آذربایجان

روزشمار دفاع مقدس (۸ اسفند)


روزشمار دفاع مقدس (۸ اسفند)رویداد‌های مهم این روز در تقویم خورشیدی (۸ اسفند)

** مناسبت‌های مهم اسفند ۱۳۹۹ **

۴- ولادت امام محمد تقی جوادالائمه (ع) | ۵- روز بزرگداشت خواجه نصیرالدین طوسی و روز مهندس | ۷- ولادت امام علی (ع) و روز پدر (تعطیل) – آغاز ایام البیض (اعتکاف) | ۹- ارتحال حضرت زینب (س) – تغییر قبل مسلمین از بیت‌المقدس به مکه معظمه | ۱۴- روز احسان و نیکوکاری | ۱۵- روز درختکاری | ۱۸- روز بزرگداشت سیدجمال‌الدین اسدآبادی – سالروز تأسیس کانون‌های فرهنگی و هنری مساجد کشور | ۱۹- شهادت امام موسی‌ کاظم (ع) | ۲۰- روز راهیان نور | ۲۱- مبعث رسول اکرم (ص) (تعطیل) – روز بزرگداشت نظامی | ۲۲- روز بزرگداشت شهدا (تأسیس بنیاد شهید انقلاب اسلامی) | ۲۵- روز بزرگداشت پروین اعتصامی | ۲۷- ولادت سالار شهیدان، امام حسین (ع) و روز پاسدار | ۲۸- ولادت ابوالفضل‌العباس (ع) و روز جانباز | ۲۹- ولادت امام سجاد (ع) | ۲۹- روز ملی شدن صنعت نفت ایران (تعطیل)

** اسامی برخی شهدای اسفند ماه **

• حضرت امام (ره) پیامی خطاب به اهالی آذربایجان به مناسبت حوادث خونین تبریز و تسلیت به مردم و بزرگداشت شهدای این شهر ارسال کردند (۱۳۵۶ ه.ش)

• تحصن اساتید دانشکده پلی تکنیک در پی حمله ماموران گارد به چند تن از اساتید و دانشجویان این دانشکده و مجروح شدن عده‌ای از آنان (۱۳۵۶ ه.ش)

• اولین حملات هوایی عراق به مناطق کردنشین و دهکده‌های ایران قبل از جنگ (۱۳۵۷ ه.ش)

• تشدید تحرک‌های قومی در کردستان (۱۳۵۷ ه.ش)

• جلسه حزب دموکرات کردستان برای آغاز فعالیت علنی (۱۳۵۷ ه.ش)

• طرح و ترویج لزوم یکپارچه شدن شهر‌های کردنشین استان‌های کردستان، ایلام، کرمانشاه و آذربایجان غربی با عنوان «احیاء مجدد کردستان» در مطبوعات داخلی (۱۳۵۷ ه.ش)

• شهادت شهید مصطفی حجتی (استان آذربایجان شرقی، شهرستان مرند) (۱۳۵۷ ه.ش)

• شهادت شهید علیرضا عنایتی (تهران) (۱۳۵۷ ه.ش)

• شهادت شهید کاظم پیروزی (البرز، کرج) (۱۳۵۷ ه.ش)

• شهادت شهید مصطفی حجتی (تهران) (۱۳۶۰ ه.ش)

• شهادت شهید سیدعیسی کیانژاد تجنکی (استان مازندران، شهرستان بابل) (۱۳۶۰ ه.ش)

• شهادت شهید اکبر امینی (پایگاه خرخره کردستان) (۱۳۶۱ ه.ش)

• شهادت شهید جواد ارفاق (استان خوزستان، شهرستان آبادان) (۱۳۶۱ ه.ش)

• شهادت شهید زین‌العابدین بابایی (استان آذربایجان شرقی، شهرستان کلیبر) (۱۳۶۱ ه.ش)

• شهادت شهید حسین عیوضی (استان آذربایجان شرقی، شهرستان مرند) (۱۳۶۱ ه.ش)

• بمباران شیمیایی جبهه ‏‌ها توسط رژیم بعث عراق در جریان جنگ تحمیلی (۱۳۶۲ ه.ش)

• شهادت شهید هوشنگ «صادق» ترکاشوند (استان همدان، شهرستان ملایر) (۱۳۶۲ ه.ش)

• شهادت شهید احمد ساربان‌نژاد (استان تهران، شهرستان تهران) (۱۳۶۲ ه.ش)

• شهادت شهید رضا شجاعی (استان سمنان، شهرستان میامی، روستای جهان آباد) (۱۳۶۲ ه.ش)

• شهادت شهید یدالله آخوندی (استان سمنان، شهرستان دامغان) (۱۳۶۲ ه.ش)

• شهادت شهید قربانعلی مسلمی (استان مازندران، شهرستان ساری) (۱۳۶۲ ه.ش)

• شهادت شهید ابوالفضل سلطانی فرد (استان اصفهان، شهرستان آران و بیدگل، روستای علی آباد فخره ابوزیدآباد) (۱۳۶۲ ه.ش)

• شهادت شهید حسن آزادی جانشین تیپ «۲۱ امام رضا (ع)» (استان خراسان رضوی، شهرستان مشهد) (۱۳۶۲ ه.ش)

• شهادت شهید محمدحسن حسین‌زاده (استان خراسان رضوی، شهرستان تربت جام، روستای نصرآباد) (۱۳۶۲ ه.ش)

• شهادت شهید ناصر غلامی (۱۳۶۲ ه.ش)

• شهادت شهید علی‌اصغر بهاری‌اردشیری (استان مازندران، شهرستان ساری) (۱۳۶۴ ه.ش)

• شهادت شهید علی صفاری فردوسیه (استان کرمان، شهرستان رفسنجان، روستای تاج آباد) (۱۳۶۴ ه.ش)

• حمله عراق به نفت‌کش ایرانی «خارک» در «خلیج فارس» (۱۳۶۵ ه.ش)

• شهادت شهید حسین خرازی فرمانده لشکر ۱۴ امام حسین (ع) (استان اصفهان، شهرستان اصفهان) (۱۳۶۵ ه.ش)

• شهادت شهید ولی‌الله ولایتی (استان مازندران، شهرستان بهشهر) (۱۳۶۵ ه.ش)

• شهادت شهید عباس مومن‌پور (استان مازندران، شهرستان بابل) (۱۳۶۶ ه.ش)

• شهادت شهید رحیم شیری آقباش (استان مازندران، شهرستان بابلسر) (۱۳۶۶ ه.ش)

• شهادت شهید بهزاد امامی (استان تهران، شهرستان تهران) (۱۳۶۶ ه.ش)

• شهادت شهید حسن لطفی (استان تهران، شهرستان تهران) (۱۳۶۶ ه.ش)

• شهادت شهید ابوالفضل ظهرابی (استان تهران، شهرستان ری) (۱۳۶۶ ه.ش)

• شهادت شهید احمد قیصری (استان اصفهان، شهرستان گلپایگان) (۱۳۶۶ ه.ش)

• شهادت شهید احمد حاصلی فیض‌آبادی (استان لرستان، شهرستان خرم آباد) (۱۳۶۶ ه.ش)

• شهادت شهید حسین سارانی (زاهدان) (۱۳۶۷ ه.ش)

• شهادت شهید علی طبرسی (محوز زابل به زاهدان) (۱۳۶۷ ه.ش)

• شهادت شهید عیسی زارعی (زرند) (۱۳۶۸ ه.ش)

• شهادت شهید جهانگیر خلیفه (کرمان) (۱۳۶۸ ه.ش)

• شهادت شهید صاحبعلی محمدی اصل (قصرشیرین) (۱۳۷۰ ه.ش)

• شهادت شهید علی کیا روستا (پلیس راه کمال آباد) (۱۳۷۱ ه.ش)

• شهادت شهید ذبیح الله مرادی (کهنوج) (۱۳۷۱ ه.ش)

• شهادت شهید مدافع حرم سیدقاسم سادات (لشکر فاطمیون) (۱۳۹۳ ه.ش)

• درگذشت «فرج الله سلحشور» کارگردان توانای سینما و تلویزیون (۱۳۹۴ ه.ش)

• روز امور تربیتی و تربیت اسلامی



منبع خبر

روزشمار دفاع مقدس (۸ اسفند) بیشتر بخوانید »

آنچه باید درباره عملیات «خیبر» بدانیم+عکس و نقشه

نامه فرمانده ارتش به آیت‌الله خامنه‌ای درباره محور زید



عملیات خیبر

گروه جهاد و مقاومت مشرق عملیات خیبر یکی از مهمترین عملیات‌های جنگ ۸ ساله بود که چون در اسفندماه ۱۳۶۲ انجام شد و غالباً در این روزها، خانواده‌های ایرانی در حال آماده شدن برای تحویل سال نو هستند، کمتر به آن پرداخته شده است. در این مطلب، سعی کرده‌ایم به نحوی موجز، فضای کشور و جنگ را در اسفند ۶۲ برایتان ترسیم کنیم و در این کار از مطالب، عکس‌ها و نقشه‌های «تاریخ جنگ» هم بهره برده‌ایم.

با درود به روح پر فتوح امام شهیدان و سرداران سپاه اسلام که در این عملیات به لقاء الهی شتافتند، این مطلب را به «شهید حاج محمد ابراهیم همت» تقدیم می‌کنیم.

* امیدواری محسن رضایی

قبل از عملیات خیبر، فرمانده سپاه امیدوار بود تا با یک عملیات قدرتمند، هم به رزمندگان در غرب کشور که فکر می‌کردند عملیات در جنوب ناممکن شده، پیامی بدهد و هم برای کسانی که می‌گفتند «جنگ را نباید ادامه داد و راهی برای پیگیری آن نمانده» جواب دندان شکنی داشته باشد.

هر بار که علی هاشمی نتیجه شناسایی‌ها در هورالهویزه را می‌داد، محسن رضایی امیدوارتر می‌شد. رضایی از قرارگاه نصرت، نه به فرماندهانش چیزی گفته بود و نه به ‌هاشمی‌رفسنجانی، فرمانده جنگ. اولین بار که از نتیجه شناسایی‌ها کاملاً مطمئن شد، به حضرت امام اطلاع داد. امام هم وقتی رسیدن به دجله را در هدفگذاری او دید، خوشحال شد. طرح عملیات خیبر بعد از آزادسازی خرمشهر خیلی اهمیت داشت و می‌توانست تاثیری جدی در روند جنگ داشته باشد.

