اهدای خون

به گزارش مجاهدت از مشرق، مصطفی جمالی مدیرعامل سازمان انتقال خون گفت: تأمین داروهای مشتق از پلاسما، از جمله فاکتور ۸ و فاکتور ۹ برای بیماران هموفیلی، نیازمند برنامه‌ریزی دقیق‌تری است و نباید برای این بیماران کمبودی را داشته باشیم.

وی ادامه داد: متأسفانه در سال‌های گذشته، برنامه‌ریزی سازمان غذا و دارو برای تأمین این داروها چندان دقیق نبوده و هماهنگی لازم برای پالایش پلاسما در خارج از کشور به‌درستی انجام نشده است.

جمالی خاطرنشان کرد: در حال حاضر بخشی از داروهای مورد نیاز بیماران از طریق بیوتکنولوژی داخلی تأمین می‌شود و بخشی دیگر از پلاسماهای ارسالی به پالایشگاه‌های خارجی تولید شده و به کشور بازمی‌گردد. این روند باعث کاهش هزینه‌ها و صرفه‌جویی ارزی شده، اما ایده‌آل آن است که پالایشگاه‌های داخلی توسعه یابند و کل فرآیند تأمین دارو در داخل کشور انجام شود.

وی افزود: برای تأمین پایدار داروهای بیماران هموفیلی، باید همکاری‌های بیشتری با پالایشگاه‌های داخلی و خارجی صورت گیرد تا ضمن تأمین نیاز کشور، از صادرات پلاسما در شرایط کمبود جلوگیری شود ما صادرات پلاسما نداریم بلکه به خارج از کشور ارسال می‌کنیم و دارو را تحویل می‌گیریم و به کشور باز می‌گردد.

به گزارش مجاهدت از مشرق، دکتر بشیر حاجی بیگی با اعلام این مطلب اظهارداشت: در بازه زمانی یاد شده شاخص اهدای مستمر در کل کشور به بیش از ۵۵ درصد رسید که نزدیک به ۲ درصد نسبت به مدت مشابه سال قبل رشد داشت و بیش از ۱۵ درصد اهدا کنندگان را اهدا اولی ها تشکیل دادند. همچنین درصد اهدا کنندگان با سابقه که اقدام به اهدای خون کرده اند، حدود ۳۰ درصد بود و شاخص اهدای بانوان با وجود شیب ملایم افزایشی هنوز کمتر از ۵ درصد است.

وی شاخص اهداکننده خون به هزار نفر جمعیت را ۲۷.۳ عنوان کرد و افزود: در ۵ ماه گذشته، استان تهران با بیش از ۶ درصد رشد شاخص اهدا، همچنان مشارکت بیشتر مردم این استان را برای تامین نیاز خون و فرآورده های خونی می طلبد.

وی ادامه داد: در این مدت پایتخت نشینان ۱۷۰ هزار و ۵۴۴ واحد خون اهدا کرده اند. استان تهران از مصرف کنندگان عمده خون و فرآورده های آن است که به دلیل بیمار پذیر بودن و ارائه خدمات بهداشت و درمان به کل کشور و گستردگی مراکز درمانی تخصصی و فوق تخصصی، نیازمند مشارکت فعال اهدا کنندگان سخاوتمند است.

در ۵ ماه گذشته شاخص اهدای مستمر در کشور بیش از ۵۵ درصد بود که استان سمنان با بیش از ۶۷ درصد در این شاخص از سایر استانها پیشی گرفت

حاجی بیگی افزود: در ۵ ماه اول امسال، استان کهگیلویه و بویر احمد با رشد بیش از ۳۷ درصدی، بیشترین افزایش را در آمار اهدای خون به خود اختصاص داد. همچنین استان سیستان و بلوچستان با نزدیک به ۱۷ درصد و استان کرمانشاه با بیش از ۱۴ درصد رشد اهدای خون در رتبه های دوم و سوم ایستادند.

