اسنپ بک

سرویس جهان مشرق – الا روزنبرگ، متخصص مسائل ایران در مرکز امور خارجی و امنیتی اورشلیم (JCFA) در رابطه با تحریم‌های اقتصادی که علیه ایران در سال‌های گذشته و همچنین در ماجرای اسنپ‌بک وضع شده است، به این موضوع اشاره می‌کند که ایران سازوکار دور زدن تحریم‌ها یاد گرفته و به راحتی آن‌ها را دور می‌زند.

به عقیده وی، علت اساسی این موضوع، نبود ساختار اجرایی سفت و سخت در رابطه با تحریم‌های ایران است و برای تاثیر گذاری کامل این تحریم‌ها، کشورهای غربی و خصوصا سران رژیم صهیونیستی باید اقدام به ایجاد یک سازوکار اجرایی مطمئن و سختگیرانه کنند.

در ادامه به مشروح این گزارش اشاره خواهد شد.

---

لازم به ذکر است که مشرق صرفاً جهت اطلاع نخبگان و تصمیم‌گیران عرصه سیاسی کشور از رویکردها و دیدگاه‌های محافل رسانه‌ای-اندیشکده‌ای بین‌المللی این گزارش را منتشر می‌کند و دیدگاه‌ها، ادعاها و القائات این گزارش‌ لزوماً مورد تأیید مشرق نیست

---

روزنبرگ در رابطه با جنگ اقتصادی علیه ایران می‌نویسد:

هنگامی که علیه یک کشور یا گاهی یک حکومت متخاصم جنگ اقتصادی به راه می‌اندازیم، روش‌شناسی مشخصی وجود دارد که می‌توان بر اساس آن عمل کرد تا دشمن را تضعیف نمود. می‌توان انتقال پول را محدود کرد، انتقال کالاها را متوقف کرد و همچنین تحریم‌هایی به صورت فردی یا گسترده اعمال کرد.

با این حال، یک تحریم، هر چقدر هم سختگیرانه باشد، بدون اجرا و یا ضمانت اجرایی، بی‌معنی است. وقتی موضوع جنگ اقتصادی علیه ایران را به طور عمیق بررسی می‌کنیم، می‌توان آن را در چهار حوزه اصلی دسته‌بندی کرد: ضربه به ناوگان سایه ایران، آسیب به زیرساخت‌های مالی، اعمال تحریم‌ها و مهم‌تر از همه، اجرای تحریم‌ها.

وی در رابطه با قدرت شرط موفقیت و تاثیرگذاری تحریم‌ها اینگونه توضیح می‌دهد:

قدرت یک تحریم صرفاً در متن تصمیم آن نیست، بلکه در توانایی آن برای ایجاد یک “نقطه خفه‌کننده” فوری برای تبعیت سایرین است. هدف تحریم این است که نگهبانان بخش خصوصی، مانند مسئولان ناظر در بانک‌ها، عوامل حمل‌ونقل یا تأمین‌کنندگان فناوری، پیش از تأیید انتقال یا باز کردن حساب برای یک نهاد مشکوک، دقیق و هدفمند فکر کنند. در این لحظه است که انسداد اقتصادی موفق می‌شود یا شکست می‌خورد.

تحریم ستون اساسی است که رژیم تحریم‌ها در جنگ اقتصادی بر آن بنا شده است. یکی از چالش‌های متعدد کارشناسان خاورمیانه در حوزه جنگ اقتصادی، توانایی پیش‌بینی روندها با دید محدود در پی رویدادهای نظارتی خاص است که به عنوان “نقاط اوج” (لحظات حساس و تعیین کننده) شناخته می‌شوند. یکی از این نقاط اوج زمانی رخ داد که مکانیسم “اسنپ‌بک” علیه ایران اعلام شد.

اگر سیاست اسرائیل تغییر نکند و جنگ اقتصادی علیه ایران و محور مقاومت را به صرفا عنوان مجموعه‌ای از رویدادهای “نقطه اوج” ببیند اما تلاش عملی برای آن نکند، هرگز نمی‌توانیم در جنگ اقتصادی بر ایران غلبه کنیم. این امر در نبرد دوم علیه ایران، که پس از فعال‌سازی این مکانیسم بیش از پیش نزدیک به نظر می‌رسد، نمود خواهد یافت.

