احزاب

به گزارش مجاهدت از مشرق، غلامعلی حداد عادل رئیس شورای ائتلاف نیروهای انقلاب اسلامی در نشست وبیناری با مسئولان و دبیران شورای ائتلاف در استان‌ها با اشاره به گرامیداشت سالروز آزادسازی خرمشهر و تبریک این حماسه، گفت: باید این فرهنگ حماسه را دستورکار خود قرار دهیم.

رئیس شورای ائتلاف نیروهای انقلاب با اشاره به ماهیت تشکیل جلسات ماهانه وبیناری شورای ائتلاف، گفت: هدف ما این است که اهم حوادث و اتفاقاتی که به انقلاب اسلامی مربوط می‌شود، در این جلسات به آن توجه شود و آن را بررسی کنیم.

وی افزود: الحمدلله پس از دوران کرونا که دیدارهای رهبر انقلاب به روال طبیعی بازگشته، شاهد باشکوه بودن این دیدارها بودیم که از جمله آن به دیدار عید فطر که با حضور باشکوه مردم برگزار شد تا حضور ۳ ساعته ایشان در نمایشگاه کتاب و دیداری که امروز با نمایندگان مجلس داشتند، می‌توان اشاره کرد.

حداد عادل خاطرنشان کرد: بیاناتی که رهبر انقلاب امروز در دیدار نمایندگان مجلس داشتند بسیار مهم بود، که ایشان فرمودند: من از اوّل تشکیل این مجلس، اعتقاد خودم و علاقه‌ خودم به این مجلس را که از روی اطّلاع بود، عرض کردم، گفتم مجلس، مجلسِ انقلابی است. الآن هم من بعد از سه سال همین را تکرار می‌کنم. این مجلس بحمدالله مجلسی انقلابی است، باسواد، جوان، پُرتحرّک، پُرکار. البتّه قضاوت‌هایی که انسان راجع‌به یک مجموعه می‌کند، با نگاه به مجموعه است؛ حالا یک استثناهایی هم ممکن است وجود داشته باشد؛ به آن استثناها کاری نداریم. مجموعه را که انسان نگاه می‌کند، با نگاه مجموعی، این مجلس انصافاً یک مجلس انقلابی است. حالا از گوشه و کنار، از چپ و راست، یک متلکی، یک حاشیه‌ای، یک مثلاً چیزی گاهی به مجلس زده می‌شود، خب بگویند؛ نمی‌شود انتظار داشت که همه از آدم تعریف کنند؛ نه، بالاخره مخالفت‌هایی هم می‌شود، امّا واقع قضیّه همین است که عرض کردم؛ یعنی از روی آن اطّلاع و آگاهی‌ای که بنده دارم، این‌ [جور] است که این مجلس انصافاً این خصوصیّات را دارد.

وی در بخش دیگری از سخنانش به بررسی مسائل منطقه‌ای پرداخت و گفت: درباره مسائل منطقه‌ای باید به حمله رژیم صهیونسیتی به غزه و شهادت فرماندهان جهاد اسلامی با هدف ایجاد تفرقه در آنجا اشاره کنم، که برعکس آنچه که صهیونیست‌ها فکر می‌کردند به اتاق فکر واحد جبهه مقاومت تبدیل شد و در آن مدت بیش از ۱۵۰۰ موشک به سمت آن ها پرتاب شد که در نهایت صهیونیست‌ها دست به دامان مصر برای آتش‌بس شدند، که این یک پیروزی بزرگ برای جبهه مقاومت بود.

رئیس شورای ائتلاف نیروهای انقلاب افزود: ما در منطقه انتخابات ترکیه را هم داشتیم که به هر حال ترکیه کشور همسایه ماست و از این جهت اهمیت دارد و امیدواریم هر چه نتیجه نهایی این انتخابات می‌شود به نفع مردم آن کشور و کل منطقه باشد.

وی با اشاره به بازگشت ناوگروه ۸۶ به کشور، گفت: بازگشت ناوگروه ۸۶ نیروی دریایی ارتش که با پیمودن حدود ۶۵ هزار کیلومتر به مسیر به کشور بازگشت بسیار حائز اهمیت بود.

حداد عادل افزود: بازگشت ناوشکن تمام ایرانی «دنا» که در معیت ناو یکصدهزار تنی مکران این سفر را به انجام رسانده، بسیار معنادار بود و در زمانی که دشمنان وعده منزوی شدن ایران را به خود می‌دادند، ایران در اقیانوس‌ها به عنوان یک نیروی موفق در آب‌های دنیا حضور داشت.

