کشف حجاب

سرویس فرهنگ و هنر مشرق -چهل و سومین جشنواره بین‌المللی فیلم فجر در حالی به نیمه‌راه خود رسیده است که تاکنون از میان چهار فیلم پویانمایی حاضر در این فستیوال مهم سینمایی کشور دو اثر آن در کاخ جشنواره برای اهالی رسانه و منتقدان اکران شده است.

افسانه سپهر نخستین پویانمایی‌ای بود که در دومین روز از جشنواره اکران شد، فیلمی با قصه‌ای از دل اسطوره‌ها و قهرمانان ایرانی روایتگر حماسه‌سازی‌های یک نوجوان ایرانی برای نجات خانواده و جامعه خود بود اما هر چه افسانه سپهر از امید، اصالت و فرهنگ غنی ایرانی سخن به میان آورده بود دومین پویانمایی بانام “ژولیت شاه”، به نظر می‌رسد با هویت ایرانی تعارض گفتمانی دارد.

“ژولیت شاه” داستان فرنگ رفتن ناصرالدین‌شاه و دعوت از یک گروه نمایشی برای اجرای تئاتر در ایران است، گروهی که به‌محض ورود به کاخ گلستان، شاه ایران شیفته دختر فرانسوی‌اش می‌شود و دختر با استفاده از این موقعیت برای پیش برد هر چه‌بهتر اجرایشان همراه او می‌شود تا جایی که نامزد این دختر نیز از او دل می‌کند.

در این فیلم که ظاهراً برای گروه سنی کودک و نوجوان ساخته‌شده حاوی زیر متن‌های قابل‌تأملی است که عملاً آن را به یک بیانیه سیاسی در ادامه ماجرای کشف حجاب و رویکرد غربی آن بدل کرده است.

فیلمی که در آن از یک‌سو به قومیت‌های ایرانی به‌صراحت توهین می‌کند، پوشش ایرانی را به نوعی ترسناک و دراکولاگونه معرفی می‌کند وفرهنگ غنی نمایش ایرانی را مورد توهین و تمسخر قرار می دهد و درنهایت شخصیت اول آن‌که یک دختر غربی است را قهرمان و منجی مردم ایران برای خروج از این وضعیت می‌داند.

تمام این فکت ها و برداشت‌ها شاید تا انتهای کار حتی برای بدبینانه‌ترین مخاطب نیز تصورات ذهنی به شمار می‌رود اما وقتی در تیتراژ پایانی نام “محمد چرم شیر” به‌عنوان یکی از نویسندگان دیده می‌شود دیگر جای هیچ‌گونه شک و شبیه ای را برای مشخص شدن آنچه تصور می‌شد باقی نمی‌گذارد.

نویسنده و کارگردان تئاتری که مواضع عجیب و غریب او بسیار مشهود است و به گفته خودش پس از قائله مهسا امینی مادامی‌که بازیگران زن مجبور باشند باحجاب به روی صحنه بیایند تئاتر کار نخواهد کرد.  

باوجود چنین فردی کاملاً مشخص است هر آنچه پس از اکران در بین اهالی رسانه و منتقدان در کاخ جشنواره مورد گفتگو و بحث قرارگرفته بود نه تصورات ذهنی بلکه واقعیت‌های عینی است که در قالب یک اثر هنری قرار است به خورد کودکان و نوجوانان ایرانی داده شود.

مخاطب در “ژولیت شاه” با شمایلی از یک دختر فرانسوی روبه‌رو می‌شود که در گفتار و رفتار از دختران ایرانی به‌مراتب بالاتر و اصطلاحاً سرتر است تا جایی که حتی یکی از دختران شاه نیز که به این شخصیت علاقه پیدا کرده و در بسیاری از صحنه‌ها این دختر فرنگی را الگو خود قرار داده و همانند او بدون حجاب حضور دارد. در این انمیشن از درباریان گرفته تا مردم کوچه و بازار همگی شبیه هم هستند و از یک پوشش بهره می‌برند پوششی که در فیلم همانند دراکولاهایی به نظر می‌رسند که در کل مدت فیلم فارغ از منش و رفتارهای هر کاراکتری، نوع پوشش آنان نمادی از عقب‌ماندگی‌ است.

