سرویس سیاست مشرق – روزانه می‌توان از لابه‌لای گزارش‌ها و عناوین خبری رسانه‌های مکتوب و حتی غیر مکتوب، نکات قابل‌توجهی استخراج کرد؛ موضوعاتی که می‌تواند برای مخاطبین قابل‌ استفاده و محوری برای تحلیل باشد، در گزارش روزانه “ویژه‌های مشرق” نکات و تأملات قابل‌استخراج از رسانه‌ها برای مخاطبین عرضه خواهد شد؛ با  «ویژه‌های مشرق» همراه شوید.

******

** زیباکلام: دولت رئیسی دچار «بی برنامگی» است

«صادق زیباکلام» فعال اصلاح طلب که پیش از پیش بینی کرده بود که «ترامپ به برجام وفادار خواهد ماند و بیشترین انعطاف را نسبت به برجام نشان خواهد داد» در یادداشتی در روزنامه آرمان با اشاره به عملکرد دولت رئیسی نوشت:«اصولگریان تندرو یا دلواپسان به‌رغم آنکه ماه‌ها فرصت داشتند اما هر قدر که زمان می‌گذرد، مشخص‌تر می‌شود که هیچ برنامه و دستورالعملی برای برنامه‌های هسته‌ای کشور ندارند. فی‌الواقع به جز مشتی شعار و کلی‌گویی چیز دیگری در خصوص برنامه‌های هسته‌ای کشور ندارند. به بیان ساده‌تر تندها در حقیقت زندانی شعارهایی هستند که در تمام هشت سال دولت روحانی می‌دادند».

زیباکلام در ادامه نوشت:«آیا پس از 3 ماه مذاکرات که قبل از ریاست‌جمهوری سیزدهم صورت گرفت و آقای روحانی اعلام کرد که همین امروز می‌تواند موجب لغو برخی از تحریم‌ها شود حاصل آن توافق را قبول دارید یا نه؟ معلوم نیست. لذا دلواپسان سیاست و برنامه مشخصی در خصــوص برنامه هسته‌ای ارائه نکرده‌اند و ای کاش که بی برنامه‌گــی آنها فقط محدود به هسته‌ای می‌شد».

فعالین اصلاح طلب تعمدا «میراث دولت روحانی» را سانسور می کنند. دولت روحانی در حوزه های مختلف و از جمله اقتصاد و سیاست خارجی به هیچ عنوان وضعیت قابل قبولی نداشت.

در دولت روحانی علیرغم محدودیت گسترده در صنعت هسته ای، نه تنها تحریم ها لغو نشد بلکه گسترده تر نیز شد. در دولت روحانی، حامیان برجام ادعا کردند که اگر مسئله هسته ای رفع شود و ایران به تعهدات برجامی خود عمل کند، شاهد فتح الفتوح اقتصادی خواهیم بود.

بزک کنندگان برجام مدعی بودند که ناکامی توافق هسته ای به دلیل روی کارآمدن ترامپ بود و اگر وی کنار رود، مشکل رفع خواهد شد. بر همین اساس این طیف مدعی شد که اگر جو بایدن در انتخابات ریاست جمهوری پیروز شود، در آبان 99 شاهد وضعیت رویایی و فتح الفتوح اقتصادی خواهیم بود.

بایدن هم آمد اما هیچ تغییری در وضعیت تحریم ها ایجاد نشد. جریانی که مدعی بود که به زبان دیپلماسی و مذاکره مسلط است، دلار 3 هزارتومانی تحویل گرفت و دلار 26 هزارتومانی تحویل داد.

دولت روحانی در حوزه های مختلف از جمله مسکن، خودرو، نقدینگی، بدهی های دولت، بازار دلار، بازار بورس، اقلام خوراکی و…در وضعیت بسیار نامناسبی کلید پاستور را به دولت بعدی تحویل داد.

حالا بانیان وضع موجود و عاملان اصلی کوچک شدن سفره مردم، ژست منتقد به خود گرفته و مدعی هستند که دولت جدید دچار بی برنامگی است.

گویا از نگاه این طیف، اهتمام جدی دولت برای ساخت یک میلیون مسکن در سال و کاهش قیمت خودرو و رونق تولید و افزایش اشتغال و رونق بورس و…مصداق بی برنامگی است.

