به گزارش سرویس دفاع و امنیت مشرق، با گذشت یکسال از سرنگون کردن پهپاد جاسوسی گلوبال هاوک آمریکا توسط سامانه بومی پدافند هوایی سوم خرداد، هنوز هم این موضوع مورد توجه کارشناسان و تحلیلگران نظامی دنیا قرار دارد چراکه هم از نظر روانی و و هم از نظر فنی، یک پیروزی بزرگ و استراتژیک برای کشورمان به دست آمد و مشخص شد سامانه های بومی تولید شده در صنایع دفاعی ایران، چقدر قابل اطمینان و دقیق هستند. در سالگرد این رخداد مهم، تصاویر جدیدی مربوط به آزمایش ها و مراحل ساخت این سامانه منتشر شد که حاوی نکات جالب و قابل توجه ای است که از جمله آن خروج سامانه های پدافندی بومی، از انحصار فعالیت روی زمین است.
بیشتر بخوانید:
رمزگشایی از طرح جدید سپاه برای تولید سامانه پدافند هوایی برد بلند/ آیا موشک‌های فاتح و ذوالفقار به جنگ آواکس‌ها و سوخت‌رسان‌ها می‌روند؟ +عکس
یکی از مهم ترین مسائل که در این تصاویر به آن اشاره شد امکان شلیک سامانه سوم خرداد از روی یک شناور در حال حرکت بود. این مسئله از چند جهت قابل بررسی و اهمیت است. یکی از اهداف این استقرار دریایی، می تواند تست این سیستم در شرایط ویژه دریا باشد تا در نهایت نسخه مخصوص از آن برای عملیات دریایی توسعه پیدا کند.
اگر نگاهی به سامانه های مشابه در این کلاس هم داشته باشیم، مشخص می شود که بسیاری از این سیستم های مدرن موجود در دنیا در ابتدا در گونه های زمین پرتاب معرفی و وارد خدمت شده و سپس گونه های دریایی آنها نیز توسعه پیدا کرده اند. برای نمونه موشک سطح به هوای بوک که به نوعی شبیه ترین مدل خارجی به سوم خرداد است نیز بعد از توسعه مدل زمینی در یگان های شناوری بر پایه پرتابگرهای عادی و عمودی (VLS) توسعه پیدا کرده و وارد خدمت شده است.
شلیک سامانه سوم خرداد از روی شناور
در عین حال نکته مهم دیگر در خصوص شلیک اخیر سوم خرداد این مسئله است که در زمانی که این سامانه موفق به شلیک از روی شناوری در حال حرکت شده، با توجه به تلاطم دریا و ضربات موج که به شناور که در نهایت به حامل موشک نیز منتقل می شود، می توان گفت که بحث های فنی و طراحی های مربوط به شلیک سامانه سوم خرداد به صورت در حال حرکت نیز حل شده و این سامانه در حال حاضر به صورت متحرک نیز نیز توان شلیک دارد. امکان شلیک در حال حرکت، اقدامی است باعث می شود کشف و نابود کردن یک سیستم پدافندی برای دشمن بسیار سخت تر شده و در نتیجه سطح بقاء پذیری این سامانه را در میدان های نبرد امروزی شدیدا افزایش پیدا می کند.
افزایش حلقه های پدافندی به صورت اضطراری
در نیروهای دریایی سپاه و ارتش، شناورهای زیادی وجود دارند که توان و فضای پذیرش سامانه سوم خرداد را روی عرشه خود دارند. این شناورها عمدتا به صورت غیر مسلح در دریا حضور دارند و برای حفاظت از خود به دیگر شناورهای رزمی محتاج هستند.
مجهز کردن این شناورها با سامانه پدافندی مثل سوم خرداد، با توجه به برد حدود ۱۰۰ کیلومتری فعلی موشک های نصب شده روی آن، حلقه های پدافندی متحرکی را در دریا ایجاد خواهد کرد که در نقش یک دیوار دفاعی متحرک در دریا عمل خواهند کرد و چتر دفاعی و پدافندی کشورمان را به صورت محسوس بزرگتر خواهند کرد.
سامانه سوم خرداد روی شناور لجستیکی سپاه
حالا کشورمان سامانه ای در اختیار دارد که قادر است از یک شناور در حال حرکت اقدام به شلیک موشک های ضد هوایی با برد حدود ۱۰۰ کیلومتر کرده و هر لحظه نیز ممکن است این شلیک از نقطه ای متفاوت انجام شود. این توانمندی می‌تواند نه فقط برای واحد ها و تاسیسات ساحلی و زمینی بلکه حتی برای یگان هایی مثل قایق های تندرو سپاه نیز نوعی از پوشش هوایی را ایجاد کند. لذا حضور سامانه سوم خرداد یک چتر دفاعی را هم برای یگان های شناوری و هم برای تاسیسات زمینی ایجاد کرده و یک مشکل بزرگ و جدید را برای نیروی هوایی و موشکی دشمن ایجاد خواهد کرد و در عین حال تا حدی از فشار روی سامانه های دیگر پدافندی مستقر در زمین خواهد کاست.
