آسمان ایران

عقاب تیز پرواز وطن، قهرمان بی همتای آسمان

عقاب تیز پرواز وطن، قهرمان بی همتای آسمان


عقاب تیز پرواز وطن، قهرمان بی همتای آسمانبه گزارش خبرنگار مجاهدت به نقل از خبرنگار حماسه و جهاد دفاع‌پرس، شهید عباس بابایی از مشهورترین فرماندهان و شهدای هست سال دفاع مقدس که از خلبانان نیروی هوایی بود که در طول هشت سال دفاع مقدس با حماسه آفرینی و رشادت‌‎هایی که از خود نشان داد به عنوان یکی از قهرمانان وطن نام خود را در بین بزرگمردان این سرزمین ثبت کرد. او نه تنها در کار و دفاع از کیان کشور بلکه در تقوا و ایمان نیز از سرآمدان دوران خود بود و خاطرات به جای مانده از او نشان از اوج خودسازی و مناعت طبع این قهرمان ملی است. در ادامه به زندگینامه سراسر مجاهدانه این شهید نگاهی خواهیم داشت.

شهید عباس بابایی در ۱۴ آذر سال ۱۳۲۹ و در شهر قزوین متولد شد. پس از طی دوره ابتدایی در دبستان «دهخدا» و دوره متوسطه در دبیرستان «نظام وفا»، در سال ۱۳۴۸ در رشتهٔ پزشکی پذیرفته شد، اما به دلیل علاقه به رشته خلبانی، به نیروی هوایی رفت و پس از گذراندن دوره مقدماتی برای تکمیل تحصیلاتش در سال ۱۳۴۹ به آمریکا اعزام گشت.

شهید بابایی در بخشی از خاطرات خود در مورد تحصیلات خلبانی‌اش گفته بود: «دوره خلبانی ما در آمریکا تمام شده بود، اما به دلیل گزارشاتی که در پرونده خدمتم درج شده بود، تکلیفم روشن نبود و به من گواهینامه نمی‌دادند، تا این که روزی به دفتر مسئول دانشکده که یک ژنرال آمریکایی بود، احضار شدم. به اتاقش رفتم و احترام گذاشتم. او از من خواست که بنشینم. پرونده من در جلو او، روی میز بود، ژنرال آخرین فردی بود که می‌بایستی نسبت به قبول و یا رد شدنم اظهار نظر می‌کرد. او پرسش‌هایی کرد که من پاسخش را دادم. از سؤال‌های ژنرال بر می‌آمد که نظر خوشی نسبت به من ندارد. این ملاقات ارتباط مستقیمی با آبرو و حیثیت من داشت، زیرا احساس می‌کردم که رنج دو سال دوری از خانواده و شوق برنامه‌هایی که برای زندگی آینده‌ام در دل داشتم، همه در یک لحظه در حال محو و نابودی است و باید دست خالی و بدون دریافت گواهینامه خلبانی به ایران برگردم. در همین فکر بودم که در اتاق به صدا در آمد و شخصی اجازه خواست تا داخل شود. او ضمن احترام، از ژنرال خواست تا برای کار مهمی به خارج از اتاق برود با رفتن ژنرال، من لحظاتی را در اتاق تنها ماندم.

به ساعتم نگاه کردم، وقت نماز ظهر بود. با خود گفتم، کاش در اینجا نبودم و می‌توانستم نماز را اول وقت بخوانم. انتظارم برای آمدن ژنرال طولانی شد. گفتم که هیچ کار مهمی بالاتر از نماز نیست، همین جا نماز را می‌خوانم. ان‌شاءالله تا نمازم تمام شود، او نخواهد آمد. به گوشه‌ای از اتاق رفتم و روزنامه‌ای را که همراه داشتم به زمین انداختم و مشغول نماز شدم. در حال خواندن نماز بودم که متوجه شدم ژنرال وارد اتاق شده است. با خود گفتم چه کنم؟ نماز را ادامه بدهم یا بشکنم؟ بالاخره گفتم، نمازم را ادامه می‌دهم، هر چه خدا بخواهد همان خواهد شد. سرانجام نماز را تمام کردم و در حالی که بر روی صندلی می‌نشستم از ژنرال معذرت‌خواهی کردم.

ژنرال پس از چند لحظه سکوت نگاه معناداری به من کرد و گفت: چه می‌کردی؟ گفتم: عبادت می‌کردم. گفت: بیشتر توضیح بده. گفتم: در دین ما دستور بر این است که در ساعت‌های معین از شبانه روز باید با خداوند به نیایش بپردازیم و در این ساعات زمان آن فرا رسیده بود، من هم از نبودن شما در اتاق استفاده کردم و این واجب دینی را انجام دادم. ژنرال با توضیحات من سری تکان داد و گفت: همه این مطالبی که در پرونده تو آمده مثل این که راجع به همین کارهاست. این طور نیست؟ پاسخ دادم: آری همین‌طور است. او لبخندی زد. از نوع نگاهش پیدا بود که از صداقت و پای‌بندی من به سنت و فرهنگ و رنگ نباختنم در برابر جامعه آمریکا خوشش آمده است. با چهره‌ای بشاش خود نویس را از جیبش بیرون آورد و پرونده‌ام را امضا کرد.

سپس با حالتی احترام‌آمیز از جا برخاست و دستش را به سوی من دراز کرد و گفت: به شما تبریک می‌گویم. شما قبول شدید. برای شما آرزوی موفقیت دارم و من هم از او تشکر کردم. احترام گذاشتم و از اتاق خارج شدم. آن روز به اولین محل خلوتی که رسیدم به پاس این نعمت بزرگی که خداوند به من عطا کرده بود، دو رکعت نماز شکر خواندم.

شهید بابایی پس از پیروزی انقلاب اسلامی سرپرستی انجمن اسلامی پایگاه هشتم شکاری اصفهان را بر عهده گرفت. با شروع جنگ تحمیلی، عباس بابایی به انجام عملیات جنگی هوایی مشغول شد. در سال ۱۳۶۰ ضمن ارتقاء به درجهٔ سرهنگ دومی به عنوان فرمانده «پایگاه هوایی هشتم شکاری اصفهان» منصوب شد.

او در ۹ آذر ۱۳۶۲ به درجه سرهنگ تمامی ارتقاء یافت و به سمت معاونت عملیات فرماندهی نیروی هوایی منصوب شد و به تهران عزیمت کرد. وی پس از چهار سال رزم در مقام معاونت عملیات نیروی هوایی، در ۸ اردیبهشت ۱۳۶۶ به درجه «سرتیپی» ارتقا یافت.

شهید بابایی در تاریخ ۴ شهریور ۱۳۵۴ با دختردایی‌اش «ملیحه حکمت» ازدواج کرد و صاحب دختری به نام «سلما» و دو پسر به نام‌های «محمد» و «حسین» شد.

عباس بابایی پس از ۶۰ مأموریت جنگی موفق در صبح روز پانزدهم مرداد ماه روز عید قربان همراه یکی از خلبانان نیروی هوایی (سرهنگ نادری) به منظور شناسایی منطقه و تعیین راه کار اجرای عملیات، با یک فروند هواپیمای آموزشی اف–۵ از پایگاه هوایی تبریز به پرواز درآمد و وارد آسمان عراق شد. بابایی پس از انجام دادن مأموریت، به هنگام بازگشت، در منطقه عملیاتی سردشت در ۱۵ مرداد ۱۳۶۶ از ناحیه سر مجروح شد و به شهادت رسید.