این کارشناس صهیونیست با اشاره به مکانیسم اسنپ‌بک نوشت:

مکانیسم اسنپ‌بک، همان‌طور که از نامش پیداست، یک مکانیسم تحریم سختگیرانه است که بر اساس تصمیم شورای امنیت سازمان ملل متحد در چارچوب توافق برجام فعال می‌شود و به عنوان یک “ترمز اضطراری” عمل می‌کند که امکان بازگرداندن سریع تحریم‌ها را در صورت نقض تعهدات ایران در توافق هسته‌ای فراهم می‌کند.

گفت‌وگوهای رسانه‌ای پیرامون فعال‌سازی این مکانیسم بسیار بود، اما باید به یاد داشت که از منظر کلان، فعال‌سازی این مکانیسم تنها بخشی از تلاش برای فشار بر ایران برای بازگشت به میز مذاکره درباره برنامه هسته‌ای است. فعال‌سازی این مکانیسم فشار اقتصادی بر برخی عناصر حکومت ایران وارد می‌کند، نه بر شهروندان عادی این کشور و اینگونه تلاش می‌کند تا میان مردم و حاکمیت شکاف ایجاد کند.

روزنبرگ با اشاره به متن اسنپ‌بک و افراد هدف تحریم، آن را مضحک قلمداد می‌کند:

این تمایز قابل ستایش است، اما با واقعیت همخوانی ندارد. اگرچه این تمایز تلاش می‌کند بین مردم و حکومت جدایی ایجاد کند، اما بخش قابل توجهی از افراد موجود در فهرست اسنپ‌بک دیگر در قید حیات نیستند و این وضعیت مضحک به نظر می‌رسد.

این دیدگاه کلان به درستی از نظر سیاست‌گذاری در غرب مدیریت نشده است و این را می‌توان در فرآیند پراکنده جنگ اقتصادی علیه ایران مشاهده کرد. امروزه یک شکاف مشهود بین مسئله اعمال تحریم و مسئله اجرای آن، به چشم می‌خورد، زیرا نهادهایی که باید تحریم را اجرا کنند، یعنی مسئولان ناظر در مؤسسات مالی و حمل‌ونقل، در بهترین حالت از تحریم‌های اعمال‌شده آگاه نیستند و در بدترین حالت، بدون هیچ مانعی اجازه دسترسی به خدمات بانکی را می‌دهند.

هدف تحریم، که وادار کردن مسئولان ناظر بانکی به تأمل پیش از تأیید باز کردن حساب است، اغلب محقق نمی‌شود. بنابراین، اهمیت چگونگی اجرا حیاتی است. اجرا می‌تواند از طریق روش‌های مختلفی انجام شود، از آموزش مستقیم گرفته تا اقدامات اساسی‌تر مانند تهدید مؤسسات مالی بر علیه سازمان‌های نظارت کننده محلی در اتحادیه اروپا یا ایالات متحده. بنابراین، فعال‌سازی مجدد مکانیسم اسنپ‌بک، که بیشترین تأثیر آن بر افراد و حاکمیت است، نیازمند ترکیبی از اجرای خود تحریم و مکانیسم اسنپ‌بک است، زیرا بدون اجرا، این مکانیسم یا هر تحریم دیگری بی‌معنی است.

وی در پایان افزود:

مکانیسم اسنپ‌بک ابزار دیپلماتیک قدرتمندی است که چارچوب قانونی لازم برای تحریم‌های جهانی را بازگرداند. با این حال، این تنها خط شروع برای مرحله بعدی جنگ اقتصادی است. اگر تصمیم‌گیرندگان بین این مکانیسم و اجرای فوری، سختگیرانه و مستمر ارتباط برقرار نکنند، این “نقطه اوج” به سرعت فراموش خواهد شد و تحریم‌ها به مجموعه‌ای از قوانین خفته تبدیل می‌شوند که حکومت ایران به راحتی آن‌ها را دور می‌زند. تنها راه شکست دادن ایران از طریق جنگ اقتصادی، تبدیل کردن اجرای [مقررات] به یک استراتژی سازش‌ناپذیر است.

