در روزگاری نه چندان دور، باغ‌های انار کوچه و پسکوچه‌های محله‌های تهران را قرق کرده بود و «انار» از میوه‌های اصیل پایتخت به حساب می‌آمد؛ اما امروز اغلب این باغ‌ها از بین رفته است.
به گزارش مجاهدت از مشرق، در کتاب تهران‌نامه بیش از هزار و ۴۰۰ باغ در داخل و خارج از حصار ناصری شناسایی و ثبت شده است. باغ‌هایی که نامشان در آثار مکتوب ذکر شده و شناسنامه معتبر دارند.
متأسفانه امروز از شمار زیادی از این باغ‌ها نشانی باقی نمانده است. مانند اغلب باغ‌های انار تهران. گوشه و کنار تهران از باغات انار پر بود و در میان آن تک و توک خانه‌ای کاهگلی وجود داشت. به گونه‌ای که «ابن‌بلخی» حدود ۸۰۰سال پیش در کتاب «فارسنامه» از «انار طهرانی» نام برده است، اما در این سال‌ها دیگر ردی از «انار طهرانی» باقی نمانده و باغ‌های انار مشهور و معروفی که اکنون به بوستان پلیس در منطقه۴ و بلوار اقاقیا در منطقه ۲۲ و چهارراه اناری در منطقه۱۰ و تالارهای عروسی در غرب تهران تبدیل شدند.
باغ اناری طرشت
در سفرنامه خراسان، ناصرالدین شاه در توصیف میوه‌های سمنان به برتری انار کن اشاره می‌کند و می‌گوید: «انار سمنان شیرین است که خیلی وفور دارد، اما انار شیرین کن طهران از انار اینجا بهتر است.» در آن دوران طرشت بخشی از کن به شمار می‌رفت. ساکنان محله‌های قدیمی تهران مانند محله طرشت، به نوعی عمرشان را در این باغات گذراندند و خاطرات تلخ و شیرین بسیاری از آن دارند.
«نرگس خدابخش» از قدیمی های این محله است. او درباره انارستان‌های طرشت می‌گوید: «باغات انار اطراف کوچه باغ قرار داشتند. اواخر تابستان گل‌های قرمز انار در باغات مانند لاله‌های واژگونی به چشم می‌آمدند و اغلب خانواده‌ها برای گذراندن اوقات فراغتشان جای دوری نمی‌رفتند و همین باغ‌ها بهترین و زیباترین مقصدشان بود، اما کم کم باید این باغ‌ها راه را برای آمدن مترو شهری باز می‌کردند. به همین خاطر اغلب باغ‌ها در اجرای طرح عقب نشینی از بین رفتند و جایشان را سیمان و آهن گرفت. حتی نام کوچه هم دست خوش تغییرات شد.»
زمین بایر ۱۰ هزارمترمربعی خیابان لطفعلی‌خانی که روزگاری باغی انبوه از میوه‌های نوبرانه بود، یکی از همین نمونه‌هاست. این باغ پر از درختان انار، توت، انجیر و خرمالو بود اما پس از ساخت بزرگراه یادگار امام(ره) آب قناتی که پای درختان این باغ می‌ریخت قطع شد و پس از آن هم چاه نیمه عمیق باغ خشکید.»
باغ اناری محله ۱۷شهریور
«ابراهیم زندی» خاطرات نوجوانی و جوانی‌اش در خیابان۱۷ شهریور در میان باغ‌های انار گذشته است. خاطراتش به دهه‌ها ۴۰تا۶۰ این محله برمی‌گردد. او می‌گوید: «تا همین ۴۰سال قبل این محله مملو از فضاهای سبز و باغ‌های انار بود که به مرور با تغییرات ساختاری، کاربری این باغ‌ها نیز تغییر کرد.یادم هست محله‌های اصفهانک و سلیمانیه پر از باغ بود. یکی از قدیمی‌ترین باغ‌های این منطقه، باغ وثوق‌الدوله بود که به نام‌های باغ اناری و باغ سلیمانیه هم شناخته می‌شد. این باغ هم بدون آنکه به تناسبش فضای سبز شهری به وجود بیاید، به ده‌ها خانه قوطی کبریتی تبدیل شد. با وزیدن اولین باد سرد پاییزی باغدارهای این محله مشغول جمع کردن انارها می شدند و تا شب یلدا از ترس اینکه سرما بزند، دیگر اناری روی درخت باقی نمی ماند. مزه و طعم این انارها معروف و چون در تهران خرمالو و انار زیاد بود این میوه‌های اصیل تهرانی پای ثابت میوه شب یلدا بود.»
باغ انار یوسف آباد
باغ اناری یوسف‌آباد در آن سال‌ها با درختان اناری که میوه آنها خواص درمانی شگفت‌انگیزی داشت هم شناخته می‌شد. به گفته قدیمی‌های یوسف‌آباد، انارهای باغ این محله در تهران معروف بود و از نظر طعم با انار ساوه برابری می‌کرد. در آن سال‌ها خیلی‌ها از مخدر تریاک به‌عنوان دارویی برای تسکین نوزادانی که دچار دل درد یا گوش درد و دندان درد می‌شدند استفاده می‌کردند. این بدعت غلط و خطرناک ادامه داشت تا اینکه عده‌ای از پزشکان سنتی به خواص درمانی انارهای باغ اناری که در همسایگی بیمارستان ارتش بود پی بردند.