از نگاه آقای زیباکلام و همفکران وی برنامه داشتن یعنی به کشاورز بگوییم سبوس بخور و به مراجعه کننده بگوییم خودت بمال و با افتخار بگوییم ما در دولت حتی یک واحد مسکن هم برای مردم نساختیم و…«پررویی نجومی» هم حدی دارد…

** سنت اصلاح طلبی با رفتار قبیله ای میانه ای ندارد

«فیاض زاهد» فعال سیاسی اصلاح طلب در یادداشتی در روزنامه اعتماد نوشت:«گاهی ما فکر می‌کنیم که اقدامات مثبت حتما باید به دست ما و همفکران و هم‌نظران ما باشد. هر کس دیگری کار درست کند یا نادیده گرفته یا تخطئه می‌کنیم. این کار درستی نیست و با سنت اصلاح‌طلبی هم ناسازگار است».

زاهد در ادامه نوشت:« جنابان آقایان اژه‌ای و رییسی!مهم آن است که پنجره را باز کنید تا هوای تازه‌ای بیاید. مهم نیست ما در آن نقشی نداشته باشیم. کار باارزش از خود دفاع خواهد کرد و ما از شما ممنون خواهیم بود. این به صلاح نزدیک‌تر است».

برخلاف اظهارنظر این فعال اصلاح طلب، این جریان سیاسی آلوده به رفتار قبیله ای و حزبی است.

در سالهای گذشته و در مقطعی که دولت، شورای شهر و شهرداری تهران در اختیار جریان اصلاح طلب بود، «فائزه هاشمی» با افشاگری درباره قبیله گرایی در این جریان سیاسی گفته بود: «روی صحبت در این بخش، دولت و شورای شهر و شهرداری تهران است…در نهادهای در اختیار اصلاح طلبان تقریباً منافع قومی و قبیله‌ای و باندی و حزبی و جناحی و خانوادگی به منافع ملی و حقوق مردم می‌چربد».

طیف اصلاح طلب شدیدا به رفتار قبیله ای آلوده است. این آلودگی موجب می شود که حقوق مردم به راحتی لگدمال شده و منافع شخصی و حزبی همواره در اولویت قرار گیرد.

چندی پیش«عبدالله رمضان‌زاده» سخنگوی دولت اصلاحات گفته بود:«ما اصلاح‌طلبان کاسب‌کاری کردیم، منفعت‌جویی‌های شخصی و گروهی داشته‌ایم و جایی که باید از منافع عمومی دفاع می‌کردیم به صراحت این کار را انجام ندادیم. اینها واقعیت‌هاست».

یکی از ویژگی های رفتار قبیله ای و باندی، واکنش متفاوت به موضوعات واحد است. افرادی و جریان ها و رسانه هایی که به رفتار قبیله ای و باندی آلوده هستند، مفسدین اقتصادی را به دو گروه تقسیم می کنند؛ «مفسد اقتصادی خوب و ذخیره نظام و کارآفرین برتر» و «مفسد اقتصادی بد و عامل همه بدبختی مردم»؛ یا «تروریست جانی» و «تروریست خوب» یا «جاسوس وطن فروش» و «جاسوس خوب» و…

همین طیف یکروز فریاد وامصیبتا سر می دهد که چرا اعدام کردید!؟ و فردای آن روز فریاد می زند که چرا اعدام نکردید!؟

** اگر به FATF نپیوندیم یعنی حامی تروریسم هستیم

روزنامه شرق در مطلبی با عنوان «تعیین تکلیف FATF با رفع تحریم ها» نوشت:« FATF در ساختار یکدست اصولگرایان هم معلق خواهد ماند. دولت رئیسی برخلاف دولت روحانی اصراری به تعیین تکلیف آن ندارد. مجلس اصولگرایان هم اصراری بر بازگشت آن به پارلمان، تا جایی که دیروز یک عضو کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس تصمیم‌گیری درباره آن را منوط به لغو تحریم‌ها کرده است. این یعنی در صورت به نتیجه نرسیدن مذاکرات وین و لغونشدن تحریم‌ها، خبری از پیوستن کامل ایران به FATF نیست».

این روزنامه اصلاح طلب در ادامه نوشت:«این در حالی است که پیش‌تر تصور می‌شد شاید با تغییر دولت و یکدست‌شدن ساختار قدرت و همسویی و هم‌افزایی در سه نهاد دولت، مجلس و مجمع تشخیص مصلحت نظام، بهانه‌جویی‌ها بر سر تعیین تکلیف این پرونده پایان یابد».