راوی در مورد بازتاب شهادت عباس بابایی در جمع فرماندهان سپاه نوشته است: «برخی از فرماندهان ارشد سپاه در جلسه‌ای مشغول بررسی عملیات بودند که تلفنی خبر شهادت عباس بابایی به اطلاع آناه رسید. با شنیدن این خبر، جلسه تعطیل شد و اشک در چشمان حاضرین حلقه زد. وی چند روز قبل ازشهادت در پاسخ پافشاری‌های بیش از حد دوستانش جهت عزیمت به مراسم حج گفته بود: «تا عید قربان خودم را به شما می‌رسانم. شهید بابایی در هنگام شهادت ۳۷ داشت. پیکر وی در مزار کشته شدگان جنگ ایران و عراق در شاهزاده حسین قزوین به خاک سپرده شد.

سرتیپ خلبان علی محمد نادری همرزم شهید بابایی در گفت‌وگویی به نقش بی بدیل شهید بابایی در نیروی هوایی اشاره کرد.

وی گفت: زمانی که ایشان معاونت عملیاتی نیروی هوایی شد، من هم جانشین پایگاه دوم شکاری بودم. چون مشخص کردن طرح کلی، هدف ها، مسیر‌ها و نوع مهمات با عملیات نیرو بود، ایشان به پایگاه دوم شکاری آمدند. او یکی دو سال قبل از من دوره آموزش در آمریکا را تمام کرده و به ایران آمده بود. ایشان خلبان اف ۵ (همان هواپیمایی که من پرواز می‌کردم)، بود. با ورود هواپیما‌های اف ۱۴ به ایران ایشان که از خلبان‌های تیزهوش نیرو بود برای پرواز با آن انتخاب شد.

سرتیپ نادری ادامه داد: اصولا اگر بحث و خاطراتی از او گفته شده از ساده، بسیجی و مخلص بودن مطرح گردیده که فقط یک بعد از ابعاد شخصیتی شهید بوده است. در حالی که او ابعاد گوناگونی، چون مدیر و فرماندهی قاطع و توانمند بود و مدیریت اسلامی دلسوزانه‌ای داشت و با هر کس یک بار رو به رو می‌شد او را شیفته خود می‌کرد. شهید بابایی یک نیرو‌های هوایی متحرک، مغز متفکر و طراح اکثر عملیات‌های هوایی بعد از معاون شدنش در نیرو بود. زمانی که تازه این سمت را داشت، گروهک‌ها و نفوذی‌هایی که در کشور ما بودند حتی در دفتر ویژه نیروی هوایی نیز نفوذ کرده بودند، پرواز‌ها و عملیات‌ها لو می‌رفت، به طوری که وقتی هواپیمای ما می‌خواست از مرز عبور کند با دیوار‌هایی از پدافند رو به رو می‌شد. از زمانی که ایشان محوریت عملیاتی نیرو را بر عهده گرفت به روش‌های قبلی پشت کرد و روش‌های جدیدی را به وجود آورد.

همرزم شهید بابایی درباره نقش شهید بابایی در عملیات کربلای ۵ اظهار داشت: عملیات پیروزمندانه «کربلای ۵» در نوع خود، عملیاتی منحصر به فرد نظامی است و هر چند تاکنون از زوایای کلاسیک و غیر کلاسیک، تجزیه و تحلیل شده است، از دیدگاه نیروی هوایی ارتش جمهوری اسلامی ایران، کم‌تر به آن دقت شده است. در حالی که فرماندهان و متخصصان نیروی زمینی با نگرش خاص خود این عملیات را تجزیه و تحلیل و نقد می‌کنند، از نگاه «قرارگاه رعد» قرارگاه عملیات هوایی ارتش جمهوری اسلامی ایران این عملیات از جهات گوناگون بسیار موثر بود که علاوه بر دستاورد‌های سیاسی و نظامی، باعث انهدام بسیار گسترده نیرو‌های زرهی عراق شد.

سازماندهی سریع نیرو‌های عملیایت به فاصله پانزده روز پس از عملیات «کربلای ۴» با تفکر بومی فرماندهان در قرارگاه خاتم الانبیا و در حالی که دشمن گمان می‌کرد نیرو‌های ایرانی دست کم تا چند ماه آمادگی عملیات نخواهند داشت، با اجرای دقیق اصل غافل گیری در یکی از دشوارترین مناطق جنگی، شوک بسیار سنگینی را بر دشمن وارد ساخت. در این عملیات، هر چند ما در جبهه کوچکی در شرق بصره با دشمن درگیر شدیم، انسجام و یکپارچگی همه نیروها، اعم از نیرو‌های بسیج و سپاه، نیروی زمینی و دریایی ارتش و هم چنین حضور گسترده و بسیار موثر نیروی هوایی، توانست تجهیزات زرهی و نیرو‌های عراقی را در بالاترین حد ممکن منهدم کند.

استراتژی نظامی شهید بابایی، ستاری و اردستانی در ایجاد تفکر بومی، تغییر تاکتیک‌های پروازی، رویکرد به خودکفایی به ثمر نشست و در این عملیات به رغم استفاده از تاکتیک پرواز در ارتفاع سطح که در این ارتفاع انواع آتش اعم از گلوله‌های توپ، تانک، خمپاره، سلاح‌های نیمه سنگین و سبک و انواع ترکش وجود دارد حتی یک گلوله یا ترکش به جنگنده‌های ما اصابت نکرد!

با ورود هواپیما‌های پیشرفته اف – ۱۴ به نیروی هوایی، شهید بابایی که از خلبان‌های تیزهوش و ماهر در پرواز با هواپیمای شکاری اف – ۵ بود که به همراه تعداد دیگری از همکاران برای پرواز با هواپیمای اف–۱۴ انتخاب و به پایگاه هوایی اصفهان منتقل شد. با اوج گیری مبارزات علیه نظام ستم‌شاهی، شهید بابایی به عنوان یکی از پرسنل انقلابی نیروی هوایی، در جمع دیگر افراد متعهد ارتش به میدان مبارزه وارد شد.

پس از پیروزی انقلاب اسلامی، علاوه بر انجام وظایف روزمره، به عنوان سرپرست انجمن اسلامی پایگاه، به پاسداری از دستاورد‌های پرشکوه انقلاب اسلامی پرداخت. شهید بابایی با دارا بودن تعهد، ایمان، تخصص و مدیریت اسلامی چنان درخشید که شایستگی فرماندهی وی محرز و در سال ۱۳۶۰، فرماندهی پایگاه هشتم هوایی بر عهدهٔ او گذاشته شد. به هنگام فرماندهی پایگاه با استفاده از امکانات موجود آن، به عمران و آبادانی روستا‌های حومه پایگاه و شهر اصفهان پرداخت و با تأمین آب آشامیدنی و بهداشتی، برق و احداث حمام و دیگر ملزومات بهداشتی و آموزشی در این روستا، گذشته از تقویت خط سازندگی انقلاب اسلامی، در روند هر چه مردمی کردن ارتش و پیوند هر چه بیشتر ارتش با مردم خدمات شایان توجهی را انجام داد. شهید بابایی برای پیشرفت سریع عملیات‌ها و حسن انجام امور، شخصاً پیشگام بود و در مأموریت‌های جنگی طراحی شده، برای آگاهی از مشکلات و خطرات احتمالی، اولین خلبانی بود که شرکت می‌کرد.

