آیا زلزله قابل پیش بینی است

به گزارش خبرنگار مجاهدت به نقل از مشرق، پیش بینی زمان قطعی رخداد زمین لرزه نه در کوتاه مدت (چند دقیقه تا چند روز) و نه حتی برای میان مدت (چند هفته تا چند ماه) و دراز مدت (چند سال) هنوز در هیچ کجای دنیا ممکن نیست. ولی اکنون با روش‌های احتمالی پیشرفت‌های خوبی برای پیش یابی زلزله انجام شده و در تمام بازه‌های زمانی فوق الذکر با پیش بینی احتمالی و ذکر مقدار، احتمال پیش یابی زلزله انجام می‌شود.

مهدی زارع، رئیس شاخه زمین شناسی فرهنگستان علوم، گفت: هرقدر تعداد ایستگاه‌های لرزه نگاری بیشتر باشد، این سنجش دقیق‌تر و با کیفیت‌تر است. در ایران خوشبختانه از سال ۸۳ تا کنون تلاش‌هایی به طور منظم برای پیش بینی احتمالی و پیش بینی بر اساس استفاده از پیشنشانگرها انجام شده و نتایج خوبی هم حاصل شده است.

بیشتر بخوانید:

آیا فصل‌ها در وقوع زلزله نقش دارند؟

وی اظهار کرد: مهم‌ترین عوامل مانع در راه پیش‌بینی زلزله در ایران، کمبودهای عمده زیر ساخت تجهیزات پیش بینی زلزله و مشکلات سازمان‌دهی و تصمیم‌گیری بین مراکز علمی، عدم ارتباطات موثر بین مراکز مسئول که در زمینه پیش‌بینی زمین‌لرزه فعالیت دارند و همچنین اختصاص نیافتن بهینه و به‌موقع بودجه در این زمینه است.

عضو وابسته فرهنگستان علوم افزود: امروزه مشخص شده است که شناخت شاخص‌های زمین شناختی و ژئوفیزیکی و تلاش برای شناخت حالت‌های در پهنه گسل فعال زمین لرزه‌ای می‌تواند به پیش بینی احتمال رخداد زلزله و خطرهای طبیعی بیانجامد.

وی بیان کرد: پیش بینی زلزله محصول فعالیت‌هایی است که در تخصص زلزله شناسی صورت می‌گیرد و هدف از آن پیش آگاهی و اطلاع رسانی از مکان، بزرگا و زمان (به صورت دقیق و یا به احتمال) رخداد زلزله‌های شدید در آینده همچنین پیش یابی احتمال رخداد خطر زلزله در بازه‌های زمانی کوتاه مدت است. پیش بینی زلزله علم است و زلزله قابل پیش بینی است

رئیس شاخه زمین شناسی فرهنگستان علوم اذعان کرد: متأسفانه براساس جو رسانه‌ای، و فضای منفی بروکراتیک و همچنین برمبنای تصور عامه مردم از پیش بینی زلزله، و نظر بعضی از همکاران زلزله شناس و غیر زلزله شناس خود ما، شبیه نگاه غالب به مسأله پیش بینی زلزله (انتظار معمول از این موضوع) ارائه زمان و مکان وبزرگای زلزله به صورت قطعی، به عنوان پیش بینی زلزله است به نحوی که بتوان درکوتاه زمان قبل از واقعه با پیش آگاهی نسبت به موضوع نسبت به تخلیه مکان مورد نظر اقدام نمود. البته این ایده آل‌ترین وضع ممکن است و کمترین احتمال برای دستیابی به چنین وضعی حداقل در کوتاه مدت وجود دارد. ولی ما هدفمان را مطالعه و توسعه علم پیش بینی زلزله قرار داده ایم.

زارع گفت: ما در مرکز ملی پیش بینی زلزله که بین سال‌های ۱۳۸۳ تا ۱۳۹۶ در پژوهشگاه زلزله فعال بود با اعلام و هشدار زلزله در پژوهشگاه بین المللی زلزله شناسی و مهندسی، کاری نداشته ایم. محور فعالیت هایمان پژوهش آکادمیک و بنیادی و پرورش نیروی انسانی از طریق پرورش نیروی انسانی با کیفیت بالا بود.

وی اظهار کرد: صلاح است تا در این مرکز برنامه‌های پیش بینی زلزله به صورت آکادمیک دنبال شود و پروژه‌ها از شبیه سازی کاتالوگ‌های زلزله برای مناطق با نبود لرزه‌ای و آرامش موقتی تا بهره گیری از داده‌های زلزله‌های ثبت شده کوچک به منظور پیش یابی خطر زلزله با قوت مورد حمایت قرار گیرد.

عضو وابسته فرهنگستان علوم افزود: در حال حاضر در دنیا از برنامه‌های پیش بینی کوتاه مدت زلزله در صورتی حمایت می‌شود که در جهت فهم مبانی فیزیکی ارتباط بین زلزله‌ها و برآورد احتمالی رخداد آن‌ها باشند. از سوی دیگر یک برنامه ویژه دراز مدت بر روی گسل سن آندریاس (تحت عنوان رصدژرف گسل سان آندریاس) با مدیریت زلزله شناس برجسته پروفسور مارک زوبک (Zoback) در حال پیگیری است که در حدود چهار دهه ادامه داشته و شامل برنامه‌های مفصل حفاری، برداشت‌های ژئوفیزیکی و … در پهنه گسل سن آندریاس است.

