مقدمه
در نخستین ساعات بامداد ۲۳ خرداد ۱۴۰۴ (۱۳ ژوئن ۲۰۲۵) رژیم صهیونیستی با مجموعهای از حملات غافلگیرانه به پایگاههای نظامی و هستهای ایران، جنگی را آغاز کرد که به نبردی دوازدهروزه تبدیل شد. طبق گزارشهای معتبر، این درگیری تا ۳ تیر همان سال ادامه یافت و با آتشبسی که با میانجیگری قطر و ایالات متحده شکل گرفت پایان یافت. در طول این دوازده روز، دهها شهر ایران از تهران و اصفهان گرفته تا بوشهر و کرمانشاه هدف موشکها و پهپادهای متخاصم قرار گرفتند؛ صدها نفر از فرماندهان نظامی و دانشمندان هستهای به شهادت رسیدند و هزاران شهروند کشته یا زخمی شدند. پاسخ ایران و محور مقاومت نیز با شلیک صدها موشک و پهپاد به پایگاهها و شهرهای اسرائیلی همراه بود، بهگونهای که نبردی منطقهای شکل گرفت و حتی نیروی هوایی آمریکا در روزهای پایانی وارد میدان شد. پایان جنگ با آتشبس، به معنای توقف خسارات مادی و جانی بود اما آثار روانی و اقتصادی آن همچنان باقی است.
در شش ماه گذشته، جامعه ایران بهطور مداوم درگیر بازسازی زیرساختها، ترمیم زخمهای اجتماعی و یافتن روایتهای خود از این جنگ بوده است. در این میان، رسانهها و شبکههای اجتماعی روایات متعددی از پیروزیها، ناکامیها و هزینههای نبرد ارائه کردند. در چنین فضایی، سخنرانی تلویزیونی رهبر انقلاب در شب پنجشنبه ۶ آذر ۱۴۰۴ (۲۷ نوامبر ۲۰۲۵) اهمیت دوچندانی یافت؛ زیرا ایشان نهتنها ارزیابی رسمی خود از نتایج جنگ را بیان کردند بلکه پیامهایی درباره لزوم حفظ اتحاد ملی، تقویت بسیج و نگاه آیندهنگرانه برای بازسازی کشور مطرح نمودند. این مقاله با نگاهی تحلیلی، محتوای سخنان رهبر انقلاب را مرور کرده و تلاش میکند ضمن ارائه تصویری جامع از پیامهای اصلی، به چالشها و فرصتهایی که پس از جنگ پیش روی ایران قرار دارد بپردازد.
خلاصه سخنان رهبر انقلاب
رهبر انقلاب در ابتدای سخنان خود بار دیگر بر نقش بسیج به عنوان «یک حرکت ارزشمند ملی و ثروت بزرگ» تأکید کردند. به اعتقاد ایشان، بسیج محدود به یک سازمان نظامی نیست بلکه گسترهای از جوانان، دانشمندان، کارگران، پزشکان و سایر اقشار است که با ایمان و انگیزه در عرصههای مختلف حضور دارند. وی نسل چهارم بسیج را جوانانی توصیف کرد که باید این حرکت را در نسلهای آتی حفظ و تقویت کنند.
اما مهمترین بخش سخنرانی مربوط به ارزیابی رهبر انقلاب از جنگ دوازدهروزه بود. ایشان تأکید کردند که «ملت ایران بیتردید هم آمریکا و هم رژیم صهیونیستی را شکست داد». ایشان بیان داشت که دشمن پس از انجام شرارت و حملات گسترده «کتک خورد و دست خالی برگشت» و به هیچیک از اهدافش دست نیافت. رهبر انقلاب گفتند دشمنان برای بیش از بیست سال برای چنین جنگی برنامهریزی کرده بودند تا با تحریک افکار عمومی ایران، مردم را به شورش علیه نظام سوق دهند، اما نتیجه عکس شد و حتی کسانی که زاویهای با نظام داشتند در کنار دولت قرار گرفتند.
ایشان همچنین اذعان داشتند که جمهوری اسلامی خساراتی دیده و جانهای عزیزی از دست رفته است که «طبیعت جنگ» است، اما تأکید کردند خسارتهای مادی و انسانی وارد شده بر دشمن بسیار بیشتر بوده است. وی با اشاره به تجهیز کامل آمریکا در این جنگ گفت که آمریکا از پیشرفتهترین تسلیحات آفندی و پدافندی، از زیردریاییها و هواپیماهای جنگندهاش استفاده کرد اما نتوانست به هدف خود یعنی تضعیف اراده ملت ایران دست یابد.
