ابد و یک روز

سرویس فرهنگ و هنر مشرق – روز گذشته اداره نظارت بر عرضه و نمایش فیلم سازمان سینمایی با صدور اطلاعیه ای اعلام کرد، پروانه نمایش فیلم سینمایی”برادران لیلا” به دلیل تخلفات و سرپیچی از مقررات صادر نمی شود.

در بیانیه سازمان سینمایی آمده است:

فیلم سینمایی “برادران لیلا” به کارگردانی سعید روستایی بدون طی کردن تشریفات و روند قانونی برای جشنواره فیلم کن ارسال شده بود. از آن جایی که این فیلم بدون اخذ پروانه نمایش و بی توجه به مقررات و برخلاف آئین نامه حضور آثار در محافل و جشنواره های بین المللی که طبق ( ماده پنج آیین نامه نظارت بر نمایش فیلم ، اسلاید ، ویدیو و صدور پروانه نمایش آنها ) و علیرغم تاکید مسئولین سازمان سینمایی مبنی بر ضرورت تبعیت از قوانین و مقررات ، به جشنواره کن ارسال شده بود معاونت ارزشیابی و نظارت سازمان سینمایی با هدف مساعدت ، تسهیل و تصحیح حضور و حل مشکل فیلم از تهیه کننده و کارگردان آن خواست تا طی جلساتی وضعیت و شرایط فیلم و فرایند آن را بررسی نمایند.

با همکاری تهیه کنندگان فیلم ، ” برادران لیلا” در سازمان سینمایی مورد بازبینی قرار گرفت و در راستای کمک به فیلم با ملحوظ داشتن اهمیت حضور بین المللی محصولی از سینمای ایران، تصمیم و توافق بر این شد تهیه کننده و کارگردان برای دریافت پروانه نمایش جهت ارائه نسخه نهایی در جشنواره کن ، موارد و اصلاحات لازم را که بخشی از آنها حتی در فیلمنامه مصوب شورای پروانه ساخت نیز وجود نداشته اعمال نمایند که این مهم حتی در یک مورد از موارد اعلامی محقق نشد .

برغم تاکید و تذکرات لازم برای رعایت قانون و با علم و آگاهی تهیه کننده و کارگردان نسبت به تبعات هرگونه تخلف ، متاسفانه فیلم مذکور بدون هیچگونه همکاری و انجام اصلاحاتی در جشنواره کن به نمایش در آمد .

چنانکه عوامل اصلی فیلم با اصرار و ابرام بر ادامه مسیر اشتباه نشان دادند که اکران فیلم در جشنواره کن را بر نمایش در سالن های سینما و مخاطبان داخلی ترجیح می دهند.

از این رو، فیلم ” برادران لیلا” به تاسی از اصل”قانون گرایی، استانداردسازی و عدالت محوری”و به دلیل تخلفات آگاهانه و رفتار مغایر با قوانین و مقرراتی چون: ، شرکت در جشنواره های خارجی بدون عبور از مجرای قانونی و اخذ پروانه نمایش، سرپیچی از مقررات و اصرار بر ارائه نسخه اصلاح نشده برغم تعهدات صورت گرفته و استمرار بر تخلف و مداومت بر آن حتی بعد از جشنواره کن و شرکت در جشنواره مونیخ و در نهایت اعلام رسمی کارگردان محترم مبنی بر عدم پذیرش اصلاح فیلم ، این فیلم تا اطلاع ثانوی و تا رفع موانع ایجاد شده ، صلاحیت اخذ پروانه نمایش را نخواهد داشت.

«خون دل سعید روستایی از کدام چشمه‌های اقتصادی می‌جوشد؟

پس از انتشار این بیانیه سعید روستایی با انتشار پست و استوری در صفحه اینستاگرام خود نوشت: برادران لیلا را با خون دل ساختم با جگر سوخته برای ساختنش تمام روحم زخمی شد! لطفا بیش از این نسوزانیدم!

با توجه به آگاهی عمومی و رخدادهای چند سال اخیر مهمترین پرسش مهم این است که کارگردان این فیلم  با خون کدام دل فیلم را ساخته است؟

مستند بر اظهارات محمد امامی یکی از محکومین پرونده بانک سرمایه و نقل قول مستند و مکرر رسانه‌های متعدد، سرمایه گذار نخستین فیلم سعید روستایی با تامین هزینه از سوی محکوم نامبرده شده ساخته شده است.

دومین فیلم او متری شیش ونیم با تهیه کنندگی سید جمال ساداتیان رئیس دفتر سابق مرحوم هاشمی رفسنجانی و با حمایت سرمایه‌گذار سال‌های اخیر سینما محمدصادق رنجکشان ساخته شده است.