رئیس شورای ائتلاف نیروهای انقلاب در ادامه، گفت: از مسائل دیگر قابل توجه در مدت اخیر، سفر رئیس‌جمهور به کشور اندونزی بود که اهمیت بسیاری دارد، یکی از نتایج این قبیل سفرها صحبت در رابطه با حذف دلار است و از نتایج آن این است که دلار از آقایی بیفتد و اگر این اتفاق رخ بدهد، این آمریکا است که از تسلط جهان پایین می‌آید.

وی با تأکید بر اقدامات داخلی دولت در یک ماه گذشته به سفرهای استانی رئیس‌جمهور اشاره کرد و گفت: آیت‌الله رئیسی، در داخل کشور هم یک سفر به استان خوزستان و یک سفر به استان سیستان و بلوچستان داشته و یکی از اقدامات ایشان در هر دو سفر، حل بخشی از مشکل آب این دو استان بوده است.

رئیس شورای ائتلاف نیروهای انقلاب با اشاره به ریشه‌دار بودن مشکل آب در این استان‌ها، گفت: اگر چه تا پیش از این رؤسای جمهور مختلف وعده می‌دادند که این معضل را حل کنند، مشاهده کردیم که آقای رئیس‌جمهور این موضوع را در وادی عمل اجرایی کرد و بخش قابل توجهی از این مشکلات حل شد.

حداد عادل در ادامه درباره برگزاری نمایشگاه‌های مختلف در ماه‌های گذشته در کشور، گفت: ما در ماه‌های فروردین و اردیبهشت شاهد برگزاری چندین نمایشگاه موفق بودیم، که ابتدا در ماه مبارک رمضان نمایشگاه قرآن برگزار شد و بعد هم شاهد برگزاری نمایشگاه کتاب بودیم که امسال از نظر حضور مردم بسیار خوب بود و غرفه‌های بسیاری وجود داشت و مردم مشکل کمتری داشتند.

وی در ادامه گفت: برگزاری نمایشگاه کالاهای صادراتی هم بسیار مهم بود و در آن تولیدکنندگان کالاهای خود را به معرض دید عموم گذاشته بودند، البته برگزاری نمایشگاه نفت و پتروشیمی و حضور شرکت‌های بزرگ این عرصه نویدبخش رونق اقتصادی است و پیام‌های خوبی را به جامعه منعکس کرد.

حداد عادل در بخش دیگری از صحبت‌های خود به اقدامات مؤثر شورای ائتلاف پرداخت و گفت: در شورای ائتلاف الحمدالله فعالیت‌ها روزافزون است و بنده شاهد سیر صعودی فعالیت جبهه انقلاب در همه استان هستم.

رئیس شورای ائتلاف نیروهای انقلاب افزود: ما برای فعال‌تر شدن دفاتر استانی تاکنون برای ۲۲ استان معین انتخاب کرده‌ایم که متمرکز بشوند و برای مسائل آن استان برنامه‌ریزی کنند.

حدادعادل با تشکر از فعالیت معاونت‌های شورای ائتلاف خاطرنشان کرد: در بحث معاونت زنان اقدامات خوبی برای جذب و سازماندهی بانوان نخبه و انقلابی صورت گرفته و در دیگر معاونت‌ها هم نظیر احزاب و سازماندهی و شبکه‌سازی نیز اقدامات مؤثری صورت گرفته است.

وی افزود: در بحث اقدامات نظارتی شورای ائتلاف باید بگویم؛ برای هر نماینده و عضو شورای شهر یک کارنامه عملکرد تهیه کرده‌ایم تا بتوانیم از اقدامات هر عضو منتسب به شورای ائتلاف، یک تصویر واقعی داشته باشیم.

رئیس شورای ائتلاف نیروهای انقلاب در پایان خاطرنشان کرد: کارگروه‌های تخصصی شورای ائتلاف تشکیل شده و قصد داریم برای حل مشکلات مسائل اصلی کشور، پیشنهادات اصلاحی و راهکارهای خود را به مسئولان مربوطه ارائه دهیم.

به گزارش مجاهدت از مشرق، سال ۱۴۰۱ از منظر فعالیت حزبی، سال کم خبری بود؛ در نیمه نخست این سال فعالان سیاسی و حزبی بیش از آنکه خود را در معرض افکار عمومی و رسانه‌ها قرار دهند، بیشتر وقت خود را صرف دیدارها و رایزنی ها کردند.

