ادبیات

به گزارش مجاهدت از خبرنگار فرهنگ و هنر دفاع‌پرس، «در می‌زند»؛ عنوان داستانی کوتاه به قلم محدثه اکبرپور است که در نهمین دوره جایزه ادبی داستان کوتاه «یوسف» از سوی هیئت داوران به‌ عنوان داستان برگزیده انتخاب شده است.

در ادامه این داستان را می‌خوانید؛

در می‌زند
امروز من ‌و رضا می‌خواهیم مامان را غافلگیر کنیم. مامان قلبش درد می‌کند. من چشم‌هایش را وقتی که از درد جمع می‌کند دیده‌ام. دکتر گفته هیجان برایش خوب نیست اما من می‌گویم خوب است، برای مامانِ من خوب است. امروز بیشتر از اینکه نگران مامان باشم نگران بابا هستم. بابا رفته انار خریده، انارهای خوشرنگ، مامان دارد انارها را می‌چیند توی دیس. پشتی‌ها را هم مرتب گذاشته روی تخت.

حاج عباس، انار برات دون کنم؟
– نمی‌خواد دون کنی پیرزن دستات می‌لرزه، نصف دونه‌ها رو می‌ریزی کف زمین، با این کمرم باید خم شم جمشون کنم.
– اِ وا حاجی، چقدر بی‌انصاف شدی! تا حالا دیدی یه دونه انار از دست من بریزه زمین؟!
بابا از قدیم همیشه همین‌طوری بود. هر وقت سربه‌سر مامان می‌گذاشت، چشم‌هایش برق می‌زد. انگار از حرص خوردن مامان خوشش می‌آمد.
مامان باز دوباره رفته است توی خیالاتش و سرش را هی تکان می‌دهد.

آخ آخ آخ … حاج عباس یادته! یادته رضا چقدر انار دوست می‌داشت! اگه رضا الان اینجا بود، همة این انارا رو می‌خورد.- نه، رضا که انار ملس دوست نداشت حاج خانوم! اینا ملسن. رضا انار شیرین دوست داشت. نیستی حاج خانوم ها! حواست پرته.
– رضا همه‌جور اناری دوس می‌داشت حاجی، ولی انار شیرین بیشتر.
– نه، تو پیر شدی یادت رفته. داری آلزایمر می‌گیری.
– ا وا حاجی، ازین حرفا نزن تو رو خدا! رضا انار ترک‌خورده دوست می‌داشت با دونه‌های قرمز؛ مثل اون اناری که اونجا روی شاخة درخته. ببین، اون! به قول خودش اناری که دونه‌هاشو قایم نکرده باشه، خوب و بدش معلوم باش. حالا دیدی آلزایمر نگرفتم حاج عباس!

اگه خدا بخواد، داری می‌گیری دیگه.
یک‌بار بابا آمده بود پیش من. تنهایی آمده بود، بدون مامان. نشست و شروع کرد به گریه کردن. اشک‌هایش لابه‌لای چروک‌های صورتش گم می‌شدند و دوباره زیر چانه‌اش پیدایشان می‌شد. آرام و زیر لب گفت: «کاش مادرت آلزایمر می‌گرفت این‌قدر عذاب نمی‌کشید!»
شانه‌هایش شروع کرد به لرزیدن. ناگهان لبخندی آمد روی لب‌هایش: «اگه آلزایمر بگیره، همة انارای ترک‌خورده رو از درخت می‌چینه و می‌چپونه تو سولاخای خونه واسه رضا. بعد، از من می‌پرسه کی انارای درخت رو چیده؟ من اینا رو واسه رضا نیگر داشته بودم.

و بین اشک‌هایش خندید. خنده‌اش خیلی زود تمام شد. همیشه این‌طوریست، خنده‌هایش خیلی زود به آخر می‌رسند، اما اشک‌هایش وقتی تنها می‌آید انگار به اقیانوس راه دارد. با پشت دست‌های چروکیده‌اش اشکهایش را از چشم‌هایش پاک کرد و گفت: «تو تو کار انارخوردن نبودی بابا، ترتیب انارای تو رو هم داداشت می‌داد.»
راست می‌گفت. من انارهایم را می‌دادم به رضا، در عوضش همة کشک‌ها و قره‌قروت‌هایش را صاحب می‌شدم. مامان ناراحت می‌شد و به رضا می‌گفت: «رضا مامان، این‌قدر قره‌قروت به حسین نده، آخرش زخم معده می‌گیره! عه‌عه‌عه‌عه!!! صبح هنوز دست‌وصورت رو نشسته یه تیکه میندازه گوشة لپش!!! خودم دیدم به خدا! بچه معده‌ت خراب میشه آخه!»

اما رضا باز هم به من کشک می‌داد، قره‌قروت می‌داد. نمی‌دانم چرا این‌قدر رضا دیر کرده است. باید کم‌کم پیدایش شود. خدا کند مامان خودش زودتر در را باز کند. اگر مامان رضا را ببیند!! با هم می‌نشینیم روی همین تخت و یک دل سیر حرف می‌زنیم. دیگر غصه‌هایش تمام می‌شود، دردهایش تمام می‌شود.
دکتر گفته هیجان برای مامان سم است، اما امروز هیجان برای مامان دوای همة دردهاست، دوای همة دل‌نگرانی‌هاست.

مامان هر وقت پیش من می‌آید می‌گوید: «دل‌نگرانم، دل‌نگران رضا. تو بگو کجاست، تو به دادم برس حسین مامان!»
بیچاره مامان اگر بداند حواس‌پرتی‌های مدام من باعث شد که رضا هیچ‌ وقت پیدایش نشود! اگر بداند! امروز دیگر حتماً می‌فهمد، وقتی رضا را پشت در ببیند. آن‌ روز هم که داشتیم با هم می‌رفتیم من را سپرد به دست رضا و گفت: «مواظب هم باشید! مخصوصاً تو؛ حواست به حسین باشه رضا جان.»
سرش را هی تکان می‌داد، هی به آسمان نگاه می‌کرد و دستانش را می‌مالید: «رضا، مامان، من که حریف این دو مثقال بچه نمی‌شم. تو مواظبش باش!…»

بابا نگذاشت حرف مامان تمام شود. به رضا نگاه کرد و گفت: «تو بزرگتری، هوای حسینو داشته باش! مواظبش نباشی گم‌وگور می‌کنه خودشو می‌ره خودشو جا می‌ذاره، حواسش نیست بچه.»
من آن روز اخم‌هایم را کشیدم توی هم. بهم برخورد. نوجوان بودم، غرور داشتم؛ اما حق با آنها بود. اگر آن روز رضا کنار من نبود، من گم‌وگور می‌شدم. هر چقدر رضا دقیق بود، من حواس‌پرت بودم. توی مدرسه هم که می‌رفتیم هیچ وقت پاک‌کن‌هایم بیش از سه روز با من زندگی نمی‌کردند. به‌خاطر همین مامان پاک‌کن‌های من را هزار تکه می‌کرد و جای‌جای خانه قایم می‌کرد تا شاید پاک‌کن ده روز دوام بیاورد. صدبار کیفم را در خانه جا گذاشتم. گاهی رضا تا خود خانه می‌دوید تا برای یک‌بار هم که شده آقای ناظم خودکارش را توی سرم فرونکند. با آنکه می‌دانست خودش دیر می‌رسد و ناظمشان آن روز حتماً با چند پس‌گردنیِ حسابی کنار در منتظرش ایستاده است.

رضا به من می‌گفت: «تو که این‌قدر حواس‌پرتی چطور نمره‌هات این‌قدر خوب می‌شه؟!»
من هم جواب می‌دادم: «چون مغزم رو نمی‌تونم جا بذارم.»
رضا می‌خندید، من هم با او می‌خندیدم.
آخرین روز، وقتی روی خاک‌ها افتاده بودم، شانه‌ام داشت می‌سوخت و دهانم پر از خاک شده بود.
– حاج‌ عباس برو در رو باز کن!
– چی؟! در رو باز کنم؟!
– آره دیگه. تو که واستادی کنار درخت، برو باز کن دیگه.
– چرا در رو باز کنم؟!
– ا وا حاجی، دارن در می‌زنن دیگه! مگه نمی‌شنوی؟
– در نمی‌زنن حاج خانوم.
– اِ وا چی می‌گی حاجی! چی شده پیرمرد! یه گوش سالم داشتی خدا اونم ازت گرفت؟!
– گوشای تو داره آلبالوگیلاس می‌چینه، به من می‌گی؟! لا إله ‌إلا الله!
روی خاک‌ها افتاده بودم، شانه‌ام داشت می‌سوخت و تمام دهانم پر از خاک شده بود. دست‌هایم هی یخ‌تر و یخ‌تر می‌شد. رضا بالای سرم نشسته بود و اشک می‌ریخت. اشک‌هایش را که پاک کرد صورتش گِلی شد. سرش را کج کرد و گفت: «باید برم.»
آب دهانم را به سختی قورت دادم: «برو، خدا به همرات.»

دست انداخت دور گردنم. ناگهان مضطرب اخم‌هایش را کشید توی هم و هی دور گردنم را نگاه کرد: «پس پلاکت کجاست؟ جواب بده حسین، پلاکت کجاست؟!»
– جاش گذاشتم.
-کجا؟
مجالی برای جواب دادن نبود. باید می‌رفت. پلاکش را از گردنش در آورد و انداخت گردن من. بلندبلند گریه کرد و گفت: «این‌طوری شاید گم نشی.»
دست کرد توی جیبش یک تکه قره‌قروت در آورد و گذاشت توی جیبم: «اگه زنده بمونی، فرصت می‌کنی بخوریش. یادت باشه یه انار بهم بدهکاری؛ یه انار از انارای شیرینِ درختمون.»
وسط ازدحام اشک‌هایش لبخند زد؛ مثل بابا. پیشانی‌ام را بوسید و رفت. صدای فریاد بچه‌ها هی دورتر می‌شد. صدای زنجیر تانک‌ها هی نزدیک‌تر. یک تانک از کنارم رد شده بود که یک عراقی با هفت‌تیرش بالای سرم ایستاد و با یک شلیک من را روانة آسمان کرد.

مرد برو در رو باز کن!
– لا إله ‌إلا الله!
– می‌خوای منو با این پادرد بکشی تا دم در؟!
کاش پلاکم را از گردنم در نمی‌آوردم. شب قبلش توی سنگر گردنم می‌سوخت. بدجوری قرمز شده بود. عرق سوز کرده بود. با خودم گفتم یک شب را راحت بخوابم، اما آن‌قدر ناگهانی حمله کردند که یادم رفت پلاکم را بردارم. پلاکم را همان گوشة سنگر جا گذاشتم. کاش آن ‌شب آن پلاک را از گردنم در نیاورده بودم. رضا دورتر از من با چند نفرِ باقی‌مانده از گردانمان افتادند روی خاک‌ها. خودش آنجا بود و پلاکش پیش من. سال‌ها آنجا ماند. چند سال بعدش استخوان‌هایش را از خاک در آوردند؛ بدون پلاک، بدون حتی یک خال که او را به‌خاطرش بشناسند. مامان و بابا هم سال‌ها چشم انتظارش.

حالا رضا پشت در است، دارد در می‌زند. قرار است مامان را غافلگیر کنیم. کاش مامان بلند می‌شد. مثل اینکه زانوهایش خیلی درد می‌کند.
خدا را شکر بالاخره بلند شد. چشمانش را دوباره جمع کرد. قلبش هم خیلی درد می‌کند. مامان، صبر کن! اول آن انار ترک‌خورده را از درخت بچین بده به رضا! همانی ‌که دانه‌های خوبش از بین ترکش دیده می‌شود. بده به رضا! من به او بدهکارم. یک انار، یک انار ترک خوردة شیرین.
– چرا دوباره بلند شدی راه افتادی حاج خانوم؟!
– اون انار رو بچین بده من.
– کدوما؟
– اون، اون ترک خوردهه.
– این؟
– آره همون. دستت درد نکنه حاج عباس.
– کجا داری می‌ری حالا زن؟!
– به تو که هر چی می‌گم در رو باز نمی‌کنی. ببین منو با این پادرد تا دم در کشوندی!
– لا إله ‌إلا الله… آخه چرا این‌قدر این زن یه دنده‌س!
رضا پشت در است؛ تمیزومرتب، عین داماد‌ها. آمده است دنبال مامان. می‌خواهیم او را با خودمان ببریم. ببریم پیش خودمان. من دیگر نگران مامان نیستم، بیشتر نگران بابایم. این هیجان برای قلب مامان خوب است. حالش را خوب می‌کند. حالش را خوبِ خوب می‌کند. اما بابا…!
– دیدی هیشکی نیست، دیدی خیالاتی شدی! چرا انار رو می‌ندازی زمین؟! ای داد بی‌داد، چی شد زن، چرا افتادی…؟! خاک بر سرم، چطور شدی…؟!

انتهای پیام/ 121

به گزارش مجاهدت از خبرنگار فرهنگ و هنر دفاع‌پرس، «گروهبان جاسم»؛ عنوان داستانی کوتاه به قلم ناهید سدیدی است که در نهمین دوره جایزه ادبی داستان کوتاه «یوسف» از سوی هیئت داوران به عنوان داستان برگزیده انتخاب شده است.

در ادامه این داستان را می‌خوانید.

