مهم‌ترین ویژگی‌های دولت از منظر امام حسن مجتبی (ع)

گروه فرهنگ و هنر دفاع‌پرس- علی عبدالصمدی؛ در میان ائمه‌ی اطهار، امام علی علیه السلام و فرزند ایشان امام حسن مجتبی (ع) به خلافت رسیدند.

اگرچه مدت امامت امام حسن مجتبی بسیار کوتاه و بین شش تا هشت ماه خلافت کردند، اما با این وجود، سیره‌ی حسنی در خلافت و نوع بیعت گیری و رویارویی با دشمنی مانند معاویه همواره می‌تواند درس آموز و آینه‌ی عبرت دولت‌ها باشد.

نامه‌های آن امام همام به معاویه می‌توانند سرمشق و الگویی مناسب برای همه‌ی دولت‌ها در طول تاریخ باشد. هفته‌ی دولت بهترین فرصت جهت واکاوی نکته‌های این مجموعه از نامه هاست:

نخستین نکته‌ای که در سبک نامه نگاری آن حضرت در خطاب به معاویه مشهود است اظهار عبد و بندگی خالصانه در مطلع مرسولات ایشان است. معاویه بی آنکه بیعتی از عامه‌ی امت مسلمان گرفته باشد به صرف این که عده‌ای در شام با وی عهد بسته بودند در آغاز مرسولاتش خود را امیرالمومنین می‌خواند، اما امام حسن مجتبی علیه السلام همواره خود را بنده‌ی خداوند تبارک و تعالی معرفی می‌فرمودند و اینگونه همواره ذکر یاد حق را حتی در نگارش نامه هایشان نیز به یاد و خاطر شریف خود داشتند.

احترام به رای مردم از دیگر نکاتی است که آن حضرت نامه‌ای از نامه‌های خود به معاویه‌ی ملعون در خصوص مساله‌ی خلافت پس از پیامبر (ص) اشاره فرمودند. ایشان چنین مرقوم داشتند که: «و، چون آن جناب (ص) از دنیا رفت، عرب درباره زمامداری اختلاف کردند، قریش گفتند: ما خانواده و دوستان اوییم و دیگران را جایز نیست که درباره سلطنت و زمامداری و حقی که حضرت محمد (ص) در میان مردم داشت با ما به نزاع و ستیزه برخیزند،

عرب که این سخن را از قریش شنیدند دیدند که سخن قریش صحیح است، و در مقابل سایرین که با آنان به نزاع برخاسته اند حق به جانب ایشان است و از همین رو به فرمان آنان گوش داده و در برابرشان تسلیم شدند، پس از اینکه کار بدین صورت خاتمه یافت ما نیز همان سخن را به قریش گفتیم که قریش به سایر اعراب گفته بودند، یعنی به همان دلیل که قریش خود را سزاوارتر به جانشینی و زمامداری پس از رسول خدا (ص) می‌دانستند، ما نیز به همان دلیل خود را از سایر قریش بدین منصب سزاوارتر می‌دانستیم، زیرا ما از همه کس به آن حضرت نزدیکتر بودیم. ولی قریش چنانکه مردم با آن‌ها از روی انصاف رفتار کرده بودند، اینان با ما به انصاف رفتار نکردند.»

سکوت اهل بیت علیهم السلام در طول تاریخ در مورد مساله‌ی جانشینی پیامبر اکرم (ص) مهم‌ترین سند و مدرک در خصوص احترام به رای و نظر مردم و امت اسلام است. ایشان در ادامه خطاب به معاویه مرقوم داشته اند: «ولی امروز ای معاویه براستی جای شگفت است که تو به کاری دست زده‌ای که به هیچ وجه شایستگی آن را نداری، زیرا نه به فضیلتی در دین معروفی و نه در اسلام دارای اثری پسندیده می‌باشی.»

نکته‌ی بسیار مهمی که از این قسمت نامه‌ی امام حسن مجتبی علیه السلام مشهود است شایسته سالاری در انتخاب و گزینش مدیران و دولتمردان است. داشتن حسن سابقه و شهرت از خصائصی هستند که از این بخش از نامه‌ی سبط اکبر نبی خداوند هویداست.

خدا ترسی و پرهیز از غضب الهی و به یاد روز رستاخیز بودن از دیگر ویژگی‌های زمامداران و دولتمردان است. در ادامه‌ی نامه‌ی امام حسن مجتبی خطاب به معاویه‌ی ملعون چنین نقل شده است: به خدا سوگند بزودی پروردگار خویش را دیدار خواهی کرد و تو را به کردار زشتت کیفر خواهد داد و خداوند هیچ گاه نسبت به بندگان، ستمکار نخواهد بود.

مسالمت با صالحان و شایستگان از دیگر خصوصیاتی هستند که آن حضرت به معاویه اشاره داشته اند. ایشان مرقوم داشتند: «راه مسالمت پیش گیر و سر تسلیم فرود آر و درباره خلافت با کسی که شایستگی آن را دارد و از تو سزاوارتر است، ستیزه مجوی تا بدین وسیله خداوند آتش جنگ و اختلاف را فرو نشاند و تیرگی برداشته و وحدت کلمه پیدا شود و میان مردمان اصلاح و سازش پدید آید.»

براساس کلام آن حضرت مسالمت با صالحین و شایستگان تنها راه و طریق رسیدن به صلح و آرامش در جامعه‌ی اسلامی است.

امام در پاسخی بسیار کوتاه به نامه‌ای دیگر از معاویه‌ی ملعون، وی را از ظلم و ستم بر حذر می‌دارند و چنین می‌نگارند:، چون از ستمکاری و زورگویی بر تو بیمناک بودم، آن را بدون پاسخ گذاردم و من از زورگوییِ تو به خدا پناه می‌برم. بیا و از حق پیروی کن، زیرا تو می‌دانی که من اهل و سزاوار آن هستم و اگر سخن به دروغ گویم، گناه به گردن من است (و من هرگز دروغ نمی‌گویم).

به صورت کلی، ایمان و توکل به خدا، شایسته سالاری، پرهیز از دروغ و نیرنگ، احترام به رای و نظر عامه‌ی مردم و پرهیز از ظلم و ستم از مهم‌ترین خصوصیاتی بودند که آن حضرت در قالب نامه هایشان خطاب به معاویه ابن ابی سفیان مرقوم داشته اند.

سیره و منش ائمه‌ی اطهار علیهم السلام بهترین شیوه و منش در تمامی ابعاد زندگی بشریت به ویژه در امور مربوط به دولتمندی و سیاست مداری است. پیروی از توصیه‌های اهل بیت صلوات الله علیهم اجمعین قطع به یقین بهترین چراغ راه برای سعادت دنیوی و اخروی همه‌ی ابناء بشری است.

منبع: زندگانی امام حسن مجتبی (ع) نوشته‌ی سید هاشم رسولی محلاتی

انتهای پیام/133