فیلم/ عزاداری شهادت امام حسن عسکری (ع) در آمل
فیلم/ عزاداری شهادت امام حسن عسکری (ع) در آمل بیشتر بخوانید »
امام حسن عسکری
توصیه های امام حسن عسکری(ع) به شیعیان: صبر کنید و منتظر فرج باشید/ فقر با ما بهتر از توانگری با دیگران است
امام حسن عسکری(ع) :«هرگاه گناهان دوستان ما زیاد شود، خداوند آنها را به فقر گرفتار میکند و گاهی از بسیاری از گناهان آنان در میگذرد. همچنان که پیش خود گفتهای، فقر با ما بهتر از توانگری با دیگران است.
به گزارش مجاهدت از مشرق، امام حسن عسکری (ع) در پاسخ به نامه اصحاب و یاران خود همواره آنها را به صبر و پرهیزکاری توصیه نموده است، از جمله به یکی از یاران خود نوشته اند: «در پاسخ نوشت: «هرگاه گناهان دوستان ما زیاد شود، خداوند آنها را به فقر گرفتار می کند و گاهی از بسیاری از گناهان آنان در می گذرد. همچنان که پیش خود گفته ای، فقر با ما بهتر از توانگری با دیگران است. ما برای کسانی که به ما پناهنده شوند، پناهگاهیم، و برای کسانی که از ما هدایت بجویند، نوریم. ما نگهدار کسانی هستیم که (برای نجات از گمراهی) به ما متوسل می شوند.»
به گزارش مجاهدت از شفقنا، امام عسکری، یازدهمین پیشوای شیعیان، در سال ۲۳۲ ه. ق چشم به جهان گشود. پدرش امام دهم، حضرت هادی علیه السلام و مادرش بانوی پارسا و شایسته، «حدیثه» است که برخی از او بنام «سوسن» یاد کرده اند. این بانوی گرامی، از زنان نیکوکار و دارای بینش اسلامی بود و در فضیلت او همین بس که پس از شهادت امام حسن عسکری علیه السلام پناهگاه و نقطه اتکای شیعیان در آن مقطع زمانی بسیار بحرانی و پر اضطراب بود.
امام حسن عسکری ۲۲ ساله بود که پدرش امام هادی (ع) را از دست داد و به مقام امامت رسید. مدت امامت ایشان ۶ سال بود و سرانجام در ۲۸ سالگی به شهادت رسید. خلفایی که همزمان با امامت حضرت عسکری(ع) قدرت را در دست داشتند، عبارتند از: ۱- متوکل بیش از چهارده سال; (۲۳۲- ۲۴۷) ۲- منتصر (فرزند متوکل)۹ ماه;(۲۴۷- ۲۴۸) ۳- مستعین (فرزند متوکل) سه سال و اندی; (۲۴۸- ۲۵۲) ۴- معتز (فرزند متوکل) حدود چهار سال; (۲۵۲- ۲۵۵) ۵- مهتدی ۱۱ ماه; (۲۵۵- ۲۵۶) ۶- معتمد (فرزند متوکل)۲۳ سال; (۲۵۶- ۲۷۹).
قیام های شیعیان علیه حکومت در زمان پیشوای یازدهم شیعیان
در دوره امامت امام یازدهم سه تن از علویان در مصر فیام کردند. احمد بن ابراهیم بن عبداللّه بن طباطبا معروف به بغای اکبر به سال ۲۵۴ ق در صعید مصر قیام کرد و شکست خورد. به سال ۲۵۵ ق احمد بن محمد بن عبداللّه بن طباطبا معروف به بغای اصغر بین اسکندریه و برقه در محلی به نام کنائس قیام کرد. او ادعای خلافت داشت و گروه زیادی به او گرویدند. ابن طولون سپاهی به جنگ او فرستاد و بغای اصغر در همان سال کشته شد. ابراهیم بن محمد بن یحیی بن عبداللّه معروف به ابن صوفی نیز در صعید مصر قیام کرد و جمعی به او گرویدند. ابن طولون به سال ۲۵۶ ق سپاهی به جنگ ابن صوفی فرستاد. در این جنگ ابن صوفی پیروز شد. جنگ میان ابن صوفی و ابن طولون تا سال ۲۵۹ ق ادامه یافت. سرانجام ابن صوفی شکست خورد و به مکه گریخت. ابن صوفی را در مکه دستگیر کردند و به مصر آوردند. ابن طولون مدتی او را به زندان فرستاد و سپس آزاد کرد.
قیامهای علوی که در قرن سوم هجری در مصر روی داد به گسترش تشیع انجامید و شیعیان مصر را برای اظهار عقاید خود جسور ساخت. قیام صاحب الزنج که به سال ۲۵۵ ق در کوفه آغاز شد و حدود پانزده سال ادامه یافت مشکلات زیادی برای عباسیان به وجود آورد. امام حسن عسکری علیه السلام انتساب او را به علویان مردود شمرده فرمودند: «صاحب زنگ از ما اهل بیت نیست»، ولی او خود را علوی می دانست و نسب نامه ای علوی برای خود ساخته بود. سرداران و مشاوران صاحب الزنج ایرانی بودند، ولی بیشتر سپاهیانش سیاه پوست بودند که برای مبارزه با تبعیض نژادی و آزادی بندگان گرد او جمع شده بودند. خلفای عباسی قیام صاحب الزنج را که تا ده سال بعد از آغاز غیبت صغری ادامه یافت به علویان متصل می دانستند و برای سرکوب آن همه امکانات خود را بسیج کردند. قیام صاحب الزنج در حجاز، عراق و جنوب ایران گسترش یافت. خلیفه عباسی معتمد برادر خود موفق را مأمور سرکوبی صاحب الزنج کرد و با کشته شدن او به سال ۲۷۰ ق زنگیان نیز پراکنده شدند.
