ادبیات

به گزارش مجاهدت از گروه فرهنگ و هنر دفاع‌پرس، رمان «در خواب‌هایم» نوشته مریم راهی و «حریم» نوشته صادق کرمیار دو اثر مناسبتی برای تولد امام رضا علیه السلام از نشر نیستان هستند که هم اکنون در دسترس علاقه‌مندان قرار دارد.

می‌توان از این دو کتاب به عنوان رهیافتی تازه در رمان اجتماعی اعتقادی با درون‌مایه معناگرا یاد کرد.

در خواب‌هایم

راهی که در دو اثر قبلی خود با عنوان «یوما» و «فردا مسافرم» نشان داده بود که توانایی بالایی در پرداخت داستانی سوژه‌هایی دارد که اطلاعات تاریخی چندانی پیرامون آنها نیست؛ در رمان «در خواب‌هایم» نیز بر مبنای چنین رویکردی، به خلق موقعیت‌های بکر و کمتر دیده شده‌ای بر مبنای برخی باورهای دینی در رمان دست زده است.

نکته قابل توجه در این اثر تجربه خاص نویسنده در خلق آن است. او در ابتدای اثر یک روایت داستانی کوتاه که در آن شخصیت‌ها و مکان‌هایی تعریف می‌شوند را بازگو و در ادامه در طول کتاب بر پایه آن روایت، داستان‌هایی را تعریف می‌کند که هر کدام سرگذشت افراد و موقعیت‌های زیستی آنها در این روایت است.

داستان این چنین آغاز می‌شود: ترمه، زن قالیباف یزدی که همسرش قمارباز است و پسری نوجوان دارد، برای حفظ خانه‌اش از خراب شدن توسط خیری به نام حاج‌الیاس که می‌خواسته در یزد هم تکیه عزاداری امام حسین بسازد، نذر می‌کند یک قالی زرع‌نیم ببافد و تقدیم حرم امام رضا کند…

و چنین ادامه می‌یابد: هانی، پسر آقا سید هاشم معبر عاشق نبات، نوۀ یحیی می‌شود. یحیی یک قالیچه داشته که دو سال است دنبال جفتش می‌گردد. یحیی شرط می‌کند اگر جفت این قالیچه پیدا شود با ازدواج نبات و هانی موافقت می‌کند.

حریم

کرمیار نویسنده‌ای است که به خوبی پیچ و خم استفاده از تخیل و شخصیت‌سازی را در روایت داستانی بلد است. خود او در مصاحبه‌هایش درباره رمان نامیرا بارها اذعان داشته است که تنها چیزی که در این رمان از منظر تاریخی سندیت داشته است، یک خط روایت تاریخی از قبیله قهرمان داستان اوست. اما کرمیار این خط تاریخ را به رمانی تأثیرگذار مبدل ساخته که نه تنها پایبند به تاریخ است و در راستای واقعیت‌های تاریخی قدم برداشته است، بلکه به خوبی توانسته شخصیت‌هایی را خلق کند که در پس یک واقعیت تاریخی نفس کشیده و بدون حضور فیزیکی در آن، جزئی از سازندگانش باشند.

تازه‌ترین رمان کرمیار با عنوان «حریم» اما تجربه‌ای تازه در کارهای اوست. او در این زمان از سویی به سراغ ژانر تازه و کمتر تجربه شده در داستان‌نویسی بلند خود رفته است و از سوی دیگر مهارت و قدرت ذهنی وسیعی را در این حوزه به رخ مخاطب خود کشیده است.

این داستان را می‌توان رمانی در ژانر اجتماعی برشمرد.  او با زبان روایی دانای کلی که به خوبی خودش را از دل داستان کنار کشیده و مانند یک نریتور (گوینده) مستند به بازخوانی زندگی و زمانه شخصیت‌های خود می‌پردازد و در هم‌تندیگی زندگی آنها نسبت به هم را واکاوی می‌کند.

مهم‌ترین تأکید و وجه ممیزه این رمان را باید در معرفی مفاهیمی کلیدی در بطن این رمان بدانیم. موضوعاتی مانند خیر و شر و نفس و نیت اعمال انسانی و مهم‌تر از آن، تأثیرگذاری تمامی انسان‌ها در زندگی یکدیگر بر اساس باورهای اعتقادی آن هاست.

 حریم  با چنین مختصاتی اتفاقی تازه در ادبیات کرمیار و نیز داستان نویسی اجتماعی معاصر  ایران است.