زمستان سال ۱۳۶۲ بود که محسن رضایی به فرماندهانش خبر داد که عملیات بعدی در هور انجام می‌شود. اولش شوکه شدند اما وقتی شناسایی‌های قرارگاه نصرت را دیدند، آرام گرفتند.

آنچه باید درباره عملیات «خیبر» بدانیم+عکس و نقشه

خوزستان / جاده شط علی / سنگر آر پی جی در روزهای آغازین عملیات خیبر

نیروهای علی هاشمی‌حتی آب راه‌های هور را هم متر کرده بودند و فیلمی که از اتوبان بغداد- بصره گرفته بودند، در دستشان بود.

* خیبر در کجا انجام شد؟

منطقه عملیات خیبر، شمال بصره و مقابل استان‌های العماره و بصره بود. دو محور هم داشت: یکی هور الهویزه و دیگری «زید» که عملیات رمضان در آن بدون موفقیت انجام شده بود.

آنچه باید درباره عملیات «خیبر» بدانیم+عکس و نقشه

عملیات دو محور جنوبی و شمالی داشت. محور شمالی در هور و محور جنوبی در زید. دو لشکر سپاه و ارتش در جنوب، متوقف شدند.

عراق، انتظار عملیات از هور را نداشت و نیروی کمی را آنجا مستقر کرده بود. در جزایر مجنون فقط یک گردان از نیروهای مردمی عراق بودند و در محور شمالی و جنوبی هم نیروهای مرزی در پاسگاه مستقر بودند. در این میان فقط خط طلاییه پر از موانع و کانال‌های فراوان بود. در محور زید هم موانع زیاد و نیروهای بسیاری مستقر بودند. خاکریزهای مثلثی شکل که طرحش را اسرائیل داده بود هم در این منطقه قرار داشت. عراق این خاکریزها را قبل از عملیات بیت‌المقدس ساخته بود تا از بصره دفاع کند.

آنچه باید درباره عملیات «خیبر» بدانیم+عکس و نقشه

خاکریزهای معروف مثلثی شکل

فرمانده ارتش دیرتر از همه از طرح عملیات با خبر شده و کمی هم دلگیر شده بود. بعدها که فرماندهی محور زید به آن‌ها سپرده شد به حجت‌الاسلام (آیت الله العظمی) خامنه‌ای نامه نوشتند که در این محور با توجه به وضعیتش، احتمال موفقیت کم است.

محسن رضایی معتقد بود پیش‌روی در هور آنقدر برای عراق غافلگیرکننده است که اگر محور جنوبی (طلائیه) هم قوی نباشد، عملیات موفقیت‌آمیز می‌شود. او همچنین یکی از قوی‌ترین لشکرهایش یعنی لشکر ۱۴ امام حسین (ع) که متعلق به نیروهای اصفهانی بود را به محور جنوبی مأمور کرد.

آنچه باید درباره عملیات «خیبر» بدانیم+عکس و نقشه

هوانیروز به کمک آمد

پشتیبانی نیروهایی که برای جنگیدن به هور می‌رفتند با قرارگاه نوح بود. نبود خشکی و لزوم سرعت بالا در انتقال نیرو و تجهیزات باعث شد که از هوانیروز کمک خواسته شود. فرمانده هوانیروز ارتش به کنار هور آمد و نیروی هوایی هم پیشتیبانی پدافند هوایی را بر عهده گرفت. همچنین هواپیماهای اف ۱۴ مأمور شدند تا به جنگ میگ‌های عراقی بروند.

آنچه باید درباره عملیات «خیبر» بدانیم+عکس و نقشه

خوزستان / دشت جفیر / ۳ اسفند ۶۲ / انتقال رزمندگان به خط مقدم عملیات / بالگرد شنوک

* فرماندهی هاشمی‌رفسنجانی

عملیات خیبر اولین تجربه حجت الاسلام هاشمی‌رفسنجانی در فرماندهی جنگ بود. او قبل از آمدنش به جبهه به امام قول داده بود تا با یک پیروزی به تهران برگردد تا راهی برای پایان جنگ باشد. حضرت امام هم فقط سکوت کرده بودند.

آنچه باید درباره عملیات «خیبر» بدانیم+عکس و نقشه

اولین حضور هاشمی رفسنجانی در جبهه به عنوان فرمانده جنگ

هاشمی‌رفسنجانی در ذهنش به این فکر کرده بود که می‌توانیم با گرفتن یک منطقه از خاک عراق، پای میز مذاکره و پذیرفتن آتش بس برویم و به بهانه این منطقه، حقمان را از صدام بگیریم. برخی مخالف این نیت بودند و می‌گفتند رزمنده‌هایی که آمده‌اند تا از راه کربلا به قدس بروند را ناامید می‌کند و برخی دیگر هم خوشحال شدند.

آنچه باید درباره عملیات «خیبر» بدانیم+عکس و نقشه

جزیره جنوبی مجنون/۵ اسفند ۶۲ / فرماندهان سپاه کمبود قایق را از کاستی های عملیات می دانستند

هاشمی‌رفسنجانی در خاطراتش می‌نویسد: آن‌گونه که انتظار داشتم، عنوان ختم جنگ مقبول نیفتاد. معلوم است مسئله مهم برای بسیاری از رزمندگان، ادامه جنگ است و همه چیز هم همین را نشان می‌دهد. شاید به همین جهت امام موافق طرح ختم جنگ نیستند و اگر در قلبشان هم قبول داشته باشند، بر زبان نمی‌آورند.

آنچه باید درباره عملیات «خیبر» بدانیم+عکس و نقشه

طلائیه / اسفند ۶۲

* بالاخره عملیات خیبر شروع شد

۳ اسفند ۶۲ بود که عملیات خیبر با رمز یا رسول الله (ص) آغاز شد. در شب و روز اول، نیروها در محور شمالی به جاده بصره – العماره رسیدند. اما در جنوب (محور زید) نیروها نتوانستند از موانع عبور کنند و عملیات در آنجا خیلی زود متوقف شد. با این حال موفقیت محور شمالی امیدوارکننده بود.

آنچه باید درباره عملیات «خیبر» بدانیم+عکس و نقشه

موقعیت هور الهویزه

در مرحله بعدی باید تعدادی از نیروها از راه هور به جزایر مجنون حمله می‌کردند و گروهی هم از طریق طلائیه که تنها راه خشکی در منطقه شمالی عملیات بود این حمله را انجام می‌دادند. عملیات در طلائیه با یک روز تأخیر انجام شد اما نیروهای هور از این موضوع مطلع نشدند و به سمت جزیره جنوبی رفتند. حالا باید از سمت طلائیه حمایت می‌شدند اما کسی آنجا نبود. شرایط سختی پیش آمده بود و به همین خاطر نیروهایی که قرار بود شبانه به خط بزنند را در روز، راهی منطقه کردند. عراق هم هر چه توان داشت بر روی طلائیه متمرکز کرد تا این نیروها به جزیره جنوبی نرسند. عراق می‌دانست که اگر نیروها به جزیره جنوبی برسند، کار عملیات به انجا می‌رسد به همین خاطر از تمام توانش بهره برد تا ایرانی‌ها را زمینگیر کند. یگان‌های ایران در طلائیه و مجنون خیلی شهید دادند.

آنچه باید درباره عملیات «خیبر» بدانیم+عکس و نقشه

حاج محمد ابراهیم همت و بچه‌های لشکر ۲۷ در دوکوهه آماده بودند تا شبانه به خط بزنند اما مجبور شدند در روز حمله کنند

* نگرانی در تهران

گزارش‌های علی صیاد شیرازی در تهران، امام را نگران کرده بود. هاشمی‌رفسنجانی پیش امام رفت و گزارشی داد. امام هم معتقد بود که قطع جاده بصره – بغداد، ضربه مهلکی به صدام می‌زند.

هاشمی‌رفسنجانی به جنوب برگشت و به محسن رضایی خبر داد که به همه گفته: هر چه در چنته دارید به میدان بیاورید.

محسن رضایی هم دستور داده بود افراد در حد فرمانده لشکر هم باید بجنگند؛ حتی اگر سازمان رزم سپاه مختل شود.

آنچه باید درباره عملیات «خیبر» بدانیم+عکس و نقشه

خوزستان / دشت جفیر / اسفند ۶۲

* ادامه عملیات

لشکر ۲۷ محمد رسول الله (ص) بسیاری از نیروهایش را از دست داد. لشکر ۱۴ امام حسین (ع) که در محور زید (جنوبی) عمل می‌کرد، به کمک رزمنده‌های تهرانی آمد. پیشروی اولیه‌شان موفق بود اما باز هم عراقی‌ها آن‌ها را زمینگیر کردند.

در همین گیر و دار، محمد ابراهیم همت، فرمانده لشکر ۲۷ به شهادت رسید و حسین خرازی را با دست قطع شده و با بدنی پر از تیر و ترکش از منطقه بیرون بردند.

آنچه باید درباره عملیات «خیبر» بدانیم+عکس و نقشه

شهید حمید باکری

هم‌زمان با نبرد طلائیه، عراقی‌ها به ۴ گردان خط‌شکن از لشکر ۸ نجف اشرف (اصفهان) و ۳۱ عاشورا (آذربایجان) حمله کردند. شهادت جانسوز رزمندگان این ۴ گردان، سخت‌ترین لحظات خیبر برای فرماندهان در قرارگاه بود. حمید باکری معاون لشکر ۳۱ عاشورا هم در جزیره شهید شد تا غم این نبرد، کامل شود.

آنچه باید درباره عملیات «خیبر» بدانیم+عکس و نقشه

خوزستان / دشت جفیر / اسفند ۶۲

* نبرد در مجنون

صلاح نبود نیروهایی که در شمال هورالهویزه به جاده بصره رسیده بودند، در آنجا بمانند و به همین خاطر عقب‌نشینی کردند و به جزایر مجنون آمدند. عراقی‌ها هم که در طلائیه پیروز بودند، به بازپسگیری جزایر امیدوار شدند.

آنچه باید درباره عملیات «خیبر» بدانیم+عکس و نقشه

طلائیه / اسفند ۶۲ / رزمندگان روزهای سخت‌تری را در پیش رو دارند

عراق در رسانه‌هایش مدام تبلیغ می‌کرد که به زودی جزایر را خواهد گرفت و نام جزایر مجنون، محور خبری رسانه‌های دنیا شده بود.

اگر عراق، جزایر را پس می‌گرفت، نشان می‌داد که می‌تواند همه عملیات‌های ایران را شکست بدهد.

