الکساندر لوکاشنکو

به گزارش مجاهدت از مشرق، با گذشت بیش از یکسال از آغاز جنگ اوکراین و آینده نامشخص این درگیری میان مسکو و کی‌یف که از حمایت ناتو به سرکردگی آمریکا برخوردار است، شورش گروه شبه نظامی واگنر علیه کرملین و گذشت ۳۶ ساعت نفس‌گیر، بار دیگر زمینه‌ای را فراهم کرده است تا بحث‌ها در مورد آینده این جنگ و اهداف آمریکا و اروپا در قبال روسیه موضوعیت یابد.

گروه شبه نظامی واگنر جمعه دوم تیرماه به رهبری یوگنی پریگوژین مدعی شد که نیروهای مسلح روسیه یک حمله موشکی به اردوگاه این گروه انجام دادند؛ وزارت دفاع روسیه این ادعاها را رد کرد اما نیروهای این گروه کنترل چندین ساختمان غیرنظامی در روستوف را در اختیار گرفته و به سمت مسکو حرکت کردند.

ولادیمیر پوتین رئیس‌جمهوری روسیه در یک سخنرانی تلویزیونی اقدامات رئیس واگنر را یک شورش مسلحانه و خیانت توصیف کرد؛ پوتین با وساطت الکساندر لوکاشنکو همتای بلاروسی خود طی توافقی این قضیه را خاتمه داد و در نتیجه مذاکرات رئیس‌جمهوری بلاروس و فرمانده گروه واگنر، پریگوژین تحرکات نیروهای خود را در روسیه متوقف کرد و به آن‌ها دستور داد به اردوگاه‌هایشان بازگردند.

خبرها از تمرد واگنر و تغییر جهت سلاح‌های این گروه شبه نظامی به سمت مسکو برای جهان جالب توجه بود اما تصاویر و خبرها از پیشروی لحظه به لحظه واگنر برای آمریکا و متحدان غربی به طور حتم خیره‌کننده‌تر بود. با این حال، چنان که سی‌ان‌ان اذعان کرد: با آغاز شورش واگنر، آمریکا و متحدانش مراقب بودند که فریاد پیروزی سر ندهند و کشورهای غربی اکنون تلاش می‌کنند تا از این تمرد، بهره برداری سیاسی کرده و از درون روسیه بر پوتین اعمال فشار کنند.

از آغاز جنگ اوکراین تاکنون، بسیاری از دولت‌های غربی در مقابل تصمیم‌های دشواری قرار گرفته‌اند و چگونگی واکنش در برابر شورش واگنر یکی از دشوارترین‌ تصمیم‌گیری‌ها بود. کلیدواژه خبر سی‌ان‌ان، بهره‌برداری سیاسی از شورش واگنر و اعمال فشار داخلی بر مسکو است که می‌تواند موجزترین تفسیر از عملکرد آینده غرب در قبال روسیه باشد. از زمان آغاز جنگ اوکراین تاکنون، بسیاری از دولت‌های غربی در مقابل تصمیم‌های سختی قرار گرفته‌اند و چگونگی واکنش در برابر شورش واگنر یکی از دشوارترین‌ تصمیم‌گیری‌ها بود.

با ختم شدن غائله واگنر، روزنامه نیویورک تایمز به نقل از منابع آگاه نوشت سازمان‌های جاسوسی آمریکا از روزها پیش دریافته بودند که رهبر این گروه شبه نظامی به دنبال اقدام علیه مقام‌های ارشد نظامی روسیه است؛ با این حال از افشای این اطلاعات خودداری کردند زیرا بیم از آن داشتند که رئیس‌جمهوری روسیه آن‌ها را به طراحی کودتا در این کشور متهم کند.

گزارشگر شبکه خبری فرانس ۲۴ از آمریکا نیز صبح یکشنبه با اعلام این مطلب که اطلاعاتی از احتمال شورش واگنر در اواسط ژوئن (تیر) در اختیار کاخ سفید و پنتاگون قرار گرفته بود، دو دلیل را برای مطلع نکردن ولادیمیر پوتین از این احتمال ذکر کرد: نخست آنکه میلی برای کمک به پوتین در مواجهه با این شورش وجود نداشته است و دیگر آنکه خود ایالات متحده از سوی مقام‌های کرملین به دست داشتن در این شورش متهم میشد.