با شهادت امام حسن عسکری علیه السلام به سال ۲۶۰ ق دوره غیبت صغری آغاز شد. به علت فشاری که از سوی خلفای عباسی اعمال می شد، امام حسن عسکری آشکارا جانشین خود را معرفی نکردند و فقط بعضی از خواص و بستگان آن حضرت موفق به دیدار امام قائم علیه السلام شدند. از این رو پس از شهادت امام یازدهم درباره جانشین ایشان میان شیعه امامیه اختلاف افتاد و چندین فرقه تشکیل شد. دکتر جاسم حسین سه عامل را موجب پراکندگی شیعه امامیه بعد از شهادت امام حسن عسکری علیه السلام می داند. گذشت زمان، اختلاف میان فرق شیعه امامیه را محو کرد و در قرن چهارم هجری فقط شیعه اثنی عشری باقی ماند.
فعالیت های علمی
شیخ طوسی تعداد شاگردان حضرت را متجاوز از صد نفر ثبت کرده است (۱۴) که در میان آنان چهره های روشن، شخصیتهای برجسته و مردان وارسته ای مانند: احمد بن اسحاق اشعری قمی، ابو هاشم داود بن قاسم جعفری، عبد الله بن جعفر حمیری، ابو عمرو عثمان بن سعید عمری، علی بن جعفر و محمد بن حسن صفار به چشم می خورند که شرح خدمات و کوششهای آنان در این کتاب نمی گنجدو زندگینامه پر افتخار و آموزنده آنان را می توان در کتب رجال خواند.
علاوه بر تربیت این شاگردان، گاهی چنان مشکلات و تنگناهایی برای مسلمانان پیش می آمد که جز حضرت عسکری کسی از عهده حل آنها بر نمی آمد. امام در این گونه مواقع، در پرتو علم امامت، با یک تدبیر فوق العاده، بن بست را می شکست و مشکل را حل می کرد.
ایجاد شبکه ارتباطی با شیعیان
در زمان امام عسکری-علیه السلام-تشیع در مناطق مختلف و شهرهای متعددی گسترش و شیعیان در نقاط فراوانی تمرکز یافته بودند. شهرها و مناطقی مانند: کوفه، بغداد، نیشابور، قم، آبه (آوه) ، مدائن، خراسان، یمن، ری، آذربایجان، سامراء، جرجان و بصره از پایگاههای شیعیان به شمار می رفتند. در میان این مناطق، به دلائلی، سامراء، کوفه، بغداد، قم و نیشابور از اهمیت ویژه ای برخوردار بود.
گستردگی و پراکندگی مراکز تجمع شیعیان، وجود سازمان ارتباطی منظمی را ایجاب می کرد تا پیوند شیعیان را با حوزه امامت از یک سو، و ارتباط آنان را با همدیگر از سوی دوم برقرار سازد، و از این رهگذر، آنان را از نظر دینی و سیاسی رهبری و سازماندهی کند.
این نیاز، از زمان امام نهم احساس می شد و چنانکه در سیره آن حضرت و امام دهم توضیح دادیم، شبکه ارتباطی وکالت و نصب نمایندگان در مناطق گوناگون، به منظور برقراری چنین سیستمی، از آن زمان به مورد اجراگذاشته می شد.
این برنامه در زمان امام عسکری(ع) نیز تعقیب گردید: به گواهی اسناد و شواهد تاریخی، امام عسکری (ع) نمایندگانی از میان چهره های درخشان و شخصیتهای برجسته شیعیان، برگزیده، در مناطق متعدد منصوب کرده و با آنان در ارتباط بود و از این طریق پیروان تشیع را در همه مناطق زیر نظر داشت. از میان این نمایندگان، می توان از «ابراهیم بن عبده »، نماینده امام در «نیشابور»، یاد کرد.
امام طی نامه مفصلی خطاب به «اسحاق بن اسماعیل » و شیعیان نیشابور، پس از توضیح نقش امامت در هدایت امت اسلامی، تشریح ضرورت و اهمیت پیروی از امامان و هشدار از سرپیچی از فرمان امام نوشت:
«… ای اسحاق! تو فرستاده من نزد ابراهیم بن عبده هستی تا وی به آنچه من در نامه ای که توسط محمد موسی نیشابوری فرستاده ام عمل کند. تو و همه کسانی که در شهر تو هستند موظفید بر اساس نامه مزبور عمل کنید.
ابراهیم بن عبده این نامه مرا برای همه بخواند تا جای سؤال و ابهامی باقی نماند… درود و رحمت فراوان خدا بر ابراهیم بن عبده و بر تو و همه پیروان ما باد! همه کسانی که از پیروان من و از مردم شهر تواند و این نامه را بخوانند و کسانی که در آن ناحیه از حق منحرف نشده اند، باید حقوق مالی ما را به ابراهیم بن عبده بپردازند و او نیز باید آن را به «رازی » یا به کسی که وی معرفی می کند، تحویل بدهد، و این دستور من است… ».از این نامه، علاوه بر موضوع جمع آوری وجوه مالی شیعیان که اهمیت بسزایی در تقویت و تحکیم وضع اقتصادی جبهه تشیع داشت، استفاده می شود که نمایندگان امام دارای سلسله مراتبی بودند و حوزه فعالیت هر کدام از آنان مشخص بود و وجوه جمع آوری شده می بایست در نهایت به دست وکیل اصلی برسد و او به امام برساند.
