ساخت نمونه پیشرفته‌تر بالگرد صبا/ ایران قطب منطقه‌ای در تعمیر بالگردهای شرقی می‌شود

به گزارش مشرق، شرکت پشتیبانی و نوسازی هلیکوپترهای ایران که به اختصار آن را پنها می‌نامند، یکی از زیرمجموعه های سازمان صنایع هوایی نیروهای مسلح است که وظیفه تعمیر، نگهداری و ارتقا و حتی ساخت بالگرد در کشور را به عهده دارد.

این شرکت که سابقه تاسیس آن به پیش از پیروزی انقلاب اسلامی برمی‌گردد، در سال های دفاع مقدس و پس از آن در اوج تحریم ها توانست تا حد زیادی از پس پشتیبانی و ارتقا بالگردهای نیروهای مسلح و حتی بخش غیرنظامی برآید و کمک شایانی در تقویت یگان های هوانیروز ارتش و سپاه و هواناجا داشته باشد.

بیشتر بخوانید:

تست موفق موشک جدید برای پهپاد و بالگرد

برای اطلاع از نحوه فعالیت و دستاوردهای این شرکت، با امیر سرتیپ دوم روحانی مدیر عامل شرکت پنها که به تازگی به این سمت منصوب شده است به گفتگو نشستیم.

با تشکر از وقتی که در اختیار ما قرار دادید، در ابتدا انتصاب شما به مدیرعاملی شرکت پنها و همچنین ترفیع درجه جنابعالی را تبریک عرض کرده و برای شما و همه همکارانتان آرزوی موفقیت داریم.

به عنوان سوال اول لطفا کمی درباره تاریخچه شرکت پنها و نحوه شکل گیری این شرکت و روندی که تا کنون طی کرده است بفرمایید و اینکه اساس پنها با چه هدفی تشکیل شد و الان در چه سطحی قرار دارد؟

امیر روحانی: تاریخچه تشکیل شرکت پنها به قبل از انقلاب برمی‌گردد. قبل از انقلاب یک شرکت صنایع هیلکوپتری که مقداری از سهام شرکت آگوستای ایتالیا را خریداری کرده بود در ایران تاسیس شد. با ورود تعداد زیادی بالگرد به کشور، قرار شد تا مجموعه بزرگتری برای پشتیبانی از این بالگردها ایجاد شود.

کم کم زیرساخت ها و انبارهای قطعات تامین شد و این مجموعه پشتیبان شکل گرفت و در طی پروازها قطعاتی که تند مصرف بود با استفاده از همین مجموعه پشتیبان تعویض می شد.

تا قبل از آغاز جنگ، ناوگان بالگردی ما تقریبا نو بود. با آغاز قائله کردستان و جنگ تحمیلی، بالگردهای ما آسیب دیدند و به این ترتیب نیاز به تعمیرات سنگین بالگردها احساس شد. اینجا لازم است عرض کنم انجام تعمیرات سنگین بالگردها در دوران دفاع مقدس یک تجربه بسیار خوب را در اختیار ما گذاشت که بعد از جنگ هم از این تجربیات استفاده زیادی کردیم.

با ادامه این روند در بحث تعویض قطعات یک رسوب دانش بوجود آمد تا وقتی که قطعات رو به اتمام رفت و در این مقطع بحث تامین قطعه مطرح شد. آن موقع تحریم ها هم آنقدر زیاد نبود و بازرگانی پنها با همکاری برخی شرکت های واسطه شروع به خرید قطعات کردند.

با شدیدتر شدن تحریم ها، به ساخت قطعه روی آوردیم و این همزمان بود با نیازمندی به ساخت قطعات هوایی در کشور که جهاد خودکفایی نیروی هوایی هم در رابطه با آن تلاش می کرد.

ساخت قطعات در صنایع مختلف شروع شد و پنها هم تمایل پیدا کرد تا دستگاه های ساخت قطعه را بخرد. تا امروز هرچه تحریم ها بیشتر شده موضوع ساخت قطعه هم پررنگ تر شده است.

در چند سال اخیر که شرکت های دانش بنیان رشد چشمگیری داشته اند بسیاری از این شرکت ها علاقه مند به ساخت قطعات هستند. در ابتدا رشته هوافضا در کشور ما وجود نداشت بعدا که چند دانشگاه رشته هوافضا ایجاد کردند تعدادی از فارغ التحصیلان آنها جذب صنعت شدند و به تبع آن و نیازمندی قطعاتی که ما داشتیم این روند صرف تعمیراتی به روند ساخت قطعه تبدیل شد.