گروهبان جاسم
پرتاب شدنش را دید. جیغ نازکش را شنید. دودی صورتی با حاشیة خاکستری میدان را پر کرده بود. درحالی‌که به‌سمتش می‌دوید سکندری خورد و روی کلاه ماشی‌رنگ افتاد. از آژیر آمبولانس و صدای دویدن و سرفه و ناله هنگامه‌ای به پا شده بود. به سرعت پا شد و خودش را به آن هیکل نحیف رساند که حالا حتی کوچک‌تر هم شده بود؛ مثل کودکی که خوابیده باشد. چشمان سیاه‌وزنده‌اش به لکه ابر پنبه‌ای در اوج آسمان دوخته شده بود و می‌خندید.

اطراف را نگاه کرد. هر کس به کاری مشغول بود. کنارش زانو زد و به لباس‌های بزرگش نگاه کرد. دیگر هیچ راهی برای رازداری نبود. اگر فرمانده می‌فهمید، هیچ توجیهی نداشت. باید از او فاصله می‌گرفت. باید بی‌خبر می‌نمود. باید به بقیة زخمی‌ها می‌رسید. ولی همة صدا‌ها محو شده بودند. جز صدای ضعیفِ جوشیدنِ خونِ کف‌آلود از دهانِ کوچکش چیز دیگری نمی‌شنید. آستین‌های گشادش را گرفت و کمی چرخاندش. ترکش‌های خمپاره پهلوی راستش را دریده بود. از صدای ترمز پا شد و به‌سمت آمبولانس دوید. سه‌تا پرستار مرد پیاده شدند. بی‌هیچ کلامی به‌سمت سرباز کوچک اشاره کرد و خود را دوان‌دوان به کوچة باریک آن طرف میدان رساند.

حالا بی‌محابا اشک می‌ریخت و از روی خرده‌شیشه‌ها و پاره‌های آجر رد می‌شد. جلو خانة فروریخته ایستاد. فرغون کذایی که ترکش‌ها دخلش را آورده بودند دمر روی زمین افتاده بود. چند لحظه نگاهش کرد و با احتیاط از حیاطِ پر از آهن و خاک‌وآجر گذشت تا به زیرزمین رسید. باید قبل از رسیدن دیگران وسایل او را پیدا می‌کرد. چیز زیادی نبود. پتویی پاره‌پوره‌و‌خاکی که لکه‌های خونِ قهوه‌ای گردن‌وسینة پلنگش را پوشانده بود، دشداشة چرک‌مردی که از میخ بالاسر پتو آویزان بود، صندل‌هایی از لیف خرما و صندوق چوبی که ندیده می‌شناختش. هرچه بود همان جا بود.

نشست و با دودلی دست دراز کرد؛ یک مُهرِ شکسته، لیوانی لب‌پرشده، یک قاشق بزرگ دسته‌چوبی و پارچة تمیزی که دور چیزی پیچیده شده بود. با تردید پارچه را برداشت، ولی بلافاصله گذاشتش و پا شد. باید می‌رفت و به کار‌های خودش می‌رسید. باید قبل از آنکه متوجه غیبتش می‌شدند، خود را به مسجد می‌رساند. پله‌های زیرزمین را بالا رفت و بادقت گوش کرد. شهر به شکل عجیبی ساکت بود. صدای توپخانه شنیده نمی‌شد. حتی دوتا کبوترچاهی از بالای سرش بغ‌بغوکنان گذشتند. کارش همین بود، نباید می‌گذاشت کس دیگری به وسایلش دست بزند. نفس عمیقی کشید و برگشت.

کنار جعبه زانو زد و با احساس گناه پارچه را باز کرد. اشک توی چشمش جمع شد. فقط لوله‌ای باند تمیز و یک بسته قرص نصفة نوالژین داخلش بود. پخش زمین شد و با خشونت اشک‌هایش را پاک کرد. پارچه را دور باند و قرص پیچید و مثل شیئی مقدس توی جیبش گذاشت. دماغش را بالا کشید. از ته جعبه یک جفت جوراب سیاه برداشت که برای پای هر مردی کوچک بود. یک سوزن بزرگ ردشده از کاموای گلوله‌شده‌ای قرمز و یک صابون خیلی کوچک هم بود. دوباره دماغش را بالا کشید و مشتش را باز کرد. حتی از پشت پردة اشک هم معلوم بود که یک کشِ موست. مشتش را بست. سرش را روی زانوهایش گذاشت و های‌های گریه کرد.

کاش پریشب بی‌خواب نشده بود و آن‌طور تو نخ ماه نرفته بود! کاش مثل همه خوابیده بود! کاش نوبت نگهبانی‌اش بود و نمی‌توانست پُستش را ترک کند!

جاسم را صدبار توی دست‌وپا دیده بود. با آن دشداشة گَل‌وگشاد و پوتین‌های سربازی چیزی برای جلب‌تو‌جه نداشت. سیه‌چرده بود. پرز‌های سیاه پشت لبش به‌زحمت دیده می‌شدند. گاهی لباس سربازی دو سایز بزرگ‌تر ازخودش می‌پوشید. روز‌های خیلی شرجی دشداشه تنش می‌کرد و چفیة بزرگی را محکم به دور سروشانه‌اش می‌پیچید. حتی با لباس سربازی هم چفیه می‌بست. موقع راه‌رفتن پوتین‌هایش تالاپ‌تالاپ صدا می‌دادند. از ده روز پیش، که شهر را پس گرفته بودند، هر روز دیده بودش؛ روزی چندبار. انگار که خودش جزئی از شهر بود. می‌رفت‌ومی‌آمد. مسجد را جارو می‌کرد، به زخمی‌ها رسیدگی می‌کرد، داروهایشان را می‌داد، جوراب‌های پر خاک را می‌شست و توی آن بلبشو برای کسی اهمیت نداشت که یک نوجوان عرب آنجا چه می‌کند و چه جوری همه جا هست. فقط گاهی بابت زحمتهایش تشکری می‌شنید و در جواب فقط سری تکان می‌داد.

شاید اگر آن شب جاسم را پابرهنه نمی‌دید که آن‌طور دزدکی فرغون را با خودش می‌کشد، هیچ وقت توجهش به او جلب نمی‌شد. شاید اگر مثل همیشه شلنگ‌تخته می‌انداخت، شک نمی‌برد و همچنان ماه‌وابر‌های حاشیه‌طلایی را نگاه می‌کرد.

پا شد و طبق عادت پشت شلوارش را تکاند. اطراف را نگاه کرد و به‌دنبال جاسم رفت. گاهی سایه‌اش پشت دیوار شکسته‌ای گم می‌شد و گاه پیدا. ماه هم مثل او در تعقیب جاسم بود. جلو خانه خرابه که رسید، ایستاد و دوروبر را نگاه کرد. بعد خم شد و به‌زحمت تودة سیاهی را توی فرغون کشاند. ازآن به بعد سرعتش کم شد. به‌زحمت فرغون را به جلو می‌راند. گاهی سکندری می‌خورد و فرغون کج می‌شد. ولی هرطور بود نمی‌گذاشت بارش بیفتد. کم‌کم از شهر خارج شد.

(یعنی چی؟ چرا به‌سمت مرز می‌ره؟ باید جلوش رو بگیرم. پسرة بی‌کله! یعنی نمی‌دونه عراقیا چقدر نزدیکن؟)
نمی‌شد صدایش کند. فقط تفنگش را آماده گرفت و سرعتش را زیاد کرد. زوزة یک خمپاره از سمت بازار شنیده شد. سر برگرداند تا مطمئن شود به مسجد نخورده که گمش کرد. درست نزدیکِ مانع بلندی که عراقی‌ها با تیرآهن و آجرپاره درست کرده بودند غیبش زد. (یعنی چی؟ همین الان اینجا بود.) اطراف را نگاه کرد. توی نور ماه همة سایه‌ها شبیه جاسم بودند. چند نفر خودی در حال گشت‌زدن نزدیک شدند. آرام نشست و دور که شدند راه افتاد. با احتیاط جلو می‌رفت و همراه تفنگش می‌چرخید تا غافلگیر نشود.

خیلی به عراقی‌ها نزدیک شده بود. خودش می‌دانست کارش احمقانه است، ولی نمی‌توانست بی‌خیالِ جاسم شود. گوش تیزکرد، اما از غروب باد گرمی می‌وزید و خش‌خش زباله‌های پراکنده و خاشاک نمی‌گذاشت صدای فرغون را بشنود. (آخه چه جوری از مانع رد شد؟) نیم‌ساعتی سرگردان بود. داشت ناامید می‌شد که سایة جاسم و فرغونش پیدا شد. سرعتش زیاد بود. دقت که کرد بار فرغون را ندید. نمی‌شد این کار جاسم را ندید بگیرد. باید می‌فهمید برای عراقی‌ها چه برده بود.

در پناه دیواری ایستاد و منتظر ماند. وقتی رسید، تفنگ را به‌طرفش گرفت و آهسته گفت: «دستات رو ببر بالا.»
جاسم بدجوری یکه خورد. فرغون را ول کرد و دوید. چند لحظه بیشتر طول نکشید تا به او برسد. شانه‌اش را که گرفت جیغ کوتاهی زد و دست‌هایش را بالا برد.
– کجا رفتی؟
جواب نداد.
– با توام. چی واسه عراقیا بردی؟
بازهم جواب نداد.
– خیلی خب، پس راه بیفت بریم واسه فرمانده توضیح بده.
بازهم سکوت.
دستش را به‌طرف جاسم برد تا به‌سمت شهر هدایتش کند، اما جاسم چنان خودش را عقب کشید که پایش به توده‌ای کلوخ گیرکرد و افتاد. می‌خواست کمکش کند که مثل برق پا شد و ساعد و آرنجش را حایل سینه‌اش کرد. مشکوک شد. خواست لباس‌هایش را بگردد که هردو دستش را سپر کرد و باز عقب‌عقب رفت.
دندان‌هایش را به‌هم فشرد و تشر زد: «چی قایم کردی تو لباست؟»
با صدای دورگه جواب داد: «هیچی حاج آقا.»
– خدا قِسمت کنه. من حاجی نیستم. جواب بده ببینم! بیشتر از این کفریم نکن. چی قایم کردی؟ واسه عراقیا چی بردی؟
– به خدا هیچی.
با تفنگش اشاره کرد که بیفت جلو: «باهم می‌ریم، به من نمی‌گی، واسه حاج آقا توضیح بده.»
چندتا گلولة توپ نزدیکشان به زمین خورد و خاک زیادی بلند کرد. جاسم که فرصت را غنیمت دید، به‌سمت شهر دوید. پشت یک دیوار بتنیِ ترک‌خورده نگهش داشت و کشیده‌ای خواباند توی صورتش: «مگه من علاف توام که نصفه‌شبی برام بازی در آوردی؟! این‌دفه دست‌ازپا خطا کنی، شلیک می‌کنم.»
جاسم روی زمین مچاله شد و شروع کرد به هق‌هق. صدایش جور عجیبی بود.
(امکان نداره!)
کنارش نشست و آهسته پرسید: «اسمت چیه؟»
هق‌هقش شدیدتر شد.
– اسمت جاسم نیست، مگه نه؟
سر تکان داد.
– حرف بزن! اسمت چیه؟
صدایی ضعیف جواب داد: «اَطهره»

نفس عمیقی کشید و سعی کرد آرام باشد: «خب اَطهره، بی‌کلک بگو ببینم واسه چی خودتو پسر جا زدی؟ خانواده‌ت چی شدن؟ با فرغون چی بردی اون‌ور خاکریز؟ چیزی رو پنهون نکن که بدجور عصبانی می‌شم. شنیدی؟»
اطهره همچنان با صدای خفه‌ای گریه می‌کرد.
– ببین خواهرم، باید بگی کی هستی و چی کار می‌کنی. نترس، کاریت ندارم. فقط راستش رو بگو. اگه‌م به من اطمینان نداری، بریم پیش حاج آقا. به نظرم این‌جوری بهتر باشه. پا شو!
اطهره سرش را بلند کرد و گفت: «نه، نه.»
– فارس که نیستی.
– نه، عربم.
– خیلی خب، پاشو بریم!
– نه، خواهش می‌کنم! نمی‌خوام کسی بفهمه.
– پس موبه‌مو تعریف کن. بعد تصمیم می‌گیرم کسی بفهمه یا نه.

توی تاریکی چشم‌های خیسش برق می‌زد. اشک‌هایش را با آستینِ لباس سربازی گشادش پاک کرد و نالید: «پدرومادرم و احمد، برادر کوچکم، سوم آبان زیرآوار موندن و از دست دادمشون. بابام از صبح رفته بود ماشین بیاره تا شهر رو ترک کنیم. دستور داده بودن تا لب کارون بریم و از اونجا بریم سمت کوت شیخِ آبادان. تازه با یه وانت برگشته بود و می‌خواست با کمک راننده وسایلی که جمع کرده بودیم رو بار بزنه. رفتم خونة همسایه‌مون ناخدا بشیرکه از خیجو خداحافظی کنم. اونام داشتن اسباباشون رو جمع می‌کردن. خیجو رفته بود زیرزمینِ اون سر حیاط. منم رفتم پیشش.