وی بیان کرد: در کشور روسیه با برداشت‌های ژئوفیزیکی (در حد ۴۰۰ هزار کیلومتر در کل فلات پهناور روسیه) در سازمان‌های مختلف پیش بینی زلزله دنبال می‌شود. مثلاً در مؤسسه بین المللی پیش بینی نظری زلزله و ژئوفیزیکی ریاضی (MITPAN) تحت نظر آکادمی علوم روسیه عمده تلاش‌ها بر روی برآورد نظری و مدلسازی رخداد و زلزله و توسعه الگوریتم‌های موفق برای پیش بینی کوتاه مدت و میان مدت زلزله انجام می‌شود.

پیش بینی زلزله اگر چه مشکل است، ولی غیر ممکن نیست

رئیس شاخه زمین شناسی فرهنگستان علوم اذعان کرد: برای موفقیت پیش بینی زلزله، احتمال برآورد رخداد مکان و زمان کوتاه زلزله حتی برای زلزله‌های کوچک باید فراهم شود. اگر نظر بعضی همکاران این است که تاکنون در پیش بینی زلزله، به ویژه در ایران پیشرفت خاصی نکرده ایم؛ یک مشکل اصلی را باید در رفتار خودمان جستجو کنیم که همواره خواسته ایم که براساس پرش‌های بلند، به نتایج ملموس دست یابیم، ولی کمتر تلاش برای کمک به پاسخ به سؤالات نظری در این زمینه انجام شده است.

زارع گفت: این سؤالات بنیادی باید در غالب پروژه‌های پژوهشی دنبال شود (حامی بخش خصوصی ندارد) و از متخصصان تراز اول بین المللی نیز برای کمک به هدایت چنین مطالعاتی دعوت شود.

استاد پژوهشگاه بین المللی زلزله شناسی و مهندسی زلزله ادامه داد: اینکه زلزله‌ها چگونه در مناطق مختلف پوسته در یک ناحیه از فلات ایران به صورت گوناگون رخ می‌دهند، از سؤالات بنیادی است که تاکنون هیچ تلاشی برای پاسخگویی به آن نشده است. توالی این رخدادها چگونه است، معنای این رویدادهای زنجیر وار در ایران به ویژه بعد از زلزله ۲۱-۸-۹۶ ازگله سرپل ذهاب با بزرگای ۷.۲ چیست؟ برای پاسخ به این نوع سؤالات اگر حرکت کنیم، در زمینه پیش بینی زلزله نیز (به ویژه برای زمان‌های کوتاه مدت و میان مدت) قدم بنیادی و مهمی برداشته ایم. این کاری بود که ما در پی زمینلرزه ۲۱ آبان ۱۳۹۶ ازگله سرپل ذهاب انجام دادیم، و با همکاری گروه پژوهشی مرکز بین المللی فیزیک نظری و ریاضیات تریسته ایتالیا موفق شدیم تا مدل‌های موفقی را برای پیش بینی پسلرزه‌ها بیابیم و مقاله‌هایی نیز از این نتایج این کار منتشر کنیم. ولی همه این فعالیت‌ها بدون حممایت سازمانی و تعریف پروژه پژوهشی و صرفا بر پایه علاقه و احساس پژوهشگران انجام شد.

وی اظهار کرد: حال به یک سوال مهم بپردازیم که فایده احیای و بازگشایی مرکز ملی پیش بینی زلزله به عنوان مرکزی مستقل و محلی برای توسعه مرزهای علم زلزله شناسی چیست؟

عضو وابسته فرهنگستان علوم افزود: مرکز پیش بینی زلزله به عنوان یک مرکز مستقل، می‌تواند و باید به مرکز توسعه نوآوری در زمینه زلزله شناسی تبدیل شود.

وی بیان کرد: مستقل بودن آن امکان تحرکش را بیشتر میکند و می‌تواند به عنوان پیشران حرکت در زمینه علوم زمین جهت‌های حرکت به سمت مرزهای علم زلزله شناسی را امروز و آینده معلوم کند.

زارع گفت: باید توسعه یابد و بهترین نیروهای اهل فکر و با کیفیت نیز برای همین مرکز جذب شوند. مرکزی که دانشمندان ایجاد کرده اند، برای ایجادش وقت زیادی صرف بحث و گفتگو، کار و. شده است، باید برای آینده علم زلزله شناسی در ایران احیا شود.

استاد پژوهشگاه بین المللی زلزله شناسی و مهندسی زلزله ادامه داد: تعطیلی مرکز پیش بینی زلزله به بهانه نداشتن درآمد و بودجه و نبود اولویت (برای گروهی از مدیریان که سیلیقه سازگاری با علم پیش بینی زلزله ندارند) فقط یک تغییر بورکراتیک در نظام دانشگاهی و پژوهشی ما نیست، وقفه در توسعه علم است که باید به سرعت با رفع این اشکال و احیای آن جبران شود.