به گزارش خبرنگار مجاهدت به نقل از مشرق، ایجاد و تقویت حس مسئولیت پذیری فرزندان در مبانی تربیت قرآنی مهم تأکید بوده است. ما باید به فرزندان خود اعتماد کنیم و آنها را نسبت به تصمیم گیری هایشان مسئول کنیم؛ در کنارش البته باید خودمان نیز حضور داشته باشیم و در مسئولیت انتخاب گری، آنها را هم به خودشان واگذار کنیم، چرا که حس مسئولیت پذیری از کودکان انسان های توانمند، مقتدر و مسئول می سازد.
زمانی که بچه ها مسئولیت پذیر تربیت شوند آنها هم در آینده فرزندانی مسئولیت گریز تربیت می کنند. مسئولیت والدین در برابر فرزندان، تربیت صحیح آنها است. این مسئولیت به اندازه ای مهم است که پیامبر اکرم ص فرمودند: «لَأِنْ یُؤدِّبُ اَحَدُکم وَلدَه خیرٌ لَه مِنْ أن یَتَصدَّقَ بِنِصْفِ صالحِ کلِّ یَوْم: اگر هر یک از شما به تربیت فرزند خود بپردازد، برای او نیکوتر از آن است که هر روز نیمی از درآمد خود را در راه خدا صدقه بدهد». همچنین پیامبر گرامی اسلام (ص) می فرمایند: «ما وَرَّثَ والِدٌ ولَدَهُ أَفْضَلَ مِنْ أدَبٍ: هیچ میراثی از ادب و تربیت صحیح برای فرزند بهتر نیست».
اما درباره اینکه چه زمان و مکانی برای مسئولیت پذیر کردن فرزندان مناسب است، باید گفت که معمولا بین 3 تا 5 سالگی، کودک هر چیزی را از روی تقلید یاد می‌گیرد برای همین می‌توانید مرتب کردن اتاق را مانند بازی به او نشان دهید و او را در این کار همراهی کنید. او نیاز دارد بداند این کار را از کجا شروع کند و هر وسیله را چطور سر جای خود بگذارد. بنابراین تصور نکنید فرزند شما خیلی کوچک است و از عهده این کار بر نمی آید، وقتی زمان تمیز کردن اتاق کودکتان می‌شود حتما مسئولیت‌هایی را به او بدهید.کودک با کمک شما معنای مسئولیت را می‌فهمد و تمایل پیدا می‌کند که این کار را تکرار کند.
*واگذاری کارهای ساده به بچه ها
واگذار کردن کارهای ساده و کوچک به بچه ها برحسب توانمندی هایشان خیلی می تواند حس رضایتمندی را در وجودشان ایجاد کند. این کار حس اعتماد به نفس را در وجودشان پرورش می دهد و آنها را برای پذیرفتن مسئولیت ها و وظایف آینده آماده تر می کند. برخی از این کارها را از نظر می گذرانیم:
-کمک کردن در چیدن میز و سفره
یکی از کارهایی که بچه ها از سه سالگی می توانند با بزرگترها همکاری کنند، چیدن میز و سفره است کمک کردن در آشپزخانه و چیدن میز به آنها کمک می کند که در درست شدن غذا خود را سهیم بدانند. بنابراین اجازه بدهید بچه ها کمکتان کنند و البته در حین کمک کردن نیز حواستان به آنها باشد و فضای آشپزخانه را برایشان امن کنید، به طور مثال آنها را از وسایل تیز و برنده و خطرناک دور کنید.
بنابراین کودکان سنین چهار تا شش سال راحت در آماده سازی غذا به خانواده کمک می کنند ضمن اینکه آموزش های اولیه طرز درست کردن غذا را هم می توانند یاد بگیرند و در شست و شو نیز کمک کننده باشند حتی اگر اشتباهاتی هم داشته باشند می بایست با کمک والدین گاهی کمک کننده شوند.
-تمیز کردن اتاق
کودکان از سنی که می توانند راه بروند و کارهای ساده را انجام دهند، می توانند در تمیز کردن اتاقشان سهیم باشند. مثلا به آنها بگوییم که توپ هایش را جمع کند ، یا وسایلش را داخل سبد بریزد. اگر فرزند شما هفت سال دارد در تمیز کردن خانه می تواند کمک کند اگر در این زمینه علاقه نشان داد می توانید مسئولیت جارو کردن را به او بسپارید تا وقتش تلف نشود البته نباید این کار روزمره باشد و لازم نیست که هر روز این کار را انجام دهد.
*اجازه بدهید بچه ها مسئولیت رفتارشان را برعهده بگیرند
یکی از مسئولیت هایی که بچه ها باید آموزش ببینند، اینکه یاد بگیرند چطور با دیگران رفتار کنند. مثلا وقتی دختر شما احساسات برادر کوچک خود را جریحه‌دار می‌کند، او را مجبور به عذرخواهی نکنید. در این صورت عذرخواهی او واقعی نخواهد بود و به برادرش هم کمکی نمی‌کند.