نمونه این طرح را به صورت آزمایشی توسط سامانه Tor-M۲KM روی یکی از ناوهای محافظ کلاس Admiral Grigorovich روسیه در سال ۲۰۱۶ انجام شد. سامانه تور ام ۲ کا ام به صورت ماژولار و در قالب یک بسته رزمی شامل واحد موشکی و رادارها روی پد فرود بالگرد ناو بسته شده و با موفقیت توانست با اهداف آزمایشی درگیر و آنها را نابود کند. شرکت سازنده اعلام کرد که این بسته رزمی را می توان روی انواع کشنده ها و شناورهای حتی کوچک نیز نصب کرده و به صورت آماده استفاده رزمی کرد.
شلیک موشک تور از روی عرشه پذیرش بالگرد در ناو روسی
موشکی جدید با هدایت متفاوت برای سوم خرداد
اما دیگر نکته بسیار مهم در خصوص سامانه پدافندی سوم خرداد، اضافه شدن یک موشک با سیستم هدایتی متفاوت به این سامانه است. بر اساس تصاویر منتشر شده جدید، به نظر می رسد موشکی که احتمالا از سری طائر ۲ است، با سیستمی بسیار شبیه به جستجوگر تصویر ساز حرارتی برای سامانه سوم خرداد توسعه پیدا کرده است. این نوع سیستم بر اساس یک سری از تصاویر که از پیش در رایانه موشک و سیستم تشخیص هدف سامانه ذخیره شده هدف را تشخیص داده و روی آن قفل می کند.
موشک جدید برای سامانه سوم خرداد – احتمالا مجهز به جستجوگر تصویر ساز فروسرخ
جستجوگر جدید الکترواپتیکی برای سامانه سوم خرداد
مدتی قبل شاهد انتشار تصاویری بودیم که بر اساس آن سامانه سوم خرداد به یک سیستم جستجوگر اپتیکی – احتمالا با توان تصویربرداری حرارتی- نیز مجهز شده بود. ترکیب این دو باعث می شود که در صورت بروز هر گونه مشکل برای سامانه راداری یا ایجاد جنگ الکترونیک از طرف دشمن یا نیاز به عملیات در حالت غیر فعال، این سامانه با تکیه بر سیستم جستجوگر اپتیکی به دنبال هدف گشته و پس از شلیک و در مرحله پایانی نیز موشک با استفاده از سر جنگی جستجو گر تصویر ساز به دنبال هدف می رود. دشمن تا لحظه شلیک موشک، بر خلاف مدل های راداری فعال، از قفل موشک آگاه نخواهد شد.
البته برخی جنگنده های پیشرفته امروزی سیستم های هشداردهنده اپتیکی با پوشش ۳۶۰ درجه در اختیار دارند که حرکت موشک به سمت انها را به خلبان هشدار می دهند اما باز هم فرار از دست موشکی با قابلیت تصویر ساز بسیار مشکل است. دلیل آن این است که برخلاف موشک های حرارتی که صرفا بر روی یک منبع حرارتی قفل کرده و با اقداماتی چون پرتاب تله های حرارتی توسط هدف منحرف می شدند، این بار موشک مورد نظر تصویر دقیقی از آنچه باید به دنبال آن باشد، دارد و این مسئله فرار برای هدف را بسیار مشکل تر خواهد کرد.
سامانه سوم خرداد از زمان رونمایی تا به امروز شاهد ارتقاء های مختلف، نصب موشک های جدید و سیستم های جدید هدفگیری بوده و اکنون نیز قابلیت شلیک در حال حرکت و از روی شناور نیز به آن اضافه شده است. این سامانه در کنار برخی تجهیزات بومی در خدمت پدافند ارتش کشورمان قرار دارد ستون فقرات موشک های پدافندی میان برد کشور را تا سالهای آینده تشکیل خواهند دارد. در عین حال با توجه به اطلاعات اعلام شده در زمان معرفی این سامانه، باید کم کم باید منتظر رونمایی از موشک ۲۰۰ کیلومتری برای سامانه سوم خرداد باشیم؛ مسئله ای که سوم خرداد را تبدیل به یک سامانه ترکیبی با قابلیت شلیک در برد نه فقط متوسط بلکه برد بلند را نیز خواهد کرد.
در بخش دریایی می توان انتظار دیدن سامانه سوم خرداد به صورت ماژولار روی شناورهای مختلف سپاه را – بدون حامل و کشنده و شبیه به حرکت روسها با تور ام ۲- در گام اول و سپس توسعه مدل پرتاب شونده عمودی از موشک های سری طائر را انتظار داشت. امری که می تواند یک انقلاب پدافندی واقعی در توان نیروی دریایی سپاه و البته کل نیروهای مسلح کشورمان باشد. این مسئله با توجه به دستیابی کشور به فناوری های مربوط به پرتابگر عمودی و به زودی عملیاتی شدن آن روی نسل جدید شناورهای نداجا احتمالا در مرحله بعد در ندسا نیز می تواند عملیاتی باشد.