بعدازظهر ۱۴ اسفند ۶۲ از دفتر امام خبر دادند که امام فرموده‌اند: جزایر حتماً باید نگهداشته شود. هر طور که شده.

آنچه باید درباره عملیات «خیبر» بدانیم+عکس و نقشه

فرماندهان سپاه قبل از عملیات تا نزدیکی عراقی ها به شناسایی پرداختند تا بدانند بناست نیروهایشان در چه منطقه ای بجنگند

با ابلاغ این پیام به رزمندگان، روحیه تازه‌ای به آنان دمیده شد. محسن رضایی هم ابلاغ کرد که از جزایر بیرون نمی‌رویم؛ حتی اگر سازمان سپاه از بین برود… بسیاری از فرماندهان قرارگاه هم سلاح گرفتند و به خط مقدم رفتند.

آنچه باید درباره عملیات «خیبر» بدانیم+عکس و نقشه

شمال غربی طلائیه / ۴ اسفند ۶۲ / بسیجی ها بیشترین رزمندگان ایران را تشکیل می دادند

از ۱۶ تا ۲۰ اسفند، عراق هر چه داشت رو کرد تا جزایر را پس بگیرد. ۷۲ ساعت جنگ بی‌امان ادامه داشت اما حرف امام زمین نماند. جزایر به سمبل قدرت ایران و ضعف عراق تبدیل شده بود.

* جنگ شیمیایی

عراق با آتش پر حجم، زمین جزایر مجنون را شخم زد. بمب‌های شیمیایی هم تمام آنجا را آلوده کرد. حفظ جزایر غیر ممکن می‌نمود اما رزمندگان غیور این کار را ممکن کرده بودند.

آنچه باید درباره عملیات «خیبر» بدانیم+عکس و نقشه

تانک تی ۷۲ که شوروی به عراق داده بود و آر پی جی آن را از کار نمی انداخت

«افرایم کارش» می‌نویسد: ایرانی‌ها در ۵ اسفند مرحله دوم عملیات خیبر را آغاز کردند که تا ۲۸ اسفند ادامه داشت. ایرانی‌ها موفق شدند از باتلاق وسیع بگذرند و جزایر مجنون را تصرف کنند. عراقی‌ها فکر می‌کردند این عمل غیر ممکن است. البته آن‌ها سرانجام با تلاش‌های سخت عراقی‌ها که وحشیانه از سلاح‌های شیمیایی (گاز خردل و گاز اعصاب) استفاده کردند، کنترل شدند. البته ایرانی‌ها موفق شدند جزایر را حفظ کنند.

سوم فروردین ۶۳ خبرگزاری فرانسه نوشت: نیروهای ایرانی پلی ۱۳ کیلومتری مثل قایق شناور ساخته‌اند که جزیره شمالی را به مرز ایران وصل می‌کند. این در تاریخ نظامی‌مدرن بی‌سابقه است.

آنچه باید درباره عملیات «خیبر» بدانیم+عکس و نقشه

انتقال مجروحین از طریق پل خیبر به طول ۱۳ کیلومتر

* در جستجوی نقطه پایان

هاشمی‌رفسنجانی بعد از عملیات خیبر از فرماندهان خواست تا راه آینده را ترسیم کنند. او فکر می‌کرد نیروهای ایرانی بیش از ۵۰ کیلومتر را تصرف می‌کنند اما فقط ۱۳ کیلومتر تصرف شده بود. او گفت: در مورد صلح، نظر امام مطرح است و ایشان می‌گوید بدون جنگ، صلح امکان ندارد و اگر ما هم نتوانیم بجنگیم، امام به مردم می‌گویند: بروید و بجنگید.

آمریکایی‌ها همزمان با گسترش روابط‌شان با عراق، عملیات تحریمی علیه ایران با نام «استانچ» را کلید زدند. کشورهای بسیاری از جمله شوروی با این عملیات همراه شدند. شوروی از همراهی ایران درباره حل مشکلاتش در افغانستان ناامید شده بود و پیشنهاد فروش چهار و نیم میلیارد دلار اسلحه را به عراق داد.

آنچه باید درباره عملیات «خیبر» بدانیم+عکس و نقشه

محسن رضایی در حال تشریح فعالیت های جاسوسی حزب توده

ایران هم مبارزه قوی با حزب توده که متعلق به شوروی بود را در دستور کار قرار داد.

آنچه باید درباره عملیات «خیبر» بدانیم+عکس و نقشه

محاکمه اعضای حزب توده

در این شرایط سخت، طرح عملیات عبور از اروند و گرفتن فاو مطرح شد و تمریناتی هم انجام شد، اما هاشمی‌رفسنجانی این طرح را عملی نمی‌دانست و به عملیات «والفجر۸ انجام نشده» معروف شد.

آنچه باید درباره عملیات «خیبر» بدانیم+عکس و نقشه

جزیره مجنون جنوبی / ۸ اسفند ۶۲ / مجروحین منتظرند تا بالگردهای هوانیروز آنها را به عقب منتقل کند

* یادی از دلاوران شناسایی هور

برای پیگیری امکان عملیات در هور، محسن رضایی کار شناسایی هور را به نحوی کاملاً محرمانه به علی هاشمی‌ و افراد بومی‌اش داد.

آنچه باید درباره عملیات «خیبر» بدانیم+عکس و نقشه

نمایی از هورالهویزه / بیش از ۷۰ درصد هور را نی پوشانده

علی هاشمی به همراه نیروهای بومی ‌و غیر بومی‌اش یک سال در هور شناسایی کردند که از آن یک سال ۴۰۰ گزارش باقی مانده است.

باز کردن معبر در هور، گرما، هوای شرجی، امکان شنیدن صدای کنارزدن نی‌ها توسط عراقی‌ها، ابتلا به بیماری‌های پوستی برای نیروهای شناسایی غیر بومی، حمله پشه‌ها، آبگرفتگی درون بلم‌ها و آوردن اطلاعات از خاک عراق، از سختی‌های شناسایی در این منطقه بود.

آنچه باید درباره عملیات «خیبر» بدانیم+عکس و نقشه

علی هاشمی و یارانش، زحمات بی بدیلی برای شناسایی قبل از عملیات کشیدند / نفر سوم از راست

اما این کار سخت و جانفرسا به خوبی انجام شد و عملیات خیبر بالاخره با تمام پستی و بلندی‌هایش انجام شد.

پیکر علی هاشمی‌ که در هور به جا مانده بود، چند سال پیش تفحص شد و به تهران آمد و بر دوش مردم تهران و سپس اهواز تشییع شد.

آنچه باید درباره عملیات «خیبر» بدانیم+عکس و نقشه

حمید رمضانی

اولین بار حمید رمضانی و احمد سوداگر در شناسایی عملیات والفجر مقدماتی، تشخیص دادند که هور قابلیت عملیاتی دارد

*با الهام از دائره المعارف مصور تاریخ جنگ ایران و عراق

با درود به روح پر فتوح امام شهیدان و سرداران سپاه اسلام که در این عملیات به لقاء الهی شتافتند، این مطلب را به «شهید حاج محمد ابراهیم همت» تقدیم می‌کنیم.

* امیدواری محسن رضایی

قبل از عملیات خیبر، فرمانده سپاه امیدوار بود تا با یک عملیات قدرتمند، هم به رزمندگان در غرب کشور که فکر می‌کردند عملیات در جنوب ناممکن شده، پیامی بدهد و هم برای کسانی که می‌گفتند «جنگ را نباید ادامه داد و راهی برای پیگیری آن نمانده» جواب دندان شکنی داشته باشد.

هر بار که علی هاشمی نتیجه شناسایی‌ها در هورالهویزه را می‌داد، محسن رضایی امیدوارتر می‌شد. رضایی از قرارگاه نصرت، نه به فرماندهانش چیزی گفته بود و نه به ‌هاشمی‌رفسنجانی، فرمانده جنگ. اولین بار که از نتیجه شناسایی‌ها کاملاً مطمئن شد، به حضرت امام اطلاع داد. امام هم وقتی رسیدن به دجله را در هدفگذاری او دید، خوشحال شد. طرح عملیات خیبر بعد از آزادسازی خرمشهر خیلی اهمیت داشت و می‌توانست تاثیری جدی در روند جنگ داشته باشد.

زمستان سال ۱۳۶۲ بود که محسن رضایی به فرماندهانش خبر داد که عملیات بعدی در هور انجام می‌شود. اولش شوکه شدند اما وقتی شناسایی‌های قرارگاه نصرت را دیدند، آرام گرفتند.

آنچه باید درباره عملیات «خیبر» بدانیم+عکس و نقشه

خوزستان / جاده شط علی / سنگر آر پی جی در روزهای آغازین عملیات خیبر

نیروهای علی هاشمی‌حتی آب راه‌های هور را هم متر کرده بودند و فیلمی که از اتوبان بغداد- بصره گرفته بودند، در دستشان بود.

* خیبر در کجا انجام شد؟

منطقه عملیات خیبر، شمال بصره و مقابل استان‌های العماره و بصره بود. دو محور هم داشت: یکی هور الهویزه و دیگری «زید» که عملیات رمضان در آن بدون موفقیت انجام شده بود.

آنچه باید درباره عملیات «خیبر» بدانیم+عکس و نقشه

عملیات دو محور جنوبی و شمالی داشت. محور شمالی در هور و محور جنوبی در زید. دو لشکر سپاه و ارتش در جنوب، متوقف شدند.

عراق، انتظار عملیات از هور را نداشت و نیروی کمی را آنجا مستقر کرده بود. در جزایر مجنون فقط یک گردان از نیروهای مردمی عراق بودند و در محور شمالی و جنوبی هم نیروهای مرزی در پاسگاه مستقر بودند. در این میان فقط خط طلاییه پر از موانع و کانال‌های فراوان بود. در محور زید هم موانع زیاد و نیروهای بسیاری مستقر بودند. خاکریزهای مثلثی شکل که طرحش را اسرائیل داده بود هم در این منطقه قرار داشت. عراق این خاکریزها را قبل از عملیات بیت‌المقدس ساخته بود تا از بصره دفاع کند.

آنچه باید درباره عملیات «خیبر» بدانیم+عکس و نقشه

خاکریزهای معروف مثلثی شکل

فرمانده ارتش دیرتر از همه از طرح عملیات با خبر شده و کمی هم دلگیر شده بود. بعدها که فرماندهی محور زید به آن‌ها سپرده شد به حجت‌الاسلام (آیت الله العظمی) خامنه‌ای نامه نوشتند که در این محور با توجه به وضعیتش، احتمال موفقیت کم است.