در عوض به احساسات دختر خود گوش بدهید و به او کمک کنید از احساسات پیچیده خود سر در بیاورد، به ویژه احساساتی که باعث شده‌اند با برادر خود پرخاشگری کند. بعد از آن، وقتی که حالش بهتر شد، از او بپرسید چه کاری می‌تواند بکند که رابطه خود را با برادرش بهتر کند. شاید آماده عذرخواهی باشد. ولی شاید هم با عذرخواهی احساس کند غرورش شکسته می‌شود و ترجیح بدهد به جای آن یک داستان برای برادرش بخواند، به او کمک کند میز را بچیند یا او را محکم بغل کند.
این به کودکان یاد می‌دهد رفتارشان با دیگران می‌تواند عواقبی داشته باشد. آنها وظیفه دارند اگر خراب‌کاری کردند، خودشان آن را درست کنند. اما چون شما او را مجبور نکرده‌اید، باید خودش انتخاب کند که اشتباهش را جبران کند، بنابراین این مسئولیت باعث می‌شود احساس بهتری پیدا کند و در نهایت بخواهد دوباره این کار را تکرار کند.
*تکنیک های کلیدی مسئولیت پذیری
مثال مسواک زدن را برای مسئولیت های ریز و کوچک دیگر در نظر بگیرید. ابتدا با بچه ها شروع به مسواک زدن دندان ها کنید که یک الگوی زنجیره ای را به انها آموزش دهید و آن را با کارهای حاشیه های جذاب همراه کنید ، به تدریج به آنها مسئولیت بیشتری بدهید و در نهایت خود بچه ها به تنهایی مسواک بزنند.
الگویی مثل همین برای گفتن متشکرم، خرد کردن کارهای بزرگ و غذا دادن به حیوانات و انجام تکالیف درسی و دیگر کارها را رعایت کنید. مثلا به آنها آموزش دهیم چطور گل بکارند و باغچه را هرس کنند و اینکه چطور دوچرخه سواری کنند. ممکن است ناراحت شوید از اینکه کودک شما دوباره لباس گرم خود را جا گذاشته است، اما این را به یاد داشته باشید که با سرزنش کردن او مسئله حل نمی شود. اما با روند آموزشی خرد کردن مسئولیت ها او را به یادآوری برداشتن وسایلش آموزش دهید.
قبل از اینکه بچه ها را برای بی مسئولیتشان سرزنش و تنبیه کنید، با آنها ارتباط برقرار کنید و با گفت وگو آنها را هدایت کنید، بچه ها اگر بدرفتاری ما را ببینند هرگز آن کار را یاد نمی گیرند و مدام لجبازی می کنند. ارتباط چشمی با فرزندتان برقرار کنید و به او بگویید که تو الان خیلی ناراحت هستی که گلدانت افتاده و شکسته ، فردا با هم به خرید می رویم، گلدان نو می خریم و گل هایت را در درون گلدان نو می کاری.
*اضطراب سپردن مسئولیت های زودهنگام به بچه ها
برخی از والدین هم هستند که به خاطر مشغله زیاد و عجله یا کارمند بودن و یا حتی عدم آگاهی و تنبلی زیاد به فرزندشان اجازه یادگیری و رشد صحیح نمی دهند و از آنها توقع مسئولیت های بزرگ برخلاف سنش دارند در حالیکه این مسئولیت ها فقط بچه ها را مضطرب می کند. خیلی از مادر و پدرها هستند که قبل از دو سن سالگی بچه را با اضطراب زیاد از شیر می گیرند یا از پوشک و جدایی رختخوابش را می طلبند درحالیکه نباید در این مراحل رشد عجله کرد باید صبور بود تا بچه ها پذیرای تغییرات باشند.
لطفا تغییرات و شرایط روحی فرزندتان را در نظر بگیرید و آمادگی او را در طول مراحل رشد بسنجید وگرنه او با اضطراب به مراحل بعدی پا می گذارد. به همین دلیل باز هم تکرار می کنیم که وظایفی را متناسب با سن و توان کودک به او بسپارید. به طور مثال، کودکان باید مسئول جمع آوری اسباب بازی ها و مرتب کردن اتاق خود باشند یا کودکان را در تعیین وظایف مشارکت دهید، اگر فرزند شما در انتخاب وظایفِ مربوط به خود سهمی داشته باشد، بیشتر به حرف شما گوش خواهد کرد.
در نهایت وقتی وظایف مشخص شدند، در پیگیری آن ثبات داشته باشید. گاهی والدین صبور نیستند و فکر می کنند اگر خودشان کاری را انجام دهند آسان تر از این است که بارها آن را به فرزندشان گوشزد کنند.برای شانه خالی کردن از وظیفه، پیامدهایی در نظر بگیرید، مثل محرومیت از غذای مخصوص یا تماشای تلویزیون به مدت پانزده دقیقه یا اینکه چند قانون مشروط تعیین کنید. مثلا برای روز جمعه می توانید چنین قانونی قرار دهید: اول تمام کارها را انجام می دهیم و بعد به گردش می رویم.
نکته نهایی هم این است که به کودک بیاموزید مسئول جبران اشتباهات خود نیز هست. مثلا اگر مایعی را روی زمین ریخت باید از او بخواهیم در تمیز کردن آن کمک کند. این را در امور دیگر خانه و فعالیت های بیرون نیز می توانیم مدنظر داشته باشیم.
منبع خبر