انتهای پیام/ 121

«انسیه شاه‌حسینی»، فیلمنامه‌نویس و کارگردان مطرح سینمای دفاع مقدس در گفت‌وگو با خبرنگار فرهنگ و هنر دفاع‌پرس، به تشریح جایگاه زن در سینمای دفاع مقدس پرداخت و با تاکید براینکه بین زن و مردِ ایثارگر فرقی وجود ندارد، اظهار داشت: یکی از ویژگی‌های جنگ این است که از زن ها مرد می‌سازند و از مردها مادر ساخته می‌شود.

این نویسنده و کارگردان تصریح کرد: مادرانی که وقتی پسرشان شهید می‌شد پسر دوم‌شان را راهی جبهه می‌کردند و وقتی همسرشان شهید می‌شد هنوز استوار می‌ایستادند، مانند چاهی در خود فرو می‌ریختند و این اوج ایستادگی است. من بسیاری از مردان را دیدم که در جریان جنگ مادر شدند لذا فرقی بین زن و مرد نمی‌بینم.

کارگردان فیلم شب ‌به‌خیر فرمانده خاطرنشان کرد: یک روز در اخبار مجری خبر گفت «امام فرمودند جنگ برای ما نعمت است». آن روز باخودم عهد بستم تا آنقدر این جمله را واکاوی کنم تا به معنی این جمله امام برسم. در یکی از روزهای جنگ در محل مقبره راهیان شهدای هویزه به جایی که محل زندگی مرزنشینان بود رسیدیم و مشاهده کردم که تمام زندگی آنها جعبه مهمات بود و از همین مهمات مصالح و دیوارهای زندگی خود را می‌ساختند.

این فیلمنامه‌نویس افزود: وقتی در آن منطقه برای چوپانی می‌رفتیم با دختری دوست بودم که اسمش مسبوبه بود، او حامله بود و ما باهم هیزم جمع می‌کردیم آنجا منطقه مین‌گذاری شده بود. یکروز او پای‌اش را روی مین گذاشت و پای‌اش قطع شد اما در همان حال، با خوشحالی شکم‌اش را گرفته بود و به عربی خداروشکر می‌کرد و می‌گفت بچه ام سالم است.

شاه‌حسینی ادامه داد: در روستای دیگری یک‌روز زن عربی را دیدم که گفت میروم لب آب تا آب بیاورم، لب آب یعنی درست نقطه‌ای که در تیررس عراقی‌ها است، او به نزدیکی کرخه رفت و عبایش را خیس کرد و برگشت، وقتی آمد عبای‌اش را در آورده بود و به پیرمردها و بچه ها داد تا ابای‌اش را مک بزنند و دهنشان‌تر شود. تماشای این سکانس‎‌ها هر انسانی را بهم می‌ریزد.

شاه‌حسینی با اشاره به خاطره کودکی‌اش بیان کرد: در همان شرایط و در آن هشت سال من فهمیدم برای برنده شدن باید حتما اول ببازی، برای به دست‌آوردن باید حتما از دست بدهی و رمز جاودانی این است که اول تشنه باشی.

این کارگردان سرشناس گفت: وقتی به آن نقطه برسید با تمام شکست‌هایی که خورده‌ای مانند یک پهلوان زخمی از جایت بلند می‌شوی و با عظمتی شگرف راه میروی، باید به لحظه ای برسی که حس می‌کنی نرسیده‌ای. شهادت و ایثارگری تمام رازی است که آدم‌های پاک‌باخته به آن دست پیدا کرده‌اند، وقتی به آرمانت می‌رسی به هدف دنیایی رسیده‌ای و دیگر برایت رنگ می‌بازد.

وی تاکید براینکه کار سینمای دفاع مقدس تمام نشده است، درباره وضعیت وضعیت سینمای دفاع مقدس گفت: برای گفت‌وگو با مخاطب امروز در موضوع دفاع مقدس نیازمند روایت‌های ناب هستیم.

شاه‌حسینی با اشاره به ویژگی‌های کارگردانان عرصه دفاع مقدس گفت: یک فیلمساز دفاع مقدس باید به این مسائل فکر کند، اول باید اندازه خود را محک بزند، باید بداند که این دنیا محل زندگی نیست بلکه محل عبور است اگر این‌گونه به این دنیا نگاه کند قهرمان قصه‌اش با یک ضرر مالی فرو نمی‌پاشد و تازه می‌فهمد باید به سراغ دریای بی‌کرانه صبر برود که خدا در قرآن می‌گوید سلام بر صابرین و سلام بر پاداش‌هایی که برای آنها در نظر گرفته شده است و این صبر از آن انتخاب درست می‌آید که پیش‌تر گفتم.