داشتم کمکش می‌کردم تا سبد لیف خرما رو که از سقف آویزون بود بیاره پایین. یک‌هو صدای زوزة هواپیما‌ها اومد. هردومون به‌طرف در دویدیم تا بقیه رو صدا کنیم بیان تو زیرزمین. اولین بمب چند خونه اون‌ورتر افتاد و هردومون پرت شدیم. دومی و سومی رو که زدن، همه چی رفت رو هوا و گردو‌خاک زیادی بلند شد. فکر می‌کردم مُردم. ولی فقط کمرم درد می‌کرد. خیلی طول کشید تا تونستم از جام بلند شم و دوروبرم رو ببینم. خیجو نزدیک راه‌پله رو زمین بود ویه تیکه آهن دراز به دراز رو سینه‌اش افتاده بود. هر کار کردم نتونستم آهن رو تکون بدم. خیجو ناله می‌کرد. التماس می‌کرد، ولی من فقط می‌تونستم گریه کنم. یه‌دَفه یاد خونواده م افتادم. از راه‌پله دویدم بالا. خونة ناخدا کاملاً ریخته بود. حتی جای هشتی و راهرو ورودی ام معلوم نبود. فقط یکی از سکو‌های دم در سالم مونده بود و زیرزمین که ته حیاط، زیر اتاق مخصوصِ مهمونای شب‌خوابِ ناخدا بود. از روی کپه‌های خاک‌وآجر دویدم به کوچه. سرتاسر محله‌مون زیر خاک‌ودود بود. خونه‌مون نبود و بابام… بابام…»

حرفش ناتمام ماند و دوباره زد زیر گریه.
– باشه، آروم باش. نمی‌خواد بگی چی شد.
اطهره دستش را بلند کرد و بعد از چند لحظه گریه کردن، درحالی‌که باز با سر آستین چشم‌هایش را پاک می‌کرد، گفت: «بابام…»
بغضش را قورت داد و سریع گفت: «بابام نصف شده بود.»
– گفتم که، نمی‌خواد تعریف کنی. پاشو بریم.

ولی اطهره قصد ساکت شدن نداشت: «تکه‌های وانت آبی همه جا پخش بود. راننده رو اصلاً ندیدم. می‌خواستم خودم رو بندازم رو بابام که دوباره هواپیما‌ها اومدن. بدو برگشتم تو زیرزمین و پناه گرفتم. هواپیما‌ها دور شدن و اون سر شهر رو زدن. زیر خیجو خون جمع شده بود، ولی هنوز نفس می‌کشید. هر چی زور زدم نتونستم آهن رو تکون بدم. رفتم بالا ببینم مادروبرادرم زنده‌ن که با دیدن بابام بازم حالم بد شد. رفتم روی خرابه‌های خونه‌مون آجرا رو جابه‌جا کردم و مادرم‌واحمد رو صدا زدم، ولی خبری نبود.

فقط صدای توپ‌وخمپاره یک دم قطع نمی‌شد. اطراف رو نگاه کردم. هیچ خونه‌ای سالم نبود. هیچ آدمی دیده نمی‌شد. به کنار زدن آجرا ادامه دادم تااینکه دستم رو با شیشه بریدم. داشتم می‌دویدم سمت زیرزمین تا پارچه‌ای چیزی پیدا کنم که افتادم رو یه میل‌گرد. یه‌کم پام رو برید، ولی عمیق نبود. برداشتمش و دویدم تا با کمک میل‌گرد آهنِ روی خیجو رو جابه‌جا کنم. به زور تونستم تکونش بدم. خواستم نفس بگیرم و دوباره تلاش کنم که فهمیدم خیجو مرده. وقتی برای عزاداری نداشتم. یه تیکه از پارچة پیرهنش رو پاره کردم و انگشتم رو بستم. دوباره دویدم بالا و سعی کردم با همون میل‌گرد آوار خونمون رو جابه‌جا کنم. هی مادرم‌واحمد رو صدا می‌زدم، ولی حتی خودم صدای خودم رو نمی‌شنیدم.

دم‌به‌دم یه جایی منفجر می‌شد و من هیچ نشونی از مادرم‌واحمد پیدا نکردم. دست‌وپام از چند جا بریده بود. بالاخره از خستگی‌وتشنگی دست از کار کشیدم. وسط کوچه آب راه افتاده بود. آب رو که دنبال کردم به یه لولة ترکیده رسیدم. داشتم نزدیکش می‌شدم که دیدم یه ماشین ارتشی از طرف بازار صفا داره نزدیک می‌شه. عراقی بود. دویدم و خودم رو به زیرزمین رسوندم. ماشین تو کوچه نگه داشت. بلندبلند حرف می‌زدن و به بابام می‌خندیدن. به‌زور خودم رو نگه داشتم که جیغ نزنم. یه صندوق تو زیرزمین بود. سریع وسایلش رو انداختم بیرون و رفتم توش. مدتی همون جا موندم. وقتی از شدت تشنگی بیرون اومدم، غروب شده بود. یه پتوی کهنه از تو صندوق در آورده بودم. بردمش که بندازم رو بابام. ولی اون عراقیای عوضی بابام رو برده بودن. می‌خواستم از غصه بمیرم. یه‌کم جایی که خون ریخته بود نشستم و گریه کردم. ولی اون‌قدر دهنم خشک شده بود و نفسم تنگی می‌کرد که فکر کردم دارم خفه می‌شم.

تلوتلوخوران رفتم و به اندازة همة عمرم از لولة شکسته آب خوردم. بعد برگشتم و در کج‌شدة زیرزمین رو به‌زحمت بستم. پتو رو انداختم روی خیجو. رفتم سراغ وسایل توی صندوق که بیرون ریخته بودم. چیز زیادی نبود. یک چادر پاره‌پوره بود که زیرم پهن کردم. یه جفت صندل از لیف خرما که مال خیجو بود. چندتا خلخال کهنه و زنگ‌زده و یه مشت خرما خشکِ خیلی کهنه که از شادی پیدا کردنش می‌خواستم جیغ بزنم. چندتا خرما خوردم و با اینکه هنوزم صدای توپ‌وخمپاره می‌یومد، ازخستگی خوابم برد. نصفه‌شب از سرما بیدار شدم. پتویی که روی خیجو انداخته بودم رو برداشتم و روی خودم کشیدم.

ولی دیگه خوابم نبرد. هزارتا فکر تو سرم بود. چرا از دیروز هیچ نیروی خودی سراغ ما نیومده بود؟ نکنه کلاً شهر رو خالی کرده باشن؟ لرز همة وجودم رو گرفت. اگه من تو خرمشهر تنها مونده باشم، چی؟ اگه فقط عراقیا باشن، چی کار کنم؟ اگه پیدام کردن، اسیرم می‌کنن؟ می‌کُشنم؟ اگه بکشنم که خیلی خوب می‌شه. می‌رم پیش مادرم. زوزة چندتا سگ اومد. به‌زحمت یه گالن نفت رو بردم و گذاشتم پشت در. اگه میومدن تو حیاط، حتماً بوی خیجو اونا رو می‌کشوند طرف زیرزمین. خدایا چه‌جوری دفنش کنم؟ چه‌جوری جنازة مادروبرادرم وخانوادة خیجو رو پیدا کنم؟ ممکنه قبل از عراقیا، نیرو‌های خودی بیان و نجاتم بدن؟ اگه عراقیا اومدن تو حیاط، بهتره خودمو بکشم. اون‌قدر فکر کردم تا آسمون طوسی شد. رفتم دوباره از لولة شکسته آب خوردم و دوباره روی آوار خونه‌مون مادرم‌واحمد رو صدا زدم. هرچند خودم می‌دونستم که بی‌فایده است. باید هنوز هوا کاملاً روشن نشده فکری به حال جنازة خیجو می‌کردم. حالا که مرده بود، شاید می‌شد به کمک میل‌گرد به پهلو برش‌گردونم تا آهن از روش بیفته. به‌طرفش که رفتم پام به سبد لیف خرما خورد. چپ شده بود و چند تکه غاپ ازش بیرون ریخته بود. خوشحالیم اندازه نداشت. اصلاً فراموش کرده بودم که چیزی برای خوردن ندارم.
– غاپ چیه؟
– پنیر نخله که از بین تنه‌ش می‌گیرن. یه‌تکه خوردم و بقیه‌ش رو گذاشتم تو صندوق. دوباره رفتم سراغ خیجو. ولی فقط تونستم پاهاشو برگردونم. آهنی که روش افتاده بود رو کشیدم. صدای پاره‌شدن گوشتش دراومد و یه‌کم خون سیاه بیرون زد. بغضم ترکید. خودم رو انداختم روش و زار زدم. به اندازة همة عمرم گریه کردم. صدای انفجار از همه طرف می‌یومد. هوا داشت گرم می‌شد و بوی بدی از خیجو بلند شده بود. ولی من هیچ کاری نمی‌تونستم بکنم. باید می‌رفتم یه کمک پیدا می‌کردم.

حتماً کسی تو شهر مونده بود. باید می‌رفتم مسجدجامع. دیده بودم زخمیا و بچه‌هایی که پدرمادراشون رو از دست داده بودن اونجا نگه می‌داشتن. پا شدم و پشت‌خم پشت‌خم از کنار دیوارای شکسته به‌طرف مسجد رفتم. همه جا آوار بود و دود. هیچ کس رو ندیدم. بیشترین صدای تیراندازی از سمت کارون بود. از دورگلدسته‌های مسجد رو دیدم. خیلی خوشحال شدم. معجزه بود که وسط اون همه خرابی سالم مونده بود. می‌خواستم برم دیواراش رو بغل کنم که دیدم دوروبرش پر از عراقیا و ماشیناشونه. باسرعت برگشتم پیش خیجو. گریه می‌کردم و می‌دویدم. حالا دیگه بوی تنش از دم در می‌یومد. نمی‌دونستم باید چی کارکنم. چادر پاره رو انداختم روش. می‌خواستم برای خاک کردنش کف زمین رو با میل‌گرد بکنم که باز صدای ماشین شنیدم. خودم رو لعنت کردم که رفتم بیرون. گفتم حتماً دیدنم. سریع با میل‌گرد و پتوم رفتم تو صندوق. چند دقیقه بعد صدای پاشون رو شنیدم. از درز صندوق دیدمشون. اول روی خیجو رو کنار زدن.

یکیشون یه حرف زشت زد. یکی دیگه دعواش کرد. بعد وسایل رو این‌ور اون‌ور انداختن و هی فحش می‌دادن. از اینکه چیز به درد بخوری پیدا نکردن عصبانی بودن. کمی بعد، یکیشون سراغ صندوق اومد و پتویی که روم کشیده بودم رو کنار زد. ولی فوری در صندوق رو بست. صداش رو شنیدم که به همراهاش می‌گفت: «خالیه.». صدا‌های درهم وبرهمی به گوشم رسید و باز صدای او که داد می‌زد: «صندوق به این سنگینی رو می‌خواین چی کار؟». صدای دور شدن قدماشون رو شنیدم.

ولی از ترس توی صندوق موندم. قیافه‌اش یک لحظه از جلو چشمم نمی‌رفت. لاغر و سبزه بود، با ابرو‌های سیخ‌سیخ و چشمای درشت. نمی‌دونستم قصدش از نجات دادنم چی بود. یک ساعتی توی صندوق موندم و بالاخره از شدت کوفتگی اومدم بیرون. خیجو رو برده بودن. دیگه تنهای تنها بودم. با احتیاط رفتم از لولة شکسته آب خوردم. در زیرزمین رو به‌زور بستم و گالن نفت رو گذاشتم پشتش. میل‌گرد رو که تنها وسیلة دفاعیم بود دستم گرفتم و پشت در نشستم. می‌ترسیدم بیاد سراغم.

حدسم درست بود. شب که شد اومد. ولی برام غذا آورده بود. همون پشت در، با صدای آروم و مهربون گفت که کاریم نداره و برام غذا آورده. گفت یه دختر همسن من تو بصره داره و امیدواره یکی ام به اون رحم کنه. حرفاش به دلم نشست. در رو بازکردم. چندتا خرما و زیتون با یه‌تکه نون داد دستم و گفت نمی‌تونه فراریم بده. ولی قول داد هر وقت امکان داشته باشه برام آب‌وغذا بیاره. گفت اگه فراریم بده، برای هر دومون خطرناکه.»
– یعنی این چند ماه تو همون زیرزمین بودی؟
– اوایل فقط تو زیرزمین بودم، ولی کم‌کم دلم قرص شد و گاهی شبا بیرون می‌رفتم. مخصوصاً وقتی چند روز خبری از گروهبان جاسم نمی‌شد، می‌رفتم تو خونه‌خرابه‌ها دنبال غذا می‌گشتم.

پس اسمش جاسمه. ها؟ از کجا فهمیدی گروهبانه؟
– همون روز اول همراهاش می‌گفتن سرگروهبان.
– برا همین اسم خودت رو جاسم گذاشتی؟
اطهره بغض کرد: «بله، گروهبان جاسم رو خیلی دوست دارم. تو این مدت طولانی تنها آدمی بود که می‌دیدم و گاهی چند کلمه باهاش حرف می‌زدم. اگه اون نبود، دق می‌کردم.»
– خب چرا وقتی شهر آزاد شد، از اینجا نرفتی؟
اطهره دماغش را بالا کشید و گفت: «کجا برم؟ کسی رو ندارم.»
– هیچ کس رو نداری؟ خاله‌ای، عمویی؟
– هیچکی! همه یا شهید شدن یا تو روزای مقاومت زخمی شدن و ازشون بی‌خبرم.
– خب حالا بگو امشب داشتی چی کار می‌کردی؟
– وقتی شما شهر رو پس گرفتین، کمک نخواستم، چون که گروهبان جاسم زخمی شده بود. داشتن با یه جیپ ارتشی فرار می‌کردن که گلولة خمپاره می‌خوره پشت ماشین. عقبیا کشته می‌شن و اون‌وراننده زخمی. می‌گفت حال راننده خراب بوده. اونم دیده بود نزدیک زیرزمینه، خودشو رسونده بود به من. پاهاش از چند جا ترکش خورده بود. هیچی برای ضدعفونی نداشتم. فقط با آب شستم و با یه تکه پارچه زخماش رو بستم. ده روز اینجا بود. نوبت من بود که محبتاش رو جبران کنم. هر روز می‌یومدم دوروبر مسجد و کمک می‌کردم خوراکی و لوازم پزشکی از ماشینا پیاده می‌کردم. اول به زخمیای خودمون می‌رسیدم. یه کمی ام شب برای گروهبان جاسم می‌بردم. هر روز زخماشو ضدعفونی کردم و بستم. امروز گفت: «حالم بهتر شده. شب که شد، سینه‌خیز می‌رم تا مرز.» گفتم: «این همه راه رو سینه‌خیز بری که زخمات باز می‌شه. با یه وسیله‌ای خودم می‌برمت.» گفت: «نمی‌تونی.» گفتم: «خیلی لاغر شدی، می‌تونم.» امشب هر چی گشتم گاری پیدا نکردم. با فرغون بردمش تا نزدیک مرز. اونجا خودشم کمک کرد پیاده‌ش کردم. بقیه راه رو سینه‌خیز رفت.»
– ببین خواهرم، باید بریم پیش حاج آقا. اگه دلت نمی‌خواد، از گروهبان جاسم چیزی نمی‌گیم. ولی موندنت اینجا صلاح نیست. می‌فرستنت به یکی از اردوگاها. اونجا حداقل تنها نیستی. مثل تو زیادن. اینجا امن نیست و اصلا معلوم نیست چی پیش بیاد.

– نه می‌خوام بمونم. حتی یه دستم برای کمک غنیمته.
به آسمان نگاه کرد و آه کشید: «خدا بخواد جنگ به همین زودی تموم می‌شه. می‌مونم تا وقتی خاک‌برداری کردن، مادرم‌واحمد رو پیدا کنم و دفنشون کنم. ضمناً نمی‌خوام کسی بدونه من دخترم. این‌جوری بهتره.»
– الان صبح می‌شه. پاشو برو یه‌کم استراحت کن. فکراتم بکن، اگه نظرت عوض شد، به من خبر بده. ترتیب رفتنت رو می‌دم. تا وقتی ام هستم، حواسم به خاک‌برداری خونه‌تون هست. اردوگاهم که باشی باخبرت می‌کنم. قول می‌دم.
– به کسی نمی‌گی من جاسم نیستم؟
– تا تو نخوای، نه.
– ممنونم. خدا ازت راضی باشه.
صبح که داشت می‌رفت مأموریت، اطهره را دید. جاسم بود با کار‌های همیشگی. تمام روز آن‌قدر درگیر پاک‌سازی شهر بود که به یادش نیفتاد. ولی شب که نوبت کشیکش شد، جز اطهره فکر دیگری نداشت. یا خود فکر کرد: «می‌شه بفرستمش اسفراین. بی‌بی خودش شیرزنه و از داشتن همچین دختری خوشحال می‌شه. برای کسی که کنار کارون زندگی کرده، کالیمورا بچه‌رودخونه‌س. ولی حتماً از دارودرخت و هوای روح‌نواز و دنج خوشش می‌یاد. خیلی زود به نسیم کاویان عادت می‌کنه و به‌جای خرما همراه بی‌بی سیب سرخ می‌چینه.»
از خوشی این افکار لبخند زد و تصمیم گرفت فرداشب راضی‌اش کند که خواهر او باشد.
□
هق‌هق‌کنان مشتش را باز کرد. جاسم دیگر کش مو لازم نداشت…
انتهای پیام/ 121

به گزارش مجاهدت از خبرنگار فرهنگ و هنر دفاع‌پرس، «به وقت ایران»؛ عنوان داستانی کوتاه به قلم لیلا غلامی ونوول است که در نهمین دوره جایزه ادبی داستان کوتاه «یوسف» از سوی هیئت داوران به عنوان داستان برگزیده انتخاب شده است.

در ادامه این داستان را می‌خوانید.

به وقت ایران
با وجود این نور کم نمی‌توانم رگ را پیدا کنم. یکی از مرد‌های جوان نور چراغ موبایلش را به‌سمت بیمار می‌گیرد. وسایل چندانی جلو دستم نیست جز یک پنس و یک سوزن‌نخ‌کن و یک قیچی کوچک که خدا را شکر تیز تیز است. خونریزی شدید است و باید جلوش را بگیرم.

بیمار تکانی می‌خورد و کلی اعصابم به‌هم می‌ریزد. سر یکی از جوان‌ها که دست بیمار را گرفته است فریاد می‌زنم. نفر روبه‌رویی‌ام عدنان است. رنگش عین گچ سفید شده است و کم مانده است که پس بیفتد.
چهرة بیمار برایم آشناست. مخصوصاً با آن خال سیاه بزرگ و نامتوازن وسط ابروی سمت چپش. شبیه آن خال وسط پیشانی سعدون است.

یاد شب عملیات می‌افتم. تیروترکش‌ها از هر گوشه‌ای ویلان به‌دنبال قربانی می‌گشتند. راهم را میان همهمه و استرس گم کرده بودم. جرئت تکان‌خوردن نداشتم. با روپوش سفیدی که بر تن داشتم در تاریکی و روشنایی‌های آسمان و آتش توپخانه‌ها کاملاً مشخص می‌شدم و به هر طرف که می‌رفتم هدف بودم. فرصتی پیدا کردم و روپوش را درآوردم.

داخل کوله‌پشتی‌ام چند باند و گاز تمیز و وسایل بخیه‌زدن و یک چاقوی جراحی داشتم و یک پنس که هر بار عصای دستم می‌شد. قدرت توپ و خمپاره‌های دو طرف آن‌قدر زیاد بود که گاهی فکر می‌کردم روز شده و خورشید وسط آسمان است. از جوان پرستار جلو دستم خبری نبود. چند ساعت قبل بالای سر یک زخمی رهایش کرده بودم و بعد از آن هرگز ندیدمش.

دست جوان می‌لرزد و نور جابه‌جا می‌شود. بیمار را خوب گرفته‌اند. رگ را در دست‌اندازی زیر استخوان پیدا می‌کنم. چشمم به دست‌های قوی و رگه‌دار عدنان می‌خورد. چقدر دنیا پر از تکرار است. انگار قرار است بعضی اتفاقات چندبار تکرار شوند تا راه مواجهة بهتر با آن‌ها را یاد بگیریم. تازه بعد از یادگیری است که به مرحلة بعدی زندگی راه می‌یابیم. حالا من‌وعدنان در کنار هم در حال تکراریم.

صدای تیر و ترکش و خمپاره از ذهنم دور نمی‌شود. از وقتی که آمده‌ام و پا در این راه گذاشته ام، خاطراتم مدام مرور می‌شوند. اصلاً فیلم شده‌اند داخل ناخودآگاهم. خاطرات، مدام و بی‌مقدمه، پخش می‌شوند جلو ذهنم.

جوان بیمار آهی از اعماق وجودش می‌کشد طوری که من هم دردش را در استخوانم حس می‌کنم. چاره‌ای نیست؛ اینجا نه از داروی بیهوشی خبری هست و نه از وسیل‌های برای بی‌حسی. دیر می‌جنبیدم از دست می‌رفت. رفقایش می‌گفتند جلو انتحاری را گرفته و قبل از ورود خاطی به جمعیت با او درگیر شده است. انتحاری را درون چاله‌ای هل می‌دهد و موج انفجار پرتش می‌کند. به گمانم همین که تا به حال زنده است خودش به معجزه می‌ماند. بیمار عرق کرده است و رنگش به زردی می‌زند. نبضش را می‌گیرم. به نظرم می‌تواند تحمل کند. با صدای بلند ضجه می‌زند؛ هر بار بلند و بلندتر.

عدنان هم حال‌وروز خوبی ندارد. دانه‌های عرق روی پیشانی‌اش نشسته‌اند. اولین روزی که عدنان را دیدم، شبش از وسط تیر و ترکش بیرون آمده بودم. اسلحه‌ای جز همان چاقوی جراحی که برای روز مبادا داخل کوله‌پشتی‌ام گذاشته بودم نداشتم. می‌دانستم در مقابل تیر و نارنجک و ترکش به کار نمی‌آید، ولی تنها سلاحی بود که به‌درستی می‌توانستم از آن استفاده کنم. یک پیرمرد زخمی را با خودم به کناری کشیده بودم. جان در بدن نداشت. رهایش می‌کردم در تاریکی هوا زیر دست‌وپا له می‌شد. با اینکه لاغر بود حملش سخت بود. به‌زحمت توانستم نشسته و سینه‌خیز از مهلکه دورش کنم. تا توانستم سینه‌خیز بردمش. خبری از روشنایی آسمان نبود. تا چشم کار می‌کرد سیاهی بود و یک آن روشنایی ناشی از انفجار و در فاصلة به اندازة یک پلک‌زدن نفیر ترکش‌ها که در یک قدمی‌ات به زمین می‌نشست.

چند روز بود نخوابیده بودم. گروهان‌ها با همة قدرتشان به‌وسط کارزار آمده بودند. شب عملیات معلوم شد که لو رفته‌ایم. به نظرم چندبار جملة «عقب‌نشینی کنید!» را شنیدم. ولی من نمی‌دانستم عقبِ راه کجاست و به کجا می‌روم.

خودم و پیرمرد را داخل چاله‌ای انداختم و چشمانم را بستم. چشم که باز کردم آسمان کاملاً روشن شده بود. داخل یک تونل بودیم. پیرمرد همراهم صورتش عین گچ سفید شده بود. رد خونِ رفته از بدنش کاملاً مشخص بود. سرم را از تونل بیرون کشیدم. اطرافم پر از جسد بود. حالم از بوی خون آفتاب‌دیده و داغ‌شده به‌هم می‌خورد. پیرمرد از هوش رفته بود و پانسمانش باز شده بود. محکم پانسمانش را بستم. آرام سرم را از تونل بیرون کشیدم. افسر عراقی با چند سربازش اجساد را از داخل تونل‌ها بیرون می‌کشید. سرمرا پایین آوردم. صدای چند تیر با خندة شیهه‌مانندی بلند شد. خوب می‌دانستم که صدای تیر خلاص است.

پیرمرد شروع کرد به عمیق نفس کشیدن. اگر افسر عراقی صدای خنده‌های شیهه‌مانندش را کم می‌کرد، حتماً صدایش را می‌شنید. چفیه را از گردنم باز کردم و زیر سر پیرمرد گذاشتم. نبضش را گرفتم، به‌کندی می‌زد. به دستگاه اکسیژن نیاز داشت. خم شدم تا مقداری نفس‌به‌نفس کمکش کنم تا شاید نفس‌های خرناسه‌مانندش توجه افسر عراقی را جلب نکند؛ اما بی‌فایده بود.

صدای همهمه‌ای در بیرون از چادر هلال‌احمر تمرکزم را به‌هم می‌ریزد. گرچه خیلی حرفه‌ای نیست، ولی سعی می‌کنم با همان وسایل بخیة ساده‌ای که دارم جلو خونریزی‌اش را بگیرم. حداقل تا زمانی که بشود بیمار را به بیمارستان فرستاد. دست‌های عدنان به لرزه درآمده بود؛ مثل وقتی که می‌خواست تیر خلاص را به پیرمرد بزند. فارسی را با لهجه، اما به‌خوبی حرف می‌زد.

دست بالای سر! یالا!
به‌سختی دست‌هایم را بالا بردم. بازوهایم از سینه‌خیز و حمل پیرمرد کوفته شده بودند.
– طبیبی؟
سرم را به نشانة تأیید تکان دادم.
– با من بیا.
به پیرمرد نگاهی کردم؛ نفس‌های آخر را می‌کشید.
– او می‌میرد. خون کثیر رفته است. یالا!
تفنگش را به‌سمت پیرمرد نشانه گرفت. بی‌توجه به عدنان شروع به گرفتن علائم حیاتی‌اش کردم. نبضش کندتر از قبل می‌زد.- دست بالا! او می‌میرد.
جمله را با عصبانیت گفت.
تمام غضب دنیا در من جمع شد و گفتم: «جنگ است، اما ما هم مسلمانیم، مثل شما. می‌فهمی؟ ما هم مسلمانیم.»
صدایم بالا رفته بود. هم از ترس هم از هیجان.
عدنان مرتب اطرافش را می‌پاید. ترس را در چهره‌اش به‌خوبی می‌دیدم. خبری از صدای خنده‌های افسر عراقی و سرباز‌هایش نبود. کمی آن طرف‌تر صدای شلیکی که با آه بلندی همراه شد مرا سر جایم میخکوب کرد؛ یک تیر خلاص دیگر.
به پانسمان روی شکم پیرمرد نگاه کردم. دیگر خونریزی نداشت. قطرة اشکی از گوشة یک چشمش بیرون زده بود و تبسمی بی‌جان بر لب‌های نازکش نشسته بود. پیشانی‌اش را بوسیدم. چشم‌هایش را بستم و چفیة سفیدش را روی صورتش انداختم.

با کمک عدنان از تونل بیرون آمدم. تعداد اجساد به شمارش نمی‌آمدند. هم ایرانی بودند و هم عراقی. انگار غضب از آسمان باریده بود. باد داغی صورتم را سوزاند. جلو افتادم و عدنان پشت سرم. کوله‌پشتی‌ام را خودش گرفت. آرام که راه می‌رفتم با میلة کلاشینکفش سقلمه‌ام می‌زد. یله‌ای می‌خوردم و وادار به تند راه‌رفتن می‌شدم. نمی‌دانم چه مدت راه رفتیم تا اینکه وارد نخلستانی شدیم.
– کجا می‌رویم؟

جوابم را نداد. ایستادم تا شاید بتوانم بر خستگی‌اش چیره شوم و جان سالم به‌در ببرم. به پشت سرم نگاه کردم. گلنگدن اسلحه‌اش را کشید. نفس عمیقی کشیدم و به راه‌رفتن ادامه دادم. داخل نخلستان به مخروبه‌ای رسیدیم که به نظر خمپاره‌ای باعثش شده بود. صدای نالة ضعیفی از داخلش به گوشم رسید.
– یکی آنجاست. صدای ناله می‌آید.
– می‌دانم. می‌دانم.
همان جا بود که سعدون را دیدم. مردی لاغراندام و بلند‌قامت با خالی درشت و سیاه وسط پیشانی. تکیه داده بود به دیوار کاهگلی مخروبه و به درخت نخل بی‌سری زل زده بود. رو به عدنان پرسیدم: «اینجا کجاست؟»
– چند کیلومتر جلوتر، بصره است.
من در خاک عراق بودم، بدون هیچ امیدی به آینده. نمی‌دانستم عاقبتم با این مرد قوی‌هیکل و سیه‌چرده به کجا می‌رسد.
– برادرم سعدون است. موقع فرار به او تیر زده‌اند. خودش یک تیر هم شلیک نکرده است. نجاتش بده!
ران سعدون در حال خونریزی بود. زیرپیراهنی سفیدی که دور رانش پیچیده بودند جلو خونریزی را نگرفته بود. زیر لب دعا می‌خواند. نام حسین (ع) را که زمزمه کرد اشکم درآمد. برای لحظه‌ای نمی‌دانستم کجای جهان ایستاده‌ام.
عدنان کوله‌پشتی‌ام را جلو پایم انداخت. برای برداشتنش تعلل نکردم. کوله را برداشتم و به‌طرف سعدون رفتم. اجازه نمی‌داد به زخمش دست بزنم. به عدنان نگاه کردم. او با عربی جمله‌ای به برادرش گفت و سعدون دیگر دستم را پس نزد. زخمش داشت عفونی می‌شد. گلوله نزدیک استخوان بود و تا ته ماهیچه را سوزانده بود. باید گلوله را بیرون می‌کشیدم.

هُرم گرمای داخل چادر نفس‌کشیدن را برایم سخت می‌کند. یک آن بیمار جوانم تکان خفیفی می‌خورد. شانس می‌آورم که رگ از زیر پنس خارج نمی‌شود. نگاهی به چهرة وحشت‌زدة عدنان می‌اندازم. نگاهم می‌کند. لبخند می‌زنم. بیرون چادر صدای آژیر ماشین نیرو‌های امنیتی کل فضا را پر کرده است. بیمارم برای لحظه‌ای بی‌هوش می‌شود و دوباره با آه بلندی به هوش می‌آید.

صدای خفیف انفجاری در دوردست کل منطقه را می‌لرزاند. سه مرد جوانی که به کمک عدنان بیمار را گرفته‌اند وحشت‌زده همدیگر را نگاه می‌کنند.

اگر رهایش کنید، می‌میرد.
جمله را خطاب به جوان‌ها می‌گویم. دو جوان که سرودست‌های بیمار را گرفته‌اند چادر را ترک می‌کنند. عدنان گریه‌اش می‌گیرد و اشک از لای چروک زیر چشم‌هایش جاری می‌شود. زیر لب حسین (ع) حسین (ع) می‌گوید. درد خفیفی را در پاهایم احساس می‌کنم.

خسته از پیاده‌روی سه روزه هستم. از روزی که از مرز شلمچه به‌طرف کربلا به راه افتاده‌ام، فقط شب‌ها را استراحت کرده‌ام. بودن بین این همه جمعیتی که به عشق امام حسین (ع) این راه را پیاده می‌آیند، خستگی را بی‌معنا می‌کند. بین راه، جوان‌های خوش‌صدا نوحه می‌خواندند و بقیه سینه می‌زدیم. به‌زحمت روی پاهایم بند شده‌ام. داخل ذهنم به‌دنبال جمله‌ای هستم تا عدنان و جوان باقی‌مانده را سر پا نگه دارم. رو به عدنان می‌گویم: «خادم‌الحسین را خدا بی‌جواب نمی‌گذارد. برایش دعا کن.»

لبخند تلخی روی صورت تکیدة آفتاب‌سوختة عدنان می‌نشیند و پلک‌هایش را به‌حالت دعا رو به آسمان بلند می‌کند. ایرانی‌الاصل است. این را خودش وقتی که در حال بیرون آوردن تیر از ران سعدون بودم به من گفت. به زورِ بعثی‌ها به جنگ آمده بودند. می‌گفت: «نتوانستیم به‌طرف ایرانی‌ها شلیک کنیم. به‌خاطر همین فرار کردیم.».
اما سعدون زخمی می‌شود و او برمی‌گردد تا وسایل پانسمان برایش بیاورد. بخاطر همین در آخرین کانال پنهان می‌شود و ….

جوان باقی‌مانده پسر ۱۷-۱۸سالة لاغراندامی است که برعکس قیافة نحیفش انگشتانی قوی دارد. سیه‌چرده است، اما مو‌های بوری دارد. رو به من لبخند می‌زند و دست‌های بیمار را با قدرت می‌گیرد. به دست‌های پیر و چروکیدة عدنان نگاه می‌کنم. پیری، صورت ناخوشش را به دست‌های عدنان نشان داده است. هنوز زیر لب حسین (ع) حسین (ع) می‌گوید و اشک می‌ریزد. عرق از سر و روی جوان موبور سرازیر شده است. مشغول بخیه‌زدن می‌شوم. یک مأمور با لباس امنیتی به‌تندی وارد چادر می‌شود. عدنان به عربی و با چهره‌ای خشم‌آلود مأمور امنیتی را از چادر بیرون می‌کند. بیمار بی‌هوش شده است. عدنان با چشم‌های نگرانش به من خیره می‌شود.

نگران نباش، امیدت به خدا باشد.
جمله را رو به عدنان می‌گویم. به بیمارم نگاه می‌کنم. اصلاً چرا گفتند پسر عدنان است؟!
نگاه وحشت‌زده و دردمندش به نگاه سعدون شبیه است؛ با همان خال سیاه‌ونامتوازن روی پیشانی‌اش که با هر حرکتی تکان می‌خورد.
سعدون…، سعدون! کاش زنده بود! عدنان می‌گفت که آرزوی این روز‌ها را داشت.
خیلی زود دست به‌کار شدم تا گلولة داخل ران را بیرون بکشم. از عدنان خواستم تا دست‌وپایش را بگیرد، ولی عدنان از من می‌ترسید. دست‌هایم را به نشانة بی‌سلاحی نشانش دادم و گفتم: «من طبیبم. قسم خوردم نجات بدهم، نه اینکه بکشم.»
عدنان، درحالی که اسلحه را به‌طرفم نشانه رفته بود، یک قدم جلو آمد و دوباره برگشت. از سعدون فاصله گرفتم. بی‌مقصد راهم را گرفتم که بروم. چند قدم نرفته بودم که تیری کنار پایم شلیک شد. سر جایم ایستادم و آرزو کردم که سر عقل آمده باشد.
روشن کردن آتش برای ضدعفونی زیاد طول نکشید. دست‌های سعدون را به‌همان نخل بی‌سر روبه‌رویش بستیم. عدنان با یک دست روی شکمش و با دست دیگر پای سالمش را گرفت. مجبور شدم با فشارِ پای خودم پای زخمی‌اش را کنترل کنم.
بیرون آوردن گلوله و بخیه‌کردن دو ساعتی طول کشید. زخم را پانسمان کردم و همان جا بی‌حال افتادم.
چشم که باز کردم هوا کاملاً تاریک شده بود و از صدای تیر و ترکش و خمپاره خبری نبود. نور شعله‌های آتش در یک‌متری‌ام چشم‌هایم را آزرد. بلند شدم. سعدون کنارم بی‌هوش افتاده بود. عدنان داشت کنار آتش چیزی را کباب می‌کرد. به‌طرفش رفتم. تا متوجة بیدارشدنم شد، لوله تفنگش را به‌طرفم گرفت. دست‌هایم را بالا بردم و خیلی آرام در چند‌قدمی‌اش نشستم.
– خرگوش.
– خیلی گرسنه‌ام.
– ایرانی‌های شکمو.
هر دو زدیم زیر خنده. همان شب آغاز دوستیمان شد. دو روز بعد، به کمک عدنان از عراق خارج شدم و به ایران بازگشتم؛ و دیشب بعد از سال‌ها، نه به‌طریق نامه که رودررو عدنان را دیدم. موکبش چهارمین موکب راه است. اگر سعدون هم به‌خاطر تهمت خیانت بعثی‌ها شهید نمی‌شد، حتماً او هم حالا اینجا بود. عدنان را با پسر بی‌هوشش داخل چادر هلال‌احمر رها می‌کنم بلکه بتوانم نفسی تازه کنم.
خورشید در حال غروب است و نیرو‌های امنیتی همه جا هستند. صدای آژیر یک آمبولانس کل دشت را فرا می‌گیرد. باد ملایمی وزیدن گرفته است. زائر‌ها با آرامشِ تمام در حال رفت‌وآمد هستند. بعضی‌ها برای شب اتراق می‌کنند و بعضی‌های دیگر هم به راهشان ادامه می‌دهند. غروب دشت منظرة بسیار زیبایی دارد. خیره می‌شوم به خورشیدی که چندبرابر بزرگ‌تر از همیشه است. طولی نمی‌کشد که عدنان به‌طرفم می‌آید و کنارم می‌نشیند. می‌پرسم: «منتقل شد به بیمارستان؟»
سرش را به نشانة تأیید می‌جنباند. دست پیر، اما قوی عدنان روی شانه‌ام جا خوش می‌کند. مرا به آغوش می‌کشد و پیشانی‌ام را می‌بوسد.
آرام و در کنار هم خیره می‌شویم به غروب نارنجی خورشید. می‌پرسم: «پسر خودت است؟»
– سی سال همه همین فکر را کردند.
نگاهش می‌کنم. داخل چشمش قطرة اشکی است که خیال جاری شدن ندارد. نفس عمیقی می‌کشم و می‌گویم: «شبیه پدرش است.»
قطرة اشک لیز می‌خورد روی گونه‌اش. بلند می‌شود و به‌طرف آشپزخانه سیارش می‌رود. با خط درشت رویش نوشته است: «موکب خادم‌الحسین.»
بادْ بدن پیر و تکیده‌اش را زیر دشداشة سفیدش نمایان می‌کند. یک آن شروع می‌کند به دویدن به‌طرف مردی که ظاهراً چیزی را زیر شکمش مخفی کرده است. مرد به‌طرف جمعیت پشت آشپزخانه می‌دود. عدنان خودش را روی مرد می‌اندازد و با او گلاویز می‌شود. قبل از اینکه نیرو‌های امنیتی به آن‌ها نزدیک شوند، انفجاری خیره کننده دشت را روشن می‌کند.

•  

انتهای پیام/ 121

به گزارش مجاهدت از خبرنگار فرهنگ و هنر دفاع‌پرس، «ضیافتی برای ماهی‌ها»؛ عنوان داستانی کوتاه به قلم اسماعیل محمدپور است که در نهمین دوره جایزه ادبی داستان کوتاه «یوسف» از سوی هیئت داوران به‌ عنوان داستان برگزیده انتخاب شده است.

در ادامه این داستان را می‌خوانید؛

چون وفات کرد، بر پیشانی او دیدند نوشته به خطی سبز:
«هذا حبیب الله، مات فی حب الله، هذا قتیل الله به سیف الله».
چون جنازه‌اش برداشتند، آفتاب عظیم گرم بود. مرغان
هوا بیامدند و پر در پر گذاشتند؛ و جنازۀ او در سایه
داشتند، از خانۀ او تا لب گور و در راه می‌بردند.
مؤذنی بانگ می‌گفت. چون به کلمۀ شهادت رسید
انگشت از وطا برآورد. فریاد از مردمان برآمد که زنده است.
تذکره‌الاولیا، ذکر ذوالنون مصری

ننه‌باطی می‌گفت: «یونس جانکم، مواظب شکم نهنگ‌ها باش! اسیرت نکنن!». راست می‌گفت این ننه‌باطی. دنیا را می‌گفت. همیشه حرفش این بود که به دنیا دل نبندیم. خودش هم همین‌طور بود. دنیا برایش همان سجاده رنگ‌ورورفته‌اش بود و یک قرآن چند نسل چرخیده و به او رسیده که جلدش را هم به زحمت با سریش چسبانده بود. می‌گفت: «مردم‌دار باش! اگر از خلق‌الله دوری کنی، خدا قهرش می‌گیرد.» ننه‌باطی راست می‌گفت. من توی عالم بچگی نمی‌فهمیدم چه می‌گوید. می‌گفتم: «نهنگ کجا بود آخر؟ مگر ما توی جزیره ماکائو زندگی می‌کنیم؟!»، اما روزی که ساکم را بستم و تصمیم گرفتم که بروم، دیگر خوب می‌فهمیدم. می‌فهمیدم ننه‌باطی می‌خواست چه چیز‌هایی را به من بفهماند.

حالا در این عمق ۱۵ متری، مانده‌ام که من اسیر دنیا شدم یا دنیا اسیر من؟ من اسیر ماهی‌ها شدم یا ماهی‌ها اسیر من؟ دلم برای ننه‌باطی تنگ شده است. این اسم «ننه‌باطی» را از زبان من گرفتند و صدایش کردند. اسمش «ننه‌فاطی» بود؛ بچه که بودم زبانم نمی‌چرخید بگویم ننه‌فاطی، صدایش می‌زدم ننه‌باطی. بقیه هم خوششان آمد و همین‌طوری جا افتاد. ننه‌باطی ته رفاقت بود. هیچ کس از او دل‌چرکین نبود.

دلش رودخانه جاری بود؛ مثل همین اروند. مثل همین عمق ۱۵ متری که من‌وماهی‌ها را اسیر هم کرده است؟ راستی تا حالا ماهی گوشت تنتان را گاز گرفته است؟ آن احساس مورمور‌شدن و کنده‌شدن را بهتان دست داده است؟ من بار‌ها این حس را تجربه کرده‌ام. گاهی گلۀ ماهی‌ها به ضیافت من می‌آیند و هرکدامشان به جایی از تنم بوسه می‌زنند و شکمشان را از من پر می‌کنند. من در شکم هزاران ماهی بوده‌ام. آیا تاکنون کسی در شکم هزاران ماهی زندگی کرده است؟ الان ۳۱ سال از آن اولین شبی که ماهی‌ها به ضیافت من آمده بودند می‌گذرد؛ از آن اولین شب سرد زمستانی دی‌ماه سال ۱۳۶۵ ش.

من و محسن الماسی کنار هم تا گردن توی آب بودیم. بچه‌های دیگر هم در دسته‌های چندتایی با فاصله از هم ایستاده بودند. از کسی صدایی بلند نمی‌شد. سکوت و تاریکی تمام اروند را پوشانده بود. منتظر بودیم دستور شروع عملیات صادر شود. سه‌ربع ساعت می‌شد که بی‌حرکت ایستاده بودیم. چندماه آموزش دیده بودیم برای چنین شبی. آن همه آموزش در شرایط گرمای ۵۰ درجه و سرمای ۳- برای این بود که دسته‌ها و گروه‌ها خوب آب‌دیده شوند طوری‌که حتی نفس‌هاشان را هم کنترل کنند.

ما ماهی نبودیم، اما از ماهی‌ها هم در آب رهاتر بودیم. طوری آموزش دیده بودیم که با نفس‌هامان همدیگر را در بدترین شرایط می‌شناختیم؛ حتی سایۀ همدیگر را. یادم می‌آید بعضی وقت‌ها در حین آموزش از شدت خستگی ضعف می‌کردیم و توی آب به کمک هم می‌خوابیدیم و استراحت می‌کردیم. اما حالا خواب به چشم کسی نمی‌آمد. سرمای هوا و سرمای آب، اووووه دیگر نگوونپرس. شده بود که گاه از شدت سرما دقایقی دست‌های خودمان را حس نمی‌کردیم. به‌زحمت فکمان را تکان می‌دادیم. چاره‌ای نبود؛ باید خودمان را با همۀ تجهیزات به ابوالخصیب می‌رساندیم.

ساعت از ۸ گذشته بود. به نظر نمی‌رسید که به این زودی فرمان شروع عملیات صادر شود. من توی دلم آیه‌الکرسی می‌خواندم. لبم نمی‌جنبید. سرما لب‌هایمان را به‌هم گره زده بود. تازه اگر سرما هم نبود، باید سکوت می‌کردیم. فقط می‌توانستیم توی دلمان با خودمان حرف بزنیم. من هم توی دلم با ننه‌باطی حرف می‌زدم.

«.. ننه‌باطی، ننه‌باطی، ماهی‌ها دوروبر یونست را گرفته‌اند. دارند برای ضیافت آماده می‌شوند. ننه‌باطی، دلم می‌خواست کنارت باشم؛ مثل قدیم‌ها سرم را روی پا‌های استخوانی‌ات بگذارم و چشم‌هایم را ببندم؛ تو برایم چهارقل بخوانی و من آرام‌آرام پلک‌هایم سنگین شود و روی پاهایت آرام بگیرم. ننه‌باطی، اینجا بهشت زمین است. سرد است، ولی بهشت است. بچه‌ها چنان آرامشی به رود داده‌اند که آب از آب تکان نمی‌خورد. ننه‌باطی، ننه‌باطی، من سردم است؛ مرا در آغوش بگیر و برایم وإن‌یکاد بخوان. ماهی‌ها دارند برای ضیافت آماده می‌شوند…»

همین‌طور داشتم با ننه‌باطی حرف می‌زدم که ناگهان بالای سرمان روشن شد. آسمان مثل روز روشن شد. از تعجب خشکمان زد. هاج و واج به اطرافمان نگاه می‌کردیم. اروند دیگر تاریک نبود. حنابندان ماهی‌ها بود. دقایقی بعد، باران گلوله بود که از زمین‌وآسمان به‌سمت ما می‌بارید. دشمن منتظرمان بود. بچه‌ها دستپاچه شده بودند. صدای همهمه‌شان از همه طرف به گوش می‌رسید. هر کس سعی می‌کرد خودش را به نقطه امنی برساند، ولی نقطه امنی نبود. غواص‌ها در آب پراکنده شده بودند.

بعضی‌ها مدام زیر آب می‌رفتند و بالا می‌آمدند. بعضی‌ها هم زیر آب می‌رفتند و دیگر بالا نمی‌آمدند؛ دیگر هیچ وقت بالا نیامدند. بی‌هدف به‌سوی دشمن شلیک می‌کردیم. خون روی آب شتک می‌زد. آن‌هایی که سالم بودند سعی می‌کردند زخمی‌ها را با خود به‌عقب برگردانند، ولی نمی‌شد. مگر یک نفر، در آن سوز سرما و آن وضعیت اروند، چقدر می‌توانست دیگری را به‌عقب ببرد. کف خون روی لباس‌های گشادمان به تقدیری نزدیک بشارتمان می‌داد. محسن الماسی به‌جای اینکه به‌عقب برگردد به‌جلو می‌رفت.

صدایش کردم: «محسن، محسن، دیوونه شدی؟ کجا می‌ری؟». محسن نمی‌خواست صدایم را بشنود. محسن صدای ماهی‌ها را شنیده بود که به ضیافت خون دعوتش می‌کردند. به یک دقیقه نکشید که دیدم محسن تعادلش را در آب از دست داد و رفت زیر آب. خودم را به او رساندم. مثل یک ماهی از دهانش حباب خون خارج می‌شد. با دست چپم گرفتمش و به خودم چسباندم. کشان‌کشان چند متر بردمش. نمی‌خواست بیاید. خودش را با من نمی‌کشاند. روحش اجازه نمی‌داد که جسمش با من بیاید. محسن از دست‌هایم رها شد. رفت زیر آب، من هم به‌دنبالش. دیدم سبک‌تر از قبل دارد به‌عمق می‌رود. ماهی‌ها برایش کل می‌کشیدند. غصه‌ام گرفته بود. کمی آن طرف‌تر، جنازۀ دیگری داشت پایین می‌رفت.

بهروز طهماسبی بود. بهروز همان سال مکانیک دانشگاه صنعتی اصفهان قبول شده بود. ترم اول را نیمه‌کاره رها کرد و با چند نفر از بچه‌های دانشکده آمد و وسط دورۀ آموزش به ما ملحق شد. بهروز بچه شمال بود. ییلاقی ییلاقی؛ اهل رحیم‌آباد رودسر. آمده بود جنوب. حالا داشت با همۀ آرزوهایش زیر آب می‌رفت. محسن و بهروز را رها کردم. رفتم بالا نفس بگیرم.

سرم که از آب بیرون آمد، احساس کردم چیزی با سرعت یک گلوله از پشت با گردنم برخورد کرد. حتی نتوانستم سرم را برگردانم. چشمم به آسمان بود و آب داشت مرا به‌سمت خودش می‌کشید. جوری شده بودم که می‌توانستم آن طرف ابر‌ها و آن طرف آب‌ها را ببینم. نخل‌های اطراف اروند برایم دست تکان می‌دادند. من آرام‌آرام، آرام می‌شدم. رفتم و رسیدم به کف اروند. ماهی‌ها و خرچنگ‌ها دوروبرم را گرفته بودند. بوی خون اروند را آشفته کرده بود. بوی خون، نهنگ‌ها را دیوانه کرده بود. من یونس روی خاک نبودم. من یونس ماهی‌ها و نهنگ‌ها بودم.

حالا از آن شب، شب‌ها گذشته است و من هنوز با ماهی‌ها نفس می‌کشم. گاهی گوفۀ صیادان به استخوان‌هایم گیر می‌کند و مرا از سمتی به‌سمت دیگر و از ضیافتی به ضیافت دیگر می‌کشاند. ماهی‌های کوچک در حفرۀ دهانم بازی می‌کنند؛ صدای جاشو‌ها و نهمه‌هاشان حالم را خوب می‌کند. این یعنی مردم، هنوز حالشان خوب است. صیادان هنوز ماهی می‌گیرند، زن‌ها هنوز سپرتاس‌ها را برای شوهرانشان از غذا پر می‌کنند، بچه‌های نخلستان هنوز ترق‌تروق بازی می‌کنند و….

ننه‌باطی، برایم ذکر یونسیه بخوان! من از میان ابر‌ها و آب‌ها با تو حرف می‌زنم.

انتهای پیام/ 121

به گزارش مجاهدت از گروه فرهنگ و هنر دفاع‌پرس، مراسم اهدای جوایز ۲۶ برگزیده سی و نهمین جایزه کتاب سال جمهوری اسلامی و چهار برگزیده بیست و نهمین جایزه جهانی کتاب جمهوری اسلامی با حضور آیت‌الله «سید ابراهیم رئیسی» برگزار شد.

جایزه کتاب سال جمهوری اسلامی از مهم‌ترین جوایز فرهنگی کشور است که همه ساله برگزار شده و از آثار برتر نویسندگان، مترجمان و ناشران در حوزه‌های فلسفه و روانشناسی، دین، فقه و اصول، علوم خالص، علوم کاربردی، ادبیات، شعر کلاسیک و متون قدیم، تاریخ و جغرافیا، مستندنگاری و کودک و نوجوان تجلیل می‌شود.

برگزیدگان سی‌ونهمین دوره جایزه کتاب سال جمهوری اسلامی ایران به شرح ذیل است:

«فلسفه و روان‌شناسی»
فلسفه غرب
دو کتاب زیر به‌صورت مشترک در بخش ترجمه انتخاب شدند:
– پرسش وجود: برگردان و شرح درآمدِ «وجود و زمان» مارتین هایدگر، ترجمه و تحقیق سیدمحمدرضا حسینی‌بهشتی و زینب انصاری‌نجف‌آبادی، تهران: علمی، ‬‏۱۳۹۹، ۴۵۸ ص. ‬

– جستاری در خصوص فاهمۀ بشری، تألیف جان لاک، ترجمۀ کاوه لاجوردی، تهران: مرکز‏‫، ‏‫۱۳۹۹، ‏‫بیست‌وهشت، ۶۸۴ ص.

«دین»
حدیث
– ادب ف‍ِن‍ای م‍ق‍رب‍ان‌: ش‍رح زی‍ارت ج‍ام‍عۀ ک‍ب‍ی‍ره، تألیف عبدالله ج‍وادی آم‍ل‍ی، ت‍ح‍ق‍ی‍ق و ت‍ن‍ظی‍م: م‍ح‍م‍د ص‍ف‍ای‍ی، مجید حیدری‌فر، احسان ابراهیمی، قنبرعلی صمدی، سعید بندعلی، ‏‫ق‍م‬‏‫: اس‍راء‬‏‫، ۱۳۸۱ ـ ۱۳۹۹، ۱۱ ج.

فقه و اصول
تألیف
– موسوعه الفقه الاسلامی المقارن، تألیف گروه مؤلفان، زیرنظر سیدمحمود هاشمی شاهرودی، ‫قم‬‏‫: مؤسسۀ دائره معارف الفقه الاسلامی طبقاً لمذهب اهل البیت‏‫ (علیهم‌السلام) ‬‏‫، ۱۳۸۹‎ـ ۱۳۹۹، ۱۴ ج.