«این شهید عزیزمان، انسانی مؤمن و متقی و سربازی عاشق و فداکار بود و در طول این چند سالی که من ایشان را می‌شناختم، همیشه بر همین خصوصیات ثابت و پابرجا بود».

«او هیچ گاه به مصالح خود فکر نمی‌کرد و تنها مصالح سازمان و انقلاب و اسلام را مدّ نظر داشت. او فرمانده‌ای بود که با زیردستان بسیار فروتن و صمیمی بود؛ امّا در مقابل اعمال بد و زشت، خیلی بی تاب و سختگیر بود».

«این شهید عزیز، یک انقلابی حقیقی و صادق بود؛ و من به حال او حسرت می‌خورم و احساس می‌کنم که در این میدان عظیم و پر حماسه از او عقب مانده‌ام».

رهبر معظم انقلاب حضرت آیت‌الله خامنه‌ای (مدظله العالی) درباره شهید بابایی فرموده است:در میان رزمندگان (چه ارتش و چه سپاه) شهید بابایی یک انسان بزرگ و یک چهره‌ماندگار و فراموش نشدنی است.

شهید بابایی حقیقتی انکار ناپذیر و مانند عقاب بلند پرواز و دارای سعه صدر اعلا و روحی ملکوتی بود که مانند پرنده‌ای سفید برای دفاع از ناموس و وطن خود به قلب دشمن زد و قلب او را درید و به درجه شهادت نائل شد.

انتهای پیام/ 141



منبع خبر

عقاب تیز پرواز وطن، قهرمان بی همتای آسمان بیشتر بخوانید »

علت پیروزی بزرگ عملیات والفجر ۸ از نگاه رهبر معظم انقلاب/ ترفند پدافند هوایی برای تقابل با فناوری‌های نوین رژیم بعثی


به گزارش خبرنگار مجاهدت به نقل از خبرنگار حماسه و جهاد دفاع‌پرس، پدافند هوایی اگرچه در دوران دفاع مقدس تحت امر نیروی هوایی ارتش بود، اما به اندازه یک نیروی نظامی در جنگ نقش‌آفرینی کرد. این نیروی تجهیزات‌محور علاوه بر حفاظت از آسمان کشور و مناطق حیاتی و اقتصادی همچون جزیره خارک، از سال دوم جنگ به منظور پشتیبانی از یگان‌های عمل‌کننده در عملیات‌های زمینی وارد صحنه نبرد و مناطق جنگی شد.

پدافند هوایی در هشت سال جنگ تحمیلی، ضربات سنگینی بر نیروی هوایی ارتش عراق وارد کرد. افسران جوانِ پدافند هوایی با ابتکار عمل و خلاقیت توانستند این موفقیت را به دست آورند.

دو دهه پس از پایان جنگ تحمیلی با فرمان رهبر معظم انقلاب اسلامی، پدافند هوایی از نیروی هوایی ارتش جدا و به قرارگاه خاتم‌الانبیاء (ص) ارتقا یافت و در خط مقدم دفاع از کشور قرار گرفت. این نیرو با بهره‌گیری از تجربیات دفاع مقدس در ۱۲ سال اخیر توانست رشد چشمگیر و قابل ملاحظه‌ای در طراحی و ساخت سامانه‌های پدافندی و تاکتیک‌های دفاع از آسمان کشور داشته باشد. از این رو نیروی پدافند هوایی ارتش به عنوان یک نیرو تجهیزات‌محور براساس تجربیات دفاع مقدس و برای پاسخگویی به تهدیدات جدید رشد یافت.

به منظور واکاوی نقش پدافند هوایی در دفاع مقدس و تجارب به دست آمده از آن دوران، سرهنگ «خسرو خطیب‌قوامی»، سرهنگ «جواد سلطانیان» و سرهنگ «عبدالمطلب شاه‌محمدی» در میزگردی که به میزبانی نشریه «سرو» برگزار شد، با هدف بازخوانیِ نقش و عملکرد پدافند هوایی در دوران دفاع مقدس، دستاورد‌های دفاعیِ پدافند هوایی و بهره‌گیری از تجربیات آن دوران به گفت‌وگو پرداختند که در ادامه متن کامل آن را می‌خوانید.

با توجه به اینکه پدافند هوایی یک نیروی تجهیزات محور است و در دوران جنگ تحمیلی نقش مهمی در حفاظت از آسمان کشور و پشتیبانی از عملیات‌های زمینی و یا یگان‌های سطحی داشت، نیروی هوایی ارتش چگونه توانست رادار‌ها و سامانه‌های پیشرفته و مدرنِ پدافندی را در غیاب مستشاران آمریکایی و غربی به کار گیرد و وارد مدار عملیاتی کند؟

خطیب قوامی: ارتشِ پیش از انقلاب اسلامی برای مقابله با حملات هوایی کشور‌های شرقیِ وابسته به شوروی و دفاع از منافع آمریکا در خلیج فارس و غرب آسیا، اقدام به خرید تجهیزات پدافندی همچون سامانه پدافند موشکی زمین به هوای «هاوک» و رادار دوربرد «ADS۴» از کشور‌های غربی و آمریکا کرد. تعدادی از آن تجهیزات توسط مستشاران آمریکایی به کار گرفته شدند، اما کارکنان فنی ارتش ایران آشنایی کامل و دقیقی نسبت به آن‌ها نداشتند.

آماده‌سازی سریع پدافند هوایی توسط ارتش ایران بعد از خروج مستشاران آمریکایی

با پیروزی انقلاب اسلامی ایران و وقوع جنگ تحمیلی توسط ارتش رژیم بعث عراق، به‌کارگیری هدفمند آن تجهیزات برای دفاع از آسمان کشور، شهر‌ها و مراکز حیاتی ایران (پایانه‌ها و اسکله‌های صادراتی نفت و کالا، پالایشگاه‌ها، نیروگاه‌ها و کارخانه‌های صنعتی) ضرورت پیدا کرد. از این رو جوانانِ متخصص در نیروی هوایی ارتش با روحیه انقلابی، مطالعه و تلاش شبانه‌روزی توانستند آن سامانه‌ها و تجهیزات را با تکنیک‌های مختلف و طی یک سال و نیم در مدار عملیاتی قرار دهند.

عملیاتی شدن سامانه‌ها و تجهیزات پدافندی طی یک سال و نیم، رکورد زمانی خوبی برای یک نیروی نظامی ناآشنا به سامانه‌های پدافند هوایی است. به اعتقاد کارشناسان، اگر مستشاران آمریکایی و غربی می‌خواستند به ما آموزش بدهند، عملیاتی شدن تجهیزات راداری و پدافندی بیش از دو سال به طول می‌انجامید، اما متخصصان جوان ایرانی در ارتش جمهوری اسلامی با اعتقاد و باور به شعار «ما می‌توانیم»، این کار سخت را انجام دادند و به موفقیت رسیدند.