محسن رضایی معتقد بود پیش‌روی در هور آنقدر برای عراق غافلگیرکننده است که اگر محور جنوبی (طلائیه) هم قوی نباشد، عملیات موفقیت‌آمیز می‌شود. او همچنین یکی از قوی‌ترین لشکرهایش یعنی لشکر ۱۴ امام حسین (ع) که متعلق به نیروهای اصفهانی بود را به محور جنوبی مأمور کرد.

آنچه باید درباره عملیات «خیبر» بدانیم+عکس و نقشه

هوانیروز به کمک آمد

پشتیبانی نیروهایی که برای جنگیدن به هور می‌رفتند با قرارگاه نوح بود. نبود خشکی و لزوم سرعت بالا در انتقال نیرو و تجهیزات باعث شد که از هوانیروز کمک خواسته شود. فرمانده هوانیروز ارتش به کنار هور آمد و نیروی هوایی هم پیشتیبانی پدافند هوایی را بر عهده گرفت. همچنین هواپیماهای اف ۱۴ مأمور شدند تا به جنگ میگ‌های عراقی بروند.

آنچه باید درباره عملیات «خیبر» بدانیم+عکس و نقشه

خوزستان / دشت جفیر / ۳ اسفند ۶۲ / انتقال رزمندگان به خط مقدم عملیات / بالگرد شنوک

* فرماندهی هاشمی‌رفسنجانی

عملیات خیبر اولین تجربه حجت الاسلام هاشمی‌رفسنجانی در فرماندهی جنگ بود. او قبل از آمدنش به جبهه به امام قول داده بود تا با یک پیروزی به تهران برگردد تا راهی برای پایان جنگ باشد. حضرت امام هم فقط سکوت کرده بودند.

آنچه باید درباره عملیات «خیبر» بدانیم+عکس و نقشه

اولین حضور هاشمی رفسنجانی در جبهه به عنوان فرمانده جنگ

هاشمی‌رفسنجانی در ذهنش به این فکر کرده بود که می‌توانیم با گرفتن یک منطقه از خاک عراق، پای میز مذاکره و پذیرفتن آتش بس برویم و به بهانه این منطقه، حقمان را از صدام بگیریم. برخی مخالف این نیت بودند و می‌گفتند رزمنده‌هایی که آمده‌اند تا از راه کربلا به قدس بروند را ناامید می‌کند و برخی دیگر هم خوشحال شدند.

آنچه باید درباره عملیات «خیبر» بدانیم+عکس و نقشه

جزیره جنوبی مجنون/۵ اسفند ۶۲ / فرماندهان سپاه کمبود قایق را از کاستی های عملیات می دانستند

هاشمی‌رفسنجانی در خاطراتش می‌نویسد: آن‌گونه که انتظار داشتم، عنوان ختم جنگ مقبول نیفتاد. معلوم است مسئله مهم برای بسیاری از رزمندگان، ادامه جنگ است و همه چیز هم همین را نشان می‌دهد. شاید به همین جهت امام موافق طرح ختم جنگ نیستند و اگر در قلبشان هم قبول داشته باشند، بر زبان نمی‌آورند.

آنچه باید درباره عملیات «خیبر» بدانیم+عکس و نقشه

طلائیه / اسفند ۶۲

* بالاخره عملیات خیبر شروع شد

۳ اسفند ۶۲ بود که عملیات خیبر با رمز یا رسول الله (ص) آغاز شد. در شب و روز اول، نیروها در محور شمالی به جاده بصره – العماره رسیدند. اما در جنوب (محور زید) نیروها نتوانستند از موانع عبور کنند و عملیات در آنجا خیلی زود متوقف شد. با این حال موفقیت محور شمالی امیدوارکننده بود.

آنچه باید درباره عملیات «خیبر» بدانیم+عکس و نقشه

موقعیت هور الهویزه

در مرحله بعدی باید تعدادی از نیروها از راه هور به جزایر مجنون حمله می‌کردند و گروهی هم از طریق طلائیه که تنها راه خشکی در منطقه شمالی عملیات بود این حمله را انجام می‌دادند. عملیات در طلائیه با یک روز تأخیر انجام شد اما نیروهای هور از این موضوع مطلع نشدند و به سمت جزیره جنوبی رفتند. حالا باید از سمت طلائیه حمایت می‌شدند اما کسی آنجا نبود. شرایط سختی پیش آمده بود و به همین خاطر نیروهایی که قرار بود شبانه به خط بزنند را در روز، راهی منطقه کردند. عراق هم هر چه توان داشت بر روی طلائیه متمرکز کرد تا این نیروها به جزیره جنوبی نرسند. عراق می‌دانست که اگر نیروها به جزیره جنوبی برسند، کار عملیات به انجا می‌رسد به همین خاطر از تمام توانش بهره برد تا ایرانی‌ها را زمینگیر کند. یگان‌های ایران در طلائیه و مجنون خیلی شهید دادند.

آنچه باید درباره عملیات «خیبر» بدانیم+عکس و نقشه

حاج محمد ابراهیم همت و بچه‌های لشکر ۲۷ در دوکوهه آماده بودند تا شبانه به خط بزنند اما مجبور شدند در روز حمله کنند

* نگرانی در تهران

گزارش‌های علی صیاد شیرازی در تهران، امام را نگران کرده بود. هاشمی‌رفسنجانی پیش امام رفت و گزارشی داد. امام هم معتقد بود که قطع جاده بصره – بغداد، ضربه مهلکی به صدام می‌زند.

هاشمی‌رفسنجانی به جنوب برگشت و به محسن رضایی خبر داد که به همه گفته: هر چه در چنته دارید به میدان بیاورید.

محسن رضایی هم دستور داده بود افراد در حد فرمانده لشکر هم باید بجنگند؛ حتی اگر سازمان رزم سپاه مختل شود.

آنچه باید درباره عملیات «خیبر» بدانیم+عکس و نقشه

خوزستان / دشت جفیر / اسفند ۶۲

* ادامه عملیات

لشکر ۲۷ محمد رسول الله (ص) بسیاری از نیروهایش را از دست داد. لشکر ۱۴ امام حسین (ع) که در محور زید (جنوبی) عمل می‌کرد، به کمک رزمنده‌های تهرانی آمد. پیشروی اولیه‌شان موفق بود اما باز هم عراقی‌ها آن‌ها را زمینگیر کردند.

در همین گیر و دار، محمد ابراهیم همت، فرمانده لشکر ۲۷ به شهادت رسید و حسین خرازی را با دست قطع شده و با بدنی پر از تیر و ترکش از منطقه بیرون بردند.

آنچه باید درباره عملیات «خیبر» بدانیم+عکس و نقشه

شهید حمید باکری

هم‌زمان با نبرد طلائیه، عراقی‌ها به ۴ گردان خط‌شکن از لشکر ۸ نجف اشرف (اصفهان) و ۳۱ عاشورا (آذربایجان) حمله کردند. شهادت جانسوز رزمندگان این ۴ گردان، سخت‌ترین لحظات خیبر برای فرماندهان در قرارگاه بود. حمید باکری معاون لشکر ۳۱ عاشورا هم در جزیره شهید شد تا غم این نبرد، کامل شود.

آنچه باید درباره عملیات «خیبر» بدانیم+عکس و نقشه

خوزستان / دشت جفیر / اسفند ۶۲

* نبرد در مجنون

صلاح نبود نیروهایی که در شمال هورالهویزه به جاده بصره رسیده بودند، در آنجا بمانند و به همین خاطر عقب‌نشینی کردند و به جزایر مجنون آمدند. عراقی‌ها هم که در طلائیه پیروز بودند، به بازپسگیری جزایر امیدوار شدند.

آنچه باید درباره عملیات «خیبر» بدانیم+عکس و نقشه

طلائیه / اسفند ۶۲ / رزمندگان روزهای سخت‌تری را در پیش رو دارند

عراق در رسانه‌هایش مدام تبلیغ می‌کرد که به زودی جزایر را خواهد گرفت و نام جزایر مجنون، محور خبری رسانه‌های دنیا شده بود.

اگر عراق، جزایر را پس می‌گرفت، نشان می‌داد که می‌تواند همه عملیات‌های ایران را شکست بدهد.

بعدازظهر ۱۴ اسفند ۶۲ از دفتر امام خبر دادند که امام فرموده‌اند: جزایر حتماً باید نگهداشته شود. هر طور که شده.

آنچه باید درباره عملیات «خیبر» بدانیم+عکس و نقشه

فرماندهان سپاه قبل از عملیات تا نزدیکی عراقی ها به شناسایی پرداختند تا بدانند بناست نیروهایشان در چه منطقه ای بجنگند

با ابلاغ این پیام به رزمندگان، روحیه تازه‌ای به آنان دمیده شد. محسن رضایی هم ابلاغ کرد که از جزایر بیرون نمی‌رویم؛ حتی اگر سازمان سپاه از بین برود… بسیاری از فرماندهان قرارگاه هم سلاح گرفتند و به خط مقدم رفتند.

آنچه باید درباره عملیات «خیبر» بدانیم+عکس و نقشه

شمال غربی طلائیه / ۴ اسفند ۶۲ / بسیجی ها بیشترین رزمندگان ایران را تشکیل می دادند

از ۱۶ تا ۲۰ اسفند، عراق هر چه داشت رو کرد تا جزایر را پس بگیرد. ۷۲ ساعت جنگ بی‌امان ادامه داشت اما حرف امام زمین نماند. جزایر به سمبل قدرت ایران و ضعف عراق تبدیل شده بود.

* جنگ شیمیایی

عراق با آتش پر حجم، زمین جزایر مجنون را شخم زد. بمب‌های شیمیایی هم تمام آنجا را آلوده کرد. حفظ جزایر غیر ممکن می‌نمود اما رزمندگان غیور این کار را ممکن کرده بودند.

آنچه باید درباره عملیات «خیبر» بدانیم+عکس و نقشه

تانک تی ۷۲ که شوروی به عراق داده بود و آر پی جی آن را از کار نمی انداخت

«افرایم کارش» می‌نویسد: ایرانی‌ها در ۵ اسفند مرحله دوم عملیات خیبر را آغاز کردند که تا ۲۸ اسفند ادامه داشت. ایرانی‌ها موفق شدند از باتلاق وسیع بگذرند و جزایر مجنون را تصرف کنند. عراقی‌ها فکر می‌کردند این عمل غیر ممکن است. البته آن‌ها سرانجام با تلاش‌های سخت عراقی‌ها که وحشیانه از سلاح‌های شیمیایی (گاز خردل و گاز اعصاب) استفاده کردند، کنترل شدند. البته ایرانی‌ها موفق شدند جزایر را حفظ کنند.

