بالگرد کبری

به گزارش خبرنگار مجاهدت به نقل از سرویس دفاع و امنیت مشرق، جمهوری اسلامی ایران دارای یکی از بزرگترین ناوگان های بالگردی نه فقط در منطقه غرب آسیا بلکه در جهان است و بالگردهای ترابری سری بل ۲۱۴ که به نام اصفهان هم شناخته می شوند و  بالگرد های سری  AH-۱J معروف به کبری بخش مهم و راهبردی ناوگان بالگردی کشور را تشکیل می دهند که از زمان جنگ تحمیلی نقش بسیار مهمی در پشتیبانی تدارکاتی و حمایت مسلحانه از رزمندگان و شکار واحدهای زمینی ارتش بعثی داشتند. یکی از مشکلات بزرگ آن دوره بالگردهای کبری این بود که در آن زمان بخش عمده این بالگردها توان حمل موشک های ضد زره تاو را نداشته و در اصطلاح معروف “نان تاو” بودند.

در سالهای دفاع مقدس این مسئله باعث شده بود تا بخشی از بالگردهای ما در زمان عملیات مجبور به نزدیک شدن بیش از حد به قوای دشمن شوند تا بتوانند با راکت و توپ به آنها حمله کنند که همین مسئله باعث مورد اصابت قرار گرفتن برخی از بالگردهای کبری شد. البته شجاعت و تبحر خلبانان هوانیروز در آن ایام، به گونه ای بود که علی رغم احتمال بروز خطر، بسیاری از عملیات ها با حضور این پرنده ها به سرانجام می رسید.

بیشتر بخوانید:

کابوس ناوهای هواپیمابر آمریکا هم مسلح شد/ «ابابیل ۳»؛ جدیدترین پهپاد بمب‌افکن ایرانی +عکس

رونمایی جهانی از اولین موشک ضدپهپاد ایرانی/ کابوس داعشی‌ها هم به ماکس ۲۰۱۷ رفت +عکس

موشک‌های ایرانی با «فناوری MEMS» استراتژیک می‌شوند/ تجهیز پهپادهای سپاه به تسلیحات نوین Fire and Forget +عکس

بازار میلیارد دلاری پرنده‌های بدون‌سرنشین به دنبال فروشندگان تازه‌نفس/ ارتش انگلستان هم سراغ کپی‌کردن از دکترین پهپادی ایران رفت +عکس

در فضای پس از پایان جنگ تحمیلی و شروع به کار جدی صنایع دفاعی کشور، یکی از مباحث مهم حفظ و ارتقاء ناوگان بزرگ بالگردی کشور بود. بالگردهای کبری با توجه به طی کردن جنگ تحمیلی و در عین حال بحث تحریم های تسلیحاتی نیاز به تولید قطعات برای بحث تعمیر و هم توسعه سیستم های جدید برای ارتقاء بودند. چند بحث در ارتقاء بالگردهای کبری در نظر گرفته شد که در مجموعه به تولد پروژه طوفان منجر شده است. موضوعات مهمی مثل تجهیزات پرواز در شب برای خلبان ها، سیستم هدف گیری الکترواپتیکال و البته ارتقاء و نصب تسلیحات جدید برای این بالگردها قدم های اصلی برداشته برای ارتقاء این سرباز خستگی ناپذیر هوانیروز ارتش است. در بحث بالگردهای ۲۱۴ نیز اقداماتی مثل اضافه کردن سیستم های حرارتی و دید در شب و نصب عینک های دید در شب برای این ناوگان مورد انجام قرار گرفته است.