حضور رادار‌ها و سامانه‌های پدافندی در مناطق عملیاتی دوران دفاع مقدس از چه زمانی ضرورت پیدا کرد و این یگان در عملیات‌های مهم دفاع مقدس چه اقداماتی در راستای تامین آسمان مناطق عملیاتی و مقابله با جنگنده‌های پیشرفته دشمن انجام داد؟

سلطانیان: یکی از مهمترین ماموریت‌های پدافند هوایی ارتش، پوشش عملیات‌های یگان‌های سطحی ارتش و سپاه بود. پس از اجرای عملیات فتح‌المبین در فروردین ماه سال ۶۱، امیر صیادشیرازی (شهید)، امیر ستاری (شهید) و امیر غلامی تصمیم گرفتند، برای مقابله با حملات هوایی ارتش عراق و جلوگیری از وارد آمدن آسیب‌های جدی به نیرو‌های عمل‌کننده، پدافند هوایی ارتش ایران در عملیات بعدی (بیت‌المقدس) به طور جدی وارد عمل شود. نیروی هوایی ارتش عراق با توجه به برتری که نسبت به نیروی هوایی ارتش ایران داشت، در عملیات فتح‌المبین و عملیات‌های پیش از آن توانسته بود، با پرواز جنگنده‌هایش در ارتفاع پایین، آسیب‌های فراوانی به نیرو‌های رزمنده ما وارد سازد. توپ‌های ضدهوایی نیز پوشش‌دهنده تمامی مناطق عملیاتی نبودند.

«پدافند هوایی ارتش»؛ پشتیبان بزرگ رزمندگان برای فتح خرمشهر

از این رو در جریان عملیات بیت‌المقدس، سامانه‌های موشکی زمین به هوای بُرد متوسط «هاوک» در مناطق عملیاتی به‌کارگیری شدند. پدافند هوایی توانست در این عملیات که حدود ۲۵ روز به طول انجامید، بیش از ۵۶ فروند جنگنده ارتش عراق را منهدم و سرنگون کند. یکی از دلایل موفقیت رزمندگان اسلام در عملیات بیت‌المقدس که منجر به فتح خرمشهر شد، آسودگی فرماندهان و رزمندگان از حملات هوایی دشمن بود.

پدافند هوایی علاوه بر این عملیات، در عملیات‌های دیگر همچون محرم، والفجر مقدماتی، خیبر، بدر، والفجر ۸ و کربلای ۵ نیز نقش‌آفرینی کرد که سرآمد آن عملیات‌ها، عملیات والفجر ۸ (فتح فاو) بود. در آن عملیات با ابتکار عملی که به خرج داده شد، مدافعان آسمان ایران طی هفتاد و چند روز عملیات، رکورد تازه و شگفت‌انگیزی از انهدام جنگنده‌های دشمن بر جای گذاشتند و توانستند بیش از ۷۰ هواپیمای عراقی را سرنگون کنند. عملکرد پدافندهوایی ارتش ایران در عملیات والفجر ۸ ، مورد تقدیر و تمجید رهبر معظم انقلاب اسلامی قرار گرفت و به فرموده ایشان اگر آن عملکرد پدافند هوایی ارتش نبود، شاید آن پیروزی بزرگ در عملیات والفجر ۸ به دست نمی‌آمد.

پدافند هوایی ارتش ایران، عملیاتی ـ رزمی است نه پشتیبانی

آخرین نقش‌آفرینی پدافند هوایی ارتش ایران در دوران دفاع مقدس، مربوط به عملیات «مرصاد» است. در این عملیات، رادار‌های مختلف در منطقه عملیاتی و به خصوص منطقه «قلاجه» گسترش داده و از هواپیما‌های گشت رزم هوایی استفاده شد. در این عملیات، ایران توانست ۱۴ فروند جنگنده عراقی را منهدم کند؛ البته دشمن هم بالاخره توانست سایت رادار «سوباشی» را که از ابتدای جنگ تحمیلی، ماموریت رهگیری هواپیما‌های عراقی، کنترل و هدایت هواپیما‌های ورودی و خروجی به مرز‌های غرب کشور، کنترل آتش سایت‌های موشکی ارتش و سپاه، کنترل آتش پدافند هوایی مستقر در منطقه و اعلام وضعیت به ۱۳ استان کشور را برعهده داشت، با بمب لیرزی هدف قرار دهد و ۱۹ تن از همکاران ما را به شهادت برساند.

یک نکته که در اینجا لازم است به آن اشاره کنم، این است که برخی پدافند هوایی را به عنوان یگان پشتیبانی در عملیات‌های دفاع مقدس می‌شناسند و معرفی می‌کنند، در حالی که یگان پدافند هوایی ارتش در جنگ تحمیلی یک یگان رزمی و عملیاتی بود، نه پشتیبانی؛ چراکه فرمانِ آتش و کنترل عملیاتی در اختیار خودش بود.

نیروی هوایی ارتش عراق از اواخر سال ۶۰ حمله به نفتکش‌ها و کشتی‌های تجاری ایران را در دستور کار قرار دارد که به تدریج این حملات افزایش یافت و شدیدتر شد. عراق همچنین در میانه جنگ تحمیلی توانست با بهره‌گیری از هواپیما‌های فوق پیشرفته فرانسوی به جزیره نفتیِ خارک و اسکله‌ها و پایانه‌های آن حمله کند. از این رو پدافند هوایی نیز ماموریت یافت از جزیره خارک حفاظت کند. این حفاظت چگونه بود و چه دستاورد‌هایی برای اقتصاد ایران داشت؟

خطیب قوامی: در دوران دفاع مقدس، بودجه و درآمد کشور وابسته به صادرات نفت بود و جزیره خارک و اسکله‌ها و پایانه‌های نفتی در این رابطه نقش مهم و کلیدی برعهده داشتند. عراق تلاش داشت با حملات هوایی و با استفاده از جنگنده‌های فوق پیشرفته که از فرانسه خریداری کرده بود (سوپراتاندارد و میراژ F۱)، شاهرگ اقتصادی کشور را بزند. از این رو پدافند هوایی برای دفاع از اقتصاد کشور باید به مقابله با جنگنده‌های عراقی می‌پرداخت. تلاش پدافند هوایی و سیستم گشت هوایی (جنگنده‌های F۴ و F۱۴)، علاوه بر صیانت از آن جزیره، اسکله‌ها، چاه‌های نفتی و نفتکش‌ها، کشتی‌های تجاریِ دولتی و خصوصی و بندر امام خمینی (ره) را نیز از حملات ارتش عراق مصون نگاه داشت.

ناکامی بعثی‌ها در انسداد شاهرگ نفتی ایران، توسط پدافند هوایی

اگرچه عراق در دوران هشت سال جنگ تحمیلی، حملات بسیاری به جزایر و اسکله‌ها انجام داد، اما با تلاش کارکنان شرکت ملی نفت ایران، پدافند هوایی و نیروی دریایی ارتش جمهوری اسلامی ایران، صادرات نفت قطع نشد و این افتخار بزرگی برای ایران است. عراق در این رابطه از پشتیبانی‌های غرب و شرق و به خصوص فرانسه برخوردار شد. رژیم بعث عراق در میانه جنگ اقدام به خرید هواپیمای ضدکشتی «سوپراتاندارد» و بالگرد «سوپرفرلون» فرانسوی کرد که با موشک «اگزوست» و دیگر موشک‌ها، نفتکش‌ها و کشتی‌های ایرانی را هدف قرار می‌دادند.

عراق تلاش بسیاری کرد تا کشتی‌ها و نفتکش‌های ایرانی و مرتبط با ایران را هدف قرار دهد و در طول هشت سال جنگ توانست به بیش از ۱۵۰ کشتی و نفتکش آسیب وارد کند؛ اما این رقم تنها یک درصد از تعداد کشتی‌ها و نفتکش‌هایی بود که در آن سال‌ها در خلیج فارس تردد کردند. اگر تلاش پدافند هوایی و نیروی دریایی ارتش نبود، قطعاً این رقم بسیار بیشتر از این بود و صادرات و واردات کشور فلج می‌شد.