وی افزود: برای اینکه آرمان‌هایمان ویران نشود، نباید فریب نرسیدن‌ها را بخوریم، نباید از باخت ناراحت شویم، تا نبازیم نمی‌بریم. بسیاری از مسائلی که در جنگ برای زنان اتفاق افتاد را نمی‌شود نوشت، درواقع احساس می‌کنم هنوز جان‌ها در آن شرایط محرمیت قرار نگرفته‌اند، هنوز درک لازم را ندارند حرف زدن در مورد زنان در جنگ کم‌فروشی است، زیرا نمی شود آنطور که باید و شاید گفت و نوشت و نمایش داد.

شاه‌حسینی با اشاره به فیلم جدیدش گفت: در فیلم جدیدم به زندگی زنانی پرداخته شده که لباس‌های سربازان را می‌شویند این فیلم خیلی لایه‌های نهفته دارد چگونه می توان حس و حال زنی که همسرش شهید و لباس خونی رزمنده‌ای دیگر را می‌شوید نمایش داد؟ ما هنوز به آن مرحله نرسیدیم، حضور زنان صور مختلفی دارد و نمی توان هنوز به تمام آن مسائل پرداخت.

وی بیان کرد: فیلمسازان دفاع، زبان سینما را نمی شناسند و نمیدانند چگونه کلام را باید به تصویر تبدیل کرد، اگر به این ترجمه دست پیدا کنند، و بدانند چطور برخی دیالوگها را با عکس بگویند رسالت‌شان را به درستی انجام داده‌اند. باید برای ترجمه ما‌به‌ازا بگذاریم و با قصه‌های روزمره امروزی ایثار و از خودگذشتگی را نشان بدهیم، حتما نباید ایثار را در پشت خاکریز نشان داد، یک معلم با رازداری‌اش می‌تواند آبروی یک شاگرد را نجات بدهد و این ایثار است؛ برای نشان دادن تشنگی اگر کسی زبان ترجمه تصویر را بداند، با یک حس یا واکنش تشنگی یا گرما را نشان می‌دهداگر فیلمساز به این مرحله برسد بسیاری از مشکلات ما حل می‌شود. ما قصه‌های زیبای بیشماری داریم که باید آنها را به نمایش بگذاریم.