امام، گویا برای تقویت و تثبیت موقعیت ابراهیم بن عبده و نیز برای روشن ساختن شعاع حوزه فعالیت او، طی نامه ای به «عبد الله بن حمدویه بیهقی » چنین نوشت: «من ابراهیم بن عبده را برای دریافت حقوق مالی آن سامان و ناحیه شما منصوب کردم و او را وکیل امین و مورد اعتماد خویش نزد پیروان خود قرار دادم. تقوا در پیش گیرید و مراقب باشید و وجوه مالی واجب را بپردازید که هیچ کس در ترک یا تاخیر پرداخت آن معذور نیست… »
گویا برخی از شیعیان در مورد اصالت خط و نامه امام درباره ابراهیم ایجاد شبهه و تردید کرده احتمال داده بودند که مجعول باشد، ازینرو امام طی نامه جداگانه ای نوشت: «نامه ای که درباره وکالت ابراهیم از ناحیه من-جهت دریافت حقوق مالی مربوط به من از شیعیان آن منطقه-رسیده، به خط خود من است… »
یکی دیگر از نمایندگان امام «احمد بن اسحاق بن عبد الله قمی اشعری » ، از یاران خاص امام و از شخصیتهای بزرگ شیعی در قم، بود. بعضی از دانشمندان علم رجال، از او به عنوان رابط بین قمیها و امام و ازجمله اصحاب خاص آن حضرت یاد کرده اند. اما دانشمندان دیگر، او را وکیل و نماینده امام دانسته اند. از روایتی در «بحار الانوار» استفاده می شود که او نماینده امام در موقوفات قم بوده است.
«محمد بن جریر طبری » می نویسد: احمد بن اسحاق قمی اشعری، استاد شیخ صدوق، نماینده امام ابو محمد عسکری بود. وقتی که آن حضرت در گذشت، وکالت حضرت صاحب الزمان را به عهده گرفت. از طرف حضرت نامه هایی خطاب به او صادر می شد، و او وجوه و حقوق مالی قم و اطراف آن را گرد آوری نموده و به امام می رساند. احمد بن اسحاق صد و شصت کیسه طلا و نقره را که از شیعیان قم گرفته بود، به امام تسلیم کرد و این، حجم چشمگیر وجوه جمع آوری شده را نشان می دهد.
«ابراهیم بن مهزیار» اهوازی، یکی دیگر از وکلای امام بود. اموالی از بیت المال نزد او جمع آوری شده بود و موفق نشده بود به حضرت عسکری تحویل دهد. پس از شهادت امام، هنگامی که ابراهیم بیمار شد، به فرزندش محمد وصیت کرد که آن اموال را به محضر حضرت صاحب الزمان برساند. او نیز این ماموریت را انجام داد و به جای پدرش به نمایندگی امام دوازدهم منصوب گردید. در راس سلسله مراتب وکلای امام، «محمد بن عثمان عمری » قرار داشت که وکلای دیگر، به وسیله او با امام در ارتباط بودند. آنان نوعا اموال و وجوه جمع آوری شده را به وی تحویل می دادند و او به محضر امام می رساند.
تقویت رجال شیعه
از جالبترین فعالیتهای سیاسی امام عسکری-علیه السلام-تقویت و توجیه سیاسی رجال مهم شیعه در برابر فشارها و سختیهای مبارزات سیاسی، در جهت حمایت از آرمانهای بلند تشیع بود. از آنجا که شخصیتهای بزرگ شیعه در فشار بیشتری بودند، امام به تناسب مورد، هر یک از آنان را به نحوی دلگرم و راهنمایی می کرد و روحیه آنان را بالا می برد تا میزان تحمل و صبر و آگاهی آنان در برابر فشارها، تنگناها و فقر و تنگدستیها فزونی یابد و بتوانند مسئولیت بزرگ اجتماعی و سیاسی و وظایف دینی خود را بخوبی انجام دهند.
«محمد بن حسن بن میمون » می گوید: نامه ای به امام عسکری (ع) نوشتم و از فقر و تنگدستی شکوه کردم، ولی بعدا پیش خود گفتم: مگر امام صادق-علیه السلام-نفرموده که: فقر با ما بهتر از توانگری با دیگران است، و کشته شدن با ما بهتر از زنده ماندن با دشمنان ما است.
امام در پاسخ نوشت: «هرگاه گناهان دوستان ما زیاد شود، خداوند آنها را به فقر گرفتار می کند و گاهی از بسیاری از گناهان آنان در می گذرد. همچنان که پیش خود گفته ای، فقر با ما بهتر از توانگری با دیگران است. ما برای کسانی که به ما پناهنده شوند، پناهگاهیم، و برای کسانی که از ما هدایت بجویند، نوریم. ما نگهدار کسانی هستیم که (برای نجات از گمراهی) به ما متوسل می شوند. هر کس ما را دوست بدارد، در رتبه بلند (تقرب به خدا) با ماست، و کسی که پیرو راه ما نباشد، به سوی آتش خواهد رفت».
نمونه دیگر در این زمینه نامه ای است که امام عسکری-علیه السلام-به «علی بن حسین بن بابویه قمی » ، یکی از فقهای بزرگ شیعه، نوشته است. امام در این نامه پس از ذکر یک سلسله توصیه ها و رهنمودهای لازم، چنین یادآوری می کند: «صبر کن و منتظر فرج باش که پیامبر فرموده است: برترین اعمال امت من انتظار فرج است. شیعیان ما پیوسته در غم و اندوه خواهند بود تا فرزندم (امام دوازدهم) ظاهر شود;همان کسی که پیامبر بشارت داده که زمین را از قسط و عدل پر خواهد ساخت، همچنانکه از ظلم و جور پر شده باشد.
ای بزرگمرد و مورد اعتماد و فقیه من! صبر کن و شیعیان مرا به صبر فرمان بده! زمین از آن خداست و هر کسی از بندگانش را که بخواهد، وارث (حاکم) آن قرار می دهد. فرجام نیکو، تنها از آن پرهیزگاران است. سلام و رحمت خدا و برکات او بر تو و بر همه شیعیان باد!»
فضایل و سیره اخلاقی امام حسن عسکری علیه السلام
هنگامی که امام حسن عسکری علیه السلام را به یک زندانبان خشن و قسی القلب به نام نحریر سپردند، آن مرد ستم پیشه طبق دستور سرکردگان خود بر آن حضرت سخت گرفت و از آزار و اذیتش ذره ای فرو گذاری نکرد. همسر نحریر وی را از این عمل باز داشته و با یادآوری مراتب عبادت، اطاعت و پرهیزگاری امام، شوهرش را از عاقبت شوم اذیت و شکنجه حضرت عسکری علیه السلام ترسانیده، پیوسته سعی می کرد که از فشارهای نحریر بر امام علیه السلام بکاهد؛ اما سخنان وی نه تنها در آن زندانبان زشت سیرت هیچ گونه تاثیری نداشت، بلکه وی تصمیم گرفت حضرت امام حسن علیه السلام را به قتل برساند. او بعد از اجازه از اربابان ستمگر خود، امام را در «برکة السباع» و در میان حیوانات درنده و وحشی رها ساخت و هیچ گونه تردیدی نداشت که آن حضرت به ست حیوانات وحشی کشته خواهد شد؛ اما بعد از لحظاتی به همراه همکارانش مشاهده کرد که امام عسکری علیه السلام در گوشه ای به نماز ایستاده و حیوانات وحشی گرداگرد حضرت با کمال خضوع و احترام سر به زیر انداخته اند. در اینجا بود که امام را فورا از آن محل بیرون آوردند و به منزلش بردند.
۱۰ حدیث از امام حسن عسکری (علیه السلام)
۱- پرهیز از جدال و شوخی
«لا تُمارِ فَیَذْهَبَ بَهاؤُکَ وَ لا تُمازِحْ فَیُجْتَرَأَ عَلَیْکَ.»:
جدال مکن که ارزشت میرود و شوخی مکن که بر تو دلیر شوند.
(تحف العقول ص ۴۸۶)
۲- تواضع در نشستن
«مَنْ رَضِیَ بِدُونِ الشَّرَفِ مِنَ الَْمجْلِسِ لَمْ یَزَلِ اللّهُ وَ مَلائِکَتُهُ یُصَلُّونَ عَلَیْهِ حَتّی یَقُومَ.»:
هر که به پایین نشستن در مجلس خشنود باشد، پیوسته خدا و فرشته ها بر او رحمت فرستند تا برخیزد.
۳- هلاکت در ریاست و افشاگری
«دَعْ مَنْ ذَهَبَ یَمینًا وَ شِمالاً، فَإِنَّ الرّاعِیَ یَجْمَعُ غَنَمَهُ جَمْعَها بِأَهْوَنِ سَعْی وَ إِیّاکَ وَ الاِْذاعَةَ وَ طَلَبَ الرِّیاسَةِ، فَإِنَّهُما یَدْعُوانِ إِلَی الْهَلَکَةِ.»:
آن که را به راست و چپ رود واگذار! به راستی چوپان، گوسفندانش را به کمتر تلاشی گِرد آوَرَد. مبادا اسرار را فاش کرده و سخن پراکنی کنی و در پیریاست باشی، زیرا این دو، آدمی را به هلاکت میکشانند.
۴- گناهی که بخشوده نشود
«مِنَ الذُّنُوبِ الَّتی لا تُغْفَرُ : لَیْتَنی لا أُؤاخَذُ إِلاّ بِهذا. ثُمَّ قالَ: أَلاِْشْراکُ فِی النّاسِ أَخْفی مِنْ دَبیبِ الَّنمْلِ عَلَی الْمَسْحِ الاَْسْوَدِ فِی اللَّیْلَةِ الْمُظْلِمَةِ.»:
از جمله گنـاهانی کـه آمرزیده نشود ایـن است که [آدمی ] بگوید: ای کاش مرا به غیر از این گناه مؤاخذه نکنند. سپس فرمود: شرک در میان مردم از جنبش مورچه بر روپوش سیاه در شب تار نهانتر است.
۵- نزدیکتر به اسم اعظم
«بِسْمِ اللّهِ الرَّحمنِ الرَّحیمِ أَقْرَبُ إِلَی اسْمِ اللّهِ الاَْعْظَمِ مِنْ سَوادِ الْعَیْنِ إِلی بَیاضِها.»:
«بسم اللّه الرّحمن الرّحیم» به اسم اعظم خدا، از سیاهی چشم به سفیدیاش نزدیکتر است.