استفاده بهینه از تجهیزات و سامانه‌های پدافندی در یک جنگ نابرابر و نامتقارن نیازمند خلاقیت و ابتکار عمل است. پدافند هوایی ارتش در دوران دفاع مقدس چه خلاقیت‌ها و ابتکار عمل‌هایی برای دفاع از آسمان کشور به کار گرفت؟

شاه‌محمدی: در میانه عملیات بیت‌المقدس متوجه شدیم که نیروی هوایی ارتش عراق مجهز به موشک‌های ضدرادار روسی و فرانسوی است. این موشک‌ها می‌توانستند هم رادار‌های دوربُرد را هدف قرار دهند و هم رادار‌های کشف هدف سامانه موشکی «هاوک» را بزنند. نحوه عملکردشان هم اینگونه بود که با انتشار امواج از رادارها، جنگنده‌های «سوخو ۲۲» و «میراژ F۱» رادار را کشف و موشک ضدرادار به سوی آن هدف شلیک می‌کرد.

ترفند دافند هوایی برای تقابل با فناوری‌های نوین رژیم بعثی

ما در نیروی هوایی ارتش جنگ‌افزار مقابله با این موشک‌ها را نداشتیم و باید ابتکار عملی به خرج می‌دادیم. فرماندهان و متخصصانِ خوش‌فکرِ نیروی هوایی و پدافند هوایی با تغییر در زمان‌بندی رادارها، قطع و وصل فرکانس‌های راداری (انتشار امواج) و خاموش و روشن کردن رادار‌ها توانستند، تا حدودی با این موشک‌ها مقابله کنند. تلاش‌های درجه‌داران و افسران نیروی هوایی ارتش به خصوص کارکنان فنیِ حوزه تعمیر و نگهداری در این رابطه بسیار موثر بود.

در اینجا جا دارد از تلاش‌های یگان «فاشا» (فرماندهی اطلاعات و شناسایی الکترونیکی) در دوران دفاع مقدس یادی کنیم. متاسفانه نقش این یگان در دوران دفاع مقدس مورد غفلت قرار گرفته است. این یگان در سایه حرکت می‌کرد، اما نقش مهمی در حفاظت از جانِ مردم داشت. زمانی که موشک‌های زمین به زمین (بالستیک) بعثی به سوی شهر‌های ما پرتاب می‌شد یا جنگنده‌های دشمن از پایگاه‌های هوایی عراق برای حمله به مناطق مسکونی ایران برمی‌خاستند، این یگان به سرعت موشک‌ها، جنگنده‌ها و نوع آن‌ها را شناسایی و به رادیو و تلویزیون ارسال می‌کرد تا با اطلاع‌رسانی، مردم به پناهگاه‌ها بروند و از حملات هوایی و موشکی در امان بمانند. همچنین این یگان به بخش عملیاتی پدافند هوایی اطلاع می‌داد که کدام یک از جنگنده‌ها دارای موشک‌های ضدرادار است و ما برای مقابله با آن جنگنده‌ها تاکتیک‌های خود را اجرا می‌کردیم.

سال ۱۳۸۷ و دو دهه پس از پایان جنگ تحمیلی، پدافند هوایی از نیروی هوایی ارتش منفک و به قرارگاه پدافند هوایی خاتم‌الانبیاء (ص) ارتقا یافت. سال گذشته نیز با تشکیل نیروی پدافند هوایی ارتش، این نیرو تقویت شد. دلیل تشکیل نیروی پدافند هوایی در دهه ۸۰ چه بود؟

سلطانیان: از سال ۱۳۸۲ که تهدیدات آمریکا علیه نظام جمهوری اسلامی ایران جدی‌تر شد و پایگاه‌هایی هوایی ارتش آمریکا در کشور‌های منطقه و حوزه خلیج فارس از جمله قطر افزایش یافت، ضرورت ارتقا پدافند هوایی بر مبنای دکترین دفاعی کشورمان، مطرح شد. از این رو پس از طرح این موضوع و تصمیم‌گیری درباره آن در ستاد کل نیرو‌های مسلح و شورای عالی امنیت ملی، در دهم شهریور سال ۱۳۸۷ فرمان تاریخی رهبر معظم انقلاب اسلامی مبنی بر تشکیل قرارگاه پدافند هوایی خاتم‌الانبیاء (ص) صادر شد.

قرارگاه پدافند هوایی پس از تشکیل، اقدامات مهمی در راستای حراست از آسمان کشور انجام داد که مهمترین آن نشاندن هواپیمای «ایساف» و دستگیری «عبدالمالک ریگی» سرکرده گروهک تروریستی «جندالله» بود.

«پدافند هوایی»؛ نیرویی تاکتیکی و راهبردی

پدافند هوایی کاربرد‌های تاکتیکی و راهبردی دارد. تاکتیکی بدین معنا که رادار‌های پدافند هوایی به صورت ۲۴ ساعته فضای پیرامونی کشور را به طور دقیق رصد می‌کند. راهبردی نیز بدین معناست که مراقبت دائمی و برخورداری از موشک‌های پدافندی، بازدارندگی دفاعی برای کشورمان به وجود آورده است. ضمن اینکه مراقبت دائمیِ پدافند هوایی، منجر به تهدیدشناسی و شناخت تحرکات و رفتار‌های دشمنان و گروهک‌های وابسته به آنان شده است. ستاد‌های نیرو‌های مسلح بر مبنای همین اطلاعات، تجزیه و تحلیل و سپس تصمیم راهبردی اتخاذ می‌کنند.

در سال گذشته نیز با فرمان فرمانده معظم کل قوا، به منظور ارتقاء پدافند هوایی و حراست بهتر از آسمان کشور، «نیروی پدافندی هوایی ارتش» در کنار «قرارگاه پدافند هوایی خاتم‌الانبیاء (ص)» تشکیل شد. تجهیزات و سامانه‌های نیروی پدافند هوایی نسبت به ۱۰ سال گذشته چندین برابر افزایش یافته و تمامی این تجهیزات توسط متخصصان داخلی طراحی و ساخته شده است. پدافند هوایی ارتش برای طراحی و ساخت سامانه‌های راداری، موشکی، پهپادی و… و آموزش آنان نیازی به خارجی‌ها ندارد.

نیروی پدافند هوایی ارتش تجارب ارزشمندی از سال‌های دفاع مقدس دارد که علیرغم پیشرفت تجهیزات و تکنولوژی‌های پدافندی، آن خلاقیت‌ها، ابتکار عمل‌ها و تاکتیک‌ها همچنان کاربرد دارند. برنامه‌های این نیرو برای انتقال تجربیات دفاع مقدس به افسران جوان چیست؟

شاه‌محمدی: در دوران دفاع مقدس و طی عملیات‌های مختلف، تجارب ارزشمندی به دست آمد که ما وظیفه داریم این تجارب را به نسل‌های آینده نیروی پدافند هوایی ارتش منتقل کنیم. موزه‌ای نیز با همین هدف در ستاد نیرو ایجاد شده است. پروژه تاریخ‌نگاریِ نقش و عملکرد پدافند هوایی در دفاع مقدس نیز در حال انجام است که تاکنون در همین زمینه، چند عنوان کتاب برای انتشار آماده شده و در آینده‌ای نزدیک رونمایی خواهد شد.