سومین فیلم روستایی یعنی فیلم برادران لیلا با سرمایه‌گذاری امید اخباراتی یکی از سرمایه‌گذاران مشابه ساخته شده که در رسانه‌های تخصصی سینما همچون کافه سینما با عنوان پروژه گرانقیمت از آن یاد می‌شود. روستایی تنها فیلمسازی است که در پروژه‌هایش ابر سرمایه‌گذاران سینما  حضور دارند اما روایت‌هایش درباره طبقه فرودست  است. با این حساب منظور روستایی از «خون دل » چیست؟

بیشتر بخوانید:

چرا فرزندستیزی و پدرستیزی در «برادران لیلا» موج می‌زند؟

آیا هموطنان عزیز در توقیف این فیلم نقشی داشته‌اند؟

هومن بهمنش فیلمبردار این فیلم پس از اعلان خبر عدم صدور پروانه نمایش فیلم یک  استوری  در صفحه اینستاگرامش منتشر کرد که با واکنش رسانه‌ای  همراه بود. بهمنش در این استوری نوشت: خسته‌نباشید به همه «دست‌اندرکاران توقیف» کارزار سایبری و «برخی از هموطنان عزیز» که از روز اکران فیلم در کن آب لای آسیب این جریان ریختند تا به این پشتوانه، خرد کنند استخوان‌های فیلمساز جوانی که در این فیلم از درد مردم و مملکت می‌گوید. بلکه او هم مثل دیگر فیلمسازان یا مهاجرت کند و دور شود یا در گوشه‌ای از خانه خفه خون بگیرد.

نکته جالب قابل بررسی در این اظهار نظر بهمنش این است که او با بکار بردن عبارت « برخی از هموطنان عزیز» به صورت دقیق مردم را در کارزار توقیف فیلم سهیم می‌داند، اما این مسئله را از این زاویه تحلیل نمی‌کند که حواشی عجیب و غریب تیم سازندگان در کن و اظهارات عوامل، بر خلاف همیشه به جای آنکه با استقبال مردم و کاربران فضای مجازی مواجه شود با واکنش‌های تندی مورد انتقاد قرار خواهد گرفت. 

فیلمبردار فیلم برادران لیلا، کارگردان فیلم  را روای درد مردم توصیف کرده‌ که این مسئله تناقض فراوانی دارد با معرفی ابرسرمایه‌گذاران سینمایی که در این گزارش به آن‌ها اشاره شد.

آنطور که کافه سینما عبارت پروژه گرانقیمت را به فیلم برادران لیلا نسبت می‌دهد، نمی‌توان نسبتی میان عبارت پروژه گرانقیمت و درد مردم پیدا کرد.

واکنش مردم به عدم صدور پروانه نمایش فیلم برادران لیلا

اگر صفحات مجازی سلبریتی‌ها را به صورت دقیقی ارزیابی کنیم در اغلب صفحات اینستاگرام مربوط به سلبریتی‌ها هر اظهار نظر غیرعقلایی با واکنش شدید از سوی کاربران مواجه می‌شود. روز گذشته زمانی که کارگردان فیلم «مراسم»  پست  «خون دل» را منتشر کرد، تصور می‌کرد که با حمایت‌ها و واکنش‌های مردمی مواجه خواهد شد و به این ترتیب با نشر این پست سازمان سینمایی را وادار به عقب نشینی خواهد کرد.

در حالیکه رصد دقیق صفحه اینستاگرام روستایی در ۱۲ ساعت اولیه  انتشار این پست مظلوم‌نمایانه با واکنش انتقادی مراجعه‌کنندگان به صفحه روستایی مواجه شد. آنچه تعجب‌برانگیز به نظر می‌رسد اگر بنا بر ادعای بهمنش، روستایی قرار بوده روای درد مردم باشد چرا همین مردم در اغلب پست‌ها به اظهارات روستایی در کن و رفتار عوامل منتقد هستند؟

شاخ بازی در کن، مظلوم نمایی در تهران

درصد بالایی از کامنت‌های مردمی در صفحه کارگردان، بیشتر جنبه اعتراضی دارد و نشان می‌دهد، بازی کاملا عوض شده است. در دولت‌های قبل اگر توقیف اثری هنری اعم از تئاتر، فیلم، موسیقی صورت می‌گرفت اغلب کامنت‌ها در زیر پست اعتراضی هنرمندان، بیشتر جنبه همراهی داشت اما با توجه افزایش آگاهی مردمی از عملکرد سلبریتی‌ها رویکردها و قضاوت‌های مردمی در فضای مجازی کاملا تغییر کرده است.

