محمد جواد ظریف وزیر امور خارجه کشورمان پنجم بهمن در صدر یک هیئت دیپلماتیک سفر منطقه‌ای خود را با ورود به باکو آغاز کرد. وزیر امور خارجه کشورمان همچنین در دومین مقصد سفرش به منطقه بعد از جمهوری آذربایجان وارد مسکو شد، او با حضور در محل وزارت امور خارجه روسیه با «سرگئی لاوروف» همتای روس خود دیدار و به گفت‌وگو نشست.
رئیس دستگاه دیپلماسی در سومین مقصد سفر خود، ۸ بهمن به جمهوری ارمنستان سفر و با آیوازیان همتای ارمنی خود دیدار و گفت‌وگو کرد. قرار است او در این سفرها به کشورهای گرجستان و ترکیه هم برود.
بیشتر بخوانید:
سعید خطیب زاده سخنگوی وزارت امور خارجه پیش از این از برنامه سفر وزیر خارجه کشورمان به جمهوری آذربایجان، فدراسیون روسیه، جمهوری ارمنستان، جمهوری گرجستان و جمهوری ترکیه، و دیدار با همتایان و دیگر مقامات این کشورها خبر داده بود. البته قرار بود طی هفته‌های گذشته ظریف به باکو و مسکو سفر کند که به دلیل طرح لایحه بودجه در جلسه هیئت دولت این سفر به زمان دیگری موکول شده بود.
چرایی تور منطقه ای ظریف/ بازسازی مناطق آزاد شده باکو؛ اصلی‌ترین محور دیدارها
وزیر امور خارجه کشورمان در نخستین گام از سفر منطقه ای خود ۶ بهمن در باکو با الهام علی‌اف رئیس جمهور آذربایجان دیدار کرد و در این دیدار با تبریک پیروزی‌های اخیر به دولت و مردم جمهوری آذربایجان، بر گسترش همکاری‌های دوجانبه تاکید کرد و با استقبال از طرح پیشنهادی رئیس جمهور آذربایجان تحت عنوان ابتکار همکاری‌های منطقه‌ای ۶ جانبه، آمادگی جمهوری اسلامی ایران را برای کمک و همکاری در همه زمینه‌هایی که به برقراری صلح، ثبات و آرامش در منطقه اعلام کرد.
ظریف با ابراز خرسندی از نتایج برگزاری چهاردهمین دور اجلاس کمیسیون مشترک همکاری‌های اقتصادی دو کشور، آمادگی جمهوری اسلامی ایران برای مشارکت فعال در بازسازی مناطق آزاد شده خصوصا در زمینه‌های ساخت و ساز، صدور خدمات فنی- مهندسی، برق و انرژی، کشاورزی، کشت فرا سرزمینی، مین روبی، بازسازی مساجد و بناهای تاریخی را اعلام کرد. الهام علی‌اف رئیس جمهور آذربایجان نیز در این دیدار با قدردانی از مواضع جمهوری اسلامی ایران در تحولات اخیر در منطقه، از سطح همکاری‌های فی‌مابین ابراز خرسندی کرد و فضای موجود برای توسعه مناسبات در همه زمینه‌ها خصوصا حوزه همکاری‌های اقتصادی را مثبت ارزیابی کرد. الهام علی‌اف همچنین از برگزاری نشست‌های ٣ جانبه ایران- آذربایجان- روسیه و همچنین ایران – آذربایجان – ترکیه در آینده استقبال کرد.
رئیس دستگاه دیپلماسی هدف از سفر به منطقه و آغاز آن از باکو را تلاش و مساعدت برای برقراری صلح و آرامش عنوان کرد و از اینکه دیدارهای فشرده مقامات جمهوری آذربایجان و کشورمان در ماه‌های اخیر در سطح مناسبی گسترش یافته است ابراز خرسندی کرد. ظریف با اعلام آمادگی جمهوری اسلامی ایران برای حضور فعال و گسترده در بازسازی مناطق آزاد شده که در مرزهای مشترک دو کشور نیز واقع شده است، به گفت‌وگوهای نتیجه بخش دو کشور در اجلاس اخیر کمیسیون همکاری‌های اقتصادی دو کشور اشاره و دیدگاه اعلام شده از سوی رئیس جمهور آذربایجان در دیدار امروز را بیانگر عزم جدی دو کشور برای همکاری‌ها دانست.
