفات ایران/عراق در منابع بازتاب متفاوت دارد و آمار قطعی در منابع عمومی محدود است
اهمیت استراتژیک و پیامدها
- عملیات محرم پس از عملیات رمضان انجام شد؛ و با هدف بازنشاندن روحیه جبهه و مقابله با ادعای دشمن مبنی بر عدم توانایی ایران برای عملیات گسترده تنظیم شد.
- آزادسازی مناطق مرزی و تسلط بر ارتفاعات، امکان تأمین مسیرهای لجستیکی امنتر برای ایران و تهدید مسیرهای مهم عراق را فراهم کرد.
- اگرچه عملیات محرم به شکست عمیق در خاک عراق منتهی نشد، اما به لحاظ روانی و روان‑اجتماعی تأثیر قابل توجه داشت: نیروها و افکار عمومی با امید و انگیزه بیشتری ادامه جنگ را دنبال کردند.
منابع (نمونه)
- “عملیات محرم.” در ویکیپدیا (فارسی).
- “Operation Muharram.” Wikipedia (English).
- گزارش «اعاده حیثیت در ۱۰ روز؛ سالروز عملیات محرم در آبان ۱۳۶۱».
- روایت شاهد عینی از عملیات محرم — خبرآنلاین / ایسنا.
- “نگاهی به عملیات محرم در آبان ماه ۱۳۶۱.”
لینک کوتاه : https://urls.st/91dbs