نخستین خبر حزبی در ۱۰ اردیبهشت و از نشست هم اندیشی رئیس جمهور و فعالان سیاسی از جناح های مختلف و ضیافت افطار آنان شکل گرفت؛ آیت الله رئیسی در این دیدار دیدگاههای دولتش در حوزه تحزب و کار تشکیلاتی در حوزه سیاسی ترسیم کرد و بر این نکته تاکید داشت که «تحزب و کار تشکیلاتی در حوزه سیاسی نه مقصد بلکه یک مسیر برای اصلاح امور و پیشرفت جامعه است.» ؛ البته این نشست رئیس جمهور متکلم وحده نبود و پیش از وی، ۱۷ نفر از فعالان سیاسی حاضر در سخنانی به طرح دیدگاه‌ها و نظرات خود درباره مشکلات کشور و عملکرد دولت پرداختند.

نکته مهم این نشست حضور چهره‌های مطرح هر دو طیف سیاسی بود؛ از اصلاح طلبان شخصیت‌هایی چون مجید انصاری، حسین مرعشی، محمدعلی ابطحی، اشرف بروجردی، سعید لیلاز و حسین کمالی و از اصولگرایان احمد توکلی، مجتبی شاکری، محمدحسین صفار هرندی، زهره الهیان، قاسم روابخش، حمید رسایی حضور داشتند.

دیدار رئیسی با چهره‌های سیاسی به این جلسه ختم نشد؛ در پاییز هم خبرهای غیررسمی از دیدار چهره‌های شاخص اصلاح طلب با رئیس جمهور منتشر شد. موضوعی که رسما از سوی دفتر رئیس جمهور تایید نشد اما حاضران این نشست سه ساعته بعدها به بیان نکاتی از آن پرداختند.

از محتوای گفت و گوهای انجام شده، چنین بر می‌آید که در این نشست مدیران رسانه‌ها و روزنامه نگاران اصلاح طلب حضور داشتند؛ شهاب الدین طباطبایی از جمله این افراد بود که این دیدار را بسیار همدلانه توصیف کرده است و محمدعلی وکیلی از دیگر روزنامه نگاران اصلاح طلب معتقد بود که رئیسی پاسخگوی انتقادات مطرح شده بود.

البته روایت دیگری هم در این خصوص در رسانه‌ها وجود داشت و اینکه در بحبوحه حوادث پاییز ۱۴۰۱ یکی از اصلاح طلبان عضو مجمع تشخیص مصلحت نظام در حاشیه برگزاری نشست مجمع از رئیس جمهور درخواست کرده تا زمینه حضور و دیدار و گفت‌وگوی تعدادی از فعالان سیاسی اصلاح‌طلب با وی فراهم شود و بلافاصله این دیدار انجام شده و چهره‌هایی چون مجید انصاری، عبدالوهاب موسوی لاری، حسین مرعشی و سید صفدر حسینی در این ملاقات حضور داشته اند و درباره تحولات کشور در عرصه‌های داخلی و خارجی و نیز موضوعات اقتصادی با یکدیگر گفت و گو کرده اند.

باید گفت که در جریان حوادث اخیر اصلاح طلبان دیدارهایی هم با علی شمخانی دبیر شورای عالی امنیت ملی و همچنین رئیس قوه قضاییه داشتند؛ علی شکوری راد سخنگوی جبهه اصلاحات محور این دیدارها و گفت و گوها را پیگیری مطالبات مردم، ارایه پیشنهاداتی برای اداره کشور و ایجاد فرصت امن برای طرح اعتراضات مردم بخصوص در دانشگاهها برشمرد.

انتخابات دوره جدید خانه احزاب و روی کار آمدن هیات رئیسه جدید

اوایل شهریور انتخابات دوره جدید خانه احزاب ایران برگزار شد و اعضای شورای مرکزی و بازرسان اصلی و علی البدل برای مدت ۳ سال انتخاب شدند؛ شورای مرکزی خانه احزاب ایران ۲۱ عضو اصلی دارد و از هر فراکسیون ۷ نفر برگزیده می‌شوند و ۹ عضو جانشین هم از هر فراکسیون ۳ نفر انتخاب خواهند شد.

به این ترتیب از فراکسیون اصلاح طلبان حسین کاشفی، حسین کمالی، علی صوفی، مصطفی کواکبیان، یدالله طاهرنژاد، فرج کمیجانی، سهیلا حاجتی مدارائی به عنوان اعضای اصلی انتخاب شدند و از فراکسیون اصولگرایان نیز منوچهر متکی، محمدحسن غفوری فرد، اکبری، فرید شهاب، عبدالحسین روح الامینی، حبیب الله بوربور و حسین کنعانی مقدم برگزیده شدند؛ فراکسیون مستقلین نیز به افرادی چون صفرپور، پورنامدار، تبرایی، بیادی، نادری، ملک آرایی و ایرانی رای داد.

در نهایت هیات رییسه جدید خانه احزاب انتخاب شدند و ریاست این نهاد به منوچهر متکی رسید؛ حسین کمالی از فراکسیون اصلاح‌طلبان به عنوان نایب رئیس اول و محسن صفرپور از فراکسیون مستقلین به عنوان نایب رئیس دوم، بهنود نادری خزانه‌دار و فرج کمیجانی به عنوان منشی جلسه، هیات رئیسه خانه احزاب را تکمیل کردند.

شکل‌گیری ائتلاف‌های جدید سیاسی

در زمستان ۱۴۰۱ زمزمه‌هایی از شکل گیری ائتلاف‌های جدید سیاسی آن هم با هدف مقدمه چینی برای انتخابات آتی مجلس شورای اسلامی که در اسفند ۱۴۰۲ برگزار می‌شود، به گوش رسید.

نخستین ائتلاف به «جمعیت اعتلای نهادهای مردمی انقلاب اسلامی» اختصاص داشت که اوایل بهمن رسانه‌ای شد و غلامعلی حدادعادل رئیس شورای ائتلاف نیروهای انقلاب اسلامی سخنران برنامه شکل گیری آن بود که اینگونه درباره فلسفه تشکیل آن توضیح داد: این سمن را به مثابه نخ تسبیحی می‌دانم که می تواند دانه‌های پراکنده سازمان‌های مردم نهاد را متحد کند، قوتشان را افزایش دهد و مشکلاتشان را در قبال دولت و حکومت برطرف کند.

زهره الهیان نماینده مردم تهران در مجلس از بنیانگذاران این جمعیت است که در توضیح آن گفت که هدف از تشکیل این جمعیت استفاده از ظرفیت نخبگانی و ایده‌های همه مردم است.

ائتلاف بعدی که در اسفندماه خبرساز شد، «شبکه راهبردی یاران انقلاب اسلامی(شریان)» بود که سخنران افتتاحیه آن مهرداد بذرپاش بود و رسانه‌ها آن را گام حزبی وزیر راه و شهرسازی برای انتخابات آتی دانستند.

خیز شورای وحدت اصولگرایان برای انتخابات ۱۴۰۲

شورای وحدت اصولگرایان نیز که سال ۱۴۰۰ را پرکار ظاهر شد و توانست هم در انتخابات ریاست جمهوری و هم شوراهای شهر و روستا نامزدهای خود را پیروز میدان کند، در سال ۱۴۰۱ کم کار ظاهر شد و هرچند فعالیت هایش نمود رسانه ای نداشت، اما منوچهر متکی سخنگوی شورای وحدت در دی ماه از آغاز گام دوم فعالیت این تشکل اصولگرایی برای انتخابات سال ۱۴۰۲ مجلس شورای اسلامی و مجلس خبرگان خبر داد و آن را گام دوم فعالیت این ائتلاف سیاسی دانست.

به گفته متکی این شورا اکنون در حال تدوین سازوکارهای انتخاب نامزدها برای انتخابات دوازدهمین دوره مجلس شورای اسلامی است که اسفند سال ۱۴۰۲ برگزار خواهد شد؛ به گفته متکی این شورا از نظر محافل داخلی این شناسایی را آغاز کرده است و اواخر امسال ارزیابی ها به پایان می رسد و از سال آینده گزینه ها معرفی می‌شوند.

البته گویا قرار است در حوزه انتخابات مجلس خبرگان رهبری، شورای ائتلاف کار انتخاب نامزدهای اصلاح را به گروه های مرجع در حوزه روحانیت که همان جامعتین خواهد بود، بسپارد.

چالش ریاست در جبهه اصلاحات

طیف احزاب اصلاح طلب نیز در سالی که گذشته چندان فعالیت چشمگیری نداشت و حتی بهزاد نبوی هشتم اسفندماه به طور رسمی درخواست استعفای خود را از ریاست جبهه اصلاحات رسانه ای کرد که هرچند هنوز اعضای این جبهه با این استعفا موافقت نکرده اند اما به نظر می رسد سال آینده ریاست این ائتلاف اصلاح طلبی به چهره دیگری واگذار شود چرا که حتی اگر عوامل سیاسی، رفتارهای رادیکال و اختلافات هم موثر نباشند، کهولت سن، عامل خوبی برای کناره گیری این چریک ۸۰ ساله بود.

اینکه آینده جبهه اصلاحات پس از نبوی چگونه خواهد بود و ریاست آن به چه کسی می رسد، یک سوی داستان طیف اصلاحات است و اینکه مشی و رویکرد آنان برای انتخابات آتی کشور چگونه خواهد بود، روی دیگر آن.

در روزهای پایانی سال ۱۴۰۱ اولویت جبهه اصلاحات تعیین رئیس جدید بود؛ اینکه ریاست جبهه به چهره دیگری چون محمدرضا عارف واگذار شود و یا همچنان نبوی برای ماندن راضی شود. در این رابطه محمد عطریانفر عضو شورای مرکزی حزب کارگزاران گفته است که اکثریت اعضای جبهه دوم خرداد نسبت به استعفای اقای بهزاد نبوی نظر مساعدی ندارند و قائل به آن هستند که مدیریت خود را ادامه بدهد حتی اگر برخی دیدگاههای رادیکال بین اعضای جبهه دوم خرداد با سلیقه اکثریت جبهه همراه نباشد.

به گزارش مجاهدت از مشرق، محمد رضا باهنر عضو مجمع تشخیص مصلحت نظام در همایش سیاسی اتحادیه جامعه اسلامی دانشجویان گفت: اگر بخواهیم به خدمات جمهوری اسلامی در این سال ها رجوع کنیم، طومار بلند بالایی است و بعضی از شعارها و آرمان ها مثل استقلال، آزادی مردم سالاری، توسعه و پیشرفت هستند که تا ابد بر آن ها پافشاری می‌کنیم.

وی افزود: اگر به دوران قبل از انقلاب اسلامی رجوع کنیم، هر کدام از حکومت‌ها بنا به اتفاقات و حوادث قسمتی از ایران را به کشورهای همسایه بخشیدند، ولی در زمان جنگ ایران و عراق که از لحاظ امکاناتی هم هیچ امکاناتی نداشتیم، تنها درگیری در تاریخ ایران بود که بعد از پایان جنگ یک وجب از خاک ایران را ندادیم.

باهنر ادامه داد: دستاوردها و طومار موفقیت‌های جمهوری اسلامی بلند بالا است و تا ابد هم پیگیر آرمان‌هایش است، ولی باید بررسی کنیم که چه اتفاقی افتاده که از بعضی آرمان‌ها بنا به دلایلی فاصله گرفتیم و در پی موفقیت در این حوزه‌ها هم باشیم.

دبیر کل جامعه اسلامی مهندسین با اشاره به لزوم وجود احزاب قوی در کشور، گفت: لازمه حاکم بودن رای مردم و دموکراسی، وجود احزاب قدرتمند است و این کار از وعده های انتخاباتی عجیب و غریب در ایام انتخابات، جلوگیری می کند.

وی افزود: ایجاد احزاب قوی از این جهت مهم است که احزاب مثل شخصیت‌های سیاسی به فکر ۴ سال یا ۸ سال نیستند و احزاب هم به فکر برنامه‌ریزی کوتاه‌مدت هستند و هم برای اهداف بلندمدت برنامه‌ریزی خواهد کرد.

عضو مجمع تشخیص مصلحت نظام با اشاره به جایگاه مهم منابع انسانی در کشور، گفت: منابع انسانی بزرگترین موتور محرکه کشور هستند و ما باید در این جهت برنامه‌ریزی داشته باشیم تا نیروهای و سرمایه‌هایمان را حفظ کنیم.

باهنر عنوان کرد: در اغتشاشات اخیر دشمنان اتحاد بی‌سابقه‌ای علیه جمهوری اسلامی داشتند، وقتی گروه‌های مخالف جمهوری اسلامی در کانادا یا فرانسه اجتماع کردند، نخست‌وزیر کانادا و رئیس‌جمهور فرانسه حضور داشتند و سخنرانی کردند، این نشان دهنده این است که امروز دشمنان ما باطن واقعی خودشان را آشکار کردند و رسما از دشمنان ما حمایت کردند.

وی افزود: ایران هراسی یکی از ابزارهای اصلی دشمن در جنگ علیه جمهوری اسلامی ایران است و دشمنان از اوایل انقلاب به شکل‌های مختلف سعی داشتند این موضوع را دنبال کنند.

به گزارش مجاهدت از مشرق، با نگاهی ساده به وضعیت سیاسی قبل از پیروزی انقلاب اسلامی و فعالیت گروه‌ها و احزاب در آن زمان درمی‌یابیم که کشور در یک فضای رکود سیاسی، رخوت و فضای یک جانبه‌گرایانه سیاسی قرار داشته است.