در بخش تسلیحات می توان به حرکاتی مثل توسعه نمونه بومی موشک تاو به نام پروژه طوفان اشاره کرد که یکی از پر تولید ترین و در عین حال پر تجربه ترین محصولات دفاعی کشور ما بوده و خصوصا در سالهای اخیر در نبرد علیه نیروهای تکفیری تجربه هایی زرین را کسب کرده است. یکی از گزینه ها به صورت طبیعی استفاده از موشک های سری طوفان در این بالگردها است و خصوصا اینکه مدل های هدایت لیزری این سامانه نیز توسعه پیدا کرده و با توجه به تجهیز بالگردهای کبری در استاندارد طوفان به سیستم هدف گیری اپتیک و نشان گذار لیزری، امکان استفاده از این گزینه وجود دارد. حرکت مهم دیگر در این بخش توسعه موشک های سری شفق برای بالگردهای کبری هوانیروز ارتش بود.

شفق، موشکی هوشمند است که با استفاده از جستجوگر IIR روی هدف خود قفل می‌کند و با برد ۸ تا ۱۰ کیلومتر، سرعت آن ۲ تا ۲.۷ ماخ است. بنا بر اطلاعات منتشر شده، این موشک ۶۰ کیلوگرمی‌ توانایی نفوذ ۱ تا ۱.۵ متر در انواع زره تانک و شناور را داشته و دقت اصابت آن ۳۰ سانتیمتر مربع در فاصله ۱۰ کیلومتر است. شفق یکی از اولین موشک‌های بومی است که از جستجوگر تصویری فروسرخ (IIR) استفاده می‌نماید. این نوع جستجوگر، قابلیت ردگیری اهداف زرهی و شناوری را از تمام زوایا دارد، از مقاومت نسبتاً بالایی نسبت به اخلال (جمینگ) و فریب برخوردار بوده و حساسیت بسیار بهتری در تشخیص اهداف دارد.

 بالگرد کبری در استاندارد طوفان مجهز به موشک شفق در رزمایش جدید پهپادی ارتش

گزینه بعدی که اجرا شده مربوط به نصب موشک های دهلاویه روی بالگردهای کبری و البته بالگرد های ۲۱۴ است. این موشک در حقیقت مشابه ایرانی سری کورنت روسی است و از هدایت لیزری بهره می برد و برتری آن نسبت به موشک های سری طوفان، قدرت نفوذ بیشتر آن در هدف است.

موشک دهلاویه بر روی بالگرد کبری

در اردیبهشت ماه سال ۹۸ نیز شاهد رونمایی از دو سلاح جدید برای کبری های ایرانی بودیم. موشک قمر بنی هاشم (ع) و موشک حیدر دو سلاح جدید بودند که برای کبری های هوانیروز وارد خدمت شدند. موشک قمر بنی هاشم سلاحی است هم هوا به هوا و هم هوا به سطح با برد بیش از ۸ کیلومتر که بر اساس تصاویر منتشر شده از آن سیستم جستجو گر فروسرخ استفاده می کند.

موشک قمر بنی هاشم (ع) بر روی بالگرد کبری

یکی از نقاط قوت این موشک ایرانی توان “قفل بعد از شلیک” است که آن را در جریان درگیری هوایی با سایر بالگردها یا اهداف زمینی توان عقب نشینی به پلتفرم پرتاب کننده را می دهد. در این موشک تعقیب منابع گرمای هدف مسئله اصلی است و به همین خاطر می توان آن را هم علیه اهداف هوایی و هم علیه اهداف زمینی به کار برد. البته بر اساس آنچه توسط مقامات نیروی زمینی اعلام شده قابلیت تغییر و نصب جستجوگرهای دیگری نیز روی این موشک وجود دارد. در سالهای قبل در آمریکا مدلی از موشک سایدوایندر به صورت آزمایشی بر علیه اهداف زمینی نیز مورد آزمایش قرار گرفت. به طور کلی این موشک برای درگیری با اهداف سبک زمینی گزینه ای مناسب است. موشک قمر بنی هاشم (ع) علاوه بر اضافه کردن یک توانایی بسیار مهم برای بالگردهای کبری هوانیروز در بحث مقابله با اهداف پروازی از جمله بالگردهای دشمن، گزینه بسیار مناسبی برای مقابله با اهداف زمینی سبک از جمله خودروهای انتحاری است.