وی افزود: در ۵ ماه گذشته شاخص اهدای مستمر در کشور بیش از ۵۵ درصد بود که استان سمنان با بیش از ۶۷ درصد در این شاخص از سایر استانها پیشی گرفت. پس از آن استان یزد با شاخص بیش از ۶۶ درصد و استان قم با شاخص نزدیک به ۶۵ درصد در رتبه های بعدی قرار می گیرند.

بالاترین شاخص اهدای بانوان هم اکنون متعلق به استان خراسان شمالی است

وی اعلام کرد: بالاترین شاخص اهدای بانوان در ۵ ماهه نخست سال جاری هم اکنون متعلق به استان خراسان شمالی است که نزدیک به ۹ درصد اهدای خون بانوان را به ثبت رسانده است. پس از آن استان لرستان با شاخص نزدیک به ۸ درصد و استان سیستان و بلوچستان با شاخص بیش از ۷ درصد در رتبه های بعدی قرار می گیرند.

بالاترین شاخص اهدای بانوان در ۵ ماهه نخست سال جاری متعلق به استان خراسان شمالی است که نزدیک به ۹ درصد اهدای خون بانوان را به ثبت رسانده است

سخنگوی سازمان انتقال خون خاطر نشان کرد: هنوز برای رسیدن به شاخصی که در خور بانوان کشورمان باشد، فاصله زیادی داریم ولی امیدواریم با برنامه ریزی ها و پویش های موثری که انجام شده مانند پویش اهدای بانوان موسوم به مهربانو که تا آبان ماه ادامه خواهد داشت، در آینده نزدیک شاهد نقش آفرینی بیشتر بانوان در عرصه اهدای خون باشیم.

وی با اشاره به نقش مهم شبکه ملی خون رسانی در عبور از تنش های فصلی و دمایی مانند زمستان و تابستان و روزهای تعطیل، عملکرد این شبکه را در ۵ ماه اول سال جاری ارزنده توصیف کرد و گفت: در این مدت بیش از ۱۱ درصد فعالیت این شبکه افزایش یافته و خون جابجا شده در این شبکه از ۸۹ هزار و ۴۷۹ واحد در مدت مشابه سال گذشته به ۹۹ هزار و ۷۱۰ واحد در ۵ ماه امسال رسیده است.

وی نیاز به خون و فرآورده های آن را همیشگی دانست و ضمن تقدیر و تشکر از تمامی اهدا کنندگان سخاوتمند، از مردم دعوت کرد تا این کار خداپسندانه و انسان دوستانه را در برنامه زندگی خود قرار دهند.

به گزارش مجاهدت از مشرق، مشخص است که هر فرآورده خونی برای مدت زمانی محدود و مشخص قابل نگهداری است. مثلاً پلاکت در دمای ۲۲ درجه سانتیگراد، فقط تا ۳ روز قابل نگهداری است. همین محدود بودن مدت نگهداری خون و فرآورده‌های خونی باعث می‌شود نیاز مراکز درمانی و بیماران به اهداکنندگان، دائمی و روزانه باشد و در نتیجه اهدای خون در سطح جامعه نیز باید مستمر باشد تا بتوان همیشه نیاز بیماران به خون را تامین کرد.

در عین حال نیز باید تاکید کرد که اهدای خون عملی کاملا بی‌خطر و ایمن است. تمام داوطلبین اهدای خون پیش از اهدا مورد معاینه و مصاحبه پزشکی قرار می‌گیرند تا این اطمینان حاصل شود که اهدای خون برای داوطلب و خون اهدا شده برای گیرنده آن هیچگونه مشکلی ایجاد نکند. طی فرآیند اهدای خون نیز حجم معینی از خون دریافت می‌شود که دستگاه گردش خون به راحتی می‌تواند خود را با از دست دادن این حجم از خون بدون آن که مشکلی برای بدن اهداکننده ایجاد شود، تطبیق دهد.