امروز در صنعت ساخت بالگرد، ابزار ارتباطی دنیا پیشرفت کرده است. ما قبلا فقط در حوزه نظامی کار می کردیم اما در حوادثی مانند بلایای طبیعی، نیازمند تجهیز بالگردها بودیم و به این ترتیب به ارتقا سامانه ها هم روی آوردیم.

البته نیروهای مسلح چون بیشتر در معرض عملیات بودند خودشان هم به موازات پنها وارد تامین نیازمندی ها شدند مانند صنایع یا علی(ع) هوانیروز ارتش. اما آنها زیرساخت و سامانه هایی که در پنها هست را ندارند ودر این زمینه ها ما به آنها کمک می‌کنیم.

بعد آمدیم و کار مشترک با نیروهای مسلح تعریف کردیم. این کار مشترک این بود که آن کارهای تعمیراتی که در توان نیرو است را به خود نیروها بدهیم و کار پیچیده تر را پنها انجام دهد.

پنها در روند رو به رشد خود از تعمیرات به ساخت قطعه، ارتقا سامانه ها و در نهایت هم در حال رسیدن به بالگرد ملی است.

** کمک به پرتاب ماهواره در کشور

در سال های گذشته دفتر طراحی در پنها تشکیل و زیرساخت هایی برای ساخت بالگرد بوجود آمد. همانطور که می دانید صنعت هوایی، مادر همه صنایع است و حتی در کشورهای اروپایی هم آنها ادعای ساخت صد در صدی در صنایع هوایی را ندارند. مانند شرکت ایرباس که همه به اسم فرانسه آن را می شناسند اما در حقیقت بدنه هواپیما را فرانسه می سازد اما موتور را آمریکا، بری سامانه‌های دقیق را آلمان و برخی قطعات را کشورهای شرق آسیا می سازند.

امروز در برخی حوزه ها نیز از زیرساختی که ما در پنها ایجاد کرده ایم استفاده می شود. مثلا در همین پرتاب ماهواره ما کمک کردیم یا وقتی هسا می خواهد بالگردی را بسازد از ما کمک می گیرد.

** روند طراحی و ساخت بالگرد ملی صبا

یک تجربه فنی چندین ساله و کار دانشگاهی تقریبا جوان و صنعت در کنار هم قرار گرفت و طرح ساخت بالگرد ملی را الگو قرار داد و با الهام از بدنه بالگردهای مختلف، بالگرد صبا 248 را طراحی کردند. وجه تسمیه این عدد هم این است که این بالگرد 2 خلبان، 4 ملخ و 8 سرنشین دارد.

کار ساخت بدنه بالگرد صبا شروع و بدنه ساخته شد اما در حوزه متعلقات موتور و ملخ، از یک بالگرد ایتالیایی استفاده و در نهایت بالگرد صبا ساخته شد و پرواز کرد.

** ورژن دوم صبا در حال ساخت است

الان پلتفرم شماره 2 یا جدید این بالگرد در حال ساخت است و در این مرحله کاری کردیم تا این بالگرد بتواند از چند موتور متنوع بنا به درخواست مشتری استفاده کند.

ضمن اینکه الان کار ساخت موتور را نیز با یک شرکت داخلی شروع کرده ایم و بعد از آن با توجه به زیرساخت ساخت ملخ کامپوزیتی در هسا، بنا داریم تا ملخ این بالگرد را نیز به صورت کامپوزیتی طراحی کرده و بسازیم.

بعد از انقلاب، بخشی از نیروهای مسلح به سراغ خرید بالگردهای شرقی مانند mi 17 رفتند.این باعث شد تا پنها زیرساخت تعمیرات بالگردهای شرقی هم بوجود آورد و قسمتی از آشیانه سنگین ما به سمت تعمیر بالگردهای میل رفت.

به دنبال آن، گواهینامه های تعمیر بالگردهای شرقی از شرکت های سازنده کسب شد و در ادامه به سمتی حرکت می کنیم که هاب منطقه ای تعمیرات بالگردهای شرقی را در ایران بوجود آوریم. برخی کارشناسان روسی هم بر روند تهیه زیرساخت های این مرکز نظارت دارند.

با این همکاری مشترک به سمتی می رویم که بتوانیم به نمایندگی از روس ها این کار را انجام دهیم. در این مسیر تعدادی تستر نیز ساخته ایم و در برخی موارد الکترو اویونیک بالگردها را بهینه کرده ایم که حتی موجب تعجب کارشناس روس شده است.

اواخر جنگ نیز در چند حوزه ورود پیدا کردیم که از جمله آنها ساخت بالگرد بود. اول جهاد سازندگی این کار را شروع کرد. جهاد از مدل ساده بالگرد شروع کرد و بعد هم سپاه با الگوی بالگرد 206 بالگرد شاهد را طراحی کرد که الان این بالگرد در هسا ساخته می شود.

