امیرالمومنین

به گزارش مجاهدت از مشرق، عید نوروز در خانواده‌های ایرانی با ذکر و دعا شروع می‌شود. صدای قرآن خواندن پدر در گوشه سفره هفت سین و نوای دل‌نشین مادر که دعای تحویل سال را زمزمه می‌کند، همگی نشان از جایگاه دین در عید باستانی ایرانی دارد.

عیدی که قرن‌هاست با آموزه‌های اسلامی گره خورده و پربرکت شده است. از دید و بازدیدهای عیدانه و اجرای صله‌رحم گرفته تا عیدی دادن و سفرهای نوروزی، همگی حکم‌هایی است که اسلام بر آنها تأکید کرده است. تاریخ را هم که بخوانیم دستمان می‌آید از زمانی که اسلام وارد ایران شد، عید نوروز هم مثل بسیاری از رسم‌ها و آداب ایرانی، رنگ و بوی اسلامی به خود گرفت.

برای بررسی جایگاه عید نوروز در منظر اسلام و شناخت رویکرد بزرگان اسلامی به‌به این عید ایرانی، با حجت‌الاسلام و المسلمین علی علم الهدی، کارشناس دینی و پژوهشگر و نویسنده، گفتگو کرده است. آن‌طور که این کارشناس دینی توضیح می‌دهد، علامه مجلسی روایتی به نقل از پیغمبر اکرم صلی‌الله علیه و آله نوشته است با این مضمون که: «گروهی از مردم ایران که به تازگی مسلمان شده بودند،

در یکی از جشن‌های نوروز، جامی از جنس نقره و پر از حلوا به عنوان هدیه برای رسول خدا صلی‌الله علیه و آله آوردند. آن حضرت پرسیدند: این چیست؟ جواب دادند که: امروز نوروز، عید بزرگ ایرانی‌هاست. حضرت فرمودند: کاش هر روز بر ما نوروز بود.»

احترام اسلام به جشن ایرانی‌ها

زمانی که اسلام وارد ایران شد، مردم ایران آدابی مثل عید نوروز را رعایت می‌کردند و هر سال در روزهای اول بهار جشن می‌گرفتند. مواجهه اسلام با عید باستانی ایرانی‌ها چگونه بود؟

دین اسلام علاوه بر این‌که دستورات الهی را برای بهتر شدن زندگی انسان‌ها به آنها آموزش می‌دهد و خرافه‌پرستی و گرایش به باطل را رد می‌کند، اما برای رسم‌ها و آداب مردم هم احترام قائل است.

این مطلب به آن معناست که اسلام، عید نوروز را تائید کرد؟

اسلام به آداب و رسوم درست و خداپسندانه احترام می‌گذارد. نمونه این رویکرد اسلام در مواجهه با جشن نوروز ایرانی‌هاست. حتی در کتاب شریف نهج‌البلاغه آمده که امام علی علیه السلام در بخشی از نامه معروف خود به مالک اشتر، درباره رعایت رسوم و آیین‌های مردم تأکید کرده و فرموده‌اند: «آداب پسندیده‌ای را که بندگان این ملت به آن عمل کرده و ملت اسلام با آن پیوند خورده و رعیت با آن اصلاح شده است، بر هم نزن.»

در عین حال در بعضی از روایت‌ها به اتفاقی که در روز اول بهار و عید نوروز اتفاق افتاده، اشاره شده است. به عنوان مثال در منابع تاریخی نوشته شده که یکی از پیامبران خدا به نام حزقیل (یا ازقیل) در زمین سفر می‌کرد. روزی به سرزمینی رسید که مردم آن مرده بودند. پیامبر خدا عرض کرد: «خدایا! چگونه آنها را زنده خواهی کرد؟» خداوند دستور داد که مقداری آب بر روی خاک آنها بریز و درخواست کن تا زنده شوند.

حزقیل مقداری آب ریخت و دعا کرد که آنها دوباره زنده شوند. به این صورت همه آنها زنده شدند و بین سی تا هفتاد سال زندگی کردند. این واقعه در اولین روز بهار یعنی فروردین اتفاق افتاد و به این واسطه روز اول فروردین را عید می‌گویند و کلمه عید از عود و اعاده گرفته شده است.