انتهای پیام/ 121

«ناصر پروانی» شاعر و دبیر جشنواره قصه عشاق که با محوریت بزرگداشت شهید دانشمند محسن فخری‌زاده برگزار خواهد شد، در گفت‌وگو با خبرنگار فرهنگ و هنر دفاع‌پرس، به جایگاه نمایشگاه کتاب تهران اشاره کرد و اظهار داشت: واقعيت اين است كه تأثيرگذاری فضاهای مجازی و ارتباطات از راه دور در تمام رشته‌های علمی و آموزشی كتمان ناپذير است و به واقع فضای عمومی جامعه ما و جامعه جهاني را در برگرفته خبكتاب هم به عنوان يكي از اصلي ترين ابزارهاي انتقال دانش، فرهنگ و علم نمي تواند از اين قاعده مستثني باشد خب نمايشگاه كتاب به عنوان يك ويترين ملي بروز و حضور انديشه هاي نو مي تواند تأثيرگذاري خاص خودش رو در انتقال اين دانش به روشهاي مختلف داشته باشد قاعدتاً اگر نمايشگاه كتاب به خوبي انجام شده به وقوع بپيونده مي تواند جامعه فرهنگي و ادبي ما را براي يك سال كه حالا شايد خيلي غلو باشد براي يك مدتي تغذيه كند و نمايشگاه مي تواند به صورت واقعاً نمايشگاه و ويترين ارائه و معرفي روشهاي غير از اينكه ا نديشههاي جديد وعلمهاي جديد را مي تواند معرفي كند.
2- در چهل و سه سال گذشته حالا چهل و سه دوره نمايشگاه كتاب تنوع ناشران خب بوده ما سال به سال مي بينيم كه تعداد ناشران بيشتر شده در يك سالهاي حتي به اوج رسيده ولي شايد خيلي خوش بينانه نباشد كه بگيم ما تنوع زيادي داريم دسته هاي مختلف اينها دارد انجام مي شه تغيير را هر سال مي توانيم ببينيم اين خيلي واقعيت ندارد درسته ما وارد نمايشگاه كه مي شويم دسته بندي هاي مختلفي از دست بندي هاي موضوعي هست دسته بندي هاي رده هاي سني هست دسته بندي هاي دانشگاهي و غير دانشگاهي هست و حالا دسته بندي هايي كه مي دانيد.
اين واقعيت دارد هر كسي دنبال هر كتاب بيايددر نمايشگاه قاعدتاً با سليقه ي خودش مي تواند پيدا بكند ولي خب يك موضوعي را نمي شود ازش گذشت آن هم اين كه ارتباط ما با ساير ملل و ساير جوامع در خصوص مبادله و متبادله ي كتاب ارتباط خيلي قوي نيست ما در نقاط مختلفمثل اروپاي شرقي كه چهارراه ادبيات جهان هست در نمايشگاه بين‌المللي اگر چه گاهاً به صورت مختصر داراي نمايندگاني بوديم به عنوان كتابهايي به عنوان نماينده ي فرهنگ و ادب ما حضور داشتند و انديشه ي ما حضور داشتند ولي آن تأثيرپذيري كه بايد جوامع جهاني از فرهنگ و ادبيات ايران با اين قدمت داشته باشند را هنوز به طور كامل نداشتيم و اين را من مي توانم ربط بدهم به آن حجم تنوعاتي كه خيلي بايد بيشتر از اين باشد و نيست.
3- مسلماً نمايشگاه كتاب بي‌تأثيرنبوده چون ما اصلاً رويداد فرهنگي ديگري غير از نمايشگاه كتاب به اين وسعت نداريم تقريباً مي شودگفت نمايشگاه از چندماه قبل همه‌ي ناشران گرفتارند خيلي از آدمها خودمن شايد در سالهاي دور خيلي از همه ي عزيزان فلان كتاب را مي خواهيم مي گيم بذاريم يك ماه ديگر دو ماه ديگر بيست روز ديگر هفته ي ديگر در نمايشگاه اين كتار را تهيه مي كنيم بالاخره ويترين نمايشگاه كاملتر از تمام فضاهايي است كه كتاب عرضه مي شود بي تأثير نبوده خيلي تأثير خوبي داشته و اثر بخش بوده در جامعه وجود نمايشگاه كتاب اميدوارم كه امسال هم مثل سالهاي گذشته كه نه خيلي بهتر از سالهاي گذشته برگزار و اداره شود ولي خب بايد به فكر كارهاي نوين باشيم سالهاست ما در نمايشگاه نشست هاي مختلف هست سالها در نمايشگاه رونمايي هاي كتاب هستش ولي شايدوقت آن هست كه برويم به سمت كارهاي جديد خب مي بينيم كهدرچند سال گذشته فضاهاي مجازي نمي دانم برگزاري نشستهاي مجازي حتي كانالهاي تلويزيوني مختص به كتاب و اختصاص ساعتهاي زيادي از رسانه ي ملي به فضاي نمايشگاه به عنوان كارهاي نوين بوده ولي خب ما در همه چيز دنبال، جوانان ما و نسل جوان به دنبال فضاهاي جديد و به دنبال تنوع هستند. ذات بشر، ذات ذهن انسانها تنوع را مي خواهد به شكل مثبتش و اين تهيه‌ي خوراك باتوجه به ذائقه ي جوانان و جامعه ي كتابخوان ايراني وظيفه ي ناشران، نويسندگان و دست اندركاران كتاب و سياستگزاران عرصه كتاب هست.

«مجدالدین معلمی» مدیرعامل بنیاد کتاب در گفت‌وگو با خبرنگار فرهنگ و هنر دفاع‌پرس، به پیشرفت‌های ادبیات انقلاب اسلامی و دفاع مقدس اشاره کرد و با بیان اینکه این پیشرفت‌ها نسبت به گذشته قابل مقایسه نیست، اظهار داشت: ادبیات انقلاب و دفاع مقدس در جریان کشور یک ادبیات جدید خلق کرده و افراد جدیدی را به حوزه کتاب و کتابخوانی اضافه کرده است که جزو برکات حوزه کتاب و کتابخوانی است.