به گزارش مجاهدت از مشرق، دکتر ابراهیم کارخانه‌ای عضو کمیسیون ویژه بررسی برجام و رئیس کمیته هسته‌ای مجلس نهم طی یادداشتی در روزنامه کیهان نوشت:

ماه‌های پایانی مذاکرات هسته‌ای بود؛ آمریکایی‌ها برای اینکه از تیم مذاکره‌کننده ایرانی امتیازات بیشتری بگیرند دائماً جمهوری اسلامی ایران را تهدید به وضع تحریم‌های جدید و گزینه‌های روی میز می‌کردند. شدت تهدیدها در حین مذاکره به‌حدی بود که مقام معظم رهبری اعلام فرمودند: «مذاکره در زیر شبح تهدید معنا ندارد و اگر آمریکایی‌ها اقدام به تهدید کنند، مذاکره منتفی است.»

همین امر باعث شد که آمریکایی‌ها از گزینه‌های روی میز حرفی نزنند، ولی به سیاست فریبکارانه اشک و اخم و لبخند، برای کسب امتیازات بیشتر در روند مذاکرات همچنان ادامه بدهند! درحالی‌که تیم مذاکره‌کننده آمریکایی از طریق صدها نفر پیدا و پنهان در قالب اندیشکده‌ها و اطاق‌های فکر در حوزه‌های مختلف حمایت می‌شدند و حتی ۱۴ ماه قبل از مذاکرات، متن کلی برجام را تدوین کرده بودند و با دست پر و از قبل طراحی و برنامه‌ریزی‌شده در پشت ‌میز مذاکره حاضر می‌شدند، اما متأسفانه تیم مذاکره‌کننده ایران افتخار می‌کرد که تعداد اعضای آن‌ها از ۱۶ نفر تجاوز نمی‌کند!

فریبکاری آمریکا در حدی بود که خانم وندی شرمن، معاون سیاسی وزیر وقت امور خارجه آمریکا و مذاکره‌کننده ارشد تیم آمریکایی در کتاب خاطراتش می‌ نویسد:

«ما با شناسایی احساسات و عواطف روحی اعضای تیم مذاکره‌کننده، از این خصلت آن‌ها برای پیشبرد اهداف خود استفاده می‌کردیم و به‌قدری با طرف ایرانی صمیمی و نزدیک شده بودیم که به طرح مسائل شخصی و خانوادگی خود با یکدیگر می‌پرداختیم، به‌گونه‌ای که وقتی در حین مذاکره به- یکی از اعضای تیم مذاکره‌کننده- خبر رسید که پدربزرگ شده، ارنست مونیز وزیر انرژی و عضو تیم مذاکره‌کننده آمریکایی که سابقاً «در دانشگاه MIT با او حضور همزمان داشت، در دور بعدی مذاکرات یک دست لباس نوزاد آورد که بر روی سینه‌اش نوشته شده بود «MIT» و همین موضوع در هفته‌های پایانی، قوام ارزشمندی به مذاکرات بخشید.»

به‌این‌ترتیب خوشحالی تولد نوه تیم مذاکره‌کننده ایرانی منجر به خوشحالی فریبکارانه و سوءاستفاده تیم مذاکره‌کننده آمریکایی از احساسات عاطفی طرف ایرانی می‌شود! خانم وندی شرمن در کتاب مذکور که توسط انتشارات «سروش» و مرکز اسناد انقلاب اسلامی ترجمه و منتشر شده است، به استفاد از احساسات و عواطف تیم مذاکره‌کننده ایرانی به‌عنوان یک عامل پیش‌برنده در روند مذاکرات می‌پردازد، از جمله اقدام فریبکارانه جان کری در کوبیدن مشت محکم بر روی میز و پرت شدن خودکارش به‌ طرف آقای عراقچی که منجر به عذرخواهی از ایشان می‌شود.‌

گریه فریبکارانه وندی شرمن در روز نهائی شدن مذاکرات که انصراف دکتر ظریف را از طرح موضوع جدید به‌دنبال داشت، محول نمودن تصمیم‌های سخت به انتهای جلسات، صدا زدن تیم مذاکره‌کننده به نام‌های کوچک، حشرونشر نزدیک و صمیمانه با اعضای تیم، ابراز تأسف عمیق از فوت مادر حسین فریدون(برادر رئیس‌جمهور) به‌نحوی فریبکارانه که گویا آن‌ها یکی از اعضای خانواده خود را از دست داده‌ بودند!