نیروی پدافند هوایی ارتش در سال‌های گذشته دانشگاه پدافند هوایی و مراکز آموزشی مختلفی ایجاد کرده است. هدف از ایجاد این دانشگاه و مراکز، ارتقاء دانش و مهارت سربازان، درجه‌داران و افسران پدافند هوایی در رسته‌های گوناگون است. بخشی از واحد‌های درسی که در این مراکز تدریس می‌شوند، تجارب عملیاتی و تاکتیکی دوران دفاع مقدس هستند که پیشکسوتان هشت سال جنگ به تدریس آن واحد‌ها و انتقال تجربیات خود به نسل جوان این نیرو می‌پردازند.

انتهای پیام/ 112



منبع خبر

علت پیروزی بزرگ عملیات والفجر ۸ از نگاه رهبر معظم انقلاب/ ترفند پدافند هوایی برای تقابل با فناوری‌های نوین رژیم بعثی بیشتر بخوانید »

علت پیروزی بزرگ عملیات والفجر ۸ از نگاه رهبر معظم انقلاب/ ترفند دافند هوایی برای تقابل با فناوری‌های نوین رژیم بعثی


به گزارش خبرنگار مجاهدت به نقل از خبرنگار حماسه و جهاد دفاع‌پرس، پدافند هوایی اگرچه در دوران دفاع مقدس تحت امر نیروی هوایی ارتش بود، اما به اندازه یک نیروی نظامی در جنگ نقش‌آفرینی کرد. این نیروی تجهیزات‌محور علاوه بر حفاظت از آسمان کشور و مناطق حیاتی و اقتصادی همچون جزیره خارک، از سال دوم جنگ به منظور پشتیبانی از یگان‌های عمل‌کننده در عملیات‌های زمینی وارد صحنه نبرد و مناطق جنگی شد.

پدافند هوایی در هشت سال جنگ تحمیلی، ضربات سنگینی بر نیروی هوایی ارتش عراق وارد کرد. افسران جوانِ پدافند هوایی با ابتکار عمل و خلاقیت توانستند این موفقیت را به دست آورند.

دو دهه پس از پایان جنگ تحمیلی با فرمان رهبر معظم انقلاب اسلامی، پدافند هوایی از نیروی هوایی ارتش جدا و به قرارگاه خاتم‌الانبیاء (ص) ارتقا یافت و در خط مقدم دفاع از کشور قرار گرفت. این نیرو با بهره‌گیری از تجربیات دفاع مقدس در ۱۲ سال اخیر توانست رشد چشمگیر و قابل ملاحظه‌ای در طراحی و ساخت سامانه‌های پدافندی و تاکتیک‌های دفاع از آسمان کشور داشته باشد. از این رو نیروی پدافند هوایی ارتش به عنوان یک نیرو تجهیزات‌محور براساس تجربیات دفاع مقدس و برای پاسخگویی به تهدیدات جدید رشد یافت.

به منظور واکاوی نقش پدافند هوایی در دفاع مقدس و تجارب به دست آمده از آن دوران، سرهنگ «خسرو خطیب‌قوامی»، سرهنگ «جواد سلطانیان» و سرهنگ «عبدالمطلب شاه‌محمدی» در میزگردی که به میزبانی نشریه «سرو» برگزار شد، با هدف بازخوانیِ نقش و عملکرد پدافند هوایی در دوران دفاع مقدس، دستاورد‌های دفاعیِ پدافند هوایی و بهره‌گیری از تجربیات آن دوران به گفت‌وگو پرداختند که در ادامه متن کامل آن را می‌خوانید.

با توجه به اینکه پدافند هوایی یک نیروی تجهیزات محور است و در دوران جنگ تحمیلی نقش مهمی در حفاظت از آسمان کشور و پشتیبانی از عملیات‌های زمینی و یا یگان‌های سطحی داشت، نیروی هوایی ارتش چگونه توانست رادار‌ها و سامانه‌های پیشرفته و مدرنِ پدافندی را در غیاب مستشاران آمریکایی و غربی به کار گیرد و وارد مدار عملیاتی کند؟

خطیب قوامی: ارتشِ پیش از انقلاب اسلامی برای مقابله با حملات هوایی کشور‌های شرقیِ وابسته به شوروی و دفاع از منافع آمریکا در خلیج فارس و غرب آسیا، اقدام به خرید تجهیزات پدافندی همچون سامانه پدافند موشکی زمین به هوای «هاوک» و رادار دوربرد «ADS۴» از کشور‌های غربی و آمریکا کرد. تعدادی از آن تجهیزات توسط مستشاران آمریکایی به کار گرفته شدند، اما کارکنان فنی ارتش ایران آشنایی کامل و دقیقی نسبت به آن‌ها نداشتند.

آماده‌سازی سریع پدافند هوایی توسط ارتش ایران بعد از خروج مستشاران آمریکایی

با پیروزی انقلاب اسلامی ایران و وقوع جنگ تحمیلی توسط ارتش رژیم بعث عراق، به‌کارگیری هدفمند آن تجهیزات برای دفاع از آسمان کشور، شهر‌ها و مراکز حیاتی ایران (پایانه‌ها و اسکله‌های صادراتی نفت و کالا، پالایشگاه‌ها، نیروگاه‌ها و کارخانه‌های صنعتی) ضرورت پیدا کرد. از این رو جوانانِ متخصص در نیروی هوایی ارتش با روحیه انقلابی، مطالعه و تلاش شبانه‌روزی توانستند آن سامانه‌ها و تجهیزات را با تکنیک‌های مختلف و طی یک سال و نیم در مدار عملیاتی قرار دهند.

عملیاتی شدن سامانه‌ها و تجهیزات پدافندی طی یک سال و نیم، رکورد زمانی خوبی برای یک نیروی نظامی ناآشنا به سامانه‌های پدافند هوایی است. به اعتقاد کارشناسان، اگر مستشاران آمریکایی و غربی می‌خواستند به ما آموزش بدهند، عملیاتی شدن تجهیزات راداری و پدافندی بیش از دو سال به طول می‌انجامید، اما متخصصان جوان ایرانی در ارتش جمهوری اسلامی با اعتقاد و باور به شعار «ما می‌توانیم»، این کار سخت را انجام دادند و به موفقیت رسیدند.

حضور رادار‌ها و سامانه‌های پدافندی در مناطق عملیاتی دوران دفاع مقدس از چه زمانی ضرورت پیدا کرد و این یگان در عملیات‌های مهم دفاع مقدس چه اقداماتی در راستای تامین آسمان مناطق عملیاتی و مقابله با جنگنده‌های پیشرفته دشمن انجام داد؟

سلطانیان: یکی از مهمترین ماموریت‌های پدافند هوایی ارتش، پوشش عملیات‌های یگان‌های سطحی ارتش و سپاه بود. پس از اجرای عملیات فتح‌المبین در فروردین ماه سال ۶۱، امیر صیادشیرازی (شهید)، امیر ستاری (شهید) و امیر غلامی تصمیم گرفتند، برای مقابله با حملات هوایی ارتش عراق و جلوگیری از وارد آمدن آسیب‌های جدی به نیرو‌های عمل‌کننده، پدافند هوایی ارتش ایران در عملیات بعدی (بیت‌المقدس) به طور جدی وارد عمل شود. نیروی هوایی ارتش عراق با توجه به برتری که نسبت به نیروی هوایی ارتش ایران داشت، در عملیات فتح‌المبین و عملیات‌های پیش از آن توانسته بود، با پرواز جنگنده‌هایش در ارتفاع پایین، آسیب‌های فراوانی به نیرو‌های رزمنده ما وارد سازد. توپ‌های ضدهوایی نیز پوشش‌دهنده تمامی مناطق عملیاتی نبودند.