آمریکا از روز نخست جنگ اوکراین به حمایت همه جانبه از دولت کی‌یف پرداخته است اما در جنجال شورش واگنر تلاش کرد تا کوچک‌ترین موضع‌گیری در حمایت از مزدوران پریگوژین نداشته باشد. انفعال دولت آمریکا در شرایطی که خبرها از تلاش ولودیمیر زلنسکی رئیس‌جمهوری اوکراین برای برقراری تماس با پریگوژین و اعلام آمادگی برای کمک به او در نبرد علیه مسکو مخابره شد، اعتراض تند نیکی هیلی نماینده سابق آمریکا در سازمان ملل را نیز به همراه داشت. این نامزد جمهوری‌خواه انتخابات ۲۰۲۴ آمریکا با انتقاد از موضع کاخ سفید درمورد تحولات اخیر روسیه، اعلام کرد که جو بایدن رئیس‌جمهوری این کشور و کامالا هریس معاون او هنگام شورش ناکام گروه واگنر در روسیه خوابشان برده بود.

آمریکا و شرکای او با نگاهی فرصت‌طلبانه به شورش واگنر، به دنبال تخصیص کمک‌های مالی بیشتر و تقویت جبهه اوکراین برای جنگ با روسیه خواهند بود. جو بایدن در واکنش به تحولات روسیه گفت: ما روشن کردیم که نقشی نداریم، ما در این موضوع دخالتی نداشتیم. ما به پوتین هیچ بهانه‌ای ندادیم تا غرب و ناتو را مقصر وضعیت کنونی بداند. ما در آن هیچ نقشی نداشتیم. این تحولات بخشی از اختلاف‌ها در داخل نظام روسیه بود.

آتش قیام واگنر با میانجی‌گری بلاروس خاموش شد و بخش‌های زیادی از این روایت شاید تا ابد در تاریخ، ناشناخته باقی بمانند اما از مجموع آنچه ذکر شد می‌توان اینچنین استنباط کرد که با وجود تکرار مداوم اسم واگنر در فتوحات روسیه در خاک اوکراین، نگرانی کاخ سفید از ارتکاب اشتباه محاسباتی در مورد قدرت دولت روسیه و دست کم گرفتن پوتین در مورد چگونگی سرکوب این شورش، دولتمردان آمریکایی را به سکوت واداشت.

تحولات چند روز اخیر، چنان که غربی‌ها مدعی هستند، پیامی از تضعیف دولت ولادیمیر پوتین بود. این برداشت آمریکا و شرکای او، به معنای تخصیص کمک‌های مالی بیشتر و تقویت جبهه اوکراین برای جنگ با روسیه خواهد بود. چنان که اروپا اعلام کرده است، انتقال تسلیحات نظامی به جبهه کی‌یف و ارائه کمک‌های آموزشی به سربازان اوکراینی دو برابر خواهد شد.

تارنمای پولیتیکو نوشت، غرب به رغم وانمود کردن به سکوت و حفظ بی‌طرفی بعد از ناآرامی‌های ناشی از شورش گروه واگنر، اوکراین را برای انجام حمله‌های بزرگ‌تر تحت فشار قرار داده است.

شورش واگنر علیه روسیه در شرایطی اتفاق افتاد که با وجود ضدحمله اعلامی اوکراین، شرایط به نفع کی‌یف نبود و پیروزی نظامی اوکراین بر روسیه با وجود سرازیر شدن سیل سلاح‌ها غیر ممکن به نظر می‌رسید. چگونگی مدیریت شورش واگنر توسط دولت پوتین در روزها، هفته‌ها و ماه‌های آتی تعیین‌کننده است و آمریکا با رصد دقیق تحولات داخلی روسیه، به حمایت قوی‌تر از اوکراین ادامه خواهد داد.

برآیند تحولات و اظهار نظر اخیر پوتین نشان داد که پایان جنگ اوکراین از طریق مذاکره در اولویت غرب قرار نداشته و در این شرایط، شورش واگنر، فرصتی را برای غرب فراهم کرده است تا امیدها از شکست روسیه در منازعه نظامی تقویت شود. ولادیمیر پوتین هفته گذشته (۱۶ ژوئن/۲۶ خرداد) برای نخستین بار، پیش‌نویس اسنادی که بهار گذشته در جریان مذاکرات صلح مسکو و کی‌یف در حال بررسی بود را به نمایش گذاشت. پوتین گفت: مسکو و کی‌یف در طول این مذاکرات در مورد شرایط کلی بی‌طرفی اوکراین و ضمانت‌های امنیتی برای این کشور توافق کرده بودند اما کی‌یف به طور ناگهانی اسنادی را که هیات اوکراینی امضا کرده بود، کنار گذاشت.

