انتشارات صدرا

به گزارش مجاهدت از خبرنگار فرهنگ دفاع‌پرس، شناخت «انسان کامل» یکی از مواردی بوده که همیشه ذهن بشر را به‌خود مشغول کرده هست. آنها هر کس که از نظرشان کامل به‌نظر می‌رسد را در موضوعی که بالاتر هست، الگوی خود قرار می‌دهند.

در این میان، دین اسلام به‌عنوان کامل‌ترین دین که پیشرفت انسان‌ها و پیروانش را در تمام ابعاد زندگی‌شان؛ چه مادی و چه معنوی در نظر دارد، با ارائه کردن خصوصیاتی یک «انسان کامل» را معرفی کند.

استاد شهید «مرتضی مطهری» در سخنرانی‌هایی که تحت عنوان «انسان کامل» در ماه مبارک «رمضان» سال ۱۳۵۳ طی ۱۳ جلسه ایراد شده‌اند و انتشارات «صدرا» پیاده‌شده آنها را در کتابی به نام «انسان کامل» منتشر کرده هست، در مورد شناخت «انسان کامل از نظر اسلام» صحبت کرده که بخشی از آن به شرح زیر هست:

«انسان کامل یعنی انسان نمونه، انسان اعلی یا انسان والا. انسان مانند بسیاری از چیز‌های دیگر، کامل و غیر کامل دارد و بلکه سالم و معیوب دارد و انسان سالم هم دو قسم هست: انسان سالم کامل و انسان سالم غیر کامل. شناختن نسان کامل یا انسان نمونه از دیدگاه اسلام، از آن نظر برای ما، مسلمین واجب هست که حکم مدل، الگو و سرمشق را دارد؛ یعنی اگر بخواهیم یک مسلمان کامل باشیم _چون اسلام می‌خواهد انسان کامل بسازد_ و تحت تربیت و تعلیم اسلامی به کمال انسانی خود برسیم، باید بدانیم که انسان کامل چگونه هست؛ چهره روحی و معنوی انسان کامل چگونه چهره‌ای هست؛ سیمای معنوی انسان کامل چگونه سیمایی هست و مشخصات انسان کامل چگونه مشخصاتی هست تا بتوانیم خود و جامعه خود را آنگونه بسازیم. اگر ما «انسان کامل» اسلام را نشناسیم، قطعاً نمی‌توانیم یک مسلمان تمام و یا کامل باشیم و به تعبیر دیگر یک انسانِ ولو کامل نسبی از نظر اسلام باشیم.

راه‌های شناخت انسان کامل از نظر اسلام

شناخت انسان کامل از نظر اسلام دو راه دارد: یک راه این هست که ببینیم قرآن در درجه اول و سنت در درجه دوم انسان کامل را _اگرچه در قرآن و سنت تعبیر «انسان کامل» نیست و تعبیر «مسلمان کامل» و «مؤمن کامل» است_ چگونه توصیف کرده‌اند، ولی به هر حال معلوم هست که مسلمان کامل یعنی انسانی که در اسلام به کمال رسیده هست و مؤمن کامل یعنی انسانی که در پرتو ایمان به کمال رسیده هست.

باید ببینیم قرآن یا سنت، «انسان کامل» را با چه مشخصاتی بیان کرده‌اند و چه خطوطی برای سیمای انسان کامل کشیده‌اند. از قضا در این زمینه؛ چه در قرآن و چه در سنت بیانات زیادی آمده هست.

راه دوم شناخت انسان کامل، استفاده از بیان‌ها نیست که ببینیم در قرآن و سنت چه آمده هست؛ بلکه این هست که افرادی عینی را بشناسیم که مطمئن هستیم آنها آنچنان که اسلام و قرآن می‌خواهد، ساخته شده‌اند و وجود عینی انسان‌های کامل اسلامی هستند؛ چون انسان کامل اسلامی فقط یک انسان ایده‌آل و خیالی و ذهنی نیست که هیچ‌وقت در خارج وجود پیدا نکرده باشد؛ انسان کامل، هم در حد اعلی و هم در درجات پایین‌تر در خارج وجود پیدا کرده هست.

خودِ پیغمبر اکرم (ص) نمونه انسان کامل اسلام هست. حضرت امیرالمؤمنین (ع) نمونه دیگری از انسان کامل اسلام هست. شناخت ایشان، شناخت انسان کامل اسلام هست، اما نه شناخت شناسنامه‌ای ایشان. گاهی انسان، امام علی (ع) را شناسنامه‌ای می‌شناسد: نامشان علی، پسر ابوطالب (ع)، ابوطالب (ع) پسر عبدالمطلب (ع)، مادرشان فاطمه دختر اسدبن‌عبدالعُزّی (س)، همسر حضرت فاطمه (س)، پدر امام حسن (ع) و امام حسین (ع)، در آن سال متولد شدند، فلان سال شهید شدند و چنان جنگ‌هایی کردند. اینها شناخت‌های شناسنامه‌ای هستند، اما شناخت شناسنامه‌ای حضرت امیرالمؤمنین (ع)، شناخت ایشان و شناخت انسان کامل نیست. شناخت ایشان یعنی شناخت شخصیت حضرت امیرالمؤمنین (ع) نه شخص امام علی (ع).

در هر حدی که شخصیت جامع حضرت امیرالمؤمنین (ع) را بشناسیم، انسان کامل اسلام را شناخته‌ایم و در هر حدی که انسان کامل را عملاً_نه اسماً و لفظاً_ امام و پیشوای خود قرار دهیم، راه او را برویم، تابع و پیرو او باشیم و کوشش کنیم که خود را طبق این نمونه بسازیم، (در همان حد) شیعه این انسان کامل هستیم.

شهید اول در «لمعه» به‌مناسبتی این حرف را می‌گوید و دیگران هم این سخن را گفته‌اند: شیعه یعنی کسی که امام علی (ع) را مشایعت کند؛ یعنی انسان با «لفظ» شیعه نمی‌شود؛ با «حرف» شیعه نمی‌شود؛ با «حب و علاقه فقط» شیعه نمی‌شود؛ پس با چه چیز شیعه می‌شود؟ با مشایعت. مشایعت یعنی همراهی. وقتی کسی می‌رود و شما پشت سر و همراه او می‌روید، این را «مشایعت» می‌گویند. شیعه امام علی (ع) یعنی مشایعت‌کننده عملیِ ایشان.

بنابراین، مسئله «انسان کامل» یک بحث فلسفی و علمی (محض) نیست که (فقط) اثر علمی داشته باشد؛ اگر انسان کامل اسلام را از راه بیان قرآن (و سنت) و از راه شناخت پرورده‌های کامل قرآن نشناسیم، نمی‌توانیم راهی را که اسلام معین کرده، برویم و یک مسلمان واقعی و درست باشیم و همچنین جامعه ما نمی‌تواند یک جامعه اسلامی باشد. پس ضرورت دارد انسان کامل و عالی و متعالی اسلام را بشناسیم.»

انتهای پیام/ 118