همچنین«فریدون مجلسی» فعال اصلاح طلب و دیپلمات سابق در مصاحبه با روزنامه آرمان گفت:«بدترین اتفاق در سال‌های اخیر برای ایران برهم خوردن برجام بود. مشخصا نپیوستن به FATF نیز مکمل این اتفاق بد بود که هنوز هم تمام جهان جز ایران آن را پذیرفته‌اند. نپذیرفتن و عدم تصویب این لوایح به جهان این پیام را انتقال می‌کند که ایران خواهان پولشویی، کمک به تروریسم و انجام اقدامات مجرمانه است».

وقتی دولت روحانی روی کار بود، رسانه ها و فعالین اصلاح طلب مدعی بودند که مخالفت ها با FATF صرفا سیاسی و غیرکارشناسی است. این طیف در ادامه ادعا کردند که اگر دولت بعدی در دست منتقدان دولت روحانی باشد بلافاصله لوایح مرتبط با FATF را تصویب و به این سازمان می پیوندند.

اما با روی کارآمدن دولت رئیسی، اظهارات منتقدان FATF هیچ تغییری نکرد، چرا که این انتقادها نه سیاسی و حزبی، بلکه کارشناسی و فنی و دلسوزانه بود.

FATF به هیچ عنوان در پی مبارزه با تروریسم و پولشویی نیست. اگر چنین بود آمریکا و اروپا- اعضای اصلی FATF- رکورددار پولشویی نبودند. در حاضر 70 درصد پولشویی در جهان توسط آمریکا و اروپا انجام می شود.

سازمان FATF هیچگاه در مقابل اقدامات تروریستی اقدامی انجام نداده است. از سازمان جنایتکار منافقین تا گروهک تروریستی داعش.

وظیفه FATF این است که تحریم های آمریکا علیه ایران را هوشمند کند. با اینحال برخی در داخل برای هوشمندسازی تحریم های ضدایرانی بی قرار و دلواپس هستند.

به گزارش مجاهدت به نقل ازمشرق، «روزنامه کیهان» در بخش گفت‌وشنود شماره امروز خود نوشت:

گفت: رافائل گروسی، مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی امروز به ایران می‌آید !

گفتم: برای چی؟!

گفت:‌ اعتراض دارد که چرا ایران تعهدات برجامی خود را کاهش داده و به آژانس اجازه دسترسی به دوربین‌ها را نمی‌دهد !

گفتم: وقتی آمریکا به هیچیک از تعهدات خود عمل نکرده و از برجام هم خارج شده و اروپا هم به هیچیک از ۱۱ تعهد خود عمل نکرده است، گروسی باید به آنها اعتراض کند و نه به ایران که اقدامش کاملاً قانونی و منطقی است.

گفت: یعنی هنوز نفهمیده تا همه تحریم‌ها لغو نشود، از بازگشت ایران به تعهداتش خبری نخواهد بود؟! معلوم نیست با این عجله کجا می‌آید؟!

گفتم: به قول برنارد شاو، وقتی یک احمق کاری را که بارها انجام داده و به نتیجه نرسیده، بازهم پشت سر هم تکرار می‌کند، نباید سرزنشش کرد، ولش کنید به حال خودش باشد، دارد به وظیفه‌اش عمل می‌کند !

به گزارش مجاهدت به نقل ازمشرق، «سعدالله زارعی» در یادداشتی برای «کیهان» نوشته است: 

تحولات افغانستان چه نسبتی با جمهوری اسلامی دارد؟ آیا چشم‌انداز تحولات این کشور برای ایران امیدآفرین یا نگران‌کننده است؟ طبیعتا در پاسخ به این دو سوال نظرات مختلفی مطرح می‌گردد. دلیل این اختلاف این است که هر تحلیلگری نوعا با نگاه و اعتماد به دسته‌ای از اخبار و اطلاعات درصدد پاسخ به این سوالات برمی‌آید و تحلیلگر دیگر با نگاه و اعتماد به دسته‌ای دیگر از اخبار و اطلاعات اظهارنظر می‌کند.

بر این اساس بسیاری از تحلیلگران با نگاه به اختلاف عقیدتی میان جمهوری اسلامی و طالبان و نیز با نگاه به سطح نفوذ سیستم‌های اطلاعاتی پاکستان و آمریکا که رفتارشان با ایران دشمنانه است و همین‌طور با نگاه به اقلیت ۱۷ تا ۲۰ درصدی شیعه در مقایسه با اقلیت بزرگ‌تر ۴۰ تا ۴۲ درصدی پشتون معتقدند، تحولات افغانستان و چشم‌انداز آن به ضرر جمهوری اسلامی ایران خواهد بود.