** در حوزه بالگردهای رزمی فعلا الگویی بهتر از کبرا نداریم

چرا الگوی شاهد در سایر بالگردها دنبال نشد؟

امیر روحانی: برای ساخت معمولا از یک کار ساده شروع می کنند. بالگرد 206 هم یک بالگرد ساده است و لذا کار با این بالگرد شروع شد. زیر ساخت هسا در ابتدا بالگردی بود و قرار شد تا یک نوع بالگرد در این مجموعه کار شود که ارتقا بالگرد کبرا تحت پروژه طوفان در هسا صورت گرفت.

اما شاید پرکاربرد ترین بالگرد ما 214 باشد که آنهم مسلح می شود اما تسلیح آن برای این است که بتواند هنگام هلی برن نیرو و تجهیزات از خودش در برابر خطرات موجود در صحنه نبرد دفاع کند و به عنوان یک بالگرد هجومی شناخته نمی شود.

چون ما سابقه خوبی از بالگرد کبرا داشتیم، این که برویم سراغ یک بالگر دیگر خیلی به صرفه نبود اما اگر سامانه های بالگرد کبرا را ارتقا دهیم در حد یک بالگرد کبرا سری Z می تواند ماموریت انجام دهد. در حوزه بالگردهای رزمی فعلا الگویی بهتر از کبرا برای ما نیست.

چرا مانند بالگرد شاهد، خط تولید بالگرد کبرا نداریم؟

امیر روحانی:الان خط تولید بالگرد تکور را تحت عنوان پروژه طوفان در هسا داریم و در حال ساخت این بالگرد هستیم و بالگردهای 212، 214 و 206 را هم از پایه می سازیم.البته توان ساخت بالگرد 412 را نیز داریم.

با تشکر از توضیحاتی که ارائه دادید. اگر اجازه بدهید مقداری هم درباره نحوه ورود شما به حوزه بالگردی بپرسیم. چگونه شد که شما وارد ارتش شدید و خلبانی در هوانیروز را انتخاب کردید؟

امیر روحانی:خیلی از افرادی که وارد حوزه پروازی شدند از قبل قرابتی با این کار داشتند و زمان ما هم ورود به حوزه پروازی راحت تر از الان بود.

محل زندگی ما در خیابان پیروزی بود و آنجا فرودگاه دوشان تپه در ستاد نیروی هوایی ارتش قرار داشت و منزل ما هم در مجاورت پایگاه بود.

یکی از تفریحات ما این بود که به پشت بام خانه می رفتیم و نشست و برخاست هواپیماها را تماشا می کردیم.

یک باشگاه هوایی آنجا بود که با هواپیمای گلایدر و بونانزا به محصلین آموزش خلبانی می دادند. یکی از دوستان من روزی در کلاس گفت که من با گلایدر پرواز می کنم و من از او درخواست کردم که مرا هم با خودش ببرد.

از آنجا با باشگاه هوایی آشنا شدم و پول توجیبی هایم را جمع می کردم تا بتوانم یک سورتی پرواز کنم البته قیمت آن هم خیلی زیاد نبود.

بعد از انقلاب، جنگ شروع شد و مدتی به جبهه رفتیم و بعد به ارتش آمدم و در هوانیروز خلبان بالگرد شدم. چون به خلبانی علاقمند بودم برای استاد خلبانی بالگرد 206 انتخاب شدم و پس از مدتی گفتند اساتید بالگرد شینوک در حال بازنشستگی هستند و شما هم برای استاد خلبانی این بالگرد انتخاب شده اید. بعد هم مسئولیت های مختلفی از ریاست گروه آموزشی تا جانشینی هوانیروز ارتش را تجربه کرده و امروز در پنها مشغول خدمت هستیم.

** ارتقای توان رزمی و موشکی بالگردها

توانمندی بالگردی نظامی کشور را تا چه میزان با نیاز نیروهای مسلح و توان روز دنیا متناسب می دانید؟

امیر روحانی: شکل جنگ های امروزی عوض شده است. زمانی در دوران دفاع مقدس ما در حوزه هوایی در لبه تکنولوژی دنیا بودیم. از یکماه بعد از انقلاب مشکلات امنیتی شروع شد و یگان های ارتش هم به خاطر تحولات انقلاب در یک سردرگمی به سر می بردند. وقتی غائله کردستان شروع شد بزرگترین ابزاری که کمک کرد تا این غائله جمع شود بالگرد بود. جنگ هم که شروع شد در تمام عملیات ها پشتیبانی هوانیروز وجود داشت و مقرهای هوانیروز هم در نزدیکی خط مقدم قرار داشت.