سوم فروردین ۶۳ خبرگزاری فرانسه نوشت: نیروهای ایرانی پلی ۱۳ کیلومتری مثل قایق شناور ساخته‌اند که جزیره شمالی را به مرز ایران وصل می‌کند. این در تاریخ نظامی‌مدرن بی‌سابقه است.

آنچه باید درباره عملیات «خیبر» بدانیم+عکس و نقشه

انتقال مجروحین از طریق پل خیبر به طول ۱۳ کیلومتر

* در جستجوی نقطه پایان

هاشمی‌رفسنجانی بعد از عملیات خیبر از فرماندهان خواست تا راه آینده را ترسیم کنند. او فکر می‌کرد نیروهای ایرانی بیش از ۵۰ کیلومتر را تصرف می‌کنند اما فقط ۱۳ کیلومتر تصرف شده بود. او گفت: در مورد صلح، نظر امام مطرح است و ایشان می‌گوید بدون جنگ، صلح امکان ندارد و اگر ما هم نتوانیم بجنگیم، امام به مردم می‌گویند: بروید و بجنگید.

آمریکایی‌ها همزمان با گسترش روابط‌شان با عراق، عملیات تحریمی علیه ایران با نام «استانچ» را کلید زدند. کشورهای بسیاری از جمله شوروی با این عملیات همراه شدند. شوروی از همراهی ایران درباره حل مشکلاتش در افغانستان ناامید شده بود و پیشنهاد فروش چهار و نیم میلیارد دلار اسلحه را به عراق داد.

آنچه باید درباره عملیات «خیبر» بدانیم+عکس و نقشه

محسن رضایی در حال تشریح فعالیت های جاسوسی حزب توده

ایران هم مبارزه قوی با حزب توده که متعلق به شوروی بود را در دستور کار قرار داد.

آنچه باید درباره عملیات «خیبر» بدانیم+عکس و نقشه

محاکمه اعضای حزب توده

در این شرایط سخت، طرح عملیات عبور از اروند و گرفتن فاو مطرح شد و تمریناتی هم انجام شد، اما هاشمی‌رفسنجانی این طرح را عملی نمی‌دانست و به عملیات «والفجر۸ انجام نشده» معروف شد.

آنچه باید درباره عملیات «خیبر» بدانیم+عکس و نقشه

جزیره مجنون جنوبی / ۸ اسفند ۶۲ / مجروحین منتظرند تا بالگردهای هوانیروز آنها را به عقب منتقل کند

* یادی از دلاوران شناسایی هور

برای پیگیری امکان عملیات در هور، محسن رضایی کار شناسایی هور را به نحوی کاملاً محرمانه به علی هاشمی‌ و افراد بومی‌اش داد.

آنچه باید درباره عملیات «خیبر» بدانیم+عکس و نقشه

نمایی از هورالهویزه / بیش از ۷۰ درصد هور را نی پوشانده

علی هاشمی به همراه نیروهای بومی ‌و غیر بومی‌اش یک سال در هور شناسایی کردند که از آن یک سال ۴۰۰ گزارش باقی مانده است.

باز کردن معبر در هور، گرما، هوای شرجی، امکان شنیدن صدای کنارزدن نی‌ها توسط عراقی‌ها، ابتلا به بیماری‌های پوستی برای نیروهای شناسایی غیر بومی، حمله پشه‌ها، آبگرفتگی درون بلم‌ها و آوردن اطلاعات از خاک عراق، از سختی‌های شناسایی در این منطقه بود.

آنچه باید درباره عملیات «خیبر» بدانیم+عکس و نقشه

علی هاشمی و یارانش، زحمات بی بدیلی برای شناسایی قبل از عملیات کشیدند / نفر سوم از راست

اما این کار سخت و جانفرسا به خوبی انجام شد و عملیات خیبر بالاخره با تمام پستی و بلندی‌هایش انجام شد.

پیکر علی هاشمی‌ که در هور به جا مانده بود، چند سال پیش تفحص شد و به تهران آمد و بر دوش مردم تهران و سپس اهواز تشییع شد.

آنچه باید درباره عملیات «خیبر» بدانیم+عکس و نقشه

حمید رمضانی

اولین بار حمید رمضانی و احمد سوداگر در شناسایی عملیات والفجر مقدماتی، تشخیص دادند که هور قابلیت عملیاتی دارد

*با الهام از دائره المعارف مصور تاریخ جنگ ایران و عراق



منبع خبر

نامه فرمانده ارتش به آیت‌الله خامنه‌ای درباره محور زید بیشتر بخوانید »

سیلی ماندگار آیت الله قاضی به مامور ساواک

سیلی ماندگار آیت الله قاضی به مامور ساواک


به گزارش خبرنگار مجاهدت به نقل از مشرق، ۲۹ بهمن که فرا می‌رسد نام تبریز دوباره در یادها زنده می‌شود، تبریزی که پیشرو و پرچمدار بسیاری از نهضت‌های آزادی بخش در طی تاریخ معاصر ایران است. از آن زمان که سردار ملی و سالار ملی در تبریز علم قیام بر افروختند تا ۲۹ بهمن که باز هم مبارزین انقلابی و دلاور تبریز پرچم مبارزه با حکومت ستمشاهی را در دست گرفته و پیشتاز نهضتی شدند که آخرش به براندازی حکومت پهلوی ختم شد.

قیام ۲۹ بهمن تبریز و جرقه پیروزی انقلاب اسلامی ایران

 قیام ۱۹ دی ماه سال ۵۶ مردم قم در اعتراض به یک مقاله توهین‌آمیز، اندک اندک به دست فراموشی سپرده می‌شد و رژیم منحوس پهلوی می‌رفت تا ستون‌های بنای پوسیده استبدادی خویش را بر کالبد ایران محکم کند که توفان دیگری به پاخاست و همه رؤیاهای کاذب طاغوت را به کابوس مبدل کرد، در حالی که برنامه‌ریزان و اطرافیان شاه، چنین پیشگویی کرده بودند که با سرکوب مردم قم، ایران دیگر مطیع رژیم پهلوی است، اما تنها ۴۰ روز بعد از آن حادثه خونین، خون انقلاب و نهضت در رگ‌های دیار آذرآبادگان و زادگاه مبارزان و عالمان یعنی تبریز، جاری شد.

۲۹ بهمن ماه سال ۵۶، نقطه عطفی بود تا با برپایی آیین‌های چهلم قیام شهرها، نهضت خمینی کبیر (ره) به یک قیام و انقلاب سراسری تبدیل شده و به بهار دلنشین پیروزی مردم در دهه فجر سال ۱۳۵۷ ختم شود. عصر روز ۲۸ بهمن ۵۶، جنب و جوش محسوسی آذربایجان را فراگرفته بود، بازار تبریز در تکاپوی فردا بود. در داخل دانشگاه تبریز نیز برخی دانشجویان برنامه فردا را در گوش هم زمزمه می‌کردند. شهید قاضی طباطبایی، روحانی مجاهد و مبارز آن دوران، در نقش روشنگری عالیقدر، همه این حرکت‌ها و جنب و جوش‌ها را هدایت می‌کرد، وی قصد داشت نخوت و رخوت حاصل از سرکوب قیام خونین مردم شهر قم که استبداد طاغوت را فراگرفته بود بزداید و رؤیای حکومت پهلوی را به کابوسی بنیان‌افکن تبدیل سازد.

«شهید قاضی» مقدمات برگزاری آیین اربعین شهدای شهر قم را با هدف احیای دوباره مبارزه علیه طاغوت فراهم کرد،‌ مکان این مراسم مسجد «قیزللی» تبریز در روز ۲۹ بهمن بود. «قیزللی» یکی از مساجد مرکزی و مهم وقت تبریز بود که به کانون معترضان و مبارزان مبدل شده بود، ساعتی نگذشت که عمال رژیم از هدف اصلی تجمع کنندگان آگاه شدند؛ بنابراین فرماندار نظامی شهر با گسیل نیروهای خودفروخته خود به محل مسجد «قیزللی» از ورود عزاداران به داخل مسجد جلوگیری کرد، اما کار به همین جا ختم نشد، چرا که توهین یکی از نظامیان به این مکان مقدس به منزله جرقه‌ای بود که بر انبار باروت زده باشند. «تجلا» آن دانشجوی متعهد و مبارز، سکوت را جایز ندانست و با اعتراض خشمگین خویش، جان خود را به سوی ملکوت پرواز داد تا پیکر خونینش، درفشی باشد

حالا در چنین روزی و برای گرامیداشت یاد و خاطره آن رشادت‌ها و فداکاری و برای ثبت در تاریخ این سرزمین به سراغ یکی از مبارزین آن روزها رفته‌ایم تا خاطرات روزهایی که مبارزین  شهرم چهل منزل به منزل و پشت به پشت ایستادند و سرانجام زمستان را به فجر پیروزی گره زدند با هم مرور کنیم.

ناصر برپور، یکی از آن مبارزان انقلابی است که همپای مردم تبریز و روحانیت در راهپیمایی‌ها حضور داشت. وقتی با این مبارز تبریزی همکلام شدم تمام خاطرات آن روزها به وضوح و روشنی مقابل چشمش بود،گویی اینکه فیلم روزهای خاطره و خون  در مقابل دیدگانش به تصویر کشیده شده است.

سیلی ماندگار آیت الله قاضی به مامور ساواک

سیلی ماندگار آیت الله قاضی به مامور ساواک

سیلی ماندگار آیت الله قاضی به مامور ساواک

سیلی ماندگار آیت الله قاضی به مامور ساواک

قیام ۲۹ بهمن تبریز قیام تاریخی

ناصر برپور در ابتدا خاطره قیام ۲۹ بهمن مردم تبریز را تعریف کرد و گفت: آیت‌الله قاضی طباطبایی برای برگزاری مراسم چهلم شهدای قم برای روز شنبه اعلامیه داده بود. محل مراسم در مسجد قزلی از ساعت ۹ تا ۱۲ ظهر بود، مردم طبق اطلاع‌رسانی روز شنبه در مقابل مسجد تجمع کرده بودند ولی ماموران کلانتری ۳ بازار قبل از مردم آنجا بودند و اجازه نمی‌دادند در مسجد باز شود.

