به گزارش مجاهدت از مشرق، سفر جیک سالیوان مشاور امنیت ملی کاخ سفید به جده، یکی از رویدادهای دیپلماتیک مهمی بود که در راستای اطلاع رسانی غیررسمی در رسانه های آمریکا بود. قبلا توماس فریدمن، روزنامه نگار مشهور آمریکایی پس از دیدار با بایدن گفته بود؛ رئیس جمهور آمریکا درحال بررسی یک معاهده امنیتی میان آمریکا و عربستان است. این معاهده، در ظاهر بین واشنگتن و ریاض است اما در واقع، تلاشی برای جوش دادن روابط بین عربستان و رژیم صهیونیستی است. البته به این شرط که در این میان، امتیازهایی به فلسطینی ها داده شود.
جو بایدن، رئیس جمهوری آمریکا، دو روز پیش و در کمپین انتخاباتی خود در ایالت مین، بدون ارائه هر گونه جزئیاتی، گفت بود: «شاید توافق با عربستان در راه باشد».
بررسی پوشش خبری سفر سالیوان به عربستان، نشان دهنده این است که آمریکا نمی خواهد فعلا در مورد این پروژه اطلاعات مفصلی ارائه دهد. در بیانیه کوتاه و مختصر کاخ سفید در مورد سفر سالیوان، تنها به این اشاره شده که او در ۲۷ ژوئیه ۲۰۲۳ به جده رفته و با محمد بن سلمان ولیعهد و مقامات ارشد سعودی دیدار کرده است.
کاخ سفید اعلام کرد که بررسی مسائل دوجانبه و منطقه ای، از جمله طرح هایی برای پیشبرد دیدگاه مشترک برای صلح در منطقه، از محورهای گفتگوهای جده بوده است. سالیوان درباره یمن نیز با سعودی ها صحبت کرده اما پیداست که منظور از عبارت «تلاش های صلح در خاورمیانه» اشاره به همان هدف پیشین جو بایدن در مورد روابط عربستان و رژیم صهیونیستی است. البته آمریکایی ها فعلا جانب احتیاط را رها نکرده و هیچ اشاره ای به توافق احتمالی عادی سازی بین عربستان سعودی و رژیم صهیونیستی صورت نکرده اند.
چنین به نظر می رسد که دیدار پیشین سالیوان در هند با محمد سلمان و همچنین سفر اخیر آنتونی بلینکن به جده و تلاش او برای گرم کردن روابط واشنگتن – ریاض، همگی هدف مهمی را دنبال می کنند که همانا اقناع مقامات سعودی برای همسویی با اقدامات آمریکا و رژیم صهیونیستی در منطقه است.
همزمانی سفیر سالیوان با دو وضعیت خاص
مدتهاست که در سرزمین های اشغالی، شاهد بروز بحران های سیاسی، امنیتی، اقتصادی و اجتماعی هستیم و تظاهرات مداوم معترضین صهیونیست، موقعیت سست بنیامین نتانیاهو و چالش های درونی، رژیم صهیونیستی را با وضعیت دشواری روبرو کرده است. در عین حال، در آمریکا نیز کارزار انتخاباتی در راه است و جو بایدن، نگرانی های فراوانی دارد و می خواهد با استفاده از یک کارت ابتکار دیپلماتیک، لابی یهودیان را راضی کند تا در انتخابات پیش رو، یاریگر او شوند.
در شرایطی که بایدن، حتی در میان دموکرات های آمریکا نیز منتقدینی دارد و دائما با گاف های کلامی و خطاهای خود مورد تمسخر جمهوری خواهان قرار می گیرد، جستجوی یک تسهیل گر و کاتالیزور دیپلماتیک خاورمیانه ای، می تواند برای تیم بایدن، حکم مُسکن داشته باشد اما تحقق چنین هدفی، آسان نیست. چرا که اساسا بنیامین نتانیاهو، حاضر نیست زیر بار پذیرفتن پیشنهادهایی برود که خارج از چارچوب تندروانه خود اوست.