هرچه به سمت جلو رفتیم یک سری کارهای جهادی برا پیشرفت در کارها شروع شد.

الان متخصصان و دانشجویان ما در یک ارتباط جهانی می توانند نیازهای ما را تامین کنند و تلاش شده تا دقت و کیفیت کار را بالاببرند.

در جنگ ها امروز اگر شما به یک نقطه حساس دشمن ضربه بزنید معادلات جنگ عوض می شود. همینطور در بالگردهای ما هم برخی موشک ها با افزایش برد و نقطه زنی همراه بوده است و الکترواویونیک بالگردها نیز ارتقا یافته است. به نظر می آید این روند نیز بهتر خواهد شد و ما امروز عمده نیازهای روز را خودمان تامین می کنیم.

** هنوز انتظاراتمان در حوزه بالگردهای هوادریا برآورده نشده است

ما در حوزه هوادریا چهار نوع بالگرد داریم. الان توانمندی در این حوزه چگونه است و سامانه های تخصصی این بالگرد ها چقدر پیشرفت کرده است؟

امیر روحانی: بالگرد های نیروی دریایی بالگردهای گران قیمت و پیشرفته ای هستند. یک بالگرد به پیشرفتگی RH-53 از یک جنگنده گران قیمت تر است. در حوزه نیروی دریایی گرچه بروز شده ایم ولی هنوز به انتظارات خودمان نرسیده ایم و سامانه های سونار و ضد زیر دریایی را باید بروزتر کنیم. در این زمینه با چند شرکت دانش بنیان صحبت کرده ایم و در حالی که این سامانه ها را بخوبی تعمیر و نگهداری می کنیم باید آنها را بروزرسانی کنیم.

نیروی دریایی الان راهبردی شده است و در آبهای دور دست ماموریت انجام می دهد ودر این ماموریت ها بیشتر بالگردهای AB-212 مورد استفاده قرار می گیرند. سامانه های این بالگرد بروز است اما در حوزه سونار بالگرد SH-3 در حال بروزرسانی این سامانه هستیم.

آیا بالگردهای نیروی دریایی قابلیت سوختگیری هوایی پیدا کرده اند؟

امیر روحانی: یک پروژه ای چند سال پیش تعریف شد اما اینها معمولا برای کشورهایی مثل ایران خیلی نیاز نیست. برای ما تانکر اضافی سوخت که به بالگرد وصل می شود کافی است اما در کشوری مانند آمریکا که نیروهایش در اقیانوس ها حضور پیدا می کنند ممکن است بالگردها نیاز به سوخت بیشتری داشته باشند و بر این اساس یک بالگرد به عنوان تانکر به آن کمک می کند.

البته این سامانه خیلی هم پیچیده نیست و در صورت نیاز می توانیم این سیستم را روی بالگردهای نیروی دریایی نصب کنیم. دوستان نیروی هوایی سیستم غربی را روی بالگرد شرقی هم پیاده کردند.

** همه شرکت های خصوصی مشتری پنها هستند

به نظر می رسد شرکت پنها علاوه بر فعالیت در حوزه نظامی در حوزه پشتیبانی از بالگردهای غیر نظامی هم فعال است. برای ما بفرمایید که در این حوزه چه دستاوردهایی داشته اید؟

امیر روحانی: این توانمندی در پنها وجود دارد و روی آن کار هم شده است البته استثنائا دو نوع بالگرد فرانسوی بود که پنها در حوزه تعمیر آنها ورود نکرده است اما بنا به نیاز شرکت های دارنده بالگرد فرانسوی -که تا الان تعمیر و نگهداری آن را به خوبی انجام می دادند- الان به مراحل اورهال سنگین رسیده اند و از ما کمک خواسته اند و ما هم در حال ورود به این حوزه هستیم.

البته در حوزه سایر بالگردها به خوبی توانسته ایم نیاز های آنها را برطرف کنیم و به نوعی همه شرکت های خصوصی مشتری پنها هستند.

** گام های نخست برای ساخت موتور بالگرد

با توجه به تونمندی خوبی که صنایع دفاعی در حوزه بالگردی دارد آیا ما در آینده شاهد ساخت موتور بومی بالگرد خواهیم بود؟

امیر روحانی: تا الان موتور بالگرد نساخته‌ایم اما بخشی از قطعاتی که تند مصرف هستند و نیاز به تعویض دارند ساخته شده است. این قطعات را یک شرکت خصوصی یا خود صنایع دفاعی می سازد. برای مثال توانسته ایم سامانه کنترل سوخت در موتور بالگرد را که بسیار پیچیده است و یا تستر آن را بسازیم.