۶- دوستی نیکان و دشمنی بدان
«حُبُّ الاَْبْرارِ لِلاَْبْرارِ ثَوابٌ لِلاَْبْرارِ، وَ حُبُّ الْفُجّارِ لِلاَْبْرارِ فَضیلَةٌ لِلاَْبْرارِ، وَ بُغْضُ الْفُجّارِ لِلاَْبْرارِ زَیْنٌ لِلاَْبْرارِ، وَ بُغْضُ الاَْبْرارِ لِلْفُجّارِ خِزْیٌ عَلَی الْفُجّارِ.»:
دوستی نیکان به نیکان، ثوابست برای نیکان. و دوستی بدان به نیکان، فضیلت است برای نیکان. و دشمنی بدان با نیکان، زینت است برای نیکان. و دشمنی نیکان با بدان، رسوایی است برای بدان.
۷- سلام نشانه تواضع
«مِنَ التَّواضُعِ أَلسَّلامُ عَلی کُلِّ مَنْ تَمُرُّ بِهِ، وَ الْجُلُوسُ دُونَ شَرَفِ الَْمجْلِسِ.»:
از جمله تواضع و فروتنی، سلام کردن بر هر کسی است که بر او میگذری، و نشستن در پایین مجلس است.
۸- خنده بیجا
«مِنَ الْجَهْلِ أَلضِّحْکُ مِنْ غَیْرِ عَجَب.»:
خنده بیجا از نادانی است.
۹- همسایه بد
«مِنَ الْفَواقِرِ الَّتی تَقْصِمُ الظَّهْرَ جارٌ إِنْ رَأی حَسَنَةً أَطْفَأَها وَ إِنْ رَأی سَیِّئَةً أَفْشاها.»:
از بلاهای کمرشکن، همسایه ای است که اگر کردار خوبی را بیند نهانش سازد و اگر کردار بدی را بیند آشکارش نماید.
۱۰- پلیدی خشم
«أَلْغَضَبُ مِفْتاحُ کُلِّ شَرٍّ.»:
خشم و غضب، کلید هر گونه شرّ و بدی است.
زیارتنامه امام حسن عسکری(ع)
روایتی از امام حسن عسکری علیه السلام به کلام حجت الاسلام قرائتی
دیدگاه علمای اهل سنت در رابطه با امام حسن عسکری(ع) به کلام حسینی قزوینی
مرثیه شهادت امام حسن عسکری(ع) با نوای حاج محمود کریمی
مرثیه خوانی شهادت امام حسن عسکری با نوای میثم مطیعی
این مطلب به صورت خودکار از این صفحه بارنشر گردیده است
امام حسن عسکری (ع) چگونه به شهادت رسید
به گزارش مجاهدت از دفاعپرس از مازندران، امام حسن عسکری (ع) (۲۳۲-۲۶۰ق)، فرزند امام هادی (ع)، پدر امام زمان (عج) و یازدهمین امام شیعیان اثنیعشری هست که به مدت شش سال امامت شیعیان را عهدهدار بود.
آن حضرت با چند تن از خلفای عباسی معاصر و در سامرا تحت مراقبت شدید حکام وقت قرار داشت، لذا به عسکری ملقب شدند؛ در آن مدت از طریق نمایندگان، با شیعیان در ارتباط بودند.
سرانجام آن حضرت در هشتم ربیع الاول سال ۲۶۰ق در ۲۸ سالگی به شهادت رسید و در سامرا کنار مرقد پدرش دفن شد. مدفن آن دو امام به حرم عسکریین مشهور و یکی از زیارتگاههای کشور عراق هست.
معرفی اجمالی
اسم امام یازدهم، حسن و کنیهاش ابومحمد و لقبش زکی و عسکری بود. در ربیع الثانی سال ۲۳۲ هجری در مدینه به دنیا آمد و در جمعه هشتم ربیع الاول سال ۲۶۰ هجری در سن ۲۸ سالگی به شهادت رسید و در سامرا به خاک سپرده شد.
خلفای معاصر
حضرت امام حسن عسکری (ع) با چندین خلیفه عباسی معاصر بودند، معتصم، واثق، متوکل، منتصر، مستعمین، معتز، مهتدی و معتمد، که معتز، مهتدی و معتمد همزمان با مدت امامت ایشان بودند. همه آنان، آن بزرگوار را مورد آزار قرار میدادند. حضرت عسکری (ع) در آن مدت شش سال امامت یا در زندان بود و یا تحت مراقبت بودند.
همراهی پدر در تبعید
خلفای عباسی برای اینکه امامان معصوم (ع) را تحت نظر بگیرند و بر فعالیتهای فکری و سیاسی آنان احاطه داشته باشند، از آنان درخواست میکردند تا از مدینه منوره (که مرکز علم و دین بود) به بغداد و سامراء و خراسان (که پایتختهای دستگاه حاکمه بود) نقل مکان نمایند. به همین جهت امام حسن عسکری (ع) تقریبا تمام عمر را یا در زندان بود یا در تبعید. دو ساله بود که به همراه پدرش به تبعیدگاه رفت و مدت بیست سال همراه با آن حضرت در تبعید بود. پس از شهادت امام هادی (ع)، تا شهادتش که شش سال طول کشید، در زندان یا تبعید به سر برد. به همین جهت، اصحاب نمیتوانستند خدمت ایشان برسند ولی امام حسن عسکری (ع)، با ایجاد تشکیلات سری، پیروان خود را سازماندهی کرد.