ترک میز مذاکره، خنده و عصبانیت‌های برنامه‌ریزی شده، به میان کشاندن پای نوه‌ها، مبادله کارت‌پستال، هدیه نفیس و یکجانبه به وندی شرمن در پایان مذاکرات، ارسال کارت‌پستال کریسمس تا سال‌ها پس از انجام توافق و بسیاری موارد دیگر…! همه این‌ها در حالی است که مذاکره با دشمن می‌بایست با حفظ حریم و در نهایت دقت، جدیت و هوشمندی صورت گیرد، چرا که به‌فرموده امیر المؤمنین حضرت علی(ع) حشرونشر با دشمن منجر به تسلط دشمن می‌شود.

این در حالی است که در جریان مذاکرات صلح بین آمریکا و ویتنام، هنگامی که طرف آمریکایی موقع بازگشت در فرودگاه پاریس، دست خود را به سوی تیم مذاکره‌کننده ویتنامی دراز می‌کند طرف ویتنامی از دست دادن امتناع می‌ورزد و می‌گوید که شما هنوز دشمن ما هستید و من بدون اجازه ملتم حق ندارم با شما دست بدهم.

آن وقت رئیس تیم مذاکره‌کننده ایرانی بعد از حشر و نشرهای فراوان در کنار رودخانه دانوب با وزیر وقت امور خارجه آمریکا (جان کری) قدم می‌زند! و در داخل کشور علی‌رغم وجود نفود عوامل جاسوسی در تیم مذاکره‌کننده، دستگاه سیاسی و دیپلماسی، نه‌ تنها به راهکارهای سازنده و دلسوزانه منتقدان توجهی نمی‌کند، بلکه آن‌ها را همصدا با رژیم صهیونیستی خطاب می‌کند و بر همین اساس، طرف آمریکایی به‌خوبی دریافته بود که تیم مذاکره‌کننده ایرانی به‌دنبال دستیابی به «توافق به هر شکل ممکن» است و لذا از تمام ابزارهای لازم برای عقب‌نشینی قدم به قدم تیم مذاکره‌کننده تا رسیدن به اهداف از قبل پیش‌بینی شده استفاده کردند که نتیجه آن توافق ظالمانه و یکجانبه برجام شد که یک بسته جامع توطئه علیه ملت ایران بود که اینک پس از گذشت ۱۰ سال خسارت و عقب‌ماندگی، با سلاح از قبل طراحی شده مکانیسم ماشه (اسنپ بک) به نقطه صفر خود بازگشته است!

این در حالی است که مقام معظم رهبری بارها تأکید فرموده بودند که مراقب حیله‌ها و مکرهای طرف آمریکایی باشید، آن‌ها شمشیر خیانت خود را از پشت فرود می‌آورند! در استمرار همین خط توطئه، در طی مذاکره ۶۰ روزه مجدداً این شمشیر خیانت از پشت میز مذاکره بر ملت ایران فرود آمد که منجر به دفاع مقدس ۱۲ روزه ملت قهرمان ایران علیه رژیم صهیونیستی و آمریکا و عوامل همدست آنها شد!

در مذاکرات اخیر نیز طرف‌های اروپایی و آمریکایی با فریب و القاء اینکه جمهوری اسلامی ایران اهل مذاکره و تعامل نیست؛ در صدد برآمدند با امتیازگیری قدم به قدم به سَبک برجامی به خواسته‌های از قبل طراحی شده خود دست یابند؛ لیکن وقاحت آنها در طرح «موضوع ناموسی کشور» که سلاح موشکی است، موجب ایستادگی قاطعانه تیم مذاکره‌کننده در برابر خواسته وقیحانه آنها که سند نابودی ملت ایران بود گردید!

کوتاه کردن برد موشک‌ها یعنی کوتاه کردن دست ملت ایران در دفاع از دین و میهن و ناموس و شرف و استقلال کشور و در یک کلام تسلیم کامل در برابر دشمن؛ که احدی از ملت شرافتمند ایران هرگز زیر بار چنین ننگ ابدی نخواهد رفت!