در همان حال تحلیلگران دیگر معتقدند از آنجا که یک ضلع خارجی اصلی که دشمن اول ایران به حساب می‌آمده با شکست مطلق مواجه گردیده و یک ضلع داخلی حلقه که در حکم دست‌نشانده آمریکا بوده، از میان رفته است هم تحولات و هم افق آن من‌حیث‌المجموع به نفع جمهوری اسلامی خواهد بود و به احتمال خیلی زیاد وزن ایران را در تحولات افغانستان افزایش خواهد داد.

در این خصوص گفتنی‌هایی وجود دارد:

۱- در فاصله سال‌های ۱۳۷۰ تا ۱۳۹۹، یک قدرت بین‌المللی و یک قدرت منطقه‌ای و دو قدرت رسمی و غیررسمی داخلی سهم عمده‌ای در تحولات افغانستان داشتند؛ آمریکا به عنوان یک قدرت بین‌المللی برای اعمال نفوذ و دستیابی به اهداف و اجرای سیاست‌های خود از یک‌سو به حدود ۱۵۰ هزار نیروی نظامی و اطلاعاتی و از سوی دیگر به دولت دست‌نشانده افغانستان متکی بود و کارهای خود را پیش می‌برد. پاکستان هم به عنوان یک قدرت نسبی منطقه‌ای در پی تحکیم و افزایش قدرت خود با بهره‌گیری از سیستم اطلاعاتی خارجی خود و روابط سنتی با پشتون‌های افغان بود.

در فضای داخلی، دولت نیروی رسمی بود که از سوی آمریکا، اروپا، هند، چین و سازمان ملل حمایت می‌شد، طالبان هم نیروی قدرتمند غیراصلی بود که با تکیه بر قوم پشتون و سلاح و نیز با برخورداری از حمایت خاص و البته جهت‌دار پاکستان درصدد افزایش قدرت و سیطره خود بود. در این بین نقش ایران عمدتا در دو محور معنا پیدا می‌کرد؛ جلوگیری از تداوم درگیری‌های بین برادران افغان و جلوگیری از تداوم اشغال افغانستان از سوی آمریکا.

این چهار ضلع اگرچه تعارضاتی هم در بعضی موضوعات داشتند، در موضوعات حساس با یکدیگر تعامل می‌کردند. به عنوان مثال در ضرورت تغییرات اساسی در حکومت، بین طالبان، آمریکا و پاکستان تعامل صورت گرفت و دولت اشرف غنی هم به عنوان ضلعی ضعیف با آن همراهی کرد.

الان دو ضلع این مربع یعنی حضور نظامی آمریکا و دولت غنی از میان رفته است. دو ضلع دیگر یعنی طالبان و پاکستان باقی مانده‌اند که در نحوه اداره حکومت اختلاف دارند. جمهوری اسلامی در حد فاصل ۱۳۷۰ تا ۱۳۹۹ در صحنه افغانستان حضور داشت و حضور مبتکرانه‌ای هم بود. افغانستان در این سه دهه با ورود سنگین نظامی آمریکا با تغییر اساسی در وضعیت خود مواجه گردید. هم اینک حذف دو مهره مخالف ایران از صفحه شطرنج افغانستان به جمهوری اسلامی امکان می‌دهد تا تأثیرات بیشتری بر تحولات داشته باشد.

در این صورت، چشم‌انداز آن هم می‌تواند موقعیت‌ساز و منفعت‌ساز باشد؛ البته این بستگی به میزان دقت و تلاش ما دارد.

۲- پاکستان طی بیش از ۴۰ سال گذشته با بهره‌گیری از نفوذ اطلاعاتی خود تلاش کرده تا محیط افغانستان برای فعالیت کشورهای دیگر ناامن باشد و نتوانند اداره تحولات را از دست پاکستان بگیرند و یا در آن شریک شوند. بر این اساس در طول چهار دهه گذشته سرویس پاکستان برای از میدان به در کردن ایران اقدامات ویژه‌ای انجام داده و حتی متهم است که در سال ۱۳۷۵ برای جلوگیری از برقراری روابط سیاسی بین ایران و حکومت جدید افغانستان، در بعضی اقدامات تروریستی علیه ایران دخالت داشته است.