نگهبانان سختدل
زندانبان معتمد میگوید: چون به من امر شده بود که شدت عمل به خرج بدهم، دو نفر که مشهور به قساوت و رذالت بودند را برای آزار و اذیت امام عسکری (ع) گماردم، طولی نکشید که آن دو نفر، اهل نماز و روزه مستحبی شدند، چون از آنها پرسیدم که چرا به حسن بن علی (ع) سخت نمیگیرید؟ گفتند: در حق او چه بگوییم. کسی که همیشه مشغول به عبادت خداوند هست. روزها در حال روزه و شبها تا صبح به عبادت مشغول هست. کمحرف، و پروقار. ابهت او چنان هست، چون به ما نگاه میکند لرزه به اندام ما میافتد.
شدت کنترل
فشار در مورد امام حسن عسکری (ع) فوقالعاده شدید بود و از هر طرف تحت کنترل و نظارت بود. حکومت عباسی به قدری از نفوذ و موقعیت مهم اجتماعی امام نگران بود که امام را ناگزیر کرده بود هر هفته در دربار حاضر شود. آنان بهقدری وحشت داشتند که به این مقدار کفایت نکرد، بلکه امام را بازداشت کردند و در محله «عسکر» سامراء، در تبعید نگهداشتند، به همین جهت به عسکری معروف شدند.
نحوه ارتباط امام با شیعیان
در زمان امام حسن عسکری (ع) شیعیان در مناطق مختلف و شهرهای متعددی گسترش و شیعیان در مناطق و نقاط فراوانی تمرکز یافته بودند. گستردگی و پراکندگی مراکز تجمع شیعیان، مستلزم وجود سازمان ارتباطی منظمی بود تا پیوند شیعیان را با حوزه امامت از یک سو، و ارتباط آنان را با همدیگر از سوی دیگر برقرار سازد. این نیاز از زمان امام نهم احساس میشد، شبکه ارتباطی وکالت و نصب نمایندگان در مناطق گوناگون، به منظور برقراری چنین سیستمی مورد اجرا گذاشته میشد. این برنامه در زمان امام عسکری (ع) نیز دنبال شد.
امام حسن عسکری (ع)، نمایندگانی از میان چهرههای شاخص و شخصیتهای برجسته شیعیان برگزید و در مناطق متعدد منصوب کرد و از این طریق با پیروان خویش در ارتباط بود.
امام از طریق اعزام پیکها نیز با شیعیان و پیروان خود ارتباط برقرار میساخت و از این راه مشکلات آنان را برطرف میکرد. به عنوان نمونه میتوان از فعالیتهای «ابوالاریان» یکی از نزدیکترین یاران امام یاد کرد، او نامهها و پیامهای امام را به پیروان آن حضرت میرساند، و متقابلا” نامهها، سؤالها، مشکلات و وجوه ارسالی شیعیان را در سامراء به محضر امام میرساند.
اختلاف در شهادت
در اینباره که آیا امام به مرگ طبیعی بدرود حیات گفته و یا به شهادت رسیده هست، کماکان اختلاف نظر وجود دارد؛ گرچه بنا به نقل طبرسی، برخی از علمای شیعه با استناد به این سخن امام صادق (ع) که فرمود: «ما منّا الّا مَسموم أو مَقتول» حتی درباره امامانی که روایتی درباره شهادتشان در دست نیست، بر این باورند که خلفای جور، آنان را به شهادت رساندهاند.
بررسی روایی شهادت امام
روایتی درباره شهادت امام عسکری (ع) در یکی از منابع تاریخی قرن ششم وجود دارد. «و گویند زهر دادنش» از اینروی شهادت آن حضرت امری کاملاً محتمل هست. سوابق بازداشت و خطری که همواره از طرف دستگاه حاکم متوجه جان حضرتش بود و اینکه حضرت یک شخصیت مخالف سیاسی به حساب میآمد و نیز رحلت آن حضرت در سنین جوانی، همگی میتواند مؤید شهادت باشد. از آنجا که امام یک چهره کاملاً شناخته شده در سامرا بود، هنگام شهادتش هالهای از غم و بهتزدگی فضای سامرا را فرا میگرفت.
احمد بن عبیدالله در روایتی که قسمتی از آن پیش از این ارائه شد، این صحنه را چنین وصف کرده: وقتی امام عسکری (ع) رحلت کرد، صدای شیون و فریاد همهجا را فرا گرفت. مردم فریاد میزدند: ابن الرضا رحلت کرد. آنگاه برای تدفین آماده شدند، بازار به حال تعطیل درآمد. پدر من (وزیر معتمد عباسی)، بنیهاشم، شخصیتهای نظامی و قضایی و منشیان و مردم به سوی جنازه هجوم آوردند، آن روز در سامرا قیامتی برپا بود.
با حضور امام (ع) و پدرش – به مدت حداقل ۱۷ سال – در سامرا، نه تنها مردم جذب آنان شده بودند، بلکه بسیاری از شیعیان نیز بدینشهر هجوم آورده بودند. در چنین وضعیتی، طبیعی بود که هنگام رحلت آن حضرت، سامرا یکپارچه در ماتم فرو رود و در سوگ از دست دادن فرزند رسول خدا (ص) بیتابی کند و عزا بگیرد.