در اغلب کامنت‌های روستایی غیر از موارد سلیقه‌ای یک نکته اعتراضی از سوی کابران دستمایه قرار گرفته است که در پست‌های مختلف توییتری دستمایه انتقاد به کارگردان  قرار گرفته است. او در کن ابراز امیدواری کرده فیلمش بدون تغییران در ایران به نمایش درآید و در کنفرانس مطبوعاتی فیلم گفت ترجیح می‌دهد فیلمش نمایش داده نشود تا مجبور به اعمال سانسور شود.

بسیاری از کاربران توییتر نیز با دستمایه قرار این بخش از اظهارات کارگردان «ابدویک‌روز» توییت‌های انتقادی پرشماری را منتشر کرده‌اند.

محمدصادق لواسانی روزنامه‌نگار حوزه سینما با انتشار توییتی اظهارات دوگانه روستایی در کن و تهران را ارزیابی کرد:

سعید روستاییِ امیدوار به جایزه کن: «ترجیح میدهم این فیلم توقیف شود تا اینکه سانسور بشود»

سعید روستاییِ بدون جایزه برگشته از کن: «برادران لیلا را با خون دل ساختم، لطفا بیش از این نسوزانیدم»

بیشتر بخوانید:

پرتاب‌های سه امتیازی نوید محمدزاده و ترانه علیدوستی در «جشنواره کن» به چاه افتاد/ آیا بایگانی کردن «برادران لیلا» تصمیم صحیحی است؟

مشرق پیش از این در گزارشی به تفصیل به پرتاب‌های سه امتیازی تیم سازنده برادران لیلا اشاره کرده بود که هیچکدام داخل سبد فستیوال فیلم کن نیفتاد و تمام امتیازات به ضد خود عوامل تبدیل شدند. درشرایطی که روستایی انتظار داشت با توقیف چند ماهه فیلمش در ردیف قهرمانان شبه آلترناتیو سینما قرار گیرد و با عدم نمایش فیلم، صفحات مجازی سینمایی جریان ساز شوند و  در نهایت مردم به تصمیم سازمان سینمایی در صفحات اجتماعی اعتراض کنند که در نهایت تعجب، این کارزار شکل و روند معکوسی به خود گرفت. 

شمار فراوانی از کاربران مجازی  در صفحه اینستاگرام کارگردان به محتوای اثرش، نحوه حضور او و همراهانش در کن و باقی حواشی تولید شده انتقادات بسیار جدی مطرح کرد و برخورد قاطعانه سازمان سینمایی برایشان خوشایند بوده است.

با توجه به کارکرد فضای مجازی تاکنون سابقه نداشته، نهاد سینمایی به صورت علنی رای به توقیف یک فیلم بدهد و کاربران فضای مجازی از این رای استقبال کنند.

به گزارش مجاهدت از مشرق، نمایش فیلم «برادران لیلا» در جشنواره فیلم کن با استقبال سرد منتقدان فرانسوی و بین‌المللی مواجه شد و حواشی و حضور پرشمار بازیگران همراه با خانواده‌هایشان (به‌انضمام حواشی فرامتنی) روی فرش قرمز نتوانست امتیازات فرامتنی خاصی برای فیلم جمع‌آوری کند. در متون منتقدان فرنگی نسبت به آثار آسیایی همواره یک تعارف در نقدهای منتشرشده موج می‌زند. قیاس تطبیقی سکانس عروسی فیلم «پدرخوانده» و مقایسه با سکانسی در آخرین فیلم سعید روستایی و اشاره به وجوه مضمونی برادران لیلا با فیلم «روکو و برادرانش» (لوکینو ویسکونتی) یک تعارف جشنواره‌ای از سوی منتقدان فرنگی است.

همراهی و مثبت‌نگری در مشی منتقدان فرنگی را می‌توان با نقدهای دبورایانگِ (خودمان) در جشنواره جهانی فیلم فجر مقایسه کرد که اغلب درباره آثار ضعیف و قوی ایرانی حاضر در این جشنواره نقدهای مثبتی می‌نوشت.با این تک‌تمجیدها و برخوردهای وسیع سرد منتقدان فرنگی نسبت به فیلم روستایی می‌توان اذعان داشت فیلم برادران لیلا مثل تمامی آثار ضعیفی است که در بخش مسابقه جشنواره کن حضور داشته‌اند و این حضور الزاما به دلیل قدرت فیلم نیست و به‌زعم بسیاری از کارشناسان سینما حمایت پخش‌کننده قدرتمندی مثل وایلد بانچ تاثیر شگرفی در حضور این فیلم در بخش مسابقه جشنواره فیلم کن داشته است.