ظریف با اعلام اینکه سقفی برای همکاری‌های فی‌مابین قائل نیستیم آمادگی همه جانبه بخش‌های مختلف اقتصادی در ایران برای حضور فعال در پروژه‌های اقتصادی جمهوری آذربایجان را اعلام و برقراری آرامش در منطقه را فرصت بزرگی برای همکاری‌های دو کشور در زمینه ترانزیت و فعال سازی کریدورهای شرق- غرب و شمال- جنوب دانست. وزیر امور خارجه جمهوری آذربایجان نیز در این دیدار مناسبات دو کشور را برپایه دوستی و مشترکات تاریخی و فرهنگی دانست و از مواضع جمهوری اسلامی ایران در سطوح عالی و مردمی در قبال تمامیت ارضی و حق حاکمیت این کشور قدردانی کرد.
وی با اشاره به تبادل هیئت‌های بلند پایه بین دوکشور، توسعه مناسبات اقتصادی را به عنوان یکی از اولویت‌های مهم در روابط دو کشور ارزیابی کرد و برگزاری نشست اخیر کمیسیون مشترک همکاری‌های اقتصادی را بیانگر این مهم دانست. همکاری‌های دو کشور در حوزه خزر، موضوعات فرهنگی، همکاری‌ها در حوزه آب، حمل و نقل و حوزه‌های بین المللی و همکاری‌های ٣ جانبه با ترکیه، از دیگر موضوعات مورد گفت‌وگو وتبادل نظر وزرای امور خارجه جمهوری اسلامی ایران و جمهوری آذربایجان در این دیدار بود.
خرید و تولید مشترک واکسن کرونا بین ایران و روسیه/ امضای توافقنامه تهران و مسکو در حوزه امنیت اطلاعات
در جریان دیدار وزیر امور خارجه کشورمان از روسیه، موافقتنامه همکاری جمهوری اسلامی ایران و فدراسیون روسیه در حوزه امنیت اطلاعات به امضا وزرای امور خارجه دو کشور رسید. به موجب موافقت نامه امضا شده، جمهوری اسلامی ایران و فدراسیون روسیه در حوزه‌های تقویت امنیت اطلاعات، مبارزه با جرائم ارتکاب یافته با استفاده از فناوری اطلاعات و ارتباطات، کمک‌های فنی و فناوری، همکاری بین المللی شامل شناسایی، هماهنگی و انجام همکاری لازم در مجامع منطقه‌ای و بین المللی برای تضمین امنیت ملی و بین المللی همکاری خواهند کرد. امضای این موافقتنامه نقطه عطفی در حوزه همکاری‌های دو کشور در امنیت سایبری محسوب می‌شود.
ظریف ضمن ابراز خرسندی از حضور در مسکو گفت که در رایزنی‌ها مسائل مختلفی را مطرح کردیم و خوشحالم به اطلاع شما برسانم واکسن اسپوتنیک توسط مسئولان بهداشتی در ایران تایید شد و در آینده نزدیک امیدواریم بتوانیم خرید و تولید مشترک را بین مؤسسات مشابه در ایران و روسیه انجام دهیم. علاوه بر این در مورد دریای خزر و همکاری در این حوزه بین ایران و روسیه گفت‌وگو کردیم.
رئیس دستگاه دیپلماسی همچنین با بیان اینکه درباره افغانستان مشورت خوبی داشتیم، گفت که برای اینکه حاکمیت قانون و همراهی همه گروه‌ها منجمله طالبان که هیئتی از طالبان در ایران هست و با همکاران من مشغول گفت‌وگو هستند، یک جامعه فراگیر و هماهنگ در افغانستان را شاهد باشیم. ایران و روسیه در این زمینه دیدگاه‌های مشابهی دارند.
