به گزارش مشرق، ادبیات داستانی همواره یکی از ابزارهای بسط و گسترش فرهنگ در بستر جامعه بوده است. زیرا جادوی کلمات با قلب و فکر آدمی کاری می‌کند که انسان به سمت و سوی هدف یا طرز فکر خاصی کشانده شود. این عرصه مهم برای فرهنگ ایران نیز همواره از جایگاه بلندی برخوردار بوده به طوری که در چند سال اخیر همواره قلم به کمک نشر و گسترش فرهنگ دفاع مقدس آمده است.
اکبر صحرایی از نویسندگان انقلابی که در حوزه دفاع مقدس نیز آثاری خلق کرده در گفت‌وگویی که به سراغش رفته‌ایم درباره انواع تحریف در حقیقت دفاع مقدس که توسط ادبیات وارد شده حرف زده است. او هم فرشته‌نگاری را نوعی تحریف معرفی می‌کند و هم نگاه خاکستری به جنگ را! او اعمال نظرهای خانواده و دوستان شهدا را هم بابی برای ایجاد تحریف در ادبیات معرفی می‌کند.
در این گفت‌وگو با او درباره تحریف و اهمیت پژوهش در ادبیات دفاع مقدس به گفت‌وگو نشستیم که مشروح آن را در ادامه می‌خوانید.
*منابع مدونی برای نوشتن از خرمشهر وجود ندارد
**: چرا به خرمشهر در ادبیات دفاع مقدس پرداخته نشده است؟
نقطه اوج دفاع مقدس در خرمشهر اتفاق افتاده و باید به آن پرداخته شود اما متاسفانه این اتفاق نیفتاده و هرچه فکر می‌کنم که کدام کتاب را می‌توان برای این موضوع نام برد چیزی به ذهنم نمی‌رسد. البته برای این مورد درگیری داشتم و نتیجه آن کاری شده که سوره مهر منتشر کرده و محوریت آن با خرمشهر است. جز همین کار که محوریتش با خرمشهر بوده و برشی به هفت خان رستم داشته کار دیگری را ندیدم.
اما یک دلیل این نپرداختن می‌تواند این باشد که منابعی هنوز برای این کار مدون نشده است. اگر نویسنده جوانی بخواهد در این حوزه قلم بزند نیاز به پژوهش دارد. البته هر رمان تاریخی نیاز به پژوهش وسیع دارد. حتی برای نویسندگانی که نسل اول حساب می‌شوند. به جز تاریخ شفاهی دیگر سندی از خرمشهر نداریم. یعنی عملیات بیت المقدس را برای آن داریم که آن هم تاریخی و ارقامی است. از خرمشهر چه زمان اشغال و تصرف آن و چه آزادی آن خاطرات مدونی را جمع نکردیم تا به دست نویسنده جوان یا کار کشته دهیم و بعد او کار کند.
نکته بعد در این خصوص این است که کمبود منابع داستانی داریم. اصولا در بحث رمان دچار مشکلاتی هستم. دوستان تاریخ شفاهی را خوب می‌نویسند. یعنی این کار نیازی به قلم حرفه‌ای ندارد. بنابراین دوستان تاریخ شفاهی را می نویسند و قلم‌ها مثل هم هست. تمایزی بین آن‌ها نمی‌توان قائل شد. چون موضوع کار را درخشان می‌کند، در رمان قلم مهم است. از این رو نویسنده کمی برای این کار وجود دارد، کار سختی هم هست.
متولی هم عامل دیگری است. تولید رمان یک سال به بالا زمان می‌برد. نویسنده در این مدت زمان باید زندگی‌اش بچرخد. متولی وجود ندارد تا نویسنده را حمایت کند و بعد نویسنده با دغدغه بنویسد. متاسفانه ندیده‌ام متولیان در این حوزه کار کنند. حوزه دفاع مقدس در یکی دو سال اخیر متولی‌های خود را از دست داده است. به نقطه نامناسبی از نظر متولی رسیده است. زمانی از متولی‌های زیاد می‌نالیدیم اما اکنون دیگر متولی چندانی نمانده است. این دلایل اگر رفع شود نویسندگان حرفه‌ای دست به کار می‌شوند. ضمن اینکه نویسنده حرفه‌ای باید در این عرصه وارد شود.
*اگر دفاع مقدس را خاکستری نگاه کنیم تحریف است!