موشک هوا به سطح حیدر که بر روی بالگرد کبری نصب شده است

موشک “شلیک کن – فراموش کن” حیدر بیش از ۸ کیلومتربرد دارد. موشکی که بر اساس تصاویر منتشر شده از سیستم هدایتی تصویر ساز فروسرخ مجهز شده است. سامانه هدایت بر اساس تصویر فروسرخ یکی از انواع روش‌های مورد استفاده در نسل سوم هدایت در موشک‌های ضد زره یعنی هدایت به سبک “شلیک کن-فراموش کن” هستند. در موشک‌های بهره‌مند از جستجوگر تصویری فروسرخ، داده‌های تصویری حسگر از طریق خط ارتباط داده به سامانه پرتاب نیز منتقل می‌شود. با استفاده از یک پایگاه اطلاعات ذخیره شده در موشک می‌توان با بهره‌گیری از توانمندی‌های تحلیل تصویر، هوشمندی بالایی برای موشک در انتخاب اهداف و تغییر آنها به صورت خودکار (در صورت الزام در شرایط نبرد) هم فراهم کرد.

قائم یا سدید، مسئله این است!

در جریان رزمایش روزهای اخیر ارتش جمهوری اسلامی ایران که با محوریت عملیات های پهپادی در حال برگزاری است تصویری از یک بالگرد کبری در استاندارد طوفان منتشر شده که به حداقل یک تیر بمب هوشمند و دور ایستای مجهز شده که ظاهر آن به نوعی هم شبیه مدل های جدید تر سری سدید و هم سری قائم مجهز است و احتمالا از سیستم هدایت اپتیکی بهره می برد. به دلیل فاصله کمی زیاد و عدم بزرگنمایی لازم و به خاطر شباهت بالا به هر دو گزینه موجود خواهیم پرداخت چرا که احتمال هر دو مورد وجود دارد. به صورت کلی انتخاب این کلاس از تسلیحات شاید تا حدی سوال برانگیز باشد که البته احتمالا دلیل رفتن به سمت آن، تجربیات کسب شده در منطقه غرب آسیا است. برای فهم بهتر کمی در ابتدا به معرفی مهمات قائم و سدید بپردازیم.

بمب هدایت شونده نصب شده روی بالگرد طوفان

مهمات هوشمند سری قائم، نسل جدید مهمات هوا پرتاب ساخت صنایع دفاعی کشور است که تا پیش از این به صورت اختصاصی برای پرنده های بدون سرنشین ایران ساخته و تحویل داده می شد. پهپادهای سری مهاجر ۶ و ابابیل ۳ از جمله کاربران اصلی این بمب ها هستند. این پهپادها معمولا با ارتفاع پروازی بین ۵ تا ۷ کیلومتر و توان رسیدن به سرعت هایی بین ۲۰۰ یا بیش از ۳۰۰ کیلومتر می توانند بر اساس قوانین فیزیکی و به خاطر شکل خاص طراحی این بمب ها و بالک های آنها بردی بین ۶ تا ۸ کیلومتر را برای آن ها بدست آورند.

بمب ایرانی سدید در نمایشگاه هوایی ماکس روسیه

بمب قائم در زیر بال پهپاد مهاجر ۶

بمب های سری سدید نیز در حقیقت نسل اولیه بمب های هدایت شونده مینیاتوری توسعه یافته در ایران هستند که در چندین مدل توسعه پیدا کرده و حتی گونه ای از آنها در نمایشگاه ماکس روسیه نیز به نمایش درآمده است. سدید یک بمب هدایت شونده است که می تواند در صورت لازم به سمت هدف گلاید (پرواز بدون نیاز به موتور) کند. وزن کلی آن ۳۴ کیلوگرم است، طول آن ۱۶۳۰ میلی متر و قطر آن ۱۵۲ میلی متر بوده و از سر جنگی شدید الانفجار و ترکش شونده بهره می برد و نحوه فعال شدن آن برخورد مستقیم به هدف است. این بمب هدایت شونده می تواند بر اساس سفارش مشتری به سامانه های هدایت اپتیکی، لیزری یا فروسرخ مجهز شود. تخمین های موجود برد این بمب را در حدود ۶ کیلومتر برآورد کرده است.