موضوعی که مطابق با تاریخ روایت فیلم، سال‌ها بعد به همان دلیل ماجرای کشف حجاب رضاخانی به وقوع می‌پیوندد و این المان به‌صورت کاملاً تعمدی توسط نویسنده و کارگردان در فیلم گنجانده‌ شده تا مخاطب به‌خصوص گروه سنی نوجوان با همزادپنداری این اثر از اقدام رضاخان در کشف حجاب بانوان حمایت کند.

در واقع وقتی دنیای نویسنده این پویانمایی و کنش‌های سال‌های اخیر او را بررسی کنیم درخواهیم یافت که چرا چنین زاویه‌ای با مقوله حجاب در این انیمیشن طراحی شده است. در پویانمایی “ژولیت شاه” نوعی سوء گیری قابل تامل درباره پوشش سنتی و تشبیه آنان به دراکولا کاملا بحث برانگیز است.

نقد دیگری که به این انیمیشن وارد است، نگاه نه چندان قابل قبول به قومیت‌ها ازجمله شیرازی‌ها و آبادانی ها است، تا جایی که از رمال و جادوگر با لهجه آبادی گرفته تا یکی از زنان درباری که لهجه شمالی دارد، قومیت‌ها به سخره گرفته می‌شوند.

اما نقطه عطف این سلسله توهین‌ها به نمایش ایرانی است موضوعی که از دیرباز نیز در آثار تئاتری “چرم شیر” کاملاً واضح و مشخص بوده است او رسماً نمایش ایرانی را نه‌تنها به‌عنوان گونه‌ای از آثار نمایشی بلکه از اساس آن را عبث و بیهوده می‌داند که نمود عینی را در اجرای روی حوض کاخ گلستان در این پویانمایی نشان می‌دهد.

البته که سال‌هاست از این اقلیت ظاهرا مخالف‌خوان چیزی بیش از این نیز انتظار نمی‌رود. آنچه مهم است اینکه این اثر نمایشی با توجه به موزیک ویدیوهای موجود، برای مخاطب گروه سنی کودک و نوجوان می‌تواند بسیار تأثیرگذار باشد و مواردی مانند زمینه سبک زندگی غیرایرانی، کشف حجاب، به سخره گرفتن قومیت‌ها را در در ضمیر ناخودآگاه مخاطبان کودک و نوجوان تقویت کند.

***مهدی قاسمی

به گزارش مجاهدت از مشرق، حسین شریعتمداری طی یادداشتی در روزنامه کیهان نوشت:

۱- دیروز جناب آقای موحدی آزاد، دادستان محترم کل کشور در نشستی با حضور معاونان دادستان کل و قضات و دادیاران دیوان عالی کشور، ضمن بیان این نکته که «‌کلیات طرح نور فراجا مورد تایید است و از اقدامات قانونی آنان حمایت می‌کنیم‌»، تاکید کردند که: «‌باید اولویت با جرایم سازمان‌یافته در فضای حقیقی و مجازی در حوزه عفاف و حجاب باشد». تأیید طرح نور فراجا و تاکید بر اولویت برخورد با جرایم سازمان‌یافته، از حساسیت دادستان محترم نسبت به پدیده پلشت کشف حجاب و ضرورت مقابله با آن حکایت می‌کند که به حق قابل تشکر و تقدیر است. اما، با توجه به انتقادات منطقی و مستندی که بر لایحه موسوم به حجاب و عفاف وارد است و به وضوح از ناکارآمدی و پیامدهای سوء آن در صورت تصویب حکایت می‌کند، پرسشی نیز از جناب ایشان در میان است که طرح آن را با عرض پوزش و فقط برای درک بهتر نظر دادستان محترم، خالی از فایده نمی‌دانیم. بخوانید!