**: چرا به عرصه ادبیات دفاع مقدس سیاه نمایی وارد شده است ؟
پول نیز تقلبی آن پیدا می‌شود. یعنی هرچیز با ارزشی بالاخره ضدارزش آن نیز عرضه می‌شود. رهبر معظم انقلاب در بیانات اخیر خود بیاناتی فرمودند که دو نکته مهم داشت یکی از آن‌ها موضوع تحریف بود. عمده تحریف می‌تواند تحریف دفاع مقدس به جنگ باشد. این خیلی مهم است. یعنی دفاع مقدس را به جنگ تبدیل کنیم. در حالی که شاه کلید تمایز دفاع مقدس از جنگ این است که دفاع ما همراه با اعزام داوطلبانه نیروها و با شور و شادی و همراهی مردم بوده است.
نقاطی هم در جنگ بوده که سیاهی داشته اما به قول آقای شاکری پژوهشگر و نویسنده دفاع مقدس، نباید پنج درصد سیاهی جنگ را بر 95 درصد سفیدی جنگ غالب کنیم. اگر چنین چیزی رخ دهد این می‌شود تحریف، حتی وقتی دفاع مقدس را خاکستری نگاه می کنیم خودش تحریف است. دفاع مقدس باید همان طور که بوده با فرهنگ خودش بیان شود. در جنگ‌های جهانی 90 درصد سربازها اجباری به میدان می‌روند اما در دفاع مقدس ما بالای 90 درصد افراد داوطلبانه به میدان رفتند. رمز دفاع مقدس ما همین است. با این کار شور و شوق و نشاط وارد می‌شود و نقاط سیاه و خاکستری کم رنگ می‌شوند. بنابراین اگر ما بیاییم در حوزه روشن فکری بگوییم مواقع نادر را بزرگ کرد این خودش نوعی تحریف است.
دفاع مقدس ما نیروهای داوطلب داشته است. وقتی برخی همکاران ما دست به قلم می‌شوند شخصیتشان تبدیل به افسر و فردی نظامی می‌شود اینجاست که نوعی تحریف رخ می‌دهد و مخاطب فکر می‌کند جنگ ما با جنگ جهانی دوم و اول تفاوتی نداشته است.
*فرشته نگاری شهدا نوعی تحریف است
**: چرا برخی از نویسنده‌ها سعی دارند زندگی شهدا را سفیدگونه نشان دهند؟
وقتی آنچیزی که نیست تصور دهیم یعنی بگوییم رزمنده‌ای هیچ گونه خطایی نداشته و فرشته بوده است قطعا این نیز تحریف است. زیرا شخصیت را دست نیافتنی تصور می کنیم. برخی جوری شخصیت را تصور می‌کنندکه دست نیافتی باشد. رزمنده هرچند والامقام باشد انسان است و انسان خطا می‌کند و چه بسا انسانی که خطاکار بوده و در جبهه درست می‌شود اثر گذاری بیشتری دارد. این افراد در گردان و دسته‌ها بودند و قبل از اعزام خطا داشتند و در جبهه تاثیر گرفتند و به شهادت رسیدند. این تحریف مثبت است. تحریف منفی هم یعنی رزمنده‌ای را جوری نشان دهیم که سیاه باشد حتی فضای جبهه و گردان را سیاه جلوه دهیم. این نوعی تحریف فضا است.
**: تحقیقات تا چه اندازه در ادبیات دفاع مقدس جایگاه دارد؟
این موضوع نکته مهمی است. یکی از ضعف‌های دوستان نویسنده این است که حوصله ندارند تا در کارشان تفحص نمی‌کنند. این کار منابع می‌خواهد. اگر نباشد قطعا رمان یا داستان دچار نقصان و کلیشه‌ای می‌شود. وقتی تحقیق انجام شود از تحریف نیز جلوگیری خواهد شد. نویسنده بدون تحقیق چیزی که می‌نویسید از واقعیت دور می‌شود. تحقیق و پژوهش اگر از ادبیات دفاع مقدس دور شود تحریف روی می‌دهد.
*اعمال نظر خانواده شهدا در مستندنویسی رخ می‌دهد
**: دیده شده برخی مواقع خانواده‌ها برای بیان برخی واقعیت‌های زندگی شهید خود اعمال نظر می‌کنند، نظر شما در این خصوص چیست؟
این هم نوعی اشکال است که در کارهای مستندنویسی رخ می‌دهد. خودم در نوشتن به این صورت عمل می‌کنم و اسم را عوض می‌کنم اما واقعیت را تحریف نمی‌کنم. یکی از دلایل اینکه به سمت رمان رفته‌ایم این است که نظرات خاصی اعمال می‌شود که آن هم نوعی تحریف است. اعمال نظر و نقل خانواده یا دوستان منجر به این می شود که عین واقعیت نوشته نشود. این هم نوعی تحریف است.
*ایسکانیوز