بالگردهای کبری ایرانی از نوع AH-۱J سوپر کبری هستند و می توانند نهایتا به ارتفاعی پروازی در حدود ۳۲۰۰ متر و سرعتی در حدود ۲۸۰ کیلومتر در ساعت برسند. در این شرایط با پرتاب بمب های سری قائم می توان انتظار رسیدن برد این مهمات به حدود ۳ تا ۴ کیلومتر را داشت. در اینجا این سوال مطرح می شود که با وجود سلاح های تعریف شده قبلی، اصولا چه نیازی برای نصب این بمب های بر روی این بالگردها وجود داشته است. ذکر این نکته نیز قابل توجه است که این مورد شاید یکی از معدود موارد و شاید حتی تنها مورد نصب بمب های مینیاتوری روی بالگردهای تهاجمی سرنشین دار در جهان منصوب می شود.

اگر نگاهی به تجربه سالهای اخیر در بحث مبارزه با عوامل تروریستی در منطقه غرب آسیا داشته باشیم خواهیم دید که همچنان عواملی مثل خودروهای انتحاری و برخی زره پوش های به غنیمت رفته از ارتش های مختلف بخش عمده توان تهاجمی این گروه را تشکیل می دهند و خطرناک ترین بحث آنها نیز همین خودروهای انتحاری است. در عین حال پیش از این نیز گزینه ای مثل موشک سری قمر بنی هاشم(ع) نیز برای مقابله با این اهداف سبک تر نسبت به تانک های مدرن معرفی شده بود.

نکته مهم در خصوص مهمات سری قائم یا سدید این است که این مهمات ها یک نوع بمب هدایت شونده هستند که فاقد سیستم پیشران بوده و در مقایسه با موشک های هدایت شونده هوا به سطح که آنها نیز سیستم های هدایت شونده اما با سیستم پیشران هستند گزینه ای ارزان تر خواهند بود. نبود سیستم پیشران در کنار ارزان تر بودن به معنی تولید سریع تر و انبوه تر نیز خواهد بود. در شرایط مقابله و درگیری با این طیف از تهدیدات، بمب های سبک هدایت شونده یک گزینه ارزان و در دسترس است که هزینه های دفاعی کشور ما را کاهش خواهد داد. در هر دیگری به جای موشکی که بایستی برای آن پیشران نیز مصرف شود از یک بمب بدون پیشران بهره گرفته خواهد شد که همان کار را با قیمتی پایین تر انجام خواهد داد. این استراتژی را می توان به نوعی در ادامه همان بحث توسعه پهپادهای مسلح ارزان قیمت تفسیر کرد که بحث مبارزه با دشمنان غیر کلاسیک را بسیار اقتصادی تر خواهد کرد.

بالگردهای اصفهان در نقش حامل پهپاد

در بحث ارتقاء بالگردهای ۲۱۴ همان طور که در بالاتر نیز اشاره شد در مباحثی مثل سیستم های اپتیکی و دید در شب اقدامات خوبی برای این بالگردها در سالهای اخیر انجام شده و مسلح کردن آنها با راکت انداز، توپ، تیربار و حتی موشک های ضد زره از دیگر طرح های انجام شده روی این بالگردها است که البته این تمام ماجرا نیست. یک تصویر جالب دیگر مربوط به رزمایش اخیر ارتش و بازدید سرلشکر باقری از آن مربوط به یک فروند بالگرد ۲۱۴ هوانیروز ملقب به اصفهان است که مشخصا یک پرنده بدون سرنشین در زیر باله ای که در کنار بالگرد تعبیه شده بار گذاری شده است. از این زاویه و با توجه به عکس موجود نمی توان به صورت دقیق در خصوص ماهیت این پرنده بدون سرنشین نظری داد.

آنچه در تصویر مشخص است که پرنده بدون سرنشین با قطر زیاد و البته یک باله بزرگ که در دو طرف پهپاد در نزدیکی به بخش جلویی این پرنده بدون سرنشین نصب شده که نوع طراحی این بالک ها به نوعی یادآور پهپاد شناسایی و انتحاری ابابیل ۲ است.

پهپاد نصب شده روی بالگرد اصفهان

البته قطر پهپاد مورد نظر و البته اندازه بالک های آن متفاوت با ابابیل است و به نظر می رسد به دلیل استفاده از بالگرد به عنوان سکوی پرتاب، نیازی به شتاب دهنده های اولیه برای این پهپاد نباشد. در عین حال به دلیل نبودن ریل های مخصوص شلیک کردن مستقیم مثل موشک های هوا به هوا مثل نمونه آذرخش، این تئوری نیز منتفی است. تنها گزینه باقی مانده با توجه به شواهد و اطلاعات قابل استخراج از این تصویر این است که سیستم پیشران پهپاد مورد نظر (ممکن است از نوع پراپ یا جت) فعال شده و سپس عملیات پروازی به سمت هدف آغاز شود.

این ابتکار، یکی از طرح های مهم و جدید در صنایع نظامی و ارتش های مدرن جهان است به گونه ای که یکی از برنامه های مهم در حوزه پهپادهای پرتاب شونده از بالگرد، مربوط به مدل  ALTIUS ۶۰۰ نام دارد که یک پهپاد شناسایی بال ثابت است و در سال گذشته میلادی آزمایش های موفقی را با بالگرد سری بلک هاوک ارتش آمریکا تجربه کرده است. این پرنده بدون سرنشین به شکل جمع شده و از درون یک تیوب شبیه یک موشک پرتاب شده و پس از باز شدن بالک های آن موتور کوچک ملخی این پرنده بدون سرنشین نیز فعال می شود. در این آزمایش ها این پهپاد موفق شده است تصاویری را به صورت زنده برای بالگرد مادر ارسال کند. در آینده قرار است این پهپادها نقش نوعی عامل شناسایی و در صورت لزوم هدفگیری برای نسل جدید بالگردهای ارتش آمریکا را تامین کنند. ارتش های چین و روسیه نیز طرح هایی را در خصوص این مدل پهپادها، در حال بررسی و تست دارند.

ALTIUS ۶۰۰

همان طور که بالاتر نیز اشاره شد با توجه به تصویری که فعلا در دسترس است نمی توان به صورت دقیق در خصوص ماموریت این پرنده بدون سرنشین نظر داد ولی با توجه به پلتفرم پرتاب کننده که یک بالگرد ترابری نیروی زمینی است، می توان گزینه ضد زره را از لیست خارج کرد. اگر پهپاد مورد نظر در نقش ضد زره به صورت تخصصی به کار گرفته نشود می توان گزینه شناسایی به همراه قابلیت انتحاری ثانویه را برای آن پیش بینی کرد. در مجموع باید به این مسئله اشاره کرد که بحث پهپادهای قابل پرتاب از پلتفرم های پروازی به صورت کلی و پرتاب پهپاد از بالگردها به صورت خاص یکی از فناوری ها و مباحث جدید در دنیای امروز به حساب می آید که کمتر کشوری به دنبال آن رفته ولی در سالهای بعد به نظر بازاری داغ و پر رقابت در این بخش وجود داشته باشد چراکه ترکیب پرواز عمودی بالگرد از سطح زمین و سپس فعال شدن پهپاد، امکان مهم و متفاوتی را در اختیار نیروهای مسلح کشورهای مختلف از جمله ایران می گذارد تا در مناطق خاص هم شرایط عملیات شناسایی و رزمی برای یگانهای خود فراهم کنند.