نظر به اعلام اقدامی بی‌شرمانه آن هم پس از تعامل، همراهی و امتیازدهی گسترده به طرف مقابل، ادامه چنین مذاکراتی عزتمندانه نبوده و جا دارد تیم مذاکره‌کننده، در اقدامی غیرتمندانه فعلاً مذاکرات را متوقف نماید. شکی نیست ایران قوی که در دفاع مقدس ۱۲ روزه پوزه دشمنان را به خاک مذلت کشانید، به اذن الله، راه عزت، اقتدار و استقلال کشور را در سایه اتحاد مقدس ملت بزرگ ایران و رهبری حکیمانه امام خامنه‌ای، همچنان قدرتمندانه به پیش خواهد برد.

به گزارش مجاهدت از مشرق، «مارکو روبیو» وزیر امور خارجه آمریکا شامگاه چهارشنبه در شبکه اجتماعی ایکس نوشت: «ایالات متحده در راستای سازوکار اسنپ‌بک، تحریم‌هایی را علیه ۴۴ نهاد و ۱۷ فرد که گفته می‌شود با برنامه‌های هسته‌ای و نظامی ایران مرتبط هستند، اعمال می‌کند.»

پیش از این، وزارت خزانه‌داری آمریکا از اعمال تحریم‌هایی علیه ۲۱ نهاد و ۱۷ شخص در ارتباط با ایران خبر داده بود.

وزارت خزانه‌داری آمریکا با انتشار بیانیه‌ای ادعا کرده بود: «در حمایت از بازگشت خودکار تحریم‌های شورای امنیت سازمان ملل علیه ایران، وزارت خزانه‌داری آمریکا ۲۱ نهاد و ۱۷ شخص را که در شبکه‌های تسهیل‌کننده‌ی دسترسی وزارت دفاع و پشتیبانی نیروهای مسلح ایران به کالاها و فناوری‌های حساس هستند، تحریم می‌کند.»

وزیر امور خارجه آمریکا هم با طرح ادعایی علیه ایران گفت: «ایالات متحده در حال اجرای تحریم‌های اسنپ‌بک علیه ایران است. تحریم‌ها و کنترل‌های جدید صادرات، ۴۴ عامل مرتبط با برنامه‌های هسته‌ای، موشکی و نظامی ایران را هدف قرار خواهد داد.»

روبیو مدعی شد: «همانطور که دونالد ترامپ رئیس‌جمهور ایالات متحده به روشنی اعلام کرده است، ما تمام مسیرهای ایران به سمت سلاح هسته‌ای را مسدود خواهیم کرد.»

به گزارش مجاهدت از مشرق، حسن رشوند طی یادداشتی در روزنامه کیهان نوشت:

دیپلمات‌ها معتقدند در دیپلماسی برای مدیریت چالش‌ها و جلوگیری از تنش‌ها باید از هر پنجره فرصتی که باز می‌شود نهایت استفاده را کرد حتی اگر در آن پنجره‌، کمتر از پنج درصد امید و شانس وجود داشته باشد.از همین منظر است که همیشه اولویت را به دیپلماسی می‌دهند و تقابل و درگیری را به زمانی موکول می‌کنند که همه راه‌ها طی شده و پنجره دیپلماسی کاملا بسته شده باشد.

با همین نگاه است که وزیر خارجه کشورمان پیش از پایان سفر یک هفته‌ای خود در نیویورک در مصاحبه با شبکه خبری «سی سی ان» می‌گوید: «ما دو بار تجربه تلخ و ناخوشایندی با آمریکا داشته‌ایم. یک بار توافقی حاصل شد اما آنها از آن خارج شدند و بار دیگر امسال مذاکره کردیم و مورد حمله قرار گرفتیم.» او در این مصاحبه با نگاه به همین پنجره رو به بسته دیپلماسی که تصور می‌شد هنوزکاملا بسته نشده است‌، می‌گوید: «هفته گذشته با پیشنهاداتی منصفانه، متعادل و سازنده به نیویورک آمدم تا راه‌حلی دیپلماتیک برای این بحران بیابیم اما این پیشنهادها نیز توسط آمریکا و سه کشور اروپایی رد شد و آنها به بازگشت فوری تحریم‌ها (اسنپ‌بک) روی آوردند که مشکلات را پیچیده‌تر کرد.»

بازگشت «اسنپ‌بک» نشان داد غرب که حالا دیگر نمی‌توان بین آمریکایی و اروپایی آن تفکیک قائل شد به هیچ صراطی مستقیم نیست و هر گونه تصور باز بودن اندک پنجره دیپلماسی با آنها خیالی خام است.