«پدافند هوایی ارتش»؛ پشتیبان بزرگ رزمندگان برای فتح خرمشهر

از این رو در جریان عملیات بیت‌المقدس، سامانه‌های موشکی زمین به هوای بُرد متوسط «هاوک» در مناطق عملیاتی به‌کارگیری شدند. پدافند هوایی توانست در این عملیات که حدود ۲۵ روز به طول انجامید، بیش از ۵۶ فروند جنگنده ارتش عراق را منهدم و سرنگون کند. یکی از دلایل موفقیت رزمندگان اسلام در عملیات بیت‌المقدس که منجر به فتح خرمشهر شد، آسودگی فرماندهان و رزمندگان از حملات هوایی دشمن بود.

پدافند هوایی علاوه بر این عملیات، در عملیات‌های دیگر همچون محرم، والفجر مقدماتی، خیبر، بدر، والفجر ۸ و کربلای ۵ نیز نقش‌آفرینی کرد که سرآمد آن عملیات‌ها، عملیات والفجر ۸ (فتح فاو) بود. در آن عملیات با ابتکار عملی که به خرج داده شد، مدافعان آسمان ایران طی هفتاد و چند روز عملیات، رکورد تازه و شگفت‌انگیزی از انهدام جنگنده‌های دشمن بر جای گذاشتند و توانستند بیش از ۷۰ هواپیمای عراقی را سرنگون کنند. عملکرد پدافندهوایی ارتش ایران در عملیات والفجر ۸ ، مورد تقدیر و تمجید رهبر معظم انقلاب اسلامی قرار گرفت و به فرموده ایشان اگر آن عملکرد پدافند هوایی ارتش نبود، شاید آن پیروزی بزرگ در عملیات والفجر ۸ به دست نمی‌آمد.

پدافند هوایی ارتش ایران، عملیاتی ـ رزمی است نه پشتیبانی

آخرین نقش‌آفرینی پدافند هوایی ارتش ایران در دوران دفاع مقدس، مربوط به عملیات «مرصاد» است. در این عملیات، رادار‌های مختلف در منطقه عملیاتی و به خصوص منطقه «قلاجه» گسترش داده و از هواپیما‌های گشت رزم هوایی استفاده شد. در این عملیات، ایران توانست ۱۴ فروند جنگنده عراقی را منهدم کند؛ البته دشمن هم بالاخره توانست سایت رادار «سوباشی» را که از ابتدای جنگ تحمیلی، ماموریت رهگیری هواپیما‌های عراقی، کنترل و هدایت هواپیما‌های ورودی و خروجی به مرز‌های غرب کشور، کنترل آتش سایت‌های موشکی ارتش و سپاه، کنترل آتش پدافند هوایی مستقر در منطقه و اعلام وضعیت به ۱۳ استان کشور را برعهده داشت، با بمب لیرزی هدف قرار دهد و ۱۹ تن از همکاران ما را به شهادت برساند.

یک نکته که در اینجا لازم است به آن اشاره کنم، این است که برخی پدافند هوایی را به عنوان یگان پشتیبانی در عملیات‌های دفاع مقدس می‌شناسند و معرفی می‌کنند، در حالی که یگان پدافند هوایی ارتش در جنگ تحمیلی یک یگان رزمی و عملیاتی بود، نه پشتیبانی؛ چراکه فرمانِ آتش و کنترل عملیاتی در اختیار خودش بود.

نیروی هوایی ارتش عراق از اواخر سال ۶۰ حمله به نفتکش‌ها و کشتی‌های تجاری ایران را در دستور کار قرار دارد که به تدریج این حملات افزایش یافت و شدیدتر شد. عراق همچنین در میانه جنگ تحمیلی توانست با بهره‌گیری از هواپیما‌های فوق پیشرفته فرانسوی به جزیره نفتیِ خارک و اسکله‌ها و پایانه‌های آن حمله کند. از این رو پدافند هوایی نیز ماموریت یافت از جزیره خارک حفاظت کند. این حفاظت چگونه بود و چه دستاورد‌هایی برای اقتصاد ایران داشت؟

خطیب قوامی: در دوران دفاع مقدس، بودجه و درآمد کشور وابسته به صادرات نفت بود و جزیره خارک و اسکله‌ها و پایانه‌های نفتی در این رابطه نقش مهم و کلیدی برعهده داشتند. عراق تلاش داشت با حملات هوایی و با استفاده از جنگنده‌های فوق پیشرفته که از فرانسه خریداری کرده بود (سوپراتاندارد و میراژ F۱)، شاهرگ اقتصادی کشور را بزند. از این رو پدافند هوایی برای دفاع از اقتصاد کشور باید به مقابله با جنگنده‌های عراقی می‌پرداخت. تلاش پدافند هوایی و سیستم گشت هوایی (جنگنده‌های F۴ و F۱۴)، علاوه بر صیانت از آن جزیره، اسکله‌ها، چاه‌های نفتی و نفتکش‌ها، کشتی‌های تجاریِ دولتی و خصوصی و بندر امام خمینی (ره) را نیز از حملات ارتش عراق مصون نگاه داشت.

ناکامی بعثی‌ها در انسداد شاهرگ نفتی ایران، توسط پدافند هوایی

اگرچه عراق در دوران هشت سال جنگ تحمیلی، حملات بسیاری به جزایر و اسکله‌ها انجام داد، اما با تلاش کارکنان شرکت ملی نفت ایران، پدافند هوایی و نیروی دریایی ارتش جمهوری اسلامی ایران، صادرات نفت قطع نشد و این افتخار بزرگی برای ایران است. عراق در این رابطه از پشتیبانی‌های غرب و شرق و به خصوص فرانسه برخوردار شد. رژیم بعث عراق در میانه جنگ اقدام به خرید هواپیمای ضدکشتی «سوپراتاندارد» و بالگرد «سوپرفرلون» فرانسوی کرد که با موشک «اگزوست» و دیگر موشک‌ها، نفتکش‌ها و کشتی‌های ایرانی را هدف قرار می‌دادند.

عراق تلاش بسیاری کرد تا کشتی‌ها و نفتکش‌های ایرانی و مرتبط با ایران را هدف قرار دهد و در طول هشت سال جنگ توانست به بیش از ۱۵۰ کشتی و نفتکش آسیب وارد کند؛ اما این رقم تنها یک درصد از تعداد کشتی‌ها و نفتکش‌هایی بود که در آن سال‌ها در خلیج فارس تردد کردند. اگر تلاش پدافند هوایی و نیروی دریایی ارتش نبود، قطعاً این رقم بسیار بیشتر از این بود و صادرات و واردات کشور فلج می‌شد.

استفاده بهینه از تجهیزات و سامانه‌های پدافندی در یک جنگ نابرابر و نامتقارن نیازمند خلاقیت و ابتکار عمل است. پدافند هوایی ارتش در دوران دفاع مقدس چه خلاقیت‌ها و ابتکار عمل‌هایی برای دفاع از آسمان کشور به کار گرفت؟

شاه‌محمدی: در میانه عملیات بیت‌المقدس متوجه شدیم که نیروی هوایی ارتش عراق مجهز به موشک‌های ضدرادار روسی و فرانسوی است. این موشک‌ها می‌توانستند هم رادار‌های دوربُرد را هدف قرار دهند و هم رادار‌های کشف هدف سامانه موشکی «هاوک» را بزنند. نحوه عملکردشان هم اینگونه بود که با انتشار امواج از رادارها، جنگنده‌های «سوخو ۲۲» و «میراژ F۱» رادار را کشف و موشک ضدرادار به سوی آن هدف شلیک می‌کرد.