روابط این سرویس با طالبان و حکومت فعلی از پیچیدگی و چندلایگی برخوردار است. پاکستان به نوعی خود را پدر طالبان معرفی می‌کند و این چندان دور از واقعیت هم نیست؛ خانم «بی‌نظیر بوتو» نخست‌وزیر پاکستان که در ششم دی ماه ۱۳۸۶ به نحو مرموزی در راولپندی به قتل رسید، در همان دوره حکومت طالبان گفته بود: «طالبان با برنامه آمریکا، اطلاعات فرانسه و پول عربستان پدید آمده و ما فقط آن را حفظ کرده‌ایم». اما روابط پاکستان و طالبان در دهه اخیر چندان هم دوستانه نبوده است برخی شخصیت‌های معروف طالبان شامل شهاب‌الدین دلاور، سهیل شاهین و ملا عبدالسلام ضعیف، معتقدند طالبان پس از آمریکا بیشترین ضربات را از پاکستان خورده است.

با سقوط دولت غنی که اسلام‌آباد با ملاحظه طالبان، با آن میانه‌ای نداشت، پاکستان از یک‌سو به دخالت‌های بیشتر در این کشور ترغیب می‌گردد و از سوی دیگر مشکلات طالبان در مواجهه با پاکستان بیشتر می‌شود.

۳- کشور افغانستان یک کشور غنی و در عین‌حال نیازمند است و به عبارتی درویشی توانگر است. این کشور با ۱۱ معدن و حدود سه تریلیون دلار سرمایه می‌تواند با سرعت از یک کشور فقیر به کشور بسیار ثروتمند تبدیل گردد. افغان‌ها مردمانی باهوش، پرتلاش و مومن هستند و گفته می‌شود نزدیک به ۸۲ درصد آن را جمعیت زیر ۳۰ سال تشکیل می‌دهد.

پس نیروی کار کافی و ظرفیت بالقوه نیروی ماهر را دارد ولی الان برای فعال‌سازی اقتصاد و تجارت خود به کمک احتیاج دارد. ما در همسایگی این کشور هستیم. کشوری که ۷۷ درصد مردم آن به فارسی صحبت می‌کنند و در مقایسه با سه همسایه شمالی از نظر تکنولوژی در موقعیت ویژه و برتر هستیم و نیز از دو قدرت تکنولوژیک- هند و چین- مرز بیشتری با افغانستان داریم

. ایران از نظر علمی و تکنولوژیک می‌تواند به کمک مردم افغانستان بشتابد. هم‌اینک لااقل نیمی از ظرفیت آموزشی و تحصیلات عالیه در ایران خالی است و این به آن معنی است که ما فقط در حوزه تحصیلات تکمیلی می‌توانیم روی ظرفیت خالی حدود دو میلیون نفری در سال حساب کنیم و این ظرفیت را برای توسعه افغانستان به‌کار بگیریم. کما اینکه ایران می‌تواند در حوزه معدن، کاستی‌های خود در زمینه معادن اورانیوم را برطرف نماید.

۴- در افغانستان اتفاقات ریز و درشت فراوانی می‌افتد و همچنانکه در این ۵۰ سال شاهد بوده‌ایم، چرخ رخدادهای آن هم هیچ‌گاه از حرکت بازنمی‌ایستد! این کشور با ایران رابطه تمدنی، فرهنگی، زبانی، دینی و حتی پیوستگی سیاسی تاریخی دارد و به همین دلیل مردم ایران نسبت به رخدادهای افغانستان احساس قرابت دارند و لذا می‌بینیم موضوعاتی مثل درگیری‌های پنجشیر که فاصله واقعیت و تصویرهای آن زیاد هم نبود، در چند روز متوالی محل توجه رسانه‌ها واقع می‌شود.

در اینجا فارغ از تحلیل درباره این سوژه خاص، چند سوال اساسی و کلیدی وجود دارد؛ کدام دسته از تحولات به‌طور واقعی با مصالح ایران و چشم‌انداز منطقه‌ای ما «ارتباط جدی» دارد و لازم است تا درباره آن حساسیت نشان دهیم؟ در حال حاضر ما بر کدام دسته از تحولات افغانستان می‌توانیم اثرگذار بوده و آن را مطابق الگو و مطلوب خود مدیریت کنیم؟ موضوعات اصلی ما در افغانستان کدامند؟ این موضوعات اصلی طبعا نمی‌تواند از چهار تا پنج مورد فراتر رود، در حالی که در افغانستان لااقل ۱۰۰ مسئله وجود دارد که حتما ایران باید فقط در ۴ و ۵ مورد اصلی و حیاتی ورود کند و آنها را مطابق مصلحت و منفعت مشترک مردم افغانستان و ایران مدیریت کرده و به پیش ببرد.