رهبر انقلاب در ادامه سخنرانی خود، آمریکا را به جنگافروزی در مناطق مختلف جهان از اوکراین تا خاورمیانه متهم کرده و گفت که این کشور هر کجا دخالت کرده «یا جنگافروزی است یا نسلکشی». ایشان تاکید کردند که رژیم صهیونیستی و آمریکا در جنگ ۱۲ روزه بیآبرو و بدنام شدهاند و منفورترین چهره در دنیای امروز رئیس دولت صهیونیستی است. همچنین شایعات مطرحشده مبنی بر ارسال پیام از طرف ایران به آمریکا را «دروغ محض» دانستند و گفتند که جمهوری اسلامی بههیچوجه به دنبال همکاری با دولتی نیست که سیاست اصلیاش جنگافروزی و چپاول منابع دیگر کشورهاست.
در پایان، رهبر انقلاب چند توصیه عملی به مردم ارائه کردند: حفظ و تقویت اتحاد ملی، حمایت از دولت و ادامه راه نیمهتمام شهید رئیسی، پرهیز از اسراف در منابعی مثل آب، نان، گاز و بنزین، و تقویت ارتباط با خداوند برای طلب باران، امنیت و عافیت. به عقیده ایشان، اتحاد در برابر دشمن و توجه به سادهزیستی عامل مهمی برای اقتدار ملی است.
برنامه آینده:
۱. بازسازی زیرساختها و حمایت از آسیبدیدگان – دولت باید نقشه راهی جامع برای بازسازی شهرهای آسیبدیده، ترمیم تأسیسات هستهای و صنعتی و بازگرداندن خدمات عمومی تدوین کند. این برنامه باید شامل کمکهای مالی به خانوادههای شهدا، حمایت روانی از آسیبدیدگان و ایجاد اشتغال در مناطق خسارتدیده باشد.
۲. تقویت آمادگی نظامی و پدافندی با رویکرد بازدارندگی هوشمند – جنگ اخیر نشان داد که توان موشکی و پهپادی ایران عامل اصلی بازدارندگی بوده است. توسعه سامانههای پدافند هوایی، ارتقای فناوری سایبری و بهبود شبکههای اطلاعاتی ضروری است، اما این اقدامات باید با ارزیابی دقیق هزینه–فایده و توجه به پیامدهای دیپلماتیک همراه باشد.
۳. گسترش دیپلماسی فعال – لازم است دستگاه سیاست خارجی ایران از فرصت آتشبس و همراهی برخی کشورهای اسلامی برای شکلدهی به ابتکارهای منطقهای استفاده کند. ایجاد کانالهای ارتباطی با کشورهای غربی، استفاده از میانجیها برای کاهش تنش و بهرهگیری از سازمانهای بینالمللی برای محکوم کردن حملات آینده میتواند از بروز جنگهای بعدی جلوگیری کند.
۴. اصلاح رویکرد اطلاعرسانی و شفافیت – دولت و رسانههای رسمی باید روایتهای شفاف و مستند از جنگ و پیامدهای آن ارائه کنند. انتشار آمار دقیق تلفات، خسارات و هزینههای اقتصادی نهتنها زمینهساز قضاوت صحیح جامعه میشود، بلکه جلوی سوءاستفاده رسانههای دشمن را میگیرد.
۵. تقویت مشارکت مدنی و بسیج مردمی – همانطور که رهبر انقلاب تأکید کردند، بسیج تنها یک سازمان نظامی نیست بلکه ظرفیتی اجتماعی است. دولت باید امکان مشارکت جوانان، متخصصان و نخبگان را در فرآیند بازسازی و تصمیمگیری فراهم کند. این مشارکت میتواند به شکل طرحهای داوطلبانه، کمکهای فنی، کارآفرینی و پروژههای اجتماعی باشد تا سرمایه اجتماعی حاصل از همبستگی در جنگ حفظ و تقویت شود.
۶. مدیریت منابع و فرهنگ مصرف – پرهیز از اسراف که رهبر انقلاب بر آن تاکید کردند، نهفقط یک توصیه فردی بلکه یک سیاست عمومی است. اصلاح الگوهای مصرف آب، انرژی و کالاهای اساسی، بهبود بهرهوری در صنایع و ترویج سبک زندگی ساده میتواند فشارهای اقتصادی پس از جنگ را کاهش دهد. دولت باید سیاستهای مشوق صرفهجویی را تدوین و اجرا کند.
۷. ارتقای سیستمهای هشدار و آمادگی شهری – آتشسوزیها, کمبود آب و اختلال در خدمات ضروری در طول جنگ نشان داد که شهرهای بزرگ نیازمند سیستمهای هشدار سریع، پناهگاههای ایمن و زیرساختهای مقاوم هستند. سرمایهگذاری در سامانههای پدافند شهری، توسعه زیرساختهای حیاتی در نقاط متعدد و آموزش عمومی برای مدیریت بحران باید در اولویت باشد.