ظریف درباره خلیج فارس اظهار کرد: در این باره گفت‌وگوی خوبی داشتیم با توجه به ضرورت گفت‌وگو و همکاری بین کشورهای خلیج فارس، از تلاش‌های روسیه در این زمینه قدردانی و استقبال می‌کنیم و امیدواریم کشورهای عربی خلیج فارس هم به آغوش گشوده جمهوری اسلامی برای گفت‌وگو پاسخ مثبت دهند و به جای امید بستن به کسانی که هیچ فایده‌ای برای آنها نداشتند، به منطقه خودشان رو بیاورند، منطقه ما و همکاری‌های ایران و روسیه در جهت صلح و ثبات در این منطقه است و آمادگی داریم با روسیه چه در مورد منطقه قفقاز و چه در مورد خلیج فارس، افغانستان و سوریه و در جامعه بین‌المللی همکاری‌مان را ادامه دهیم.
وزیر خارجه کشورمان ضمن ابراز خرسندی از امضای موافقتنامه بین ایران و روسیه در حوزه سایبری، تصریح کرد: امیدواریم بتوانیم در آینده نزدیک توافق فرهنگی بین ایران و روسیه که مراحل نهایی را طی کرده و آماده امضاست را در آینده نزدیک امضا کنیم که روابط همه جانبه ایران و روسیه در حوزه فرهنگ نیز گسترش یابد. روابط ایران و روسیه اصیل است و این روابط واکنش به روابط ما با دیگران نیست. ایران و روسیه دو کشور همسایه هستند و دو کشوری هستند که دیدگاه‌های مشترک در سطح بین‌المللی دارند و دو کشوری هستند که در حوزه منطقه برای صلح و امنیت در منطقه تلاش کردند و دیدگاه‌های ما درباره حل و فصل بحران‌های سوریه، یمن، مشکلات افغانستان و بحران قفقاز بسیار نزدیک به هم است و از نزدیک با هم همکاری کردیم.
ظریف بیان کرد: بیشترین امیدی که داریم این است آمریکا در روابط ما و دیگر کشورها و روابط ما با روسیه خلل ایجاد نکند، از مزاحمت برای روابط ما و روسیه دست بردارد و از اقدامات غیرقانونی که در گذشته انجام داده و مانع شده شرکت‌های ایرانی و روسی و دولت ایران و روسیه آنگونه که می‌خواستند روابط را ادامه دهند، از این موانع دست بردارد.
اهمیت سفر قفقازی دستگاه دیپلماسی
قهرمان نورانی درآباد کارشناس ارشد مسائل اوراسیا در گفت‌وگو با باشگاه خبرنگاران جوان، درباره تور منطقه‌ای وزیر خارجه کشورمان، گفت که ظریف وزیر خارجه کشورمان با اهداف مشخصی به قفقاز سفر کرد، بخش عمده توجه او به منطقه قفقاز جنوبی است، چراکه این منطقه به ویژه ارمنستان، جمهوری آذربایجان و گرجستان در همسایگی جمهوری اسلامی ایران قرار دارند، بنابراین تحولات این منطقه همواره در مرکز توجه مقامات ایرانی قرار دارد.
او با اشاره به وقوع جنگ ۴۴ روزه در قفقاز جنوبی بر سر منطقه قره باغ، گفت که جمهوری اسلامی ایران مواضع اصولی خود را تبیین و اعلام کرد که این موضوع نشان می‌دهد، ایران در قبال مسائلی که در همسایگی آن اتفاق می‌افتد هیچ گاه بی تفاوت نخواهد ماند، به رغم اینکه ایران در سیاست خارجی خود با مسائل مختلفی درگیر است؛ تنش با آمریکا و مسائل موجود در خاورمیانه نمی‌تواند از تحولات منطقه غفلت کند.