تصحیح
– موسوعه ابن‌فهد الحلی، تحقیق و تألیف گروه محققان، زیرنظر مجمع الامام الحسین العلمی لتحقیق تراث اهل البیت (علیهم‌السلام)، قم: عطار‏‫، ۱۳۹۹، ۱۷ ج. ‬

«علوم خالص»
کلیات و تاریخ علم
در بخش تصحیح دو کتاب زیر به‌صورت مشترک انتخاب شدند:
– منتهی الإدراک فی تقاسیم الأفلاک: نخستین رسالۀ جامع در هیئت بطلمیوسی، تألیف ابومحمد عبدالجبار خَرَقی، تصحیح، ترجمه و پژوهش حنیف قلندری، زیرنظر حسین معصومی‌همدانی، تهران: مؤسسۀ پژوهشی میراث مکتوب، ۱۳۹۹، ۶۹۶ ص.

– طبائع الحَیَوان، تألیف شرف‌الزمان طاهر المروزی، تصحیح یوسف الهادی، تهران: مؤسسۀ پژوهشی میراث مکتوب، ۱۳۹۹، ۲ ج.

«علوم کاربردی»
علوم پزشکی
دو کتاب زیر به‌صورت مشترک انتخاب شدند:
– مبانی اِرگونومی و مهندسی عوامل انسانی، تألیف گروه مؤلفان، ویراستاران علمی: علی‌رضا چوبینه و هادی دانشمندی، شیراز: دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی شیراز، ‏‫۱۳۹۹، ‏‫۸۸۶ ص.

– از سلول تا سرطان، تألیف ارسلان جلیلی و عباس حاجی‌فتحعلی، تهران: دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی شهید بهشتی‏‫، ۱۳۹۹، ‏‫۹۴۰ ص‬.

«ادبیات»
شعر کلاسیک
دو کتاب زیر به‌صورت مشترک انتخاب شدند:
– عید در تبعید: مجموعه شعر، سرودۀ علیرضا رجبعلی‌زاده‌کاشانی، تهران: سورۀ مهر‏‫، ‏‫۱۳۹۹، ‏‫۹۲ ص.
– آنیماه، سرودۀ عالیه مهرابی، تهران: سورۀ مهر، ‏‫۱۳۹۹، ۸۰ ص.
‬
پژوهش ادبی
دو کتاب زیر به‌صورت مشترک انتخاب شدند:
– آذربایجان و شاهنامه: تحقیقی درباره جایگاه آذربایجان، ترکان و زبان ترکی در شاهنامه و پایگاه هزارساله شاهنامه در آذربایجان، تألیف سجاد آیدنلو، تهران: انتشارات دکتر محمود افشار؛ با همکاری سخن، ‏‫۱۳۹۹، ‏‫۷۷۸ ص. ‬

– تلفظ در شعر کهن فارسی: بهره‌گیری از شعر در شناخت تلفظ‌های دیرین، تألیف وحید عیدگاه‌طرقبه‌ای، تهران: انتشارات دکتر محمود افشار‏‫؛ با همکاری سخن، ۱۳۹۹، ‏‫۸۵۴ ص.
‬
متون قدیم
– احسن القصص: قصۀ حضرت یوسف (ع)، از مترجمی ناشناخته از اواخر سدۀ پنجم یا اوایل سدۀ ششم، تصحیح علی نویدی‌ملاطی، تهران: انتشارات دکتر محمود افشار؛ با همکاری سخن‏‫، ۱۳۹۹، ‏‫یک‌صدوسی‌ودو، ۷۳۰ ص.

«تاریخ و جغرافیا»
مستندنگاری
دو کتاب زیر به‌صورت مشترک انتخاب شدند:
– داغ دلربا: روایتی از تشییع پیکر سپهبد شهید قاسم سلیمانی در ایران، تألیف میثم امیری، ویرایش محمدمهدی عقابی، تهران: خط مقدم، ‏‫۱۳۹۹، ۱۹۶ ص. ‬

– رضا‌نام تا رضا‌خان: زندگی‌نامۀ رضاشاه پهلوی از ۱۲۵۶ تا ۱۲۹۹، تألیف هدایت‌الله بهبودی، تهران: ‏‫مؤسسۀ مطالعات و پژوهش‌های سیاسی‏‫، ۱۳۹۹، ‏‫۳۷۴ ص. ‏‫

«کودک و نوجوان»
علوم و فنون
– زیست ایران، تألیف اردوان زرندیان، ویراستاران علمی: فریبا همتیان، سیدرضا کروبی و حمیدرضا میرزاده، تهران: شرکت انتشارات فنی ایران، کتاب‌های نردبان، ۱۳۹۹، ۳ ج.

منتخب بخش سپاس:
هیئت علمی سی‌ونهمین جایزه کتاب سال جمهوری اسلامی ایران، جایزه ویژه خویش را به‌پاس تلاش خستگی‌ناپذیر در شناسایی، تصحیح و تحقیق و استوارسازی میراث علمی گرانقدر مرحوم آیت‌الله العظمی حاج سیدمحمد محقق داماد (قدس‌سره) به حضرت آیت‌الله رضا استادی (رئیس شورای سیاست‌گذاری و مشرف بر آثار «همایش آموزگار فقاهت»)، اهدا می‌کند:

ـ موسوعه التقریرات لأبحاث آیه الله المحقق الداماد، تألیف گروه محققان، زیر نظر رضا استادی، قم: مؤسسۀ کتاب‌شناسی شیعه، ۱۳۹۸، ۲۰ ج + ۱ ج مدخل.
منتخب شخصیت علمی:
هیئت علمی سی‌ونهمین جایزه کتاب سال جمهوری اسلامی ایران جایزه ویژه خویش را به‌پاس تألیف، تصحیح و ترجمه آثار ارزشمند و کاربردی در حوزه فلسفه، ادبیات، تاریخ علم، ریاضیات و علوم انسانی، سعی بلیغ و کوشش بسیار در توسعه، ارتقا و پیشرفت فلسفه و تاریخ علم در کشور، ایجاد گفتگو میان سنت علمی مسلمانان و علم در دوره معاصر، حضور فعال در عرصه‌های بین‌المللی برای معرفی تاریخ علم ایران و اسلام، راه‌اندازی پژوهشکده تاریخ علم دانشگاه تهران به‌همراه تنی چند از استادان دیگر و تربیت شاگردان برجسته و توانمند در حوزه تاریخ و فلسفه علم به دکتر حسین معصومی همدانی اهدا می‌کند.

همچنین آثار شایسته تقدیر سی‌ونهمین جایزه کتاب سال جمهوری اسلامی ایران نیز به شرح زیر اعلام شدند:

«کلیات»
دانشنامه‌ها و فرهنگ‌ها
– دانشنامۀ کتابداری و اطلاع‌رسانی، ویراست دوم، تألیف پوری سلطانی و شیفته سلطانی، تهران: فرهنگ معاصر، ‏‫۱۳۹۹، ‏‫۶۸۰ ص.

دانشنامه‌نگاری
– دانشنامه و دانشنامه‌نگاری: تاریخچه، روش‌ها و نمونه‌ها، طراحی و تدوین محمدمنصور هاشمی و حسین خندق‌آبادی، زیرنظر غلامعلی حدادعادل، تهران: بنیاد دایره‌المعارف اسلامی؛ کتاب مرجع‏‫، ۱۳۹۹، ‏‫۸۸۰ ص. ‬

روزنامه‌نگاری و تاریخ مطبوعات
– تاریخ تحولات اجتماعی و روزنامه‌نگاری سیاسی در بروجرد ۱۳۳۲ـ۱۲۸۵، تألیف محمد گودرزی (ا. فرهیخته)، تهران: سازمان اسناد و کتابخانۀ ملی جمهوری اسلامی ایران‏‫، ۱۳۹۹، ‏‫۳۸۰ ص.

نسخ خطی
تألیف
دو کتاب زیر به‌صورت مشترک انتخاب شدند:
– ف‍ه‍رس‍ت ن‍س‍خ خ‍طی سازمان اسناد و کتابخانۀ م‍ل‍ی جمهوری اسلامی ایران، جلد ۱: از شمارۀ ۱۷۸۰۱ تا ۱۷۹۹۹، جلد ۲: از شمارۀ ۱۸۰۰۰ تا ۱۸۱۰۰، تألیف مریم تفضلی‌شادپور، تهران: سازمان اسناد و کتابخانۀ ملی جمهوری اسلامی ایران، ۱۳۹۹، ۲ ج.

– فهرست نسخه‌های خطی فارسی کتابخانۀ کنگره (آمریکا)، تألیف علی صفری‌آق‌قلعه، تهران: مؤسسۀ پژوهشی میراث مکتوب، ‏‫۱۳۹۹، ‏‫بیست‌وچهار، ‏۳۱۶، ۷ ص. ‬

ترجمه
– فهرست نسخه‌های خطی فارسی کتابخانۀ آکادمی علوم مجارستان، تألیف بندیک پِری با همکاری مژده محمدی و میکلوش شارکوزی، ترجمۀ پریسا کرم‌رضایی با همکاری مژده محمدی، تهران: وزارت امور خارجه، ادارۀ چاپ و انتشارات‏‫، ‬‏۱۳۹۸، ‬‏۳۴۶ ص.

«فلسفه و روان‌شناسی»
فلسفه غرب
– پدیدارشناسی روح، تألیف گئورگ ویلهلم فریدریش هگل، ترجمۀ سیدمسعود حسینی و محمدمهدی اردبیلی، تهران: نی‏‫، ۱۳۹۹، ‫۶۸۸ ص. ‬

منطق
تصحیح
– قسطاس الافکار فی المنطق، تألیف شمس‌الدین سمرقندی، تصحیح اسدالله فلاحی، تهران: مؤسسۀ پژوهشی حکمت و فلسفه ایران‏‫، ۱۳۹۹، ‏‫۶۷۶، ۱۷ ص. ‬

ترجمه
– منطق یا فن اندیشیدن [مشهور به منطقِ پوررویال]: بر اساس ویراست پنجم (۱۶۸۳)، تألیف آنتوان آرنو و پی‌یر نیکول، ترجمۀ علیرضا اسدی، تهران: ققنوس‏‫، ۱۳۹۹، ‏‫۶۵۴ ص.

«دین»
کلیات اسلام
– صدرنامه: احوال و آثار آیت‌الله العظمی سیدصدرالدین صدر (م ۱۳۷۳ق.) و فرزندش آیت‌الله سیدرضا صدر (م ۱۴۱۵ق.)، به‌اهتمام سیدباقر خسروشاهی، قم: مؤسسۀ کتاب‌شناسی شیعه، با همکاری مؤسسۀ فرهنگی ـ تحقیقاتی امام موسی صدر‏‫، ۱۳۹۹، ۲ ج.

علوم قرآنی
– رابطۀ قرآن و کتاب مقدس: بررسی دیدگاه آنجلیکا نویورت، تألیف سیدحامد علیزاده‌موسوی، قم: پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی، ‏‫۱۳۹۹، ‫۳۴۰ ص.

حدیث
تصحیح
– الفوائد المکیه: شرح الاستبصار، تألیف محمدامین الاسترآبادی، و تلیه حاشیه الاستبصار، تألیف محمدامین الاسترآبادی و محمد الاسترآبادی، تصحیح علی فاضلی، قم: ‏‫مرکز فقهی ائمۀ اطهار (علیهم‌السلام) ‏‫، ‏‫۱۳۹۹، ‏‫۸۰۸ ص.

فقه و اصول
– تحف العقول فی علم الاصول: تقریر ابحاث حسین وحید خراسانی، ج ۱، تألیف علی کرباسی، قم: مؤسسۀ تنظیم و نشر آثار حضرت آیت‌الله وحید خراسانی؛ مدرسه امام باقر العلوم (علیه‌السلام) ‏‫، ۱۳۹۹.

ادیان دیگر
– دانشنامۀ فلسفۀ دین، ویراستۀ پل ادواردز و دونالد بورچرت، ترجمه، تألیف و تدوین انشاءالله رحمتی، تهران: سوفیا، ‏‫۱۳۹۹، ‏‫۷۶۰ ص. ‬

«علوم اجتماعی»
اقتصاد
– اقتصاد روایی: چگونه داستان‌های ویروسی رخداد‌های بزرگ اقتصادی را می‌سازند، تألیف رابرت شیلر، ترجمۀ سعید زرگریان، اصفهان: آموخته، ‏‫۱۳۹۹، ‏‫۴۱۶ ص.

«زبان»
زبان‌های باستانی
– فارسی باستان: کتیبه‌ها، واژه‌نامه، تألیف محمد حسن‌دوست، ویراستار علمی: چنگیز مولایی، تهران: فرهنگستان زبان و ادب فارسی، ‏‫۱۳۹۹، ۵۴۴ ص.

زبان‌شناسی
– نگاهی به تاریخ معنی‌شناسی، تألیف کورش صفوی، تهران: علمی‏‫، ۱۳۹۹، ‏‫۵۲۰ ص. ‬‏

«علوم خالص»
کلیات و تاریخ علم
– التشریح، تألیف محمود بن مسعود عمادالدین‌شیرازی، تصحیح: محمدابراهیم ذاکر، تهران: مؤسسۀ پژوهشی میراث مکتوب، ۱۳۹۹، ۲ ج.