این گزاره‌های مقدماتی ارائه شد تا فاصله‌گذاری منطقی میان نقدهای بومی و فرنگی عیان شود. برادران لیلا از منظر قوت سینمایی در فرم، ساختار و محتوا از سایر آثار پیشین این فیلمساز اثر ضعیف‌‎تری محسوب می‌شود. یکی از اشکالات اساسی فیلم «ابد و یک‌روز» که ضعف‌های آن پشت سیمرغ‌های بی‌شمار و فضای احساسی فیلم پنهان شد، نوعی کرختی دراماتیک است که این گزاره وجه رایج و معمول سینمای ایران است اما پشت مضمون در اشاره به مصائب طبقه فرودست پنهان شد.

ابد و یک‌روز دارای سکانس‌های به‌شدت تئاتری با حضور پرشمار بازیگران و دیالوگ‌های شیرینی بود که جز تلطیف‌ فضای تلخ فیلم تاثیر دراماتیکی در متن اثر نداشت و همین شیوه در ساختار فیلم «متری شیش‌ونیم» تکرار شد. فیلمی که به لحاظ قواعد فیلم‌های پلیسی قطب منفی روایت در همان ابتدای فیلم گرفتار قانون می‌شود و ادامه فیلم به برخوردهای شخصی و غیردراماتیزه‌شده دو کاراکتر پلیس و سرکرده خلافکاران می‌پردازد.

شاید این شیوه روایتگری در تجمیع شخصیت‌ها و ایجاد میزانسن‌های تئاتری در یکی دو فیلم اول روستایی بدیع و قابل‌اعتنا به نظر برسد اما اگر فرمول ساخت آن آثار دوباره تکرار شود و از قضا سوژه و مضمون فیلم متفاوت نباشد، قطعا با بی‌مهری منتقدان و مخاطبان سینما مواجه خواهد شد.

سکانس‌های اضافی

نکته جالب اینجاست که فیلمساز با استفاده از فضای رسانه‌ای کن و حضور این فیلم در این جشنواره‌ ادعاهایی را در مورد نپذیرفتن سانسور و ممیزی پیش می‌کشد. این اظهارنظر در حالی اتفاق می‌افتد که روستایی در فضایی غیرهیجانی باید کلیت اثر را در اختیار چند کارشناس واقعی سینما قرار دهد تا تعداد سکانس‌های خسته‌کننده فیلم از آن کم شود.

به‌عنوان‌نمونه سکانس‌های ابتدایی یعنی کارخانه‌ای که علیرضا (نوید محمدزاده) در آن مشغول کار است، مراسم تست جنسیت فرزند پرویز (فرهاد اصلانی) توسط حشمت (سعید پورصمیمی)،کاملا در این فیلم اضافی است. سکانس‌های متعدد لیلا در تعامل ویژه با گربه‌ها، مذاکره با دوست منوچهر (پیمان معادی) برای راه‌اندازی یک شغل تقلبی و سکانس‌های متعدد و مکرر حشمت در مراجعه به پزشک و بیمارستان از بی‌شمار سکانس‌های اضافی فیلم محسوب می‌شود.

واقع‌گرایی و رئالیسم اجتماعی از وجوه تالیفی فیلمساز است و باید به این مهم اشاره کرد پریود افزایش قیمت‌ سکه در فیلم فاقد منطقی مماس با آن چیزی است که در واقعیت رخ داده و فیلمساز برای تعمیم‌ اثرش به امروز تنش‌های بازار سکه و ارز را مماس با واقعیت در اثرش لحاظ نکرده است.  کارگردان در هدایت گروهی بازیگران در فیلم‌ ابد و یک‌روز بسیار موفق بود و از تکنیک آنسامبل‌کست به‌خوبی استفاده کرد اما در این فیلم به دلیل گستردگی نزدیک به پراکندگی روایت و حجیم‌بودن دامنه روایی غیرضروری، کنترل بازیگران از حیطه‌اش خارج شده و نقش‌ها و بازی‌هایشان توسط کارگردان کنترل نمی‌شوند.

فرزندستیزی و پدرستیزی

در محتوای روایت برادران لیلا، چگونگی زیستن فرزندان از درجه اهمیتی برخودار نیست، درحالی‌که پدر از سوی فرزندانش حمایت معنوی می‌شود. این مضمون در فیلم ابد و یک‌روز تا حدودی نسبت به شخصیت مادر وجود داشت. در سه روایت بلند سینمایی روستایی ما با خانواده‌هایی مواجه هستیم که فرزندان توسط والدین حمایت نمی‌شوند و یک تم کمرنگ فرزندستیزی در این فیلم‌ها ملموس است اما در فیلم برادران لیلا فرزندستیزی پدر کارزار را به جایی می‌رساند که موقعیت پدر توسط فرزندان هتک می‌شود و از این منظر مضمون فرزندستیزی و درنهایت پدرستیزی، در فیلم برجسته می‌شود.