روند اهدای خون

هنگام مراجعه به پایگاه‌های سازمان انتقال خون مراحل زیر جهت اهدای خون انجام می‌شود:

۱_ مرحله ثبت‌نام: در این مرحله ابتدا جزوه‌های آموزشی مخصوص به اهدا کننده ارائه می‌شود. بعد از مطالعه جزوه و تابلوهای آموزشی، در صورتی که فرد شرایط اهدای خون را دارا باشد، با ارائه کارت شناسایی معتبر عکس دار (برای اهداکنندگان بار اول صرفا کارت ملی) از او ثبت نام به عمل می‌آید.

۲_ مصاحبه و معاینه: در این مرحله پزشک پرسش‌هایی را در زمینه سوابق پزشکی، وضعیت فعلی و رفتارهای شخصی مراجعه کننده مطرح می‌کند و معاینه مختصری از او بعمل می‌آورد. وزن، فشارخون، نبض و درجه حرارت اهداکننده اندازه‌گیری و ثبت می‌شود و در انتها برای ارزیابی کم خونی، آزمایش سنجش هموگلوبین خون صورت می‌گیرد.

در صورتی که اهدا کننده، کم‌خون باشد مجاز به اهدای خون نخواهد بود؛ بنابراین خانم‌های داوطلب اهدای خون نباید نگران کم خونی پس از اهدای خون باشند؛ زیرا پس از اهدای خون از این نظر مورد بررسی قرار می‌گیرند. این مرحله از اهدای خون جهت حفظ سلامت فرد اهدا کننده و گیرنده خون ارزش بسیاری دارد و با توجه به وجود دوره پنجره برای برخی بیماری‌ها، دقت و صداقت در پاسخ به این سؤالات اهمیت فوق العاده‌ای دارد.

۳_ مرحله خودحذفی محرمانه: تمامی اطلاعاتی که از افراد دریافت می‌شود کاملا محرمانه خواهند ماند؛ با این وجود ممکن است آنها به دلیل ترس یا احساس گناه از گفتن بعضی از حقایق یا رفتارهای خود خودداری کنند؛ به همین دلیل در این مرحله پرسشنامه‌ای‌ به افراد داده می‌شود که در آن از آنها پرسیده می‌شود: “آیا فکر می‌کنید بهتر است پس از انجام خونگیری از خون شما برای‌ بیماران استفاده شود یا خیر؟ ” در صورتی که پاسخ “استفاده نشود” را انتخاب و برگه را به درون صندوق بیاندازد به این ترتیب خون دریافت شده از چرخه انتقال خون حذف می‌شود. این راهکار تأثیر زیادی در افزایش میزان سلامت خون گردآوری‌ شده دارد.

۴_ مرحله خونگیری‌: ابتدا فرد روی تخت خونگیری قرار می‌گیرد. با محلول ضدعفونی کننده ناحیه داخلی آرنج ضدعفونی می‌شود و با استفاده از وسایل استریل، سوزن خونگیری را که به یک کیسه مخصوص متصل است به رگ ناحیه آرنج وارد می‌کنند. از آنجا که تمامی وسایل مورد استفاده استریل و یکبار مصرف هستند بنابراین به هیچ وجه خطر آلودگی فرد را تهدید نمی‌کند. در هر اهدای خون حدود ۴۵۰ میلی‌لیتر از خون فرد گرفته می‌شود یعنی با هر اهدای خون فقط یک کیسه خون می‌توان اهداء کرد. مدت زمانی که طول می‌کشد تا یک کیسه خون به اندازه کافی پر شود حدود ۵ تا ۱۰ دقیقه است.

۵_ مرحله استراحت و پذیرایی: پس از پایان خونگیری فرد به مدت ۱۰ الی ۱۵ دقیقه روی تخت استراحت می‌کند و در خونگیری از اهداء کننده خون مراقبت می‌شود. معاینه، خونگیری و استراحت حدود ۲۰ تا ۲۵ دقیقه طول می‌کشد.