«علوم کاربردی»
علوم پزشکی
تألیف
– مرجع دندانپزشکی نظامی، تألیف رضا فکرآزاد، تهران: دانشگاه علوم پزشکی ارتش جمهوری اسلامی ایران؛ سازمان جهاد دانشگاهی تهران، ۱۳۹۹، ‏‫۵۲۶، ۳۷ ص.

ترجمه
سه کتاب زیر به‌صورت مشترک انتخاب شدند:
– فلسفۀ پزشکی مقدماتی: انسانی‌کردن پزشکی مدرن، تألیف جیمز مارکم، ترجمۀ پیروزه شهباز، فرشته محمدی‌زاده، علی نجارنژاد، پردیس نعمت‌اللهی، آذر نعیمی و مازیار نعیمی، تهران: لوح فکر‏‫، ۱۳۹۹، ‏‫۴۹۲ ص. ‬

– ریه در فعالیت‌های بدنی و ورزش (سازگاری‌های پاتوفیزیولوژیکی و توانبخشی)، تألیف آنالیسا کوگو، متئو بونینی و پائولو اونوراتی، ترجمۀ مصطفی قانعی، حسین شیروانی، رضا سبزواری‌راد، تهران: تیمورزاده نوین، ‏‫۱۳۹۹، ‏‫۲۷۸ ص. ‬

– تهویۀ مکانیکی پِیل بِیم: کاربرد فیزیولوژیکی و بالینی، ویرایش ششم، تألیف جیمی کایرو، ترجمۀ معصوم خوش‌فطرت، امیر واحدیان‌عظیمی، مرضیه یوسفی و فرشید رحیمی‌بشر، تهران: آناطب‏‫، ۱۳۹۹، ‏‫۷۲۸ ص.

دامپزشکی
دو کتاب زیر به‌صورت مشترک انتخاب شدند:
– بیماری‌های دستگاه گوارش در اسب‌های ایران، تألیف فریدون رضازاده، تهران: سازمان جهاد دانشگاهی تهران، ۱۳۹۹، ۴۴۲ ص.

– فارماکولوژی کاربردی دام‌های کوچک، تألیف سیدمحمد فقیهی، تهران: سیمین، ۱۳۹۹، ۱۶۰۰ ص.

مهندسی برق
– کنترل دیجیتال و غیرخطی، تألیف محمدعلی معصوم‌نیا، تهران: دانشگاه صنعتی شریف، ۱۳۹۹، ۴۹۴ ص.

مهندسی مواد و معدن
– پوشش‌های نفوذی، تألیف محمود علی‌اف‌خضرایی، ویراستار: عبدالسلام کریم‌زاده، تهران: دانش‌بنیاد، ۱۳۹۹، ۷۸۲ ص.

مهندسی کشاورزی و دامپروری
– اصلاح چوب و فرآورده‌های مرکب: روش‌های صنعتی و نوین، تألیف مریم قربانی، ساری: دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی ساری، ۱۳۹۹، ۷۰۸ ص.

«هنر»
کلیات هنر
– نگاه و نقاشی: منطق نگاه خیره، تألیف نورمن برایسون، ترجمۀ مهدی حبیب‌زاده، تهران: حرفۀ نویسنده، ۱۳۹۹، ۳۵۲ ص.

هنر‌های تجسمی
دو کتاب زیر به‌صورت مشترک انتخاب شدند:
– سطر مستور: تاریخ و سبک‌شناسی کوفی شرقی، تألیف مهدی صحراگرد، تهران: فرهنگستان هنر جمهوری اسلامی ایران؛ مشهد: بنیاد بین‌المللی فرهنگی هنری امام رضا (علیه‌السلام)، ‏‫۱۳۹۹، ‏‫۴۰۲ ص.

– فرش کاشان در سایه روشن تاریخ، تألیف شیرین صوراسرافیل، ترجمۀ سارا صفاتی، تهران: کتابسرای میردشتی؛ فرهنگسرای میردشتی‏‫، ۱۳۹۹، ‏‫۶۵۶ ص.

عکاسی
– ‏‫تاریخ فرهنگی عکاسی، تألیف مری وارنر مارین، ترجمۀ هادی آذری‌ازغندی، تایماز پورمحمد، نیلوفر سَرلَتی، نگین شیدوش، کیوان موسوی‌اقدم و مهران مهاجر، تهران‮‬‏‫: حرفۀ نویسنده‮‬‏‫، ۱۳۹۹، ‏‫۶۴۸ ص.

هنر‌های نمایشی
سه کتاب زیر به‌صورت مشترک انتخاب شدند:
– فلسفه و تئاتر: یک دیباچه، تألیف ‏‫تام استرن‬، ‫ترجمۀ علی منصوری، تهران: بیدگل‏‫، ۱۳۹۹، ‏‫۳۲۰ ص. ‬

– فلسفۀ فیلم‌نامه، تألیف تد نانیچلی، ترجمۀ احسان شاه‌قاسمی، تهران: علمی و فرهنگی‏‫، ۱۳۹۹، ‏‫چهارده، ‏‫۴۶۸ ص. ‮‬

– مدرنیسم در سینما: سینمای هنری اروپا (۱۹۵۰ـ۱۹۸۰)، تألیف آندراش بالینت کوواچ، ترجمۀ محمدرضا سهرابی، تهران: علمی و فرهنگی‏‫، ۱۳۹۹، بیست‌وهفت، ۶۷۸ ص. ‬

معماری و شهرسازی
تألیف
– شهرسازی در مدار پیاده راهوری، تألیف مصطفی بهزادفر و کیومرث حبیبی، تهران: دانشگاه علم و صنعت ایران، ‏‫۱۳۹۹، ‏‫۷۸۰ ص. ‬

ترجمه
– تاریخ طراحی داخلی از ۱۹۰۰‬، تألیف آن مسى، ترجمۀ حمیدرضا انصارى، تهران: سمت؛ پژوهشکدۀ تحقیق و توسعه علوم انسانی‏‫، ۱۳۹۹، ‏‫پنج، ۳۰۴ ص. ‬

موسیقی
تألیف
– سازشناسی کاربردی: ساز‌های موسیقی کلاسیک ایران، تألیف مجید کولیوند، تهران: نای و نی، ‏‫۱۳۹۹، ‏‫۱۵۲ ص.

ترجمه
– درآمدی بر فلسفۀ موسیقی، تألیف رابرت آگوستوس شارپ، ترجمۀ حسن خیاطی، تهران: بان‏‫، ۱۳۹۹، ۳۱۲ ص.

تربیت بدنی
– کاربرد روان‌شناسی تربیتی در مربیگری ورزشکاران، تألیف جفری هوبر، ترجمۀ امیر دانا، گلین مهدی‌نژادگرجی، سحر محرابی‌پری، میترا مصلحی‌جویباری و رمضان حسن‌زاده، زیرنظر و به ویراستاری رمضان حسن‌زاده، تهران: ویرایش‏‫، ۱۳۹۹، سی‌ودو، ۵۱۲ ص.

«ادبیات»
داستان بلند و رمان
دو کتاب زیر به‌صورت مشترک انتخاب شدند:
– بی‌نام پدر، نوشتۀ سیدمیثم موسویان، قم: کتاب جمکران‏‫، ۱۳۹۹، ‏‫۲۷۰ ص.

– ماه غمگین، ماه سرخ، نوشتۀ رضا جولایی، ویراستار: علی حسن‌آبادی، تهران: چشمه‏‫، ۱۳۹۹، ‏‫۱۶۴ ص.

مجموعه داستان‬‏
دو کتاب زیر به‌صورت مشترک انتخاب شدند:
– ساعت دنگی: مجموعه داستان کوتاه سه‌گانه، نوشتۀ محمداسماعیل حاجی‌علیان، تهران: سورۀ مهر‏‫، ‏‫۱۳۹۹، ‏‫۲۳۶ ص.

– قدیس دیوانه: مجموعه داستان، نوشتۀ احمدرضا امیری‌سامانی، ویراستار: سیدجواد موسوی، تهران: یارمند؛ نشر صاد‏‫، ۱۳۹۹، ‏‫۱۵۲ ص.

شعر بزرگسال (محاوره)
– ردّ زنجیر‌های بازشده: مجموعۀ ترانه، سرودۀ سیدمهدی نقبایی، رشت: ریما، ‏‫۱۳۹۹، ‏‫۶۸ ص. ‬

نقد ادبی
تألیف
– آلبر کامو در ایران، تألیف محمدرضا فارسیان و فاطمه قادری، مشهد: دانشگاه فردوسی مشهد‏‫، ۱۳۹۹، ‏‫۳۲۰ ص.

ترجمه
– حدیث دیگران: شرق‌شناسی در برابر غرب‌شناسی (تصویر‌های فرهنگی و ادبی ایران و فرانسه)، تألیف لیتیسیا نَنکت، ترجمۀ احیاء عمل‌صالح و منیژه عبدالهی، تهران: تمدن علمی، ‏‫۱۳۹۹، ‏‫۲۷۲ ص.

متون قدیم
سه کتاب زیر به‌صورت مشترک انتخاب شدند:
– دیوان مولانا امیربهاءالدین برندق خجندی، تصحیح: امید سُروری، تهران: تراث اسلامی‏‫، ۱۳۹۹، ‏‫۴۸۲ ص. ‬

– مجمل التواریخ و القصص، تصحیح اکبر نحوی، تهران: انتشارات دکتر محمود افشار؛ با همکاری سخن‏‫، ۱۳۹۹، ‏‫۹۰۷ ص.

– رسائل خواجو: ‏‫شمع و شمشیر، سراجیّه شمس و سحاب، نمد و بوریا، تألیف ‏‫خواجوی کرمانی، تصحیح و تعلیقات: محمد شادروی‌منش و محمود عابدی، ‏‫تهران‮‬: ‏‫مؤسسۀ پژوهشی میراث مکتوب‮‬، ‏‫۱۳۹۹، هشتادوپنج، ۳۵۷، ۶ ص. ‮‬

داستان و رمان عربی
– شیخ در محبس: رمانی براساس زندگی شیخ‌الرئیس بوعلی سینا، نوشتۀ یوسف زیدان، ترجمۀ علیرضا باقر، تهران: شایا، ۱۳۹۹، ۲۹۶ ص.

«تاریخ و جغرافیا»
تاریخ
تألیف
– بازرگانی و اصناف پیشه‌‎ور در عهد صفوی، تألیف مهدی کیوانی، تهران: مرکز دایره‌المعارف بزرگ اسلامی‏‫، مرکز پژوهش‌های ایرانی و اسلامی‏‫، ۱۳۹۹، ۲ ج، در یک مجلد (۶۹۵ ص).

تصحیح
– سفرنامۀ ناصرخسرو: بر پایۀ کهن‌ترین نسخۀ موجود در کتابخانۀ لکهنو، به‌کوشش محمدرضا توکلی‌صابری، تهران: علمی و فرهنگی‏‫، ۱۳۹۹، ‏‫۵۹۲ ص.

«کودک و نوجوان»
داستان تألیف کودک
– ماهک و پارچه‌باف‌های کلینجا ملینجا، نوشتۀ اعظم سبحانیان، ویراستار: مجید محبوبی، تصویرگر: فرشته جعفری‌فرمند، مشهد: آستان قدس رضوی، شرکت به‌نشر، ۱۳۹۹، ۱۰۴ ص.

شعر نوجوان
– سکوت به زبان مادری، سرودۀ مهدی مردانی، تصویرگر: سیدرسول آمالی، تهران: سورۀ مهر‏‫، ۱۳۹۹، ۵۲ ص.

داستان ترجمه نوجوان
– شاگرد ته کلاس، نوشتۀ آنجالی رئوف، ترجمۀ شهره نورصالحی، تهران: پیدایش، ۱۳۹۹، ۲۷۶ ص.

علوم انسانی نوجوان
– سرگذشت استعمار، تألیف مهدی میرکیایی، تهران: سورۀ مهر، ۱۳۹۹، ۱۵ ج.

علوم و فنون کودک
– علوم برای کودکان، تألیف مارگریت تیبرتی و دیگران، ترجمۀ مهناز عسگری، تهران: علمی و فرهنگی، کتاب‌های پرندۀ آبی، ۱۳۹۹، ۱۶ ج.

علوم و فنون نوجوان
– دایره‌المعارف مصور شگفتی‌های فضا، تألیف کلایو گیفورد، ترجمۀ ذوالفقار دانشی‌نسب، تهران: سایان، ۱۳۹۹، ۲۰۰ ص.

در این آیین آثار برگزیده بیست‌ونهمین جایزه جهانی کتاب سال جمهوری اسلامی ایران به این شرح معرفی شدند:

-آینه ایرانی، بازتاب امپراتوری صفوی در فرانسۀ اوایل دورۀ مدرن، سوسن مخبری، انتشارات دانشگاه آکسفورد، ۲۰۱۹.

-صدویک قصه از خاورمیانه و تأثیر آن بر سنت شفاهی غرب، اولریش مارزلف، انتشارات دانشگاه ایالتی وین، ۲۰۲۰.

-جهات کعبه: خوانش‌هایی از خانه باستانی اسلام، سایمون اُمیرا، انتشارات دانشگاه ادینبرا، ۲۰۲۰.

-بهارستان جامی؛ شن یی مینگ، انتشارات شانگ‎وو یشین گوآن، ۲۰۱۹.

-شاعر و شعر ایران معاصر، شاکر صبور (عبدالصبور خان)، انتشارات شوبها، ۲۰۲۰.

انتهای پیام/ 121