در دهه‌ پس از کودتای ۲۸ مرداد ۱۳۳۲ و با توقف فعالیت آزادانه احزاب سیاسی، محمدرضا پهلوی برای کسب مشروعیت و ایجاد ثبات سیاسی، احزاب سیاسی دولتی را راه‌اندازی کرد که مشخصه‌ آن‌ها تحکیم پایه‌های قدرت خویش بود. این احزاب برای رفع بحران‌های سیاسی در خدمت دولت بودند. دو حزب «مردم» و «ملیون» بدین ‌منظور شکل گرفتند. شاه در آذر ۱۳۴۲ حزب «ایران نوین» را جایگزین حزب ملیون کرد و حسنعلی منصور، دبیرکل حزب ایران نوین را در ۱۷ اسفند همان سال به نخست‌وزیری برگزید و پس از ترور منصور در بهمن ۱۳۴۳، شاه بلافاصله امیرعباس هویدا (باجناغ و معاون دبیرکل حزب ایران نوین) را به نخست‌وزیری منصوب کرد. هویدا بیش از دوازده سال در این سمت ماند و در این مدت حزب اکثریت ایران نوین کاملاً در اختیار هویدا قرار داشت و در کنار آن حزب اقلیت مردم نیز فعالیتش انتقاد از دولت در مجلس بود.

*جایگزینی اراده شاه به جای اراده ملی

شاه در یازدهم اسفند ۱۳۵۳ با منحل کردن دو حزب ایران نوین و مردم، حزب واحد جدیدی را تحت عنوان «رستاخیز» تشکیل داد و اعلام کرد که در آینده فقط یک حزب می‌خواهد.

محمدرضا پهلوی در یازدهم اسفند سال ۵۳ ضمن انتصاب امیرعباس هویدا به دبیرکلی حزب رستاخیز، گفته بود: «امروز یک تشکیلات جدید سیاسی را پایه‌ریزی می‌کنیم که تمام کسانی که به نظام شاهنشاهی، قانون اساسی، به انقلاب شاه و ملت معتقد و مؤمن باشند در آن وارد می‌شوند تا در لوای یک پرچم و با یک فلسفه و یک تشکیلات بسیار منظم، منافع حال و آینده مملکت را حفظ کنند.»

اما چندی نگذشت که کار از «دعوت» فراتر رفت و جملات عملاً رنگ و بوی تهدید به خود گرفت. شخص محمدرضا پهلوی که پیش از این مخالف سرسخت نظام تک‌حزبی بود، عضویت در حزب جدید را اجباری خواند و در یک مصاحبه تهدید کرد: «کسی که وارد حزب جدید سیاسی نشود دو راه پیش رو دارد: چنین شخصی یا وابسته به یک سازمان غیرقانونی است، یا به حزب غیرقانونی توده وابسته و به بیان دیگر، یک خائن است. این چنین فردی جایش در یکی از زندان‌های ایران است. یا اگر مایل باشد می‌تواند همین فردا کشور را ترک کند، بی‌ آنکه عوارض خروج بدهد و هر جا که بخواهد برود، زیرا ایرانی نیست و جزو ملت ایران نیست و فعالیت‌های او طبق قانون، غیرقانونی و مستوجب مجازات است.» سفارت آمریکا با اشاره به این نطق تند شاه، به‌کارگیری شیوه‌های استبدادی در جذب اعضا را «سبب تشدید بدبینی ایرانیان» قلمداد می‌کرد.

*ایران تک حزبیِ ملوکانه

«آبراهامیان» در کتاب «ایران بین دو انقلاب» در رابطه تک حزبی شدن ایران در زمان محمدرضا پهلوی آورده است؛ اهداف حزب رستاخیز «تقویت رژیم، نهادینه کردن هرچه بیشتر سلطنت و فراهم ساختن پایگاه اجتماعی گسترده‌تری برای دولت بود.»

سفارت آمریکا در تهران نیز در ۱۰ جولای ۱۹۷۵ با اشاره به راه‌اندازی «سیستم تک‌حزبی» توسط شاه، اینگونه تحلیل کرده بود: «ما معتقدیم این عمل عمدتاً از تمایل شاه به تسلط بیشتر و کم کردن انتقادهای داخلی برخاسته، اگر چه چنین اقدامی در دوران رشد ناسیونالیسم و اعتماد به نفس ایران غیرضروری به نظر می‌رسد… حزب رستاخیز حائز مکانیسمی است که علاوه بر ایجاد امکان راهیابی در فعالیت سیاسی، وسیله‌ای قانونی نیز برای شناسایی مخالفین نامطلوب می‌باشد. بنای حزب رستاخیز بر این نظریه شاه است که معترضان به برنامه او در ایران باید بین زندان، تبعید یا محو شدن یکی را انتخاب کنند.»

محافل رسانه‌ای و روزنامه‌نگاران آن زمان با کنایه و نقد به فضای بسته سیاسی کشور در رمان پهلوی دوم از این اتفاق و تشکیل حزب رستاخیز با عنوان «ایران تک‌حزبی ملوکانه یاد می‌کردند».