کیفیت شهادت
امام حسن عسکری (ع) مانند آباء و اجداد خویش رهبر بزرگ شیعیان بود و رهبری مبارزههای مردمی بر علیه خلفای جور را بر عهده داشت. دوره پایانی امامت حضرت، معاصر با معتمد عباسی بود. او که مردی سفاک و خونریز بود، مخالفین خود را با سنگدلی از میان برد و در برابر امام حسن عسکری که رهبر و پیشوای شیعیان بود ساکت و بیتفاوت نبود، به همین جهت امام (ع) بیشتر عمر خود را در زندان سپری کرده هست. گاهی به دست «صالح بن رصیف» به زندان افتاده و زمانی در حبس «علی بن حزین» بود و زمانی هم در زندان مردی پست و رذل به نام «نحریر» بود.
سرانجام معتمد که نسبت به آن حضرت کینه و عداوتی شدید داشت و وجود حضرت را خطری بزرگ برای حکومت خویش میدانست تصمیم به قتل آن حضرت گرفت و آن حضرت را با زهر به شهادت رساند. در وقت وفات، کنیز ایشان صیقل و عقید غلام ایشان و صاحب الامر (عج) حاضر بودند. حضرت، آبی طلبید و خواست که بیاشامد، چون حاضر کردیم، فرمود اول آبی بیاورید تا نماز بخوانم. چون آب آوردیم وضویی گرفت و نماز صبح را ادا کرد پس از آن روح مقدسش به عالم قدس پرواز کرد.
انتهای پیام/
این مطلب به صورت خودکار از این صفحه بارنشر گردیده هست
امام حسن عسکری (ع) چگونه به شهادت رسید بیشتر بخوانید »
چرا امام حسن عسکری را کمتر میشناسیم؟+صوت
کارشناس تاریخ تشیع معتقد است یکی از دلایلی که امامان بعد از ثامن الحجج(ع) و به ویژه امام حسن عسکری(ع) کمتر در جامعه شناخته شده هستند خباثت خلفای بنی عباس است.
امروز دوم آبان، مصادف با هشتم ربیع الثانی و سالروز ولادت امام حسن عسکری(ع) است؛ امامی که در یکی از سخت ترین دوره های تاریخ اسلام زندگی کرد؛ به گونه ای که آن حضرت با وجود تمام فشارهای حکومت عباسی برای دفاع از اسلام جلسات شبانه با شیعیان برگزار می کردند و همچنین یک شبکه ارتباطی با شیعیان در مناطق مختلف مانند عراق و کوفه ایجاد و از طریق سازمان وکالت، افرادی را به عنوان نماینده خود معرفی می کردند. البته برقراری ارتباط به سادگی ممکن نبود و حتی گاهی مجبور می شدند پیام خود را طی نامه ای در عصایی قرار داده و به شیعیان برسانند.
یکی دیگر از کارهای آن حضرت برای شیعیان، موضوع آماده سازی شیعیان برای دوران غیبت بود و امام حسن عسکری (ع) در آن وضعیت خفقان و شرایط دشوار باید امام زمان (عج) را مخفی نگه می داشتند ولی از طرف دیگر باید امام زمان (عج) را به شیعیان معرفی می کردند
یکی دیگر از کارهای آن حضرت برای شیعیان، موضوع آماده سازی شیعیان برای دوران غیبت بود و امام حسن عسکری (ع) در آن وضعیت خفقان و شرایط دشوار باید امام زمان (عج) را مخفی نگه می داشتند ولی از طرف دیگر باید امام زمان (عج) را به شیعیان معرفی می کردند. بر اساس برخی روایات تاریخی امام عسکری (ع) به قدری مظلوم بودند که حتی به برخی شاگردان و شیعیان سفارش به رازداری می کردند، به گونه ای که شیعیان حتی در کوچه نمی توانستند به آن حضرت سلام کنند و آن حضرت هفته ای دو بار به حکومت عباسی احضار می شد.
امام حسن عسکری (ع) در سال ۲۳۲ هجری در چنین روزی در مدینه متولد شدند و در سن ۲۹ سالگی در هشتم ربیع الاول سال ۲۶۰ هجری به دستور معتمد عباسی مسموم شدند و به شهادت رسیدند. آن حضرت از نظر موقعیت جغرافیایی در بدترین شهر جهان اسلام ساکن بودند. یعنی شهر سامرا که ۲۰ سال قبل از آن عبادتگاه مسیحیان بود و توسط دربار عباسی از مسیحیان خریداری شده بود. در واقع این شهر، تبعیدگاه محسوب می شد و امام یازدهم، مشکلات بسیاری در آنجا داشتند، به گونه ای که آن حضرت مجبور بودند هفته ای دو بار خودشان را به دربار عباسی برساندند و گزارش بدهند.
در واقع آن حضرت تحت نظارت و کنترل حکومت بودند و بازجویی می شدند. از طرف دیگر دربار حکومت عباسی به شدت امام را کنترل می کرد و ارتباطات آن حضرت با مردم را بررسی می کرد. چون حکومت در این زمینه سختگیری می کرد و شیعیان حق نزدیک شدن به امام عسکری (ع) را نداشتند. این وضعیت حتی در منزل امام عسکری (ع) به گونه ای بود که آن حضرت مجبور بودند به گونه ای مخفی کاری کنند تا دشمنان از وجود امام عصر آگاه نشود. امام عسکری (ع) از یک طرف باید وجود نورانی امام عصر (عج) را مخفی نگه می داشتند و از طرف دیگر باید امام زمان (عج) را به شیعیان معرفی می کردند. دربار عباسی نیز به شدت امام را کنترل می کرد. چون بر اساس روایات می دانستند از خانه امام حسن (ع) کسی به دنیا خواهد آمد که منجی جهان خواهد بود.