سخن این نیست که حالا که غرب تصمیم گرفته پنجره دیپلماسی را ببندد ما گزینه تنش با آنها را پیش خواهیم گرفت بلکه این باور را داریم که اولا؛ غرب در سه کشور اروپایی و آمریکا خلاصه نمی‌شود و همه راه‌ها برای مذاکره و باب دیپلماسی با کشورها با فعال شدن «اسنپ بک» بسته نشده است و ارتباط با جهان در این چند کشور خلاصه نمی‌شود و آرای داده شده به قطعنامه پیشنهادی روسیه و چین برای عدم فعال شدن«اسنپ‌بک» نشان داد که شکاف بین این دو قطب جهان بسیار بیشتر از تصور آمریکایی‌ها و سه کشور اروپایی است.

ثانیا؛ تجربه این بیست و اندی سال مذاکرات هسته‌ای و دیدن این همه بدعهدی غرب، به ما آموخته که راه نجات کشور در کنار نیم نگاه به دیپلماسی و پنجره باز آن با کشورهای بلوک شرق‌، اتکاء به توانمندی خود و توجه به عنصر مهم «قوی شدن» که این روزها از کلمات کلیدی مسئولان نظام به ویژه رئیس‌جمهور، می‌باشد.با چنین رویکردی است که می‌توان گفت بازگشت خودکار تحریم‌ها با توطئه خبیثانه سه کشور اروپایی از هم اکنون محکوم به شکست است. مشروط به اینکه رفتار گذشته خود را فراموش کرده و نگاه ملتمسانه دیپلماسی بی‌حاصل با غرب را کنار بگذاریم.

اکنون که «اسنپ بک» فعال شده است این پرسش مهم مطرح است که آیا چنین تحریمی در عمل اثری متفاوت یا شدیدتر از وضعیت موجود بر اقتصاد ایران خواهد داشت؟

پاسخ آن است که نه چنین اتفاقی آنچنان که غرب ایران را از«اسنپ‌بک یا همان مکانیسم ماشه» می‌ترساند، ترسناک نخواهد بود. تجربه تحریم‌های سال‌های گذشته، به‌ویژه پس از خروج آمریکا از برجام در سال ۱۳۹۷، نشان داده که فشارهای اقتصادی واقعی بر ایران، عمدتاً از تحریم‌های یکجانبه و ثانویه آمریکا نشأت گرفته‌اند، نه تحریم‌های سازمان ملل.

در واقع، بسیاری از نهادها، بانک‌ها و شرکت‌های بین‌المللی حتی پیش از تهدید مکانیسم ماشه نیز از تعامل با ایران خودداری می‌کردند، زیرا ریسک نقض تحریم‌های خزانه‌داری آمریکا برای آن‌ها بسیار بالا بود. از این منظر، فعال‌سازی مکانیسم ماشه بیش از آنکه اثری واقعی بر اقتصاد کشور داشته باشد، بیشتر ابعاد روانی، حقوقی و سیاسی دارد.

تجربه تحریم‌های یکجانبه آمریکا در سال‌های گذشته و واقعیت‌های فعلی اقتصاد ایران نشان می‌دهد که بازگشت تحریم‌های چندجانبه سازمان ملل، برخلاف تصور عمومی، تغییر معناداری در وضعیت موجود ایجاد نمی‌کند. دلیل این ادعا، ساختار تحریم‌های فعلی، رفتار بازیگران بین‌المللی و ظرفیت‌های نسبی اقتصاد ایران است. چراکه؛

۱-تحریم‌های یکجانبه و ثانویه آمریکا در سال‌های اخیر نه‌تنها جامع‌تر، بلکه اجرائی‌تر از تحریم‌های شورای امنیت بوده‌اند. در تحریم‌های شورای امنیت، اجرا و پیگیری تخلفات به‌عهده کشورهای عضو است و ضمانت اجرائی ضعیف‌تری نسبت به نظام تحریمی آمریکا دارد. در مقابل، وزارت خزانه‌داری آمریکا و شبکه OFAC با سازوکاری پیچیده، تحریم‌های مالی، بانکی، بیمه‌ای، کشتیرانی و حتی فناورانه را به گونه‌ای اعمال کرده‌اند که تمام زنجیره تأمین، بیمه، حمل‌ونقل، تبادلات ارزی و حتی پرداخت‌های غیررسمی به‌شدت دچار اختلال شده است.