*وضعیت انتخابات در عصر پهلوی دوم؛ تقلب عجیب

نتیجه این وضعیت آن شد که در انتخابات سال ۱۳۵۴، حزب رستاخیز تنها حزبی بود که لیست انتخاباتی می‌داد و از ۲۶۸ کرسی مجلس شورای ملی و ۶۰ کرسی سنا، ۱۰۰ درصد منتخبان عضو رستاخیز بودند. از این‌رو بود که‌ سازمان‌ سیا در گزارشی تحقیقاتی که‌ در مورد ایران‌ تهیه‌ کرده‌ بود نوشت‌: «از زمانی که‌ شاه‌ به‌ قدرت‌ مطلقه‌ خود دست‌ یافت‌ مجلس‌ حکم‌ مهر پلاستیکی سلطان‌ را پیدا کرد».

در انتخابات سال ۱۳۵۴ در بعضی از مناطق کشور، افراد صاحب نفوذ و ثروتمند اقدام به خرید آرای مردم می‌کردند که این خبر را بعضی از مسئولان انتخاباتی در استان‌های مختلف نیز تأیید کردند. موضوع خرید آرا در آن زمان بیش از دوره‌های دیگر رواج یافت و در روزنامه‌ها منتشر می‌شد که چگونه افراد و نمایندگانی از طرف کاندیداها در بین مردم حضور می‌یافتند و اقدام به خرید آرای مردم می‌کردند. از آن جمله عبدالکریم ملک، یکی از کاندیداهای رشت که به مجلس راه نیافته بود، در شکواییه‌ای خطاب به شاه و مقامات عالیه‌، انواع تخلفات انتخاباتی حوزه‌ انتخابیه خود را چنین بیان می‌کند: «فریب و وعده و وعید مردم از طریق روزنامه‌ها، رد هفتاد نفر از ۷۹ نفر کاندیدای رشت و انتخاب نه نفر دیگر با سفارش، رشوه دادن سه نفر از کاندیداها به مبلغ پنج میلیون ریال بین رئیس خانه اصناف، دهبانان و افراد سرشناس حقه‌باز، مؤثر در نظارت بر صندوق‌ها، ارسال ۱۵۰۰ رأی تقلبی به حوزه‌های مختلف، پاره کردن بیش از پنجاه هزار رأی شاکی و سوزاندن و باطل کردن آن‌ها، عدم پاسخگویی مسئولین رشت به شکایات شاکی، تشکیل گروه‌های گانگستر برای برهم زدن و متشنج کردن جو به نفع عده‌ای و به ضرر عده‌ای دیگر از کاندیداها.

*دخالت اشرف

علاوه بر دولتمردان، اشرف پهلوی نیز در کار انتخابات و فضای سیاسی کشور دخالت می‌کرد. به طوری که اکثر زنان منتخب از دوستان وی بودند، تلاش مقامات و شخصیت‌های رقیب در درون حاکمیت برای انتخاب کاندیداهای مورد نظر خود بسیار تأثیرگذار بود. از جمله مداخله‌های اشرف در انتخابات مربوط به حوزه‌ انتخابیه فسا بود که وی قصد داشت شمس‌الملوک حکمت فرزند سردار فاخر حکمت، از دوستان صمیمی‌اش، را راهی مجلس کند. به طور مثال؛ او قصد داشت با نفوذ اسدالله علم، مرتضی مشیر، نماینده راه یافته به مجلس بیست‌ و چهارم را رد اعتبار کند.

*واکنش مجامع بین‌الملی به تقلب در انتخابات سال ۱۳۵۴

فضای عجیب و غریب سیاسی کشور و تقلب در انتخابات در زمان پهلوی دوم به حدی بود که رسانه‌های خارجی در آن زمان گزارش‌های مختلفی درباره آن منتشر کرده‌اند. بخش فارسی رادیوی یک کشور اروپایی در یکی از گزارش‌های خود درباره‌ تقلب در انتخابات ایران در مورخ ۲/۴/۵۴ آورده بود: «در انتخابات عمومی ایران، باز شماری آرای حوزه‌ تهران هنوز ادامه دارد و تأخیر در اعلام نتایج به سبب کشف یک تقلب بزرگ انتخاباتی بوده است.

خبرنگار ویژه یکی از رسانه‌های خارجی که برای گزارش جریان انتخابات به تهران آمده، می‌گوید که از قرار اطلاع یکی از صندوق‌ها، پنج برابر بیشتر از تعدادی که باید حاوی اوراق رأی باشد، رأی داشته است.

دانشجویان مقیم آمریکا نیز در اعتراض به نحوه‌ برگزاری انتخابات در ایران، در مقابل سازمان ملل تجمع کرده و از دبیرکل سازمان ملل خواستند تا به شاه ایران درباره‌ برگزاری انتخابات آزاد تذکر دهد.