۲- حجت‌الاسلام والمسلمین جناب موحدی آزاد بر اولویت برخورد با جرایم سازمان یافته در حوزه عفاف و حجاب تاکید فرموده‌اند، که منطقی نیز هست و به قول حضرت آقا «مسئله‌ حجاب تبدیل شده به یک چالش و بر کشور ما تحمیل شده، این را تحمیل کردند. کسانی نشستند نقشه کشیدند، برنامه‌ریزی کردند که حجاب بشود یک مسئله در کشور ما، در حالی‌ که چنین مسئله‌ای در کشور وجود نداشت، مردم با شکل‌های مختلف داشتند زندگی می‌کردند». از این روی همان‌گونه که دادستان محترم تاکید کرده است، باید هم برخورد قاطع با دست‌های پشت‌پرده و جرایم سازمان‌یافته در اولویت باشد. و اما پرسش آمیخته به دغدغه‌ای‌ نیز در میان است و آن، این که مبادا منظور از اولویت برخورد با جرایم سازمان‌یافته، به معنا و مفهوم بی‌توجهی و رها کردن مقابله با کشف حجاب در انظار و اماکن عمومی باشد! این سؤال از آنجا مطرح است که متاسفانه در ماده ۴۹ لایحه موسوم به عفاف و حجاب، به گونه‌ای غیرقابل توجیه و در مغایرت آشکار با احکام شرعی و قوانین جاری کشور، مقابله با حکم شرعی و قانونی کشف حجاب نادیده گرفته شده است.

۳- پیش از این در یادداشتی با عنوان «‌فاجعه برجام در انتظار لایحه عفاف‌»! به این نکته اشاره کرده و آورده بودیم:

«‌در ماده ۴۹ لایحه عفاف و حجاب آمده است «‌هر زنی در انظار عمومی، معابر یا اماکن عمومی که نوعاً در منظر نامحرم است، اعم از فضای حقیقی یا مجازی کشف حجاب کند، به نحوی که چادر یا مقنعه یا روسری یا شال و امثال آنها بر سر نداشته باشد، در مرحله اول از طریق سامانه‌های هوشمند فرماندهی انتظامی جمهوری اسلامی ایران (فراجا) با تطبیق با سایر بانک‌های اطلاعاتی اطمینان‌آور احراز هویت قطعی مرتکب، معادل یک دوم حداکثر جزای نقدی درجه هشت جریمه و لیکن اخذ جریمه مذکور به مدت ۳ سال معلق می‌شود و با استفاده از سامانه‌های هوشمند یا پیامک یا پست به وی اعلام می‌شود. در صورت تکرار در مدت تعلیق جریمه (مرتبه دوم‌) علاوه‌بر اخذ جریمه مرتبه اول، معادل حداکثر جزای نقدی درجه هشت جریمه و از طرق مذکور به وی اعلام می‌شود، در مرتبه سوم توسط مرجع قضائی به جزای نقدی درجه شش و در مراتب بعدی به جزای نقدی درجه پنج محکوم می‌شود. در صورت تکرار بیش از چهاربار، مرتکب به مجازات تکرار جرم موضوع ماده ۳۷ این قانون، غیر از حبس محکوم می‌گردد»!… یک بار دیگر متن این ماده را بخوانید! پلیس از برخورد قانونی با کشف حجاب که «‌جرم مشهود» است و باید بلافاصله از آن جلوگیری کند، منع شده است! و به جای آن باید پس از مشاهده کشف حجاب از کشف حجاب‌کننده عکس بگیرد و خانم کشف‌حجاب‌کننده را از طریق سامانه‌ها شناسائی کند و سپس به او پیامک بزند و در نهایت خانم کشف‌حجاب‌کننده به جریمه نقدی محکوم خواهد شد و مطابق این ماده «‌اخذ جریمه مذکور به مدت ۳ سال معلق می‌شود و با استفاده از سامانه‌های هوشمند یا پیامک یا پست به وی اعلام می‌شود »! و… یعنی پول بده و کشف حجاب کن! و تازه این جریمه هم ۳ سال به حالت تعلیق خواهد بود! و…«‌تا نوشدارو آید، سهراب مرده باشد»!

گفتنی است اشکالات جدی لایحه عفاف و حجاب تنها محدود به ماده یاد شده نیست و امید است این لایحه که نه فقط در پیشگیری از کشف حجاب ناکارآمد است، بلکه ترویج‌کننده این پدیده پلشت نیز هست، از اساس کنار گذارده شود.