جنجال داخلی روسیه در شرایطی اتفاق افتاد که با وجود ضدحمله اعلامی اوکراین، شرایط به نفع کی‌یف نبود و پیروزی نظامی اوکراین بر روسیه با وجود سرازیر شدن سیل سلاح‌ها غیر ممکن به نظر می‌رسید.

از طرفی، غرب در حالی بر تفسیر شورش واگنر به عنوان نشانه‌ای از تضعیف کرملین اصرار دارد که جبهه آمریکا و متحدانش، از آغاز جنگ اوکراین، اتهام‌ها مبنی بر اینکه با جنگ اوکراین، هژمونی توخالی غرب آشکار شده را متحمل شده‌اند. به بیان دقیق‌تر، بی‌ثباتی روسیه، مرهمی بر اعتراض‌های گسترده خیابانی علیه فعالیت‌های ناتو و ارسال سلاح به کی‌یف و همچنین انتقادهایی است که غرب به موجب ناهماهنگی‌ها و اختلاف نظرها در هر موضوع مرتبط با جنگ اوکراین متحمل شده است. روزنامه لا وانگواردیا اسپانیا پیشتر در گزارشی نوشت: غرب پس از پیروزی در جنگ سرد، اکنون صلح را از دست داده و نه تنها پس از پایان جنگ اوکراین، دنیا دیگر مثل قبل نخواهد بود، بلکه این درگیری نشان داد که هژمونی غرب بیش از پیش توخالی شده است.

غرب از آغاز جنگ اوکراین با اعمال بسته‌های متعدد تحریمی به دنبال فروپاشی و تخریب داخلی روسیه از بُعد اقتصادی است و روانه شدن شورشیان واگنر به سمت مسکو می‌توانست برای دستیابی آمریکا به فروپاشی داخلی روسیه همچون کاتالیزور عمل کند.

بی ثباتی سیاسی روسیه نه فقط ساکنان این کشور را تحت تاثیر قرار خواهد داد،بلکه پیامدهای جدی برای جامعه بین‌المللی به همراه خواهد داشت. شکست نظامی روسیه اگر چه خواسته آمریکا و متحدان غربی او است اما ایجاد بی‌ثباتی در این کشور نگرانی‌هایی به همراه دارد. بی ثباتی سیاسی در کشوری که به عنوان یک قدرت هسته‌ای شناخته می‌شود، از پیامدهای غیر قابل پیش‌بینی و احتمالا فاجعه‌بار خبر می‌دهد. بی ثباتی روسیه نه فقط ساکنان این کشور را تحت تاثیر قرار خواهد داد، بلکه پیامدهای جدی برای جامعه بین‌المللی به همراه خواهد داشت.

عزم همه جانبه آمریکا برای عمیق‌تر کردن شکاف ایجاد شده در جبهه روسیه، دستور کار کاخ سفید در آینده‌ای نزدیک خواهد بود؛ و پیش بینی می شود تهیه تسلیحات، بودجه یا سایر منابع برای حمایت از سایر بازیگرانی که به دنبال تضعیف روسیه باشند، از برنامه‌های احتمالی دولت بایدن باشد.

چنان که در روزهای گذشته نیز درشت‌نمایی چالش داخلی روسیه به خط خبری رسانه‌های غربی تبدیل شد، کارزارهای تبلیغاتی یا اطلاعات نادرست با هدف ایجاد اختلاف و تضعیف اعتماد به نهادها و دولتمردان روسی با قدرت بیشتری ادامه خواهد داشت. در این شرایط، چنان که از روز نخست جنگ اوکراین نیز به موازات، شاهد پروپاگاندای رسانه‌ای بوده‌ایم، بعد از شورش یک روزه واگنر، این حمله‌های رسانه‌ای علیه کرملین تشدید خواهد شد.

به گزارش مجاهدت از مشرق، وبگاه خبری آکسیوس در گزارشی اختصاصی نوشته است که آنتونی بلینکن، وزیر خارجه روسیه، جمعه شب هفته گذشته همزمان با شروع شورش ارتش خصوصی واگنر به فرماندهی یوگنی پریگوژین، علیه مسکو، به تمام مقامات آمریکایی در سراسر دنیا پیامی با این مضمون مخابره کرده که با هیچ‌کس درباره این شورش نافرجام صحبتی نکنند!