*انقلاب اسلامی مجالی برای ارائه اندیشه‌های مختلف

به دنبال پیروزی انقلاب اسلامی، تمام نیروهای سیاسی که تا پیش از این مجالی برای عرضه اندیشه‌های خود نداشتند، یک باره فرصتی برای طرح اندیشه‌های خود یافتند. ایدئولوژی‌های مختلف در تقابل با هم، درگیری‌های سیاسی را به وجود آوردند. با این حال تا اواسط سال ۱۳۶۰ کشمکش‌های سیاسی بر رقابت‌ها غلبه داشت. از سال‌های ۶۰ تا ۶۷ خصوصیت کلی رفتار نیروهای سیاسی را می‌توان همکاری غیر رقابتی دانست.

در آن سال ها با پیروزی انقلاب اسلامی، باب نوینی برای فعالیت گروه‌ها ، تشکل‌ها و احزاب سیاسی باز شد و شاهد تقابل جناح‌های سیاسی مختلف و در مقابل، اتحاد گروه‌های متفاوت حول محوری مشترک بود. در این اتحادها و گسست‌ها، صف‌بندی‌های جدیدی ایجاد و بین دو یا چند جریان خط‌کشی شفافی ترسیم می‌شد. از رودررویی اسلام‌گرایان با نیروهای غیرمذهبی در اوایل انقلاب گرفته تا انشقاق بین جناح چپ و راست اسلامگرا از سال ۱۳۶۰ تا ۶۸ و سپس ظهور راست مدرن تا سال ۷۶ و بعد ازآن نیز ورود مفاهیم توسعه سیاسی به گفتمان حکومت و قدرت گرفتن اصلاح‌طلبان در مقابل محافظه‌کاران و بالاخره ظهور اصولگرایان و آغاز صف‌بندی جدید در دو سوی مفهوم «دموکراسی» همه تحولات سیاسی و متعدد سال‌های پس از انقلاب اسلامی بود.

*فعالیت بیش از ۱۲۰ حزب و گروه سیاسی پس از پیروزی انقلاب اسلامی

تا پیش از اصلاح قانون فعالیت احزاب و گروه‌های سیاسی در سال ۹۵، بیش از دویست و چهل حزب در وزارت کشور ثبت شده بود. طبق قانون فعالیت احزاب مصوب سال ۱۳۹۵ شمسی، ۸۲ حزب ملی و ۳۴ حزب استانی و ۶ جبهه سیاسی مجوز فعالیت کسب کرده‌اند که هرکدام مربوط به جریان‌های مختلف سیاسی کشور هستند و افراد شاخصی در بین جمعیت و حزب و گروه خود دارند.

فضای باز سیاسی پس از پیروزی انقلاب اسلامی نمودهای مختلفی در قالب گروه‌ها و احزاب مختلف پیدا کرد، گواه این موضوع هم رخدادهای سیاسی در کشور و انتخابات‌ها و اجازه ظهور و بروز گروه‌های مختلف (حتی اقلیت‌های دینی) در مناصب سیاسی و برنامه‌های تلویزیونی نشان‌دهنده فضای باز اندیشه‌ای پس از پیروزی انقلاب اسلامی است.

راه طولانی تحزب در ایران؛ کارنامه موفق انقلاب اسلامی در فضای تحزب

در پایان می‌شود گفت، با توجه به راه پر پیچ و خمی که فضای سیاسی ایران و احزاب و گروه‌ها از انقلاب اسلامی تا به امروز داشته‌اند، هنوز به آن نقطه آرمانی شاید نرسیده باشیم و به نوعی خیلی از گروه‌ها و احزاب فعلی در کشور صرفاً فعالیت‌شان مختص به انتخابات‌ها شده و از آن آرمان‌ها و ماهیت اصلی خود که در دهه‌های ابتدایی انقلاب اسلامی در مورد کارکرد احزاب می‌دیدیم، فاصله گرفته‌اند.

اما هر چه که هست، کارنامه انقلاب اسلامی در زمینه تحزب و ارائه اندیشه‌های مختلف در کشور نسبت به حکومت‌های گذشته بسیار قابل قبول و مورد توجه است، زمانی در این کشور فعل و انفعالات سیاسی به رابطه با اشرف پهلوی و نگاه همایونی بستگی داشت و امروز و در سال‌های پس از پیروزی انقلاب اسلامی شاهد فعالیت و حتی روی کار آمدن زاویه‌دارترین احزاب، اشخاص و گروه‌های سیاسی هستیم؛‌ البته که باید گفت در هر کشوری چارچوب و قوانینی برقرار و پا برجاست و هر شخص، حزب و گروهی در راستای خدشه‌دار کردن قوانین کشور و تمامیت ارضی آن فعالیت کند، به طور قطع باید با آن مقابله شود.