۴- و اما، اولویت برخورد قاطع و پشیمان‌کننده با جرایم سازمان‌یافته و عوامل پشت صحنه پدیده خانمانسوز کشف حجاب نباید مانع مقابله با خانم‌های کشف حجاب‌کننده‌ای باشد که اکثریت قریب به اتفاق آنها از پشت صحنه ماجرا بی‌خبرند و به قول حکیمانه و پدرانه حضرت آقا: «‌بنده اطمینان دارم که بانوان کشورمان، حتّی کسانی که یک مقداری هم در زمینه حجاب سهل‌انگاری‌هایی دارند، اینها دلبسته‌ اسلامند، دلبسته نظامند، بارها هم این را ما گفته‌ایم. به این چشم بایستی به زن‌های ما نگاه کرد. امّا خب این قضیّه‌ حجاب را بایستی رعایت بکنند، همه باید رعایت کنند».

۵- گفته‌اند – و عاقلانه نیز هست- که «‌در مثل مناقشه نیست» در کلام خدا هم آمده است «‌یضْرِبُ اللهُ الاَمْثَالَ للنَّاسِ لَعَلَّهُمْ یتَذَکرُونَ… خدا برای مردم مثال می‌آورد تا دریابند». حالا به عنوان مثال، اشاره به پدیده ویرانگر و تباه‌کننده توزیع مواد مخدر می‌تواند گره‌گشا باشد. بدیهی است که در این میان باید مبارزه با واردکنندگان کلان و قاچاقچیان اصلی مواد مخدر و مقابله سخت با آنها در اولویت باشد. اما، آیا می‌توان به بهانه مبارزه با عوامل اصلی (پشت صحنه‌)، از مقابله با عوامل میدانی خودداری کرد و جمعیت معتادان را به حال خود رها ساخته و برای نجات آنها از این بلای خانمانسوز دست به اقدامی نزد؟! جمعیت معتادان بی‌آن که بدانند و یا بخواهند قربانیان اصلی مواد مخدر و سرانگشت قاچاقچیان کلان هستند و اگر از این بلای فلاکت‌بار رها شده و آلوده به مواد مخدر نباشند، از قاچاقچیان اصلی و توطئه‌گران بیرونی کار چندانی ساخته نیست.

۶- رهبر معظم انقلاب در بیانی کارشناسانه می‌فرمایند «‌در این قضیّه‌ای که امروز در کشور مطرح است – مسئله‌ حجاب- دخالت بیگانگان واضح بود،‌ آشکار بود. از بیرون، در این دستگاه‌های ارتباط جمعی و انواع و اقسام رسانه‌ها، در این قضیّه دمیده شد. حالا یک عدّه هم در داخل البتّه کمک کردند، امّا عمده، از بیرون این کار هدایت شد و فکر شد و دنبال شد؛ به این توجّه بشود. خود بانوان ما، خود زنان عاقل و فهمیده ما به این نکته توجّه کنند که این قضیّه را دشمن دارد از بیرون دنبال می‌کند. طبق آنچه در گزارش‌های قابل اعتماد به ما رسید، بعضی‌ها را استخدام کردند که بیایند در جامعه هنجارشکنی کنند، حرمت حجاب را بشکنند. خب باید بانوان ما و کسانی که در این قضیّه فکر می‌کنند، حرف می‌زنند، به این نکات توجّه کنند. وقتی ما می‌بینیم دست بیگانه در قضیّه‌ای دارد عمل می‌کند، خب باید مواضعمان را متناسب با همین قرار بدهیم که به آن بیگانه کمک نکنیم‌».
آیا پیشگیری از کشف حجاب در انظار و اماکن عمومی، کمک‌رسانی و یاری به زنان کشف‌حجاب‌کننده و اقدامی خداپسندانه و بشردوستانه برای نجات آنها نیست؟!

۷- و بالاخره با شناختی که از حجت‌الاسلام والمسلمین جناب آقای موحدی آزاد در دست است و با توجه به جایگاه رفیع و حساس ایشان، تردیدی نیست که مقصود حضرت ایشان از اولویت برخورد با جرایم سازمان‌یافته و پشت صحنه ماجرای (به قول حضرت آقا چالش تحمیلی حجاب‌) بی‌توجهی به نجات دختران و زنان کشف‌حجاب‌کننده از چنگال این پدیده پلشت نیست.