آکسیوس گزارش داده که بلینکن در این پیام به همه دیپلمات‌های آمریکایی دستور داده که در صورت مواجه شدن با پرسش دولت‌های خارجی درباره شورش واگنر، تنها اجازه دارند که بگویند «واشنگتن در حال رصد تحولات است.»

به گفته مقاماتی که نخواستند نامشان فاش شود، بلینکن در پیام خود تاکید کرده که وزیر خارجه و کارمندان نزدیکش، به طور مستقیم شرایط را رصد کرده می‌کنند.

به گفته یکی از مقامات «برداشتی که نمایندگان آمریکا در کشورهای خارجی از دستور بلینکن داشته‌اند این بود که واشنگتن در تلاش است تا مطمئن شود که دیپلمات‌های این کشور حرفی نزنند که به نوعی دال بر مداخله آمریکا در بحران(شورش) باشد.»

آکسیوس نوشت: این دستور سِری غیرعادی، سطح هشدار در دولت بایدن درباره تحولات روسیه را نشان داد.

بلینکن روز یکشنبه در گفت‌وگو با اِی‌بی‌سی مدعی شد که شورش واگنر «کاملا یه مساله داخلی برای روس‌هاست» و اقدامات این ارتش خصوصی «چالشی مستقیم علیه اقتدار ولادیمیر پوتین بوده و ما شکاف‌هایی دیده‌ایم.»

گروه شورشی واگنر که در جنگ اوکراین در کنار نیروهای روسیه می‌جنگید و در تصرف شهر باخموت در شرق اوکراین به دست مسکو نقش اساسی ایفا کرد، اواخر جمعه اقدام به شورش کرد. پریگوژین مدعی شد که دستور شورش را صادر کرده چون «وزارت دفاع روسیه قصد منحل کردن واگنر را داشته است.» شورشیان واگنر به دستور وی، ساختمان‌های اداری و دولتی شهر روستوف در جنوب روسیه را تصرف و به سمت مسکو حرکت کردند. با این حال، پس از مذاکره الکساندر لوکاشنکو، رئیس جمهور بلاروس با پریگوژین که با هماهنگی نزدیک پوتین انجام شد، شورش واگنر بدون دردسر به پایان رسید.

کرملین اعلام کرد که براساس توافق صورت گرفته، پریگوژین روسیه را به مقصد بلاروس ترک خواهد کرد؛ توافقی که امروز با ورود فرمانده واگنر به این کشور محقق شد. پرونده کیفری علیه وی بسته شد و براساس اعلام کرملین، نیروهایی که در این شورش دخالت داشتند نیز، محاکمه نخواهند شد.

به گزارش مجاهدت از مشرق، روزنامه مسکو تایمز به نقل از گروه نظارتی بلاروسی « Belaruski Hayun» گزارش کرد که هواپیمای حامل «یوگنی پریگوژین» رهبر گروه شبه‌نظامی «واگنر» سه روز پس از شورش ناکام وی علیه حاکمیت روسیه در یک فرودگاه نظامی در بلاروس فرود آمد.

روز گذشته (دوشنبه)، مقام‌های بلاروس حضور پریگوژین به این کشور پس از میانجی‌گری مینسک برای پایان دادن به شورش این گروه در روسیه را تأیید نکردند.

مسکو تایمز گزارش کرد که داده‌های ردیابی پرواز نشان می‌دهد هواپیمای «امبرائر لجسی ۶۰۰ » حامل پریگوژین امروز (سه شنبه) در ساعت ۰۷:۳۷ صبح به وقت محلی در جنوب غربی «مینسک» پایتخت بلاروس فرود آمد.

طبق این گزارش، هواپیمای مذکور حدود دو ساعت قبل از فرود از یک فرودگاه نظامی در منطقه جنوب «روستوف»، محلی که پریگوژین روز شنبه هفته جاری، شورش کوتاه‌مدتی را آغاز کرد و با میانجیگری «الکساندر لوکاشنکو» رئیس‌جمهور بلاروس آن را به پایان رساند، پرواز کرده بود.

طبق گزارش مسکو تایمز، علی‌رغم آن‌که جزئیات توافق هنوز نامشخص است اما کرملین اعلام کرد که اگر پریگوژین موافقت کند به کشور همسایه روسیه یعنی بلاروس تبعید شود، از تمامی اتهامات جنایی مربوط به «سازماندهی یک شورش مسلحانه» تبرئه خواهد شد.