نکته مهم در مورد رویکرد آمریکایی ها به نتانیاهو، این است که معمولا، این جمهوری خواهان آمریکایی هستند که می توانند و تمایل دارند که با نتانیاهو کار کنند. اما دموکرات ها، معمولا با او به مشکل برمی خورند. قبلا باراک اوبامای دموکرات با نتانیاهو چالش های فراوانی داشت و حالا بایدن نیز به خاطر رویکرد تندروانه و خشونت بدون مرز او، دچار دردسر شده است. اما آرون دیوید میلر از تحلیلگران فارین پالیسی بر این باور است: «اگرچه نتانیاهو بایدن را آزار می‌دهد، اما بایدن تمایل به رویارویی ندارد و به دنبال یافتن راهی برای سازگاری است». تا اینجای کار، نتانیاهو نشان داده که به توصیه های جو بایدن اعتنایی نمی کند و در مسیر لجوجانه خود، پیش می رود.
حالا لابی یهودیان در آمریکا، به این جمع بندی رسیده که بایدن جرات ندارد برای مقابله با نتانیاهو کاری کند. او در مورد کمک های امنیتی به رژیم صهیونیستی تجدید نظر نخواهد کرد چرا که می ترسد سرمایه سیاسی خود را از دست دهد. این در حالی است که حتی برخی مفسرین آمریکایی حامی اسرائیل، اقدامات تندروانه نتانیاهو را خطرناک تلقی می کنند. مارتین ایندیک درباره پافشاری نتانیاهو بر قوانین قضائی گفته است: «این یک روز بسیار تاریک و عمیقاً نگران کننده برای اسرائیل است.» همچنین مکس بوت از دیگر حامیان همیشگی رژیم صهیونیستی می گوید: «من استدلال می کنم که نتانیاهو بزرگترین تهدید امنیتی است که اسرائیل با آن مواجه شده است.» در روزنامه نیویورک تایمز هم، برت استفنز اقدام قضایی نتانیاهو را همچون خودزنی و زخم خودساخته، توصیف کرده است. در شرایطی که حتی تحلیلگران همسو با اسرائیل نیز به نتانیاهو اعتماد ندارند و اقدامات او را خطرناک تلقی می کنند، کشاندن عربستان سعودی به سوی دام خطرناک عادی سازی روابط با رژیم صهیونیستی، پیش از آن که پروژه ای در مورد وضعیت مردم مظلوم فلسطین و جایگاه عربستان در منطقه باشد، یافتن یک قربانی برای اصلاح روابط آمریکا و رژیم صهیونیستی است!
مقامات سعودی، پیش تر به ابتکار صلح عربی پایبند بوده اند که از رژیم صهیونیستی خواسته، از سرزمین های اشغالی عقب نشینی کند و قبل از عادی سازی، تاسیس یک کشور فلسطینی را بپذیرد. با این حال، صهیونیست ها به گسترش شهرک های خود در کرانه باختری اشغالی ادامه داده اند. یعنی همان جایی که خشونت به بالاترین حد خود رسیده است. سازمان ملل متحد سال ۲۰۲۲ میلادی را با ۱۵۰ شهید، مرگبارترین سال برای فلسطینیان در این قلمرو خواند و سال ۲۰۲۳ میلادی، آمار شهدا، از رقم قبلی فراتر خواهد رفت. با این وجود، هرتزوگ، رئیس رژیم صهیونیستی در سخنرانی خود در کنگره آمریکا اعلام کرد که برای رسیدن به روابط بهتر با سعودی ها، دعا می کند. او گفته بود: « به خاطر تلاش برای برقراری روابط صلح آمیز بین ما و پادشاهی عربستان سعودی، کشور پیشرو در منطقه و جهان اسلام، از آمریکا تشکر می کنیم و خواهان روابط حسنه هستیم. ما برای رسیدن این لحظه، دعا می کنیم.»
بایدن و تداوم مسیر ترامپ
شواهد نشان می دهد که تیم جو بایدن، با وجود همه انتقاداتی که به رویه سیاست خارجی دونالد ترامپ داشته، همچنان به دنبال حمایت از اجرای کامل توافقنامه آبراهام است. همان توافقنامه ای که در سال ۲۰۲۰ که موجب عادی شدن روابط رژیم صهیونیستی با امارات متحده عربی، بحرین، سودان و مراکش شد.
بایدن، قبلا به خاطر قتل وحشیانه خاشقچی، اظهارات تندی در مورد عربستان سعودی بیان کرده بود؛ اما بعدا عقب نشینی کرد و عملا حرف های خود را پس گرفت. به قول آدام کوگل از کارشناسان دیده بان حقوق بشر، موضع جدید بایدن، رویکرد اخلاقی آمریکا را در انظار جهانی زیر سوال برد و علاوه بر این، یک ضربه ویرانگر برای مخالفان و فعالان مستقل سعودی بود.