وی به معرفی برخی از تازه‌های نشر حوزه ادبیات انقلاب و دفاع مقدس پرداخت و گفت: کتاب‌های «برده سور» نوشته «کیانوش گلزار راغب» توسط نشر «سوره مهر» کتاب خوبی است؛ کتاب «پاییز آمد» نیز یکی از دیگر از آثار گرانبهای حوزه دفاع مقدس به کوشش گلستان جعفریان است و در این زمینه انتشارات راه یار کتاب‌های منتشر کرده است.

مدیرعامل بنیاد کتاب نمایشگاه کتاب جشن اهالی کتاب است، افزود: دور هم بودن اهالی کتاب در نمایشگاه تهران زمینه‌هایی را ایجاد می‌کند تا نسبت به پیشرفت‌های حوزه کتاب در یک فضای جمعی اطلاعات کسب شود و با رصد درست از کل فضا ببینید که پیشرفت‌ها، تمرکزهای علمی و فرهنگی علاقمندان حوزه کتاب و قلم به چه سمتی می‌رود.

معلمی ویژگی‌های نمایشگاه کتاب تهران را تشریح کرد و با تاکید براینکه نمایشگاه کتاب تهران، نمایشگاه کتاب خانوادگی است، گفت: همه نمایشگاه‌های کتاب جهان آرزو دارند که مردم به صورت عمومی از آن استفاده کنند این اتفاق به صورت ویژه در نمایشگاه کتاب تهران وجود دارد و نباید این هویت دچار خدشه شود. ما طی برگزاری نمایشگاه کتاب هر روز حجم زیادی از افراد را مشاهده می‌کنیم که از اقشار مختلف جامعه هستند و این یک ویژگی خاص برای نمایشگاه کتاب تهران است که عمومی است و همه سلایق از آن استفاده و استقبال می‌کنند.

مدیرعامل بنیاد کتاب، حفظ جنبه‌های عمومی نمایشگاه کتاب تهران را ضروری دانست و ادامه داد: امیدوارم نمایشگاه کتاب عمومی بماند و شخصاً مخالف و منتقد برگزاری همزمان بخش نمایشگاه مجازی با نمایشگاه فیزیکی هستم؛ برگزاری بخش مجازی نمایشگاه در هر زمان دیگری امکان پذیر است و مسولین نمایشگاه نباید دست به اقداماتی بزنند که این رویدار فرهنگی جمعی بزرگ را متاثر کند چراکه برگزاری بخش مجازی حتماً موجب عدم حضور افرادی در نمایشگاه خواهد شد و این زمینه کم رونق‌تر شدن نمایشگاه خواهد بود. فکر می‌کنم اگر نمایشگاه مجازی پس از نمایشگاه فیزیکی برگزار می‌شد بهتر بود و به تقویت نمایشگاه فیزیکی کمک می‌کرد.

معلمی، تنوع سلایق و افکار در نمایشگاه کتاب تهران را از دیگر ویژگی‌های این رویداد دانست و تصریح کرد: نمایشگاه کتاب متنوع است و عدم حضور برخی ناشران به دلیل هزینه‌های بالا در تامین غرفه و مسائل مالی جانبی است و این عاملی می‌شود تا ناشر از طریق مجازی مبادرت به فروش کتاب و آثار خود کند. البته که نمایشگاه مجازی کار خوبی است که صورت می‌گیرد چرا که در راستای عدالت فرهنگی است و این امکان را فراهم می‌کند تا مخاطبین در شهرستان‌ها و دیگر نقاط برای خرید کتاب اقدام کنند اما لازم نیست همزمان با نمایشگاه حضوری باشد.

وی درباره اضافه شدن تعدادی از کتابفروشی‌ها به نمایشگاه گفت: کتابفروش‌ها در طول سال تلاش می‌کنند تا ارتباط مردم با کتاب را حفظ کنند لذا محل اتصال ناشر و مردم، کتابفروشی است. ناشر کتاب را چاپ می‌کند و در اختیار پخش قرار می‌دهد و در نهایت کتابفروش کتاب را در اختیار مردم قرار می‌دهند که اضافه شدن آن‌ها کمک مهمی به زنجیره نشر خواهد بود.

سی‌وچهارمین نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران از ۲۰ اردیبهشت آغاز به‌کار کرده و تا ۳۰ اردیبهشت‌ماه ۱۴۰۲ در مصلی امام خمینی (ره) و همزمان به‌صورت مجازی در ketab.ir ادامه دارد.

انتعهای پیام/ 121