گروه نظارتی Belaruski Hayun گفته است که یک هواپیمای دومی نیز که از «سنت پترزبورگ»، محلی که اوایل هفته مقام‌های امنیتی روسیه به املاک مرتبط با پریگوژین حمله کرده بودند، در ساعت ۰۷:۵۸ به وقت محلی در همان فرودگاه بلاروس فرود آمد.

پریگوژین روز گذشته (دوشنبه) اعلام کرد که شورش دراماتیک وی با هدف نجات شبه‌نظامیان واگنر از انحلال و برقراری نظم در حاکمیت نظامی روسیه سازماندهی شده بود.

وی در این خصوص گفت: «ما [به سمت مسکو] رفتیم تا اعتراض خود را نشان دهیم و به دنبال سرنگونی دولت نبودیم».

این تاجر روس در پیام خود گفت که لوکاشنکو به او پیشنهاد داده است که در یک «حوزه قانونی فعالیت» کند.

«ولادیمیر پوتین» رئیس‌جمهور روسیه اواخر روز گذشته در یک سخنرانی ملی، شبه‌نظامیان واگنر را به خیانت متهم کرد و بدون آن‌که مستقیماً‌ نامی از پریگوژین ببرد، پیشنهاد داد که یا قراردادهایی را با ارتش به امضا درآوردند یا عازم بلاروس شوند.

در پی شورش اخیر واگنر، پوتین با مقام‌های ارشد و عالی‌رتبه امنیتی از جمله «سرگئی شویگو» وزیر دفاع روسیه دیدار و گفت‌وگو کرد. روز گذشته، وزیر دفاع روسیه برای اولین بار بعد از شورش گروه واگنر در انظار عمومی ظاهر شد و ضمن حضور در خط مقدم جنگ، با نیروهای نظامی روسیه مستقر در اوکراین بازدید کرد.

به گزارش مجاهدت از مشرق، الکساندر لوکاشنکو اوایل ماه جاری، نسبت به تلاش برای ایجاد گروه های بنیادگرای بالقوه در کشورش هشدار داد.

کنستانتین بایچک معاون بخش تحقیقات کمیته امنیت دولتی بلاروس نیز در این خصوص گفت که تروریست ها در کشورهای غربی برای حمله مسلحانه به بلاروس آموزش می بینند.

وی در گفتگو با رسانه های بلاروس با بیان اینکه این کمیته آمادگی لازم برای هرگونه چالش را دارد ،تاکید کرد: اقدامات مربوط به دستور رئیس جمهوری بلاروس را در اولویت قرار داده است.

بایچک در ادامه خاطرنشان کرد: تروریست های فراری و گروه های تحت حمایت غرب هیچ شانسی ندارند و ما توانایی کافی برای خنثی کردن تهدید [تروریسم] را داریم.

وی سپس ادامه داد: آموزش تروریست ها توسط نیروهای ویژه خارجی از جمله یگان نظامی گرام (یکی از یگان‌های نیروهای ویژه نخبه ارتش لهستان) در لهستان، اتحادیه تفنگداران لیتوانی و سرویس امنیتی اوکراین انجام می شود.

به گفته بایچک، ستیزه جویان در یک میدان جنگ تحت آموزش های ویژه هستند و اندکی بعد خود تبدیل به مربی شده و سپس برای حملات تروریستی به خاک بلاروس آماده می شوند.

وی تاکید کرد که کمیته متبوعش حتی اسامی افسران خدمات ویژه خارجی که مسئول آموزش تروریست ها هستند را می داند و از محل تامین بودجه آنها نیز باخبر است.

هشدار رئیس جمهوری بلاروس و اظهارات بایچک در پی اظهارنظر ایوان ترتل معاون رئیس کمیته امنیت دولتی صورت می‌گیرد که گفته بود برخی کشورهای همسایه غربی و اوکراین میزبان اردوگاه های استخدام و آموزش تروریست هایی هستند که با هدف سرنگونی دولت قصد شورش در بلاروس را دارند. به گفته وی، رهبران مخالف دولت مینسک از حامیان غربی خواسته اند برای فعالیت های خرابکارنه ۲۵۰ میلیون دلار در اختیار آنها قرار دهند.

یک روزنامه انگلیسی نیز اوایل ماه جاری میلادی گزارش داد که شبه نظامیان بلاروسی که قصد دارند در تلاش برای قیام مسلحانه علیه لوکاشنکو شرکت کنند، در حال گذراندن دوره های آموزش رزمی در لهستان هستند.