نکاتی که پس از اهدای خون باید رعایت شود

پس از اهدای خون، اهداکنندگان لازم است نکاتی را رعایت کنند که شامل موارد زیر است:

_ پس از اتمام خونگیری بازوی خود را چند دقیقه بالا نگه داشته و بر روی محل خونگیری فشار دهید.

_ چند دقیقه در حالت درازکش و سپس نشسته استراحت کنید، بدن شما به این زمان نیاز دارد تا خود را با حجم خون اهدایی تطبیق دهد.

_ برای بلند شدن از روی تخت خونگیری از فشار بر بازویی که از آن خونگیری شده پرهیز کنید.

_ بلافاصله پس از انتقال به سالن پذیرایی آب میوه و مواد خوراکی سبک مصرف کنید.

_ با مسئول ترخیص جهت اندازه گیری مجدد تعداد نبض و میزان فشارخون همکاری کنید.

_ چسب محل ورود سوزن را تا چهار ساعت برندارید.

_ برای حمل کیف و وسایل خود، از بازویی که خونگیری انجام شده استفاده نکنید.

_ حداقل تا یک ساعت پس از اتمام فرآیند خونگیری از مصرف دخانیات خودداری کنید.

_ تا ۴ ساعت پس از اهدای خون از بلند کردن و حمل اشیاء سنگین با دستی که از آن خونگیری شده خودداری کنید.

_ تا ۲۴ ساعت پس از اهدای خون ورزش و فعالیت‌های بدنی سنگین انجام ندهید اما پیاده‌روی مانعی ندارد.

شرایط منع موقت اهدای خون

همچنین دلایل مختلفی برای منع موقت اهدای خون وجود دارند که عبارتند از:

_ ابتلا به بعضی از بیماری‌ها مانند سرماخوردگی و آنفلوانزا

_ اقدامات دندانپزشکی اخیر حداکثر تا ۷۲ ساعت

_ مصرف برخی داروها مانند آنتی بیوتیک‌ها، آسپرین، دریافت واکسن و…

_ حالات خاص مانند بالا و پائین بودن فشار خون، بارداری، شیردهی و…

_ داشتن برخی رفتارهای پرخطر مانند ارتباط جنسی حفاظت نشده، حجامت، خالکوبی، طب سوزنی و سوراخ کردن گوش.

در معافیت موقت، افراد موقتاً از اهدای خون معاف می‌شوند. یعنی فرد در مراجعه فعلی خود نمی‌تواند خون اهدا کند ولی می‌تواند پس از سپری شدن مدت زمانی معین که طول آن بسته به علت معافیت متفاوت است، دوباره برای اهدای خون مراجعه کند.

شرایط اهدای خون

_ حداقل سن ۱۸ سال تمام و حداکثر ۶۵ سال

_ حداقل وزن ۵۰ کیلوگرم

_ فواصل اهدای خون هر ۸ هفته یکبار مشروط به آنکه تعداد دفعات آن در طول یک سال برای آقایان از ۴ بار و برای خانم‌ها از ۳بار تجاوز نکند.

_ همراه داشتن اصل کارت شناسایی (شناسنامه، گواهینامه، گذرنامه و برای اهداکنندگان بار اول کارت ملی الزامی است)

درصورت وجود سابقه مواردی همچون آلرژی‌ها، مصرف دارو، سابقه بیماری‌های قلبی و عروقی، ریوی، کلیوی و کبدی، سابقه تزریق خون و فرآورده‌های آن، سابقه غش، صرع و تشنج، سابقه اعتیاد به مواد مخدر تزریقی، سابقه اعمال جراحی، سابقه رفتارهای پر خطر (تماس جنسی خارج از چارچوب خانواده)، سابقه خالکوبی، حجامت و تاتو، سابقه زردی یا یرقان در خود و خانواده، مسافرت به مناطق آندمیک مالاریا و … حتما پزشک انتقال خون را در جریان قرار دهید.