هر لحظه تعداد مردم زیاد می‌شد، سرگرد حق‌شناس رئیس کلانتری به مردم و مسجد اهانت کرد و گفت که “در این طویله را ببندید” وقتی حق‌شناس این حرف را زد انگار مردم منتظر یک جرقه بودند، مردم به سمت مسجد هجوم بردند و بین مردم و ماموران ساواک درگیری صورت گرفت، ماموران به روی مردم اسلحه کشیده و چند تیر شلیک کردند.

محمد تجلا که دانشجو بود مجروح شد، مردم با شعار «یا زهرا و یا حسین»  او را به روی دست گرفته و به سمت خیابان کوروش ( جمهوری اسلامی) فعلی حرکت کردند و محمد تجلا روی دست مردم شهید شد. ماموران ساواک یک فقره موتورسیکلت و یک دستگاه خودرو پیکان داشتند که مردم آنها را به همراه  پایگاه شهربانی به آتش کشیدند و قیام مردمی عظیم‌تر شد.

مردم دسته دسته به سمت راسته کوچه رفتند، در خیابان شریعتی که تعداد مشروب‌فروشی‌ها و سینماها زیاد بود مردم آنجا را به آتش کشیدند. در این حول و حوش دوباره تیراندازی کردند و یک دسته از مردم به سمت میدان گجیل رفتند آن روز تا ظهر در کل شهر وضع به همین شکل بود، در همه جا راهپیمایی و تظاهرات بود.آن روز مردم  مراکز فساد و بانک‌ها که اکثرا سرمایه‌دار بوده و خون مردم را در شیشه کرده بودند به آتش کشیدند ولی حتی به یک ریال از پول‌ها دست نزدند.

بعد از ظهر آن روز ماموران گارد شاهنشاهی به خیابان ریختند و آرایش نظامی گرفتند و به این ترتیب شهر از کنترل مردم خارج شد و نیروهای ساواک بر شهر حاکم شدند.

روز ۲۹بهمن ۱۲ یا ۱۳ نفر  شهید شدند. استاندار آذربایجان‌شرقی اسکندر آزموده بود که بعد از تظاهرات مردم سخنرانی کرد و مردم مبارز را خارجی ذکر کرد و گفت که «افرادی که امروز به خیابان‌ها ریخته و تظاهرات کردند خارجی بوده و از آن طرف مرز آمده‌اند»، در حالی که مردم شامل کارگر، کارمند، دانشجو، دانش‌آموزان، بازاریان ، طلبه‌ها و بقیه بودند و همان شب مردم هم شعار می ساختند ” زولفعلی نن چراغعلی هاردان اولدی خارجه لی”.

سیلی ماندگار آیت الله قاضی به مامور ساواک

علت نامگذاری خیابان عباسی

عاشورا و تاسوعای سال ۵۷ در شهر غوغا بود، در بالای عمارت شهرداری تبریز مسلسل و در پشت‌بام ساختمان‌های بلند تیربار گذاشته بودند، در تاسوعا و عاشورای سال ۵۷ شعار” هیهات من الذله” حضرت سیدالشهدا معنای واقعی پیدا کرد، در دسته عزاداری( شاخسی) آن دو روز عزاداران همه کفن‌پوش و شمشیر به دست بودند، جوانان شعارهای حماسی داده و شمشیرها را بر روی آسفالت می‌کشیدند و ماموران آماده شلیک بودند که با کوچکترین بهانه‌ای می‌خواستند مردم را به رگبار ببندند.

دسته عزاداری شاخسی آن روز به قدری عظمت داشت که در مقابل آن حماسه و شور ماموران مسلسل و تیربارها را رها کرده و رفتند.

 روز تاسوعا آقای قاضی نماز ظهر را اقامه کرد، دستجات عزاداری به تظاهرات عظیمی تبدیل شد که تا خیابان فرح ( عباسی) امروز ادامه پیدا کرد. در آن روز اسم خیابان فرح به نام حضرت عباس عوض شد و عباسی نام گرفت.

کلنگ‌زنی مسجد طوبی

تظاهرات ادامه پیدا کرد و از عباسی به آبرسان رسید و از آبرسان به سمت مسجد طوبی فعلی حرکت کردیم. در آن روز آقای قاضی مسجد طوبی را کلنگ‌زنی کرد.

سیلی ماندگار آیت الله قاضی به مامور ساواک

مسجد شعبان تبریز پایگاه انقلاب

آنچنان که این مبارز انقلابی  یادآور می‌شود، مسجد شعبان تبریز پایگاه انقلاب بود، آیت‌الله قاضی نماز ظهر و عصر را در مسجد شعبان و نماز مغرب و عشاء را در مسجد قزلی اقامه می‌کرد.

بعد از قیام  ۲۹بهمن مردم تبریز، آقای قاضی ممنوع‌المنبر بود بنابراین خودش چند کلمه‌ای به عنوان تذکر مطالبی ارائه می‌کرد و سایر علمای تبریز، قم و تهران  که برای حضور در مراسم‌ مختلف به تبریز دعوت کرده بود، علیه ظلم و جنایت‌های شاه، رژیم پهلوی و ساواک روشنگری کرده و خط مشی انقلاب را روشن می‌کردند.

مسجد شعبان پایگاه انقلاب بود، اعلامیه، نوار کاست و متن سخنرانی حضرت امام خمینی (ره) با شور و شوق زیاد بین مردم توزیع می‌شد.بعد از سال ۴۲ سخنرانی‌های به روز حضرت امام در نجف یا پاریس توسط علما در شهرهای مختلف توزیع می‌گردید و در تبریز هم توسط آقای قاضی و در بین نماز بین انقلابیون و مردم پخش می‌شد.اعلامیه‌ها باید به تائید آقای قاضی می‌رسید، آقای قاضی یا خودش اعلامیه می‌داد یا اینکه افراد رابطی که اعلامیه را می‌آوردند، باید ایشان تائید می‌کردند.

شهر تبریز نیز با هدایت علمای عالی‌قدر مخصوصا آیت‌الله قاضی طباطبایی که به خمینی آذربایجان مشهور بود نقش عمده‌ای در پیروزی انقلاب داشت که نقطه عطف مبارزات مردم آذربایجان و در راس آن تبریز ۲۹بهمن سال ۵۶ بود، هر چند که قبل از آن مبارزات، تظاهرات و راهپیمایی علیه رژیم پهلوی صورت می‌گرفت.

ناصر برپور در تمام لحظاتی که صحبت می کند به ارتباط تنگاتنگ و موثر مردم با روحانیت  تاکید کرد و گفت: دایی من حاج میرزا حسین گاودار حامدی روحانی و مقلد حضرت امام خمینی (ره) وقتی جریان سال ۴۲ را مطرح کرد، در جریان مبارزات انقلابی ما را به آیت‌الله قاضی مرتبط کرد و این موضوع بزرگترین  لطفی بود که در حق ما انجام داد و من بنا به تاکید و تشویق روحانیت معظم و علما  به خیل انقلابیون پیوستم.

علمایی که در تبریز و آذربایجان هدایتگر بودند، اگر بخواهیم در مورد انقلاب سخن بگوییم ولی از نقش آیت‌الله قاضی صحبت نکنیم در حق ایشان ظلم و جفا کرده‌ایم. آیت‌الله قاضی یک مرد الهی بود که نقش بسیار مهم و تعیین‌کننده در هدایت انقلابیون و پیروزی انقلاب اسلامی داشت.

وی افزود: در حالی که تعدادی از هم لباس‌ها و همرزمانش او را تحت فشار قرار می‌دادند، او به راستی و درستی پشت سر امام خمینی (ره) بود و انقلاب را هدایت کرد. آقای قاضی مردانه و یک تنه علم را به دست گرفته بود و با کارشکنی‌ها مبارزه می‌کرد.

سیلی ماندگار آیت الله قاضی به مامور ساواک

 سیلی فراموش نشدنی آیت‌الله قاضی به مامور ساواک

ناصر برپور با اشاره به جدیت آیت‌الله قاضی در برخورد با ماموران ساواک خاطرنشان کرد: آقای قاضی هیچ اهمیتی برای ماموران ساواک قائل نبود. به عنوان مثال ذکر این خاطره در موضوع مبارزه با ماموران ساواک خالی از لطف نیست.

در مسجد شعبان ماموران ساواک با لباس و تیپ انقلابیون وارد مسجد شده و می‌خواستند از جزئیات برنامه‌ها با خبر شوند، یکی از این ماموران که اسم مستعارش “رحیم” بود توسط دوستان شناسایی شد، رحیم معمولا کاپشن چرم می‌پوشید و بچه انقلابی‌ها را اذیت می‌کرد، دوستانی که توسط ساواک دستگیر شده بودند، این فرد را در محل ساواک دیده بودند، بنابراین یقین حاصل شد که این فرد مامور ساواک بوده و اکنون در مسجد شعبان قاطی بچه انقلابی‌ها شده است.

تصمیم گرفتیم این موضوع را به آقای قاضی اطلاع دهیم، ایشان گفتند ” این فرد را شناسایی کرده و به من معرفی کنید”. این شخص معمولا آخرین فردی بود که هر روز بعد از نماز با آقای قاضی خداحافظی می‌کرد.

آقای قاضی این فرد را شناخت ولی هیچ واکنشی نشان نداد، فقط می‌گفت ” شماها به کار خود برسید” مدت‌ها گذشت و همچنان این مامور ساواک به راحتی در میان انقلابیون رفت و آمد می‌کرد و دوستان نیز از اینکه آقای قاضی حرفی نزده یا کاری نمی‌کند، ناراحت بودند. تا اینکه قضیه ۱۷ شهریور میدان ژاله تهران پیش آمد و مردم را در تهران به خاک و خون کشیدند، آن روز در تبریز کماندوها به صف شدند، ماموران ساواک در شهر آرایش نظامی گرفته بودند که مبادا در تبریز هم تظاهرات برگزار شود.

عصر به بهانه‌های مختلف تعدادی از مردم را مجروح و شهید کردند. میدان ساعت و مقابل مسجد شعبان از همه جا شلوغ‌تر بود ماموران زیادی آنجا بودند، مردم با صدای بلند صلوات می‌فرستادند و الله اکبر می‌گفتند و به شدت ناراحت بودند.

آقای قاضی وقتی وضعیت آرایش نظامی ماموران در خیابان و ناراحتی مردم را دید همه را به آرامش دعوت و تأکید کرد همه با آرامش از مسجد خارج شده و به خانه‌های خود بروند و هیچ‌کس درگیر نشود.