پزشکان برای درمان نوزادان بی‌تاب از دل درد توصیه می‌کردند چند قطره آب انار به نوزادان خورانده شود. باغ اناری در دوره پهلوی دوم و توسط دکتر «رضازاده شفق» به تفریحگاه تبدیل شد و به پارک شفق تغییر نام داد. جالب است بدانید که در طراحی پارک شفق، ساختمان شمالی باغ که محل سکونت مستوفی بود دست نخورده باقی ماند و بعدها به فرهنگسرای شفق تبدیل شد.
باغ خاطره‌انگیز یوسف‌آباد یکی از بزرگ‌ترین باغ‌های خاورمیانه بود و ۲ استخر بزرگ هم داشت که تابستان‌ها پاتوق شناگران ماهر بود؛ همان گودهایی که نوجوانان یوسف‌آباد این روزها روی بقایای آن فوتبال و بسکتبال بازی می‌کنند و احتمالاً از تاریخ پر فراز و نشیب آن خبر ندارند.
وردآورد؛ مملو از باغ‌های انار
وردآورد در زمان حکومت «قاجار»، شکارگاه سلطنتی و محل تفرج شاهان، شاهزادگان و درباریان بوده است و در دوران «احمد شاه» فردی به نام «خلیل معنوی» بخشی از این زمین‌ها از جمله چشمه‌ای که در محدوده بزرگراه «آزادگان» امروزی قرار داشت را از «فرمانفرما» از نوادگان «ناصرالدین شاه» به مبلغ گزاف و قابل توجه ۱۳ هزار تومان خرید.
«اسفندیاری» ساکن قدیمی محل می‌گوید: «صد سال قبل «وردآورد» مملو از باغات انار بود. موقعیت این محله نسبت به شهر تهران چیزی شبیه به موقعیت «شهریار» نسبت به تهران امروزی بود. در شهرک استقلال و پادگان‌های اطراف آن یعنی «شهید بروجردی» و «پانزده خرداد»، باغ‌های میوه و به‌ویژه انار زیاد بود. به همین خاطر به باغ اناری شهرت پیدا کرد. آن زمان محله‌ها را با توجه به باغ‌ها و محصولی که در آن تولید می‌شد، نامگذاری می‌کردند. اکنون این باغ‌ها به شهرک‌های مسکونی پرجمعیت این منطقه تبدیل شده است.»
باغ‌های انار نارمک
به گفته مورخان و جغرافیدانان قدیم، بیشترین انارستان‌ها و درختان انار در اراضی شمالی دیه نارمک، باغ مجیدآباد در تهرانپارس، مرادآباد، ونک، حسین‌آباد، سوهانک، باغ فیض و… قرار داشتند. باغ اناری نارمک، در تملک حاجب الدوله، وزیر دربار عهد ناصری بود. او «مجیدآباد» را به نام پسرش مجید نامگذاری کرده بود و گاهی نیز از آن به عنوان شکارگاه و تفرج گاه ناصرالدین شاه استفاده می کرد. بعدها نیز به دلیل داشتن آب و هوای مناسب، باغی پر از درختان انار در آن احداث کرد تا سرآمد همه انارستان‌های معروف تهران باشد.
«رضا صالحی» به هویت تاریخی این باغ اشاره می‌کند و می‌گوید: «یکی از بزرگ‌ترین باغ اناری‌ها، باغ نارمک بود که که امروزه به بوستان پلیس تبدیل شده است. این باغ از املاک ارباب هرمز، مالک و سازنده زرتشتی محله تهرانپارس بود. در آن دوران، نارمک روستایی سردسیر بود که آب باغ‌هایش از قنات تأمین می‌شد. این باغ وسیع بود و از شمال به مکان کنونی باشگاه دارایی و جاده لواسان، از شرق به قنات کوثر و از غرب به فلکه چهارم تهرانپارس منتهی می‌شد. در واقع نام نارمک که از کلمه انار یا نار گرفته شده اشاره‌ای مستقیم است به باغ‌های ده نارمک. علت از بین رفتن باغ اناری به دلیل دنج بودن مکانی برای جولان معتادان و افراد ناباب برمی‌گردد. اهالی خواستار رفع این مشکل شدند. این شد که باغ اناری، بوستان پلیس امروزی شد و هرچند هنوز در لابه‌لای درختان این پارک، درختان انار هم هست، اما دیگر آن دوران که بچه‌های محله برای چیدن انار از این درختان بالا می‌فتند و با هم مسابقه می‌دادند، تکرار نمی‌شود.»
منبع: همشهری آنلاین
این مطلب به صورت خودکار از این صفحه بارنشر گردیده است