رویکرد رسول خدا صلی‌الله علیه و آله به عید نوروز

زمانی که اسلام وارد ایران شد، رویکرد مسلمانان غیر ایرانی به اسلام چگونه بود؟

درست است که عید نوروز یک جشن ملی و مخصوص ایرانی‌هاست، اما از زمانی که اسلام به خاک ایران تابید و مردمش را مسلمان کرد، بنا به برخورد مسالمت‌آمیز خود با آداب و رسوم هر سرزمینی، به رسم‌های نوروزی ایرانی‌ها هم رنگ و بوی اسلامی و الهی بخشید.

این طور بود که با مسلمان شدن مردم ایران، نوروز با اعتقادات اسلامی آمیخته شد و دید و بازدید نوروزی به عنوان صله‌رحم و یک وظیفه دینی مطرح شد.

علامه مجلسی، روایتی به نقل از پیغمبر اکرم صلی‌الله علیه و آله نوشته است با این مضمون که: «گروهی از مردم ایران که به تازگی مسلمان شده بودند، در یکی از جشن‌های نوروز، جامی از جنس نقره و پر از حلوا به عنوان هدیه برای رسول خدا صلی‌الله علیه و آله آوردند.

آن حضرت پرسیدند: این چیست؟ جواب دادند که: امروز نوروز، عید بزرگ ایرانی‌هاست. حضرت فرمودند: کاش هر روز بر ما نوروز بود.»

رویکرد حضرت امیرالمؤمنین علیه السلام به عید نوروز

همچنین در کتاب من لا یحضره الفقیه نوشته شده که در نوروز هدیه‌ای برای حضرت امیرالمؤمنین علیه السلام آوردند. حضرت فرمودند: این چیست؟ عرض کردند: یا امیرالمؤمنین علیه السلام امروز، نوروز است و این هدیه نوروزی است. حضرت هدیه را میان حاضران تقسیم کرده و فرمودند: «هر روز را برای ما نوروز بسازید.»

سفارش‌های نوروزی در اسلام
‌
می‌دانیم که هر روزی دستورالعمل‌های دینی خاصی دارد که خوب است رعایت شود. در مورد روز اول فصل بهار که مصادف با عید نوروز است، انجام چه کارهایی از طرف اسلام توصیه شده است؟

یکی از آداب مهم در نوروز طهارت و پاکیزگی است که در اسلام به آن اهمیت بسیاری داده شده است. در کتاب الوسائل و مصباح المتهجد به نقل از امام صادق علیه السلام نوشته شده است که آن حضرت فرمودند: «در روز نوروز غسل کن و لباس پاکیزه بپوش و بهترین عطرها را بزن و روزه‌دار باش.

دو نماز دو رکعتی هم به‌جا بیاور به این صورت که در رکعت اول، سوره حمد و ده مرتبه سوره قدر و در رکعت دوم حمد و ده مرتبه سوره کافرون بخوان و در دو رکعت دوم هم در رکعت اول، حمد و ده مرتبه سوره توحید و در رکعت دوم، حمد و ده مرتبه سوره فلق و سوره ناس را بخوان. بعد از آن سجده شکر به‌جا بیاور.»

شاید خواندن سوره قدر در این نماز اشاره به نزول برکات و خواندن سوره‌های ناس و فلق اشاره به درخواست رفع انواع بدی‌ها باشد.

همچنین در روایتی که در کتاب بحارالانوار در مورد تعالیم اسلامی در هنگام شروع فصل بهار آمده، یکی از وظایف مسلمانان، ذکر خدا و یادآوری روز قیامت که مرده‌ها زنده می‌شوند، عنوان شده است: «اذا جاء الربیع فذکروا ذکرا نشورا؛ هنگامی که بهار آمد پس یاد کنید قیامت را».

پیغمبر اکرم صلی‌الله علیه و آله هم ذکر خداوند متعال را به عنوان یکی از وظایف مسلمانان در عید نوروز و آغاز فصل بهار دانسته و توصیه کرده‌اند که: «عیدهای خود را با یاد و ذکر عظمت خداوند، زینت بدهید.»

تعداد زیادی از فقهای اسلام هم به پیروی از حدیث‌هایی در رابطه با روز عید، روزه گرفتن و غسل کردن در عید نوروز را مستحب و پسندیده اعلام کرده‌اند. از دیگر اعمال خواندن و تکرار ذکر «یا ذالجلال و الاکرام» است.

دعای تحویل سال

خواندن و تکرار دعای تحویل سال هم از ذکرهای مستحب این ایام است.

درست است. برقرار کردن ارتباط خالصانه با خالق هستی یکی از نکته‌های خوبی است که توصیه شده است.

علامه مجلسی در کتاب زاد المعاد درباره دعای تحویل سال نوشته است: در وقت تحویل سال و اولین لحظه‌های آغاز سال نو این دعا را بسیار بخوانید: «بسم الله الرحمن الرحیم، یا مقلب القلوب و الابصار، یا مدبر الیل و النّهار، یا محول الحول و الاحوال، حَوّل حالنا الی احسن الحال.» بنابراین با توجه به این گزارش، دعای تحویل سال در دوره صفویه مرسوم و معمول بوده است.

در عین حال جدا از اینکه دعای تحویل سال در دوران قبل از صفویه به چه شکلی خوانده می‌شد، این نکته مهم است که نفس دعا و خواندن قرآن و حتی نماز گزاردن هنگام تحویل سال، نشان می‌دهد که نوروز با اعتقادات اسلامی ما همراه شده است.

تعدادی از عالمان دین هم معتقدند که عبارات دعای تحویل سال برگرفته از عبارات قرآنی و یا احادیث و روایاتی است که در معتبرترین منابع شیعی مانند کتاب التهذیب شیخ توسی نوشته شده است.

آیه‌های بهاری

زنده شدن مردگان که به آن اشاره کردید، یکی از موضوعات مورد تأکید قرآن کریم است. در قرآن کریم چه آیاتی به طور مستقیم به بهار اشاره دارد و این آیات چه نکته‌ای را به ما گوشزد می‌کند؟

در قرآن کریم بیشتر از پانزده بار به موضوع تجدید حیات که برای زمین رخ می‌دهد، اشاره شده است. به عنوان مثال در آیات ۵ و ۶ سوره حج می‌فرماید: «وَ تَرَی الْأرْضَ هامِدَه فَإذا أنْزَلْنا عَلَیهَا الْماءَ اهْتَزَّتْ وَ رَبَتْ وَ أنْبَتَتْ مِنْ کلِّ زَوْجٍ بَهیجٍ. ذلِک بِأنَّ اللَّهَ هُوَ الْحَقُّ وَ أنَّهُ یحْیی الْمَوْتی‏ وَ أنَّهُ عَلی‏ کلِّ شَیْ‏ءٍ قَدیرٌ؛ زمین را جامد و افسرده و بی‌روح و بی جنبش می‌بینی، اما همین که آب باران را بر آن نازل کنیم به جنبش و حرکت درمی‌آید و فزونی می‌گیرد و انواع گیاهان سرور افزا می‌رویاند. این از آن جهت است که خداوند حق است و نظام زنده کردن مرده‌ها در قبضه قدرت اوست و اوست که بر هر چیز تواناست.»

در آیه ۵۰ سوره روم به زنده شدن زمین در فصل بهار اشاره می‌کند که: «فَانظُرْ إِلَی ءَاثَـَرِ رَحْمَت اللَّه کَیْف یُحْی الاْ رْض بَعْدَ مَوْتِهَآ إِن ذَلِکَ لَمُحْی الْمَوْتَی وَ هُوَ عَلَی کُل شَی ءٍ قَدِیرٌ؛ پس به آثار رحمت خدا بنگر که چگونه زمین را پس از مرگش زنده می‌گرداند. در حقیقت، هم اوست که قطعاً زنده کننده مردگان است و اوست که بر هر چیزی تواناست.»

شروع زنده شدن طبیعت هم از نوروز است که زمین سرد و افسرده با آمدن نشانه‌های بهار، نشانه‌های حیات و زندگی را نشان می‌دهد. به عبارت دیگر، هرچند که در قرآن کریم اشاره‌ای به ایام نوروز نشده است، اما درباره فصل بهار و زنده شدن طبیعت آیات بسیاری وجود دارد.

به گزارش مجاهدت از مشرق، حجت‌الاسلام والمسلمین حسین انصاریان کارشناس مسائل دینی به مناسبت ماه مبارک رمضان در حسینیه همدانی‌ها به سخنرانی پرداخته و گفت: همه ما انسان‌ها در جهت معنویت و نعمت‌های عظیم معنوی، آفریننده و خالق خود، در معرض سم‌های هلاک کننده زیادی قرار داریم.

وی با بیان اینکه قرآن، انبیا و ائمه معصومین (ع) پادزهرهای این سم‌ها را به ما معرفی کرده‌اند، اظهار کرد: از پیامبر (ص) نقل شده که به همه مردم دنیا فرمودند اکثر شما مردم مسموم هستید و پادزهر و طبیب شما خداوند متعال است.

حجت‌الاسلام والمسلمین انصاریان با بیان اینکه در آیات خلقت که ۷۰۰ آیه است دقت بفرمائید، عنوان کرد: در این آیات خداوند می‌فرماید کسی که شما و انسان‌های قبل از شما را آفریده است او را عبادت کنید، که محصول مهم این عبادت نگهداری روح و باطن شما از گناهان ظاهری و باطنی است، البته برای عبادت الهی معرفت لازم است بنابراین خدا را با معرفت عبادت کنید، خدایی که شما را آفریده کسی است که زمین را بستر مناسب و آماده برای زندگی شما قرار داده است، او می‌توانست سطح کل زمین را سنگ قرار دهد که برای شما سخت باشد، اگر در آیات الهی دقت کنید مشاهده خواهید کرد که تمام کارهای او موج رحمت در آفرینش است.

این کارشناس مذهبی ادامه داد: شما نماز می‌خوانید که سجده و رکوع دارد اگر به استخوان‌های کمر و زانو مفصل نمی‌داد آیا انسان صرفاً با ایستاده بودن می‌توانست کارهای خود را انجام بدهد، این خم شدن زانوها شعاع رحمتی از الهی خداوند است، اگر آسمان بسیار به شما نزدیک بود خورشید همه شما را نابود می‌کرد و تمام دریاها را خشک می‌کرد اما در فراز و بلندایی قرار داده است که برای شما سودمند و منفعت آور است، از آسمان برای شما باران و مفید می‌فرستد اگر باران نبود باید همه محصولات را به صورت دستی آب می‌دادید.

کره زمین ۴ میلیارد سال عمر دارد در طول این سال‌های یک قطره از اقیانوس‌های آن در هوا پخش نشده است، این عظمت و قدرت خداوند متعال است، به نفع شما است که خداوند زمین را بستر مهیا برای شما قرار داده است، آسمان‌ها را با شما فاصله داده و از بالا به اندازه و با منفعت باران می‌فرستد. همچنین از زمین برای شما هر نوع روزی لازم را با آب باران بیرون می‌آورد.

این استاد اخلاق بیان کرد: خداوند به بندگانش می‌فرماید چرا جای دیگری رفتید و به پرستش کس دیگری پرداختید، گناهکاران و دولت‌های پست و تحقیر شده همچون گاو شیرده چرا خدا را رها کرده و به آمریکا سجده می‌کنند، آنها برای شما چه کردند.

خداوند با قدرت خود از زمان آدم تا الان چند میلیارد انسان خلق کرده که هیچکدام شبیه یکدیگر نیستند، خدا را کنار گذاشتی سراغ دشمنان او رفتید و به خودپرستی می‌پردازید، آیا یک ناخن انگشت خود را شما ساختید، روانشناسان عالم کتاب‌های زیادی را نوشتند اما یکی از آنها برای عوارض روان پادزهر مناسبی ارائه نکرده‌اند.

حسد، کبر، ریا، حرص، بخل، تنگ نظری و بیماری‌هایی هستند که از پادزهر آنها در این کتاب‌های روانشناسی چه چیزی است، این همه کتاب روانشناسی در اروپا و آفریقا در قاره‌های ۵ قاره دنیا نوشته شده چرا مردمان آنها به مرگ روان دچار می‌شوند و خودکشی‌ها در ۵ قاره بسیار زیاد شده است این همه دکتر روانشناس هم وجود دارد، پیامبر (ص) می‌فرماید طبیب شما خداوند است که شما را آفریده است.

حجت‌الاسلام والمسلمین انصاریان با بیان اینکه قرآن به عنوان نسخه‌ای که بسته شده است نمی‌تواند معالجه مشکلات روحی روانی شما باشد، ابراز کرد: شما باید در ابتدا طبیب خود را بشناسید، امام صادق (ع) می‌فرماید با این شناختن، گلی به نام محبت از بستر آن خارج می‌شود. این همه بودایی، مسیحی، اسرائیلی یهودی و صهیونیستی و همه انسان‌هایی که ادعای مسلمانی دارند و بر علیه خواست خداوند با اهل بیت (ع) رابطه ندارند، شهر مدینه مرکز پیامبر بود، دختر پیامبر (ص) یک بار به مسجد آمد و به حاکم و دولت زمان گفت می‌دانید من چه حالی دارم، فریاد حضرت زهرا (ی) برای جانشینی به حق پیامبر بود که او را کنار زده بودند.