به بیان دیگر، با بازگشت ۶ قطعنامه تحریمی سازمان ملل‌، باز این تحریم‌ها از نظر شدت و گستره، در سایه تحریم‌های موجود آمریکا قرار می‌گیرند و تأثیر افزوده‌ای در عمل نخواهند داشت.

۲- حتی در دوران برجام نیز، اکثر بانک‌های بزرگ دنیا از همکاری با ایران خودداری می‌کردند؛ چراکه نگران بازگشت تحریم‌های آمریکا و مشمول‌شدن در لیست OFAC بودند. تجربه جریمه‌های چند میلیارد دلاری برخی بانک‌های بین‌المللی در دهه گذشته هنوز در ذهن مدیران این بانک‌ها باقی مانده است. در عمل، همین بیم از تحریم‌های ثانویه باعث شده که روابط بانکی رسمی ایران با دنیا، حتی بدون نیاز به تحریم‌های شورای امنیت تقریباً قطع باشد.

بنابراین، بازگشت تحریم‌های چندجانبه نمی‌تواند تغییری در رفتار بانک‌ها و شرکت‌های بزرگ ایجاد کند، چراکه آن‌ها از قبل هم از تعامل با ایران کناره‌گیری کرده‌اند. تازه به نظر می‌رسد شرایط امروز نسبت به گذشته بهتر است چراکه ارتباطات ارزی که بین ایران با روسیه و چین به وجود آمده‌، توانسته در دو سه سال اخیر تجارت بین ایران با این کشورها را تسهیل کند.

صدور کالا از ایران به روسیه، بلاروس، چین و برخی دیگر از کشورهای عضو بریکس و شانگهای توانسته‌اند برخی محدودیت‌ها را در این زمینه مرتفع نماید و این به آن مفهوم است که «اسنپ بک» از هم اکنون محکوم به شکست است.

۳- بخش قابل‌توجهی از تجارت خارجی ایران، به‌ویژه در حوزه صادرات نفت و فرآورده‌های آن‌، با روش‌های غیررسمی، رمزگذاری‌شده یا واسطه‌ای انجام می‌شود. این مسیرها در خارج از سیستم بانکی رسمی عمل می‌کنند و به‌گونه‌ای طراحی شده‌اند که از ردیابی نهادهای تحریمی مصون باشند.

بازگشت مکانیسم ماشه و تحریم‌های سازمان ملل عملاً تأثیری بر این زیرساخت‌های غیررسمی ندارد؛ چراکه این ساختارها پیشاپیش بر اساس دور زدن تحریم‌ها طراحی شده‌اند و ماهیتاً با فضای تحریم سازگارند. این واقعیت به ایران این امکان را می‌دهد که با بازگشت تحریم‌های سازمان ملل‌،جمهوری اسلامی ایران بتواند همچنان بخشی از صادرات نفت و تبادلات کالایی خود را هرچند با چالش اما در نهایت با همه سختی‌هایی که دارد، انجام دهد.

۴- در سال‌های اخیر، برنامه‌های متعددی برای تاب‌آوری اقتصاد در برابر تحریم‌ها اجرا شده است که از جمله آن‌ها می‌توان به تنوع منابع ارزی خارج از شبکه دلار، سیاست تهاتری کالا، تقویت تولید داخلی و کاهش وابستگی به واردات اشاره کرد. هرچند این مسیرها چالش‌های خاص خود را داشته‌اند، اما در مجموع باعث شده‌اند تا آسیب‌پذیری اقتصاد ایران در برابر تحریم‌های سازماندهی شده غرب کاهش یابد. به‌ویژه در حوزه تأمین کالاهای اساسی، زنجیره داخلی نسبت به دوره‌های قبل هماهنگ‌تر و مستقل‌تر عمل می‌کند.

تنها نگرانی در این زنجیره تحریم‌ها در حوزه دارو است که با شدت غیرانسانی از گذشته تاکنون اجرا می‌شده و احتمال اینکه در دوره جدید افزایش یابد بیشتر احساس می‌شود که تجربه دولت شهید رئیسی در تامین واکسن کرونا آن‌هم در شرایطی که روزانه بیش از ۷۰۰ نفر در کشور جان خود را به ‌دلیل کم کاری دولت روحانی برای تامین واکسن از دست می‌دادند، نشان داد که اگر همت مضاعفی در همین حوزه دارویی هم صورت پذیرد این نگرانی قابل برطرف شدن است.

۵- از لحاظ حقوق بین‌الملل، تحریم‌های شورای امنیت تنها زمانی اثرگذارند که همه کشورها به‌صورت جدی آن‌ها را اجرا کنند. اما در عمل، بسیاری از کشورها از جمله چین و روسیه و برخی کشورهای همسو با این دو قدرت جهانی‌، نشان داده‌اند که به‌ویژه در شرایط فشار یکجانبه آمریکا، به تحریم‌های شورای امنیت هم پایبند نخواهند بود. در دوره قبلی نیز، برخی کشورها با تفسیرهای خاص‌، عملاً تحریم‌های سازمان ملل را دور می‌زدند. همین واقعیت به ایران امکان داده بود که در آن دوره نیز بخشی از تبادلات اقتصادی خود با این کشورها را حفظ کند. از این رو می‌توان گفت؛ بازگشت تحریم‌های شورای امنیت لزوماً به معنای انسداد کامل اقتصادی نیست، مگر آنکه کشورها به‌صورت متحد و سختگیرانه آن‌ها را اجرا کنند که با شرایط فعلی و شکاف بین قدرت‌های شرق با غرب این اتحاد دور از انتظار خواهد بود.

۶- اما آنچه بیش از همه نگران‌کننده است اثر روانی بازگشت تحریم‌های سازمان ملل بر جامعه است. تجربه اعلام برخی تحریم‌ها که هر از گاه توسط آمریکا در این سالها صورت می‌گرفت‌، نشان می‌دهد که این تحریم‌ها با وجود اینکه اثرگذاری واقعی آنها تا این میزان نبوده است ولی اثر روانی شدیدی بر بازار ارز، طلا و سرمایه‌گذاری داشته است.

نباید فراموش کرد که امروز، اقتصاد ایران تجربه مواجهه با بدترین سناریوهای تحریمی را از سر گذرانده و اقتصاد ایران تا حدود زیادی با وضعیت تحریمی وفق پیدا کرده است. بنابراین‌، به نظر می‌رسد ابزار «شوک روانی» غرب برای تغییر در اقتصاد ایران آن کارآمدی سابق را ندارد. اما آنچه امروز ضرورت آن بیشتر احساس می‌شود و قوای سه گانه به ویژه دولت محترم باید به آن توجه لازم را داشته باشند آرامش بخشی به جامعه است و این آرامش بخشی با تلاش بیشتر برای تامین نیازمندی‌های مردم و پرهیز از هر گونه سخن ناامیدکننده که بعضا از زبان برخی مسئولان و مدیران کشور و برخی رسانه‌های داخلی که خواسته یا ناخواسته سوهان روح و روان مردم هستند، دیده و شنیده می‌شود.

در این مسیر، تکلیف دستگاه قضائی همان‌گونه که ریاست محترم آن این روزها بارها تاکید داشته‌اند، سنگین است. این دستگاه دو تکلیف بزرگ «برخورد با اخلالگران نظام اقتصادی و زنجیره تامین معیشت مردم» و برخورد با «جریان‌های مسموم رسانه‌ای» که به‌دنبال ایجاد ترس و ناامیدی در جامعه هستند را بر عهده ‌دارند.

مطمئن باشیم اگر بدرستی و با برنامه و درایت این مسیر را طی کنیم دشمن عنودی که تلاش دارد ملت ایران را با ته‌مانده‌های تحریمی خود تسلیم کند را به زانو در خواهیم آورد. ان‌شاءالله.

سرویس سیاست مشرق- در میان انبوهی از گزارش‌ها و تیترهای خبری، در یک بسته کامل با نام «ویژه‌های مشرق» شما را در جریان مسائل مهم و اثرگذار از نگاه روزنامه‌های کشور قرار می‌دهیم.

در این ویژه‌نامه، نگاهی به آخرین مواضع جناح‌های سیاسی و تحولات مهم داخلی، خارجی، اوضاع اقتصادی و اجتماعی کشور انداخته می‌شود که مخاطبان بامطالعه آن به رهیافت‌های مهم، نکات و تأملات از سیر وقایع اثرگذار دست خواهند یافت، در این بخش با ما همراه باشید.