ریاض چه می خواهد؟
پادشاهی عربستان سعودی، تاکنون چند بار در مورد مساله فلسطین و درگیری های اخیر موضع گیری کرده و خواهان حمایت از راهکار دو دولتی شده است. اما هیچگاه به طور قاطعانه اعلام نکرده که آیا این مساله از دید ریاض، یک خط قرمز بازگشت ناپذیر است یا خیر. چندی پیش فیصل بن فرحان وزیر امور خارجه عربستان گفته بود که عادی سازی با اسرائیل بدون «پیدا کردن راهی برای صلح برای مردم فلسطین»، مزایای محدودی خواهد داشت.
برخی از ستون نویسان آمریکایی همچون فریدمن به این اشاره کرده اند که پادشاه و ولیعهد عربستان، عملا به دنبال یک معاهده امنیتی هستند که بی شباهت به شروط دفاعی ناتو نباشد. به عبارتی دیگر، عربستان می خواهد چنین تضمینی از آمریکا دریافت کند که اگر مورد حمله قرار بگیرد، بدون قید و شرط از سوی آمریکا مورد حمایت قرار بگیرد! این در حالی است که این درخواست حداکثری، درست مانند آن است که عربستان، در عمل عضو پیمان نظامی ناتو شود. البته ظاهرا پادشاهی سعودی، حتی به این خواسته حداکثری هم راضی نیست و توقعات دیگری نیز دارد. از جمله این که بتواند برنامه هسته ای غیرنظامی تحت نظارت و حمایت آمریکا داشته باشد و در عین حال، صاحب؛ تسلیحات پیشرفته همچون سامانه دفاع موشکی ضد بالستیک شود. همه اینها در حالی است که پذیرفتن چنین شروط سنگینی، از اختیارات جو بایدن و تیم او فراتر است و نیاز به تایید کامل کنگره دارد.
با آن که آمریکا هنوز در مورد توقعات تسلیحاتی پادشاهی سعودی اظهارنظر نکرده است اما آشکارا به مقامات سعودی گفته که اولا خواهان کاهش روابط رو به رشد ریاض – پکن است و دوم این که ریاض باید یک بسته کمکی سخاوتمندانه به موسسات فلسطینی در کرانه باختری ارائه دهد.
جالب اینجاست که آمریکا، از طرف رژیم صهیونیستی، هیچ تعهدی ارائه نداده و نتانیاهو، نه در مورد تداوم اقدامات جنایتکارانه در قدس و غزه و نه در مورد احتمال توقف سیاست سهمناک شهرک‌سازی؛ اظهار نظر نکرده است.
جو بایدن در شرایط فعلی، در مورد عربستان سعودی با احتیاط حرف می زند. او چندی پیش اعلام کرد: «صراحتا می گویم، فکر نمی‌کنم آنها مشکل زیادی با اسرائیل داشته باشند.» بایدن در مورد توقعات هسته ای ریاض نیز گفته است: «این که آیا ما ابزاری را فراهم کنیم که از طریق آن،عربستان سعودی بتواند قدرت هسته‌ای غیرنظامی داشته باشد و آمریکا ضامن امنیت آنها باشد یا نه، این … کمی بعید است».
دولت بایدن اعلام کرده که تلاش برای کمک به عادی شدن روابط کشورهای عربی با رژیم صهیونیستی، فراهم آوردن یک زمینه سیاسی و امنیتی مناسب برای ارتقای ثبات در منطقه است! مشاورین بایدن، از نگرانی های امنیتی مشترک، مبارزه با تروریسم، و حفظ موازنه قوا در منطقه حرف می زنند. اما بدون شک یکی از مهمترین اهداف این طرح، مقابله با نفوذ جمهوری اسلامی ایران در منطقه است. البته علاوه بر بحث نفوذ جمهوری اسلامی، تلاش موذیانه و برنامه سازی رسانه های صهیونیستی برای دامن زدن به امنیتی سازی برنامه هسته ای ایران، هیچگاه متوقف نشده است. آنان به زعم خود، به دنبال آن هستند که با این برنامه ها، عربستان سعودی را از ایران بترسانند. این در حالی است که سعودی ها، نهایتا با ارزیابی واقعیت های صحنه سیاست و قدرت در خاورمیانه، قدم در مسیر توسعه روابط با جمهوری اسلامی ایران نهادند.