حضرت فرمودند من همچون بیماری هستم که می‌رود طبیب او را معاینه می‌کند و می‌گوید روی قلب تو یک زخم است برای علاج آن حتماً باید تحمل کنی، یک میله نازک آهنی را در آتش سرخ کنند از سینه فرو کرده آن زخم را بسوزاند. آن میله آهنی را در قلب من فرو کردید و تا روز قیامت از قلبم خارج نمی‌شود. امروز میلیون‌ها مسلمان از اهل بیت بریده‌اند آیا خداوند رزق و روزی آنها را قطع کرده است در مدینه و مکه سخت‌ترین و بدترین حوادث رخ داد.

وی افزود: حضرت فرمود زمان حکومت امیرالمومنین یک ایرانی به کوفه آمد از در مسجد که وارد شد امیر مؤمنان (ع) فرمودند که در کنار من بنشین پس از رفتن او برخی از روی تعصب عرب بودن از امیرمومنان پرسیدند که چرا او را در کنار خود قرار دادی در حالی که عجم بود.

او ایرانی بود من تا قیامت دلم به ایرانی‌ها خوش است. وجود مقدس خداوند را با آیات او بشناسید و بدانید که پادزهر تمام سمومی که به روح، عقل و قلب ما حمله می‌کنند به دست خداوند است که نشان دهد چه سم‌هایی شما را هلاک می‌کند، در قرآن و پیامبر (ص) و اهل بیت (ع) این سموم را بیان کرده و پادزهر آن را بیان می‌کنند، قرآن را نباید صرفاً بر طاقچه قرار داد بلکه باید به دستورات آن عمل کرد.

این کارشناس مذهبی بیان کرد: منافق است کسی که حتی اگر نمازخوان یا روزه‌گیر باشد و گمان کند که مسلمان است اما به خود، همسر و مردم شهر دروغ بگوید و مردم با آن دروغ دلشان خوش شود پس از آن پرده کنار افتد و مردم از دین روی گردان شوند، منافق است کسی که به مردم وعده مسائل مثبت دهد اما در وعده خود تخلف کند.

منافق است کسی که به او اعتماد شود و بر اساس این اعتمادی که خود ساخته است کاری را به دست او بسپارند اما پس از مدتی بگویند ۱۰ هزار میلیارد دزدید و رفت و به ناحق بر بیت المال دست درازی کرد.

حجت‌الاسلام والمسلمین انصاریان در پایان خاطرنشان کرد: حضرت مسیح (ع) به خداوند گفت دوست دارم یکی از بندگان خوب تو را زیارت کنم، خداوند او را به سوی زنی هدایت کرد که دو دست، دو پا و دو چشم نداشت.

حضرت او را دید که مدام می‌گوید خدایا تو را به تمام نعمت‌های ظاهر و باطن ستایش و شکر می‌کنم، حضرت عیسی (ع) به او سلام داد و آن زن پاسخ داد السلام علیک یا روح الله، حضرت مسیح (ع) گفت تو مرا از کجا شناختی، آن زن گفت از طریق آن کسی که آدرس مرا به تو داد، حضرت مسیح (ع) گفت چرا این همه شکر می‌کنی، آن زن پاسخ داد چرا شکر نکنم در حالی که خداوند چشم مرا گرفته از دیدن نامحرمان محروم هستم، دستم را گرفته نمی‌توانم لقمه حرام بردارم، پای مرا گرفته در مجالس گناه نمی‌توانم شرکت کنم، آیا این شکر ندارد؛ حضرت عیسی (ع) گفت حال تو چگونه است، آن زن گفت دلی پر از یاد او و زبانی پر از شکر او و بدنی پر از صبر در راه او دارم، حضرت عیسی گفت چه کسی خرج تو را اداره می‌کند، آن زن پاسخ داد آن کسی که تمام آسمان‌ها را بدون ستون و بدون طناب معلق نگه داشته است.

سخنی که دوربین‌های نجومی عظیم امروز می‌گویند آن زن در آن زمان به حضرت عیسی گفت، همچون این زن بر مشکلات و مصائب صبوری کنیم.