محمدحسین رجبی دوانی، کارشناس تاریخ اسلام با اشاره به فشارهای شدید دستگاه های فاسد خلافت اموی و عباسی به ویژه از اواخر امامت امام هفتم و عصر امامت علی بن موسی الرضا (ع) برای محدود کردن امامان معصوم گفت: کم کم جامعه اسلامی از اواخر امامت موسی بن جعفر(ع) متوجه شدند که امامان ما چه شخصیت هایی هستند. لذا زمانی که مامون، امام رضا (ع) را به ایران فراخواند، اینگونه نبود که فقط در نیشابور از آن حضرت استقبال کنند. بلکه در هر شهری که حضرت حضور پیدا می کردند، مردم آن شهر از آن حضرت استقبال می کردند درحالی که بسیاری از آن ها شیعه هم نبودند و از طرف دیگر مامون تاکید کرده بود که امام را از شهرهایی عبور ندهند که مردم آن شیعه هستند و نیشابور نیز از این جهت در تاریخ جاودانه شده که در آن زمان به عنوان مرکز بزرگ حدیثی اهل سنت بوده و محدثان این وقایع را ثبت کردند.
وی افزود: بر همین اساس امام در جامعه اینگونه شناخته می شود و شیعه گسترش عجیبی پیدا می کند و امامان بعدی یعنی امام جواد، امام هادی و امام عسکری علیهم السلام را به عنوان ابن الرضا می شناسند. وقتی متوکل، امام هادی (ع) را احضار کرده بود و یحیی بن هرثمه از طرف متوکل، آنان را همراهی می کرد، امام دهم به همراه فرزند خردسالش، امام حسن عسکری (ع) به بغداد آمدند. آن ها وقتی به بغداد یعنی مرکز عباسیان رسیدند، با استقبال گسترده ای روبرو شدند به گونه ای ازدحام جمعیت استقبال کنندگان به گونه ای بود که نصف روز طول کشید تا از دروازه بغداد به مرکز شهر برسند و مردم روی پاهای خود بلند می شدند تا ابن الرضا را زیارت کنند. این درحالی بود که بسیاری از عباسیان هنوز در بغداد بودند و هرچند مرکز خلافت چند سالی به سامرا منتقل شده بود ولی دوباره به بغداد بازگشت.
این پژوهشگر تاریخ شیعه ادامه داد: حالا این صحنه را در کنار صحنه ای بگذارید که امام کاظم (ع) را دستگیر کرده و به زندان انداخته اند و از مردم بغداد هیچ انعکاسی در حمایت امام دیده نمی شود ولی اوضاع در اثر فعالیت های ائمه به گونه ای تغییر کرد که امام هادی و فرزندش با استقبال پرشور مردم وارد بغداد شدند.
وی اضافه کرد: از زمان امام کاظم به بعد امامان را در زندان انداختند تا ارتباط آن ها با بدنه جامعه قطع شود. چون مردم کم کم ائمه را شناخته و به آن ها رو می آوردند. وقتی مامون به امام رضا می گوید که می خواهد خلافت را به آن حضرت واگذار کند، امام در پاسخ می فرماید قبل از اینکه تو بخواهی این کار را انجام دهی امضای من در سراسر جهان اسلام خوانده می شود. یعنی منتی بر سر من نگذار و این کار تو چیزی به من اضافه نخواهد کرد.
امام عسکری که در محدودیت و در سامرا بودند و دشمن خبیث هم به خیال خام خود کاری کرده بود که حضرت نتواند ازدواج کند و آخرین حجت خدا به دنیا نیاید
رجبی دوانی افزود: وکلای امامان در کشورهای مختلف، تشیع را گسترش دادند و دستگاه خلافت از این کار وحشت داشت و می خواست ارتباط امامان را با بدنه جامعه قطع کند. یکی مثل هارون با حماقت و خباثت حجت خدا را به سیاه چال می افکند و کسی دیگر مثل مامون که هوشیارتر از پدر بود، همان کار پدرش را انجام داد ولی امام رضا (ع) و بعد امام جواد(ع) را در کاخ زندانی کرد و زمانی که معتصم، برادر مامون به قدرت رسید او نیز امام را در کاخ زندانی کرد و همانجا به شهادت رساند.
وی اظهار داشت: اگر سن ائمه کوتاه است، به همین دلیل است که نمی خواهند امامان بعد از امام کاظم که بالاترین آن ها امام رضا با ۵۵ سال است، شناخته شوند. امام عسکری که در محدودیت و در سامرا بودند و دشمن خبیث هم به خیال خام خود کاری کرده بود که حضرت نتواند ازدواج کند و آخرین حجت خدا به دنیا نیاید، آن حضرت را در ۲۸ سالگی به شهادت می رساند ولی با کمال تعجب وقتی خبر شهادت امام در سامرا منعکس می شود، شهر سامرا چنان شور و هیجان می شود و جمعیتی انبوه امام را تشییع می کنند که دشمن انتظار نداشت و این مساله نشان می دهد حتی در پایتخت خاص خودشان که هیچ شیعه ای هم آنجا وجود نداشته، چگونه امام آنجا مورد علاقه مردم بودند و هنگام نماز خواندن بر پیکر مقدس آن حضرت متوجه می شوند که امام ازدواج کرده و فرزند آن حضرت به دنیا آمده و در سن پنج سالگی است.
این مطلب به صورت خودکار از این صفحه بارنشر گردیده است
چرا امام حسن عسکری را کمتر میشناسیم؟+صوت بیشتر بخوانید »