آقای قاضی آن روز تأکید کردند، هیچ‌کس در مسجد نماند همه بروند. وقتی از مسجد بیرون آمد در حیاط مسجد شعبان  ماموران ساواک ایستاده بودند و همان فردی که مامور ساواک بود و شناسایی شده بود طبق روال هر روز جلو آمد که با آقای قاضی دست داده و خداحافظی کند، در این لحظه آقای قاضی عبایش را جمع کرد و چنان سیلی محکمی به صورت او زد که برق آن سیلی هنوز هم در دل و خاطر من است. سپس به راحتی و با یک آرامش خاطری در ماشین نشست و رفت.

آن سیلی محکم آقای قاضی چنان زهر چشمی از ماموران ساواک گرفت که نتوانستند هیچ واکنشی نشان دهند. بعد از سیلی آقای قاضی و شکستن ابهت آنان، ماموران ساواک تا پیروزی انقلاب اسلامی در تبریز نتوانستند جسارت و اهانتی بکنند و قدرت آنها بسیار افت کرد.

سیلی ماندگار آیت الله قاضی به مامور ساواک

راهپیمایی ۲۱ رمضان فراموش شدنی نیست

این مبارز تبریزی از راهپیمایی روز ۲۱ رمضان سال ۵۷ به عنوان یکی از روزهای فراموش نشدنی یاد کرد و ادامه داد: راهپیمایی عظیم ۲۱ماه رمضان سال ۵۷ یکی از آن خاطرات فراموش نشدنی است.

معمولا در بازار هر روز راهپیمایی بود، ولی از چند روز قبل به راهپیمایی ۲۱رمضان تأکید می‌شد و علما از جمله آقای قاضی تأکید می‌کردند که باید راهپیمایی از مسجد جامع شروع شده و به بیرون از بازار ادامه پیدا کند  به هر نحو بود بالاخره راهپیمایی ۲۱رمضان سال ۵۷ با حضور همه اقشار مردم به خصوص جوانان از بازار شروع شد و به سمت میدان ساعت حرکت کردیم هر لحظه تعداد جمعیت اضافه می‌شد، در مقابل کامیون کامیون ماموران ژاندارمری و ساواک در خیابان‌ها به صف شده بودند و نمایش قدرت بود.

ماموران هر لحظه آماده بودند با درگیری مردم را به رگبار ببندند، در خیابان شریعتی یکی از کامیون‌ها ‌که پر از ماموران ساواک بود به داخل مردم آمد و مردم خودشان کنار کشیدند تا راه برای عبور کامیون باز شود همین که کامیون به میان مردم آمد همه مردم یک صدا کامیون را بلند کردند و ماموران داخل کامیون از ترس پایین آمده و فرار کردند.

در یک کلام باید گفت همت جوانان آن روز در مقابل حکومت جور و ظلم آنها را به پیروزی رساند.

 شهید رحمان دادمان که بعد از پیروزی انقلاب وزیر راه و ترابری نیز بود در راهپیمایی‌ها یک بلندگو داشت و با آن شعار می‌داد.

سیلی ماندگار آیت الله قاضی به مامور ساواک

اولین شعار” مرگ بر شاه” در تبریز

اولین شعار” مرگ بر شاه” در تبریز طنین‌انداز شد و ناصر برپور خاطره این شعار محوری و انقلابی را این‌گونه تعریف کرد، سال ۵۶ در تبریز حکومت نظامی بود حتی اجازه نمی‌دادند سه نفر با یکدیگر دور هم جمع شوند راهپیمایی که شعار” مرگ بر شاه” گفته شد راهپیمایی‌ای بود که از مقصودیه شروع شد، انبوه مردم به طرف میدان ساعت حرکت کردند ماموران اجازه راهپیمایی ندادند، مرحوم آقای ناصرزاده خیلی تلاش کرد که برای راهپیمایی اجازه بگیرد ولی ماموران به هیچ‌وجه اجازه ندادند.

به مردم گفته شد، همانجا در خیابان بنشینند آقای ناصرزاده چند کلمه‌ای به آقا امام زمان( عج) متوسل شد. مردم از اینکه نگذاشته بودند تظاهرات و راهپیمایی صورت گیرد خیلی عصبانی شده بودند و وقتی خواستند پراکنده شوند با همدیگر شعار” مرگ بر شاه” سر دادند. شهید علی حسین‌زاده یکی از افرادی بود که به گفتن این شعار خیلی حساس بود.

خمینی خمینی قلب ما باند فرودگاه تو

«خمینی خمینی قلب ما باند فرودگاه تو» یکی از شعارهایی بود که در اوایل بهمن‌ماه در میان مردم دهان به دهان می‌گشت و این مبارز انقلاب در مورد این شعار همه‌گیر در میان مردم گفت: روزهای اول بهمن ماه ۵۷ بود که زمزمه آمدن امام راحل به ایران در شهرها پیچیده بود، بختیار که مواضع تند و تیزی در مقابل انقلابیون می‌گرفت اعلام کرد، “ما فرودگاه را بر روی او می‌بندیم” و مردم شعار می‌دادند” خمینی خمینی قلب ما باند فرودگاه تو” و نهایتا امام آمد. از ۲۹بهمن سال ۵۶ تا بهمن ۵۷ نتیجه تلاش‌ها و خون‌های پاکی که به زمین ریخت دیدیم.

مجسمه‌های شاه یکی یکی سرنگون شدند

وی با اشاره به خوشحالی زایدالوصف مردم در پیروزی انقلاب ادامه داد: خوشحالی بسیار فراوانی در میان انبوه جمعیت دیده می‌شد در تبریز قیامت بود، در فاصله بین ۱۲ الی ۲۲بهمن مجسمه‌های شاه در میدان‌های مختلف از جمله میدان نادر، خاقانی و باغشمال سرنگون شد.

اولین مجسمه شاه که جوانان سرنگون کردند مجسمه میدان دانشسرا بود، یکی از جوانان انقلابی با کمک مردم به بالای مجسمه رفت که آن را به زمین بزند، مجسمه خیلی محکم بود  و کنده نمی‌شد، بعد از کلی تلاش کردن کلاه مجسمه شکسته شد و خود آن جوان نیز به داخل حوض که آب آن یخ بسته بود افتاد، جوانان وقتی دیدند مجسمه کنده نمی‌شود یک طناب به دور مجسمه انداخته و آن را با ماشین کشیدند و اولین مجسمه این‌گونه سرنگون شد.

سیلی ماندگار آیت الله قاضی به مامور ساواک

سیلی ماندگار آیت الله قاضی به مامور ساواک

سیلی ماندگار آیت الله قاضی به مامور ساواک

پادگان را از وجود توده‌ای‌ها و کمونیست‌ها پاک کنید

ناصر برپور با یادآوری هجوم منافقین و توده‌ای‌ها به پادگان ارتش اظهار داشت: ۲۳ یا ۲۴ بهمن‌ماه بود منافقین، توده‌ای‌ها و اعضای سازمان مجاهدین پادگان ارتش را به دست گرفته بودند

 صبح زود به در خانه آقای قاضی رفتیم تا بپرسیم تکلیف چیست؟ منتظر بودیم هوا کمی روشن شود تا در بزنیم، دیدیم آقای قاضی با ماشین آمد و گفت شما اینجا چه می‌کنید؟ توده‌ای‌ها پادگان را به دست گرفته‌اند، آن وقت شماها آمده‌اید اینجا.

همگی به سمت پادگان رفتیم، آنها به سمت ما شلیک کردند، به داخل پادگان ریختیم و به هر صورتی که بود  اسلحه برداشتیم آقای قاضی آمد و قوت قلبی برای ما شد.

منافقان، کمونیست‌ها و فدائیان خلق کامیون کامیون سلاح و مهمات را از پادگان خارج کرده و آنجا را کلا تخلیه کرده بودند.

چند روز در پادگان مستقر شدیم، باقی‌مانده‌های رژیم می‌آمدند و تیراندازی می‌کردند بعد از چند روز که آرامش نسبی حاصل شد، حضرت امام خمینی (ره) تأکید کردند، سربازان وظیفه و افسران ارتش به داخل پادگان آمدند و ما فقط با برداشتن سلاح خودمان و آن هم با یک فشنگ از پادگان خارج شدیم.

بعد از آرام شدن وضع پادگان آقای قاضی فرمودند، تشکیل سپاه پاسداران مد نظر حضرت امام خمینی (ره) است جوانان مومن و انقلابی در سپاه عضو شده و هر جوان شایسته‌ای که می‌شناسید را تشویق کنید وارد سپاه شوند. من و برادرم نیز وارد سپاه شدیم و محل خدمت ما پادگان سعیدآباد بود.۴۰ نفر از دوستان با هم بودیم به یکدیگر آموزش می‌دادیم و از همدیگر هم یاد می‌گرفتیم.
 
این مبارز انقلابی در پایان با تأکید مجدد بر نقش آیت‌الله قاضی در راهپیمایی‌ها و مبارزات مردمی علیه رژیم پهلوی  تصریح کرد: آقای قاضی تیزبینی خیلی شدید و فوق‌العاده خوبی نسبت به افراد داشت، وقتی شخصی را می‌دید همان جا تشخیص می‌داد که این فرد اهل مبارزه و انقلابی است یا خیر، به نحوی با او صحبت می‌کرد که جذب شود و در همه حال پشتیبان بچه‌های انقلاب بود .هر وقت یکی از انقلابیون توسط ساواک دستگیر می‌شد، به هر نحوی بود او را آزاد می کرد.

آقای قاضی یک تنه علم را به دست گرفته بود و اگر بخواهیم از انقلاب صحبت کنیم ولی از آیت‌الله قاضی حرف نزنیم به ایشان ظلم کرده‌ایم، چرا که نقش آیت‌الله قاضی در هدایت و پیروزی انقلاب یک نقش غیر قابل انکار است.

اکنون باید قصه فداکاری‌ها، آزار و شکنجه‌های فرزندان عزیز این ملت بازخوانی و بازگو شوند تا همگان بدانند چه خون‌های پاکی برای به ثمر رسیدن این انقلاب ریخته شده است و اکنون بار این مسوولیت بر دوش رسانه‌هاست که بیش از گذشته در این امر کوشا باشند.

منبع: فارس



منبع خبر

سیلی ماندگار آیت الله قاضی به مامور ساواک بیشتر بخوانید »

مشهدالشهدای دانشگاه‌های کشور کجاست؟

مشهدالشهدای دانشگاه‌های کشور کجاست؟



مشهدالشهدای دانشگاه‌های کشور کجاست؟ / مشق ایثار دانشجویان شهید دانشگاه تبریز

به گزارش خبرنگار مجاهدت به نقل از مشرق، دانشگاه تبریز در طول بیش از ۷ دهه فعالیت خود فراز و نشیب ها و روزهای تلخ و شیرین بسیاری را پشت سر گذاشته ولی هیچ‌کدام از این وقایع و حوادث به اندازه شب ۲۷ دی سال ۱۳۶۵ برای این دانشگاه مقدس و با عظمت نبوده، چرا که در این شب با عروج ۲۲ کبوتر خونین بال برگ زرین دیگری به تاریخ افتخارات دانشگاه تبریز می افزاید که نام آن برای همیشه و در همه حال دوران‌ها ماندگار نموده است.

۳۴ سال از عروج ۲۲ تن از دانشجویان دانشگاه تبریز بر اثر بمباران و یورش وحشیانه رژیم بعثی عراق به دانشکده فنی این دانشگاه می گذرد که به عقیده بسیاری از تحلیلگران این حوزه دانشگاه تبریز تنها دانشگاه کشورمان ایران عزیز است که مورد حمله مستقیم هواپیماهای عراقی قرار گرفته و در حال حاضر نیز به خاطر شهادت ۲۲ تن از دانشجویان این دانشگاه، در بین دانشگاه‌های ایران به مشهدالشهدای دانشگاه‌های کشور مطرح است.  

از این رو نباید فراموش کنیم دوران دفاع مقدس سند غرور ملت ایران برای نسل‌های امروز و آینده است. بنابراین، مقام معظم رهبری دوران هشت سال دفاع مقدس را اوج افتخارات ملت ایران بیان می‌کنند. در این راستا رهبر انقلاب فرمودند؛ «اگر بخواهیم انقلاب و کشور بیمه باشد، باید این شور و شوق، این حرکت عمومی و بسیج ملت را روز به روز تقویت کنیم.»

آری، این حماسه هشت سال دفاع مقدس بود که درس‌های زیادی به ایرانیان  و به خصوص نسل جوان ایران زمین آموخت که امروزه همه ملت‌های آزاده جهان از این حماسه رزمندگان اسلام به افتخار یاد می‌کنند که برای تحقق آن اقشار مختلف جامعه و در این میان دانشگاهیان نقش تعیین‌کننده‌ای داشتند.

با این اوصاف یکی از زوایای پنهان جنگ رژیم بعث عراق علیه ایران، بمباران مکان‌های غیرنظامی که دانشگاه‌ها و مراکز تحقیقاتی از جمله آنهاست که دانشگاه تبریز در بین دانشگاه‌های کشور در خط مقدم این تجاوز قرار گرفته، به طوریکه به خاطر شهادت ۲۲ تن از دانشجویان این دانشگاه، براثر یورش وحشیانه رژیم بعثی به دانشکده فنی این دانشگاه، در حال حاضر دانشگاه تبریز در بین دانشگاه‌های ایران به مشهدالشهدای دانشگاه‌های کشور مطرح است.  

با این وجود، دانشگاهیان همیشه و در همه حال در طول ادوار مختلف تاریخ کشورمان و در راس آنها در زمان جنگ تحمیلی به عنوان نماد ایثار، مقاومت، فداکاری، استقامت، پرچمداران استقلال، آزادی‌خواهی، مبارزه با استبداد و عدالت‌خواهی مطرح بوده‌اند، بنابراین نمود بارز این امر، ۱۶ آذر به عنوان روز مقاومت و ایستادگی دانشجویان این سرزمین در برابر استعمار غرب و استبداد و خودکامگی در دفتر تاریخ این سرزمین به یادگار ثبت شده است.

ناگفته نماند، از گذشته تا امروز دانشگاهیان و به ویژه دانشجویان نقش و جایگاه ارزشمندی در نظام اسلامی داشته و دارند، تقدیم حدود ۴ هزار شهید دانشجو در ۲۱۸ رشته از ۱۰۶ دانشگاه دلیل برای اثبات این مدعاست، همچنین نکته قابل تامل در این زمینه اینکه، بسیاری از فرماندهان هشت سال دفاع مقدس نیز از دانشگاهیان و دانشجو بودند، به عنوان مثال شهیدانی چون، مهدی باکری، حسین علم‌الهدی، مهدی زین‌الدین و خیلی‌های دیگر.

بدون شک، این دانشجویان شهید درس‌های زیادی برای تمام جوامع بشری یاد دادند که در هیچ دانشگاه و مدرسه‌ای تدریس نشده و نخواهد شد، به طوریکه رشادت و ایثار این‌ها؛ امروزه الگوی برای سایر دانشجویان مبارز در سایر کشورهای منطقه و جهان و در این میان مبارزات ملت‌های آزاده علیه استکبار جهانی شده است.

از سویی، یکی از این دانشگاه‌های تأثیرگذار در سرنوشت پیروزی انقلاب اسلامی و دوران هشت سال دفاع مقدس، دانشجویان دانشگاه تبریز بوده است. به سخن دیگر، به عقیده کارشناسان و بر اساس مستندات و مدارک موجود دانشگاه تبریز در دوران قبل و بعد از انقلاب اسلامی و دفاع مقدس، نسبت به سایر دانشگاه‌های کشور نقش پر رنگ‌تری داشته است.

از این رو آنچه در این راستا حایز اهمیت است اینکه دانشگاهیان و به خصوص دانشجویان دانشگاه تبریز، همچون سایر اقشار مختلف استان آذربایجان‌شرقی در مواقع سخت و بحرانی، جزو پیشتازان و پیشقراولان حامی نظام و انقلاب بوده‌اند، به عنوان نمونه در قیام ۲۹ بهمن سال ۱۳۵۶ مردم تبریز، این دانشگاه تبریز بود که دو شهید به نام‌های محمد تجلی و شهید محمد باقررنجبرآذرفام را تقدیم انقلاب کرد.

با این وصف، به هر حال مردم آذربایجان و به ویژه شهر تبریز به خاطر همین عشق به این خاک، وطن، نظام و انقلاب بوده که به شهر شهیدان محراب، شهید آیت‌الله قاضی طباطبایی، شهید آیت‌الله مدنی، شهر سردارانی چون باکری‌ها، یاغچیان‌ها، شفیع‌زاده‌ها، تجلایی‌ها، شهر سردار ملی، سالار ملی، شهر سه علامه‌هایی چون‌ امینی‌، طباطبایی، جعفری و شهر عاشوراییان مشهور است.

نکته حائز اهمیت دیگر در این مقوله اینکه، این سرزمین همچنین مهد دلیرمردانی چون شیخ‌محمد خیابانی، شهریار، پروین، قطران، گنجوی، خواجه نصیرالدین طوسی، خواجه رشیدالدین فضل‌الله، خواجه غیاث‌الدین محمد و … است، به این ترتیب به قطع و یقین دانشگاه‌ها و مراکز علمی هر منطقه، برای تربیت چنین مردان بزرگ و تاریخ‌ساز نقش تعیین‌کننده‌ای داشته است.

البته نباید فراموش کرد که دانشگاه تبریز، از گذشته تا به امروز، بزرگانی زیادی را در عرصه‌های مختلف فرهنگی، سیاسی، اجتماعی و اقتصادی برای سربلندی، سرافرازی و شکوفایی کشورمان تربیت کرده، که نمونه بارز این مفاخر، سردار شهیدی چون مهدی باکری است، که دانش‌آموخته این دانشگاه بود.

بنابراین، پیشگامی در نهضت انقلاب اسلامی، تقدیم اولین شهید در قیام ۲۹ بهمن، شروع انقلاب فرهنگی از این دانشگاه و پشتیبانی علمی و تجهیزاتی از رزمندگان اسلام در هشت سال دفاع مقدس از جمله دیگر افتخارات دانشگاهیان دانشگاه تبریز، در صحنه‌های خطیر انقلاب اسلامی است.

با این حال؛ آنچه اختصاصا در این زمینه مورد تاکید بوده، اینکه دانشگاه تبریز تنها دانشگاه کشورمان ایران عزیز است که مورد حمله مستقیم هواپیماهای عراقی قرار گرفته است. نکته مهم دیگر اینکه، دانشگاهیان و به ویژه دانشجویان دانشگاه تبریز در طول هشت سال دفاع مقدس، علاوه بر حضور مستمر در جبهه‌های جنگ، در پشت جبهه نیز همیشه فعالیت‌های مستمری برای تجهیز رزمندگان داشتند. 

به همین اعتبار، دانشجویان دانشگاه تبریز نیز به تبعیت از ولی زمان خویش، در راه تحقق آرمان‌های انقلاب از هیچ کوششی دریغ نکردند و  علت اینکه در حال حاضر دانشگاه تبریز به عنوان «مشهدالشهدای دانشگاه‌های کشور» مطرح می‌شود، به خاطر شهادت ۲۲ تن از دانشجویان این دانشگاه، در ۲۷ دی سال ۶۵، بر اثر یورش وحشیانه رژیم بعثی به دانشکده فنی این دانشگاه بوده است.

از این حیث، شهدای دانشگاه و در این میان شهدای دانشگاه تبریز از جمله شهیدان باکری، شفیع زاده و … که فارغ‌التحصیلان دانشگاه تبریز بودند، همچون سایر شهدای هشت سال دفاع مقدس کشورمان با نثار جان خود و با الگوگیری از مکتب عاشورا و قیام امام حسین(ع)، موجب حفظ و احیای فرهنگ اسلام ناب محمدی(ص) شدند، به طوری که عزت و اقتدار امروز ملت ایران در عرصه های مختلف به خاطر ثمره خون این شهداست.

کوتاه سخن آنکه شهدای دانشگاه و به ویژه شهدای دانشجو به عنوان سرآمدان‌ ایمان‌ و ایثار آگاهانه‌ باید همیشه و در همه حال در فضای جامعه ما زنده باشند و از این رو، زنده نگه داشتن یاد و نام این شهدا، گام نهادن در مسیر حرکت و راه آنهاست و با برگزاری آیین ها و یاد آوره های مختلف از جمله بر پایی هر چه با شکوه‌تر مراسم هفته دفاع مقدس، قدمی هر چند کوچک برای معرفی و شناساندن راه و آرمان‌های شهدا برای آشنایی نسل جوان برداشت.



منبع خبر

مشهدالشهدای دانشگاه‌های کشور کجاست؟ بیشتر بخوانید »