ترفند دافند هوایی برای تقابل با فناوری‌های نوین رژیم بعثی

ما در نیروی هوایی ارتش جنگ‌افزار مقابله با این موشک‌ها را نداشتیم و باید ابتکار عملی به خرج می‌دادیم. فرماندهان و متخصصانِ خوش‌فکرِ نیروی هوایی و پدافند هوایی با تغییر در زمان‌بندی رادارها، قطع و وصل فرکانس‌های راداری (انتشار امواج) و خاموش و روشن کردن رادار‌ها توانستند، تا حدودی با این موشک‌ها مقابله کنند. تلاش‌های درجه‌داران و افسران نیروی هوایی ارتش به خصوص کارکنان فنیِ حوزه تعمیر و نگهداری در این رابطه بسیار موثر بود.

در اینجا جا دارد از تلاش‌های یگان «فاشا» (فرماندهی اطلاعات و شناسایی الکترونیکی) در دوران دفاع مقدس یادی کنیم. متاسفانه نقش این یگان در دوران دفاع مقدس مورد غفلت قرار گرفته است. این یگان در سایه حرکت می‌کرد، اما نقش مهمی در حفاظت از جانِ مردم داشت. زمانی که موشک‌های زمین به زمین (بالستیک) بعثی به سوی شهر‌های ما پرتاب می‌شد یا جنگنده‌های دشمن از پایگاه‌های هوایی عراق برای حمله به مناطق مسکونی ایران برمی‌خاستند، این یگان به سرعت موشک‌ها، جنگنده‌ها و نوع آن‌ها را شناسایی و به رادیو و تلویزیون ارسال می‌کرد تا با اطلاع‌رسانی، مردم به پناهگاه‌ها بروند و از حملات هوایی و موشکی در امان بمانند. همچنین این یگان به بخش عملیاتی پدافند هوایی اطلاع می‌داد که کدام یک از جنگنده‌ها دارای موشک‌های ضدرادار است و ما برای مقابله با آن جنگنده‌ها تاکتیک‌های خود را اجرا می‌کردیم.

سال ۱۳۸۷ و دو دهه پس از پایان جنگ تحمیلی، پدافند هوایی از نیروی هوایی ارتش منفک و به قرارگاه پدافند هوایی خاتم‌الانبیاء (ص) ارتقا یافت. سال گذشته نیز با تشکیل نیروی پدافند هوایی ارتش، این نیرو تقویت شد. دلیل تشکیل نیروی پدافند هوایی در دهه ۸۰ چه بود؟

سلطانیان: از سال ۱۳۸۲ که تهدیدات آمریکا علیه نظام جمهوری اسلامی ایران جدی‌تر شد و پایگاه‌هایی هوایی ارتش آمریکا در کشور‌های منطقه و حوزه خلیج فارس از جمله قطر افزایش یافت، ضرورت ارتقا پدافند هوایی بر مبنای دکترین دفاعی کشورمان، مطرح شد. از این رو پس از طرح این موضوع و تصمیم‌گیری درباره آن در ستاد کل نیرو‌های مسلح و شورای عالی امنیت ملی، در دهم شهریور سال ۱۳۸۷ فرمان تاریخی رهبر معظم انقلاب اسلامی مبنی بر تشکیل قرارگاه پدافند هوایی خاتم‌الانبیاء (ص) صادر شد.

قرارگاه پدافند هوایی پس از تشکیل، اقدامات مهمی در راستای حراست از آسمان کشور انجام داد که مهمترین آن نشاندن هواپیمای «ایساف» و دستگیری «عبدالمالک ریگی» سرکرده گروهک تروریستی «جندالله» بود.

«پدافند هوایی»؛ نیرویی تاکتیکی و راهبردی

پدافند هوایی کاربرد‌های تاکتیکی و راهبردی دارد. تاکتیکی بدین معنا که رادار‌های پدافند هوایی به صورت ۲۴ ساعته فضای پیرامونی کشور را به طور دقیق رصد می‌کند. راهبردی نیز بدین معناست که مراقبت دائمی و برخورداری از موشک‌های پدافندی، بازدارندگی دفاعی برای کشورمان به وجود آورده است. ضمن اینکه مراقبت دائمیِ پدافند هوایی، منجر به تهدیدشناسی و شناخت تحرکات و رفتار‌های دشمنان و گروهک‌های وابسته به آنان شده است. ستاد‌های نیرو‌های مسلح بر مبنای همین اطلاعات، تجزیه و تحلیل و سپس تصمیم راهبردی اتخاذ می‌کنند.

در سال گذشته نیز با فرمان فرمانده معظم کل قوا، به منظور ارتقاء پدافند هوایی و حراست بهتر از آسمان کشور، «نیروی پدافندی هوایی ارتش» در کنار «قرارگاه پدافند هوایی خاتم‌الانبیاء (ص)» تشکیل شد. تجهیزات و سامانه‌های نیروی پدافند هوایی نسبت به ۱۰ سال گذشته چندین برابر افزایش یافته و تمامی این تجهیزات توسط متخصصان داخلی طراحی و ساخته شده است. پدافند هوایی ارتش برای طراحی و ساخت سامانه‌های راداری، موشکی، پهپادی و… و آموزش آنان نیازی به خارجی‌ها ندارد.

نیروی پدافند هوایی ارتش تجارب ارزشمندی از سال‌های دفاع مقدس دارد که علیرغم پیشرفت تجهیزات و تکنولوژی‌های پدافندی، آن خلاقیت‌ها، ابتکار عمل‌ها و تاکتیک‌ها همچنان کاربرد دارند. برنامه‌های این نیرو برای انتقال تجربیات دفاع مقدس به افسران جوان چیست؟

شاه‌محمدی: در دوران دفاع مقدس و طی عملیات‌های مختلف، تجارب ارزشمندی به دست آمد که ما وظیفه داریم این تجارب را به نسل‌های آینده نیروی پدافند هوایی ارتش منتقل کنیم. موزه‌ای نیز با همین هدف در ستاد نیرو ایجاد شده است. پروژه تاریخ‌نگاریِ نقش و عملکرد پدافند هوایی در دفاع مقدس نیز در حال انجام است که تاکنون در همین زمینه، چند عنوان کتاب برای انتشار آماده شده و در آینده‌ای نزدیک رونمایی خواهد شد.

نیروی پدافند هوایی ارتش در سال‌های گذشته دانشگاه پدافند هوایی و مراکز آموزشی مختلفی ایجاد کرده است. هدف از ایجاد این دانشگاه و مراکز، ارتقاء دانش و مهارت سربازان، درجه‌داران و افسران پدافند هوایی در رسته‌های گوناگون است. بخشی از واحد‌های درسی که در این مراکز تدریس می‌شوند، تجارب عملیاتی و تاکتیکی دوران دفاع مقدس هستند که پیشکسوتان هشت سال جنگ به تدریس آن واحد‌ها و انتقال تجربیات خود به نسل جوان این نیرو می‌پردازند.

انتهای پیام/ 112



منبع خبر

علت پیروزی بزرگ عملیات والفجر ۸ از نگاه رهبر معظم انقلاب/ ترفند دافند هوایی برای تقابل با فناوری‌های نوین رژیم بعثی بیشتر بخوانید »