برای ساخت موتور بالگرد، هم با شرکت سمت ( ساخت موتورهای ایران) و هم با یک شرکت دانش بنیان مذاکره کرده ایم که نمونه ای از موتور جت توربوشفت را ارائه کرده است و الان در حال مذاکره هستم تا همین موتور را با برخی تغییرات بومی سازی کنیم.

فکر نمی کنید برای ساخت موتور مقداری دیر شده است؟

امیر روحانی: با اینکه ساخت موتور جت برای حدود 70 سال پیش است با این حال جزو فناوری های بسیار پیشرفته محسوب می شود. اینکه دیر شده است در واقع نیازی هم نیست که صفر تاصد موتور را بسازیم. اما الان چون اراده بر این است که بالگرد ملی ساخته شود به این نتیجه رسیده ایم تا موتور ساخت داخل را استفاده کنیم. البته نیازی هم نیست تا شرکت پنها خودش موتور را بسازد و می تواند با مشارکت شرکت های صنعتی و دانش بنیان این کار را انجام دهد.

شما فکر می کنید چند سال دیگر شاهد ساخت موتور ملی بالگرد باشیم؟

امیر روحانی: من فکر می کنم این یک برنامه میان مدت است چون ما الان ریز قطعه‌ها را ساخته ایم و لذا ساخت سازه موتور خیلی طولانی نخواهد شد. البته بخشی از فرایند ساخت موتور، مدیریتی است. موازی کاری ها هم در این حوزه مشکل ایجاد می کند. ما یک سری مسائل مدیریتی داریم و یک سری هماهنگی هایی که باید انجام بشود. البته از زمان انتصاب امیر خواجه فرد به ریاست سازمان صنایع هوایی وزارت دفاع در پنها و مجموعه صنایع هوایی روند خوبی درحال پیش رفتن است.

اگر از زمان ساخت بالگرد شباویز تا الان یک نقشه راه جامع در حوزه بالگری داشتیم شاید به بالگردهای پیشرفته تری از بالگرد صبا می رسیدیم. یکی از سوالات ما این است که چرا پروژه بالگرد ملی روی یک بالگرد هجومی یا بالگرد تک اجرا نشد؟ ما تنها یک نوع بالگرد هجومی در اختیار داریم که ارتقا چندانی روی سیستم حمل سلاح این بالگرد صورت نگرفته است.

امیر روحانی: روند جنگ ها عوض شده است و امروز دقت و نقطه زنی موضوع بسیار مهمی است. امروز به تعداد زیاد بالگرد نیاز نیست.

** بخش زیادی از ماموریت‌های بالگردی را پهپادها انجام می‌دهند

بحث ما روی تعداد بالگرد نیست بلکه حرف ما روی ارتقا بالگردی است.

امیر روحانی: الان دنیا در حال حرکت به سمت پهپاد است و نیاز نیست که این همه هزینه کنیم تا کاری که می شود با پهپاد انجام داد را با بالگرد انجام دهیم. امروز پهپادها کارهایی را می کنند که بخشی از نیاز رزمی را پوشش می دهد و لذا کمتر روی بالگرد سرمایه گذاری می شود.

ما در کشورمان جغرافیای متنوعی داریم و انواع ماموریت ها هم در کشور در حال اجرا است. در ساخت بالگرد صبا به این نتیجه رسیدیم که اگر پلتفرمی شبیه 214 را طراحی کنیم در حقیقت یک بالگرد چند منظوره ساخته ایم.

همچنین در حال طراحی یک کیت اطفا حریق داخلی هستیم که چند هزار لیتر آب را ظرف 4 ثانیه خالی می کند و بودجه لازم هم برای این کار پیش بینی شده است.

در حوزه خود حفاظتی بالگردها چه کاری انجام داده اید؟

امیر روحانی: یک مقداری این سیستم ها بنا به نیاز روز دچار تغییراتی می شود. ما الان چف و فلر پیشرفته نیاز داریم و در دستور کار سال جاری هم هست که این سیستم را به عنوان آپشن روی بالگردها ارائه کنیم. هوانیروز هم برای این موضوع اعلام نیاز کرده است و ما هم با یک شرکت داخلی کار را شروع کرده ایم.

با تشکر از وقتی که در اخیتار ما قرار دادید اگر نکته پایانی دارید بفرمایید.

امیر روحانی: من هم از شما و همه همکارانتان تشکر می‌کنم.

منبع: تسنیم منبع خبر