نورانی درآباد ادامه داد: در ۱۳ آبان ماه امسال مقام معظم رهبری آشکارا گفتند که همه نیروهای ارمنی باید از منطقه قره باغ خارج شوند، همه اراضی باید به جمهوری آذربایجان برگردانده شود و این اقدام باکو در راستای آزاد سازی اراضی اش حق اوست. از طرف دیگر ارمنستان به مدت ۳۰ سال این نواحی را اشغال کرده بود و موضع اعلامی ایران همواره این بود که باید به تمامیت ارضی کشورها احترام گذاشته شود و نیروهای بیگانه و فرامنطقه‌ای در این منطقه مزاحمت ایجاد نکنند.
او افزود: پیوندهای تاریخی و فرهنگی که بین ایران و جمهوری آذربایجان، ارمنستان و گرجستان وجود دارد، کشورمان با تکیه بر این مشترکات تلاش می‌کند پس از جنگ دوم قره باغ شرایط جدیدی که در این محیط به وجود آمده است را برای تحکیم صلح استفاده کند و همکاری جدید منطقه‌ای در زمینه اقتصاد و حمل و نقل شکل بگیرد که کریدور ترانزیتی شمال_جنوب اهمیت ژئوپلیتیک ایران را از این نظر دو چندان خواهد کرد.کشورهای منطقه هم به این نتیجه رسیدند که بدون حضور ایران چه در صحنه سیاسی و چه در صحنه فعالیت‌های اقتصادی_ عمرانی ممکن است راه به جایی نرسد، از این نظر جمهوری آذربایجان دعوت کرده است که شرکت‌های ایرانی در بازسازی مناطق جنگ زده همکاری کنند و طرف ایرانی هم اعلام آمادگی کرده که پتانسیل بزرگی در ایران در راستای بازسازی مناطق جنگ زده در جمهوری آذربایجان وجود دارد که برای طرف آذربایجانی مقرون به صرفه است.
کارشناس ارشد مسائل اوراسیا تاکید کرد: از طرف دیگر ارمنستان هم بسیار مایل است که از راه‌های زمینی ایران استفاده کند، به ویژه از طریق نخجوان، خط آهن ارمنستان به ایران متصل شود و از این طریق ارمنستان هم از این همکاری می‌تواند مستقیما به بندرعباس و درمراحل بعدی به بندر چابهار راه پیدا کند، بنابراین بخشی از سفر وزیر خارجه کشورمان به سه کشور جمهوری آذربایجان، ارمنستان و گرجستان می‌تواند در رابطه با تاکید ایران بر برقراری صلح و ثبات دائمی در منطقه، شکل گیری همکاری گسترده اقتصادی، بازرگانی و حمل و نقل بین این کشورها و ایران باشد.
ایران می‌تواند به صورت فعال برای تکمیل صلح قره باغ شرکت کند
نورانی درآباد همچنین گفت که جنگ قره باغ تمام شده، اما مناقشه قره باغ هنوز باقی و حل نشده است، به این معنا که نیروهای حافظ صلح روسیه در قره باغ مستقر هستند و این مسئله هنوز مبهم مانده است، بنابراین ایران می‌تواند به صورت فعال برای تکمیل این پروسه شرکت کند، یعنی بدون حضور ایران ممکن است، این نتیجه بخش نباشد و کشورمان می‌تواند به عنوان یک نیروی موازنه‌گر در منطقه نقش فعال، مثبت و حیاتی ایفا کند تا صلح واقعی برقرار شود.
ایران به دنبال متنوع سازی شرکای خود در عرصه سیاست خارجی است
محسن پاک‌آیین سفیر اسبق ایران در جمهوری آذربایجان در گفت‌وگو با باشگاه خبرنگاران جوان، با بیان اینکه سیاست تقویت روابط با همسایگان و نگاه به شرق یکی از سیاست‌های اصولی جمهوری اسلامی ایران به ویژه در دوره تحریم است که به دنبال متنوع سازی شرکای ایران در عرصه سیاست خارجی است، گفت که در این چارچوب سفر به سه کشور قفقاز و دو کشور روسیه و ترکیه که ۴ کشور از این‌ها همسایه بلافصل ایران هستند، سفر بسیار مهمی است.
او همچنین گفت که قفقاز دریچه ورود ایران به اروپا از طریق دریای سیاه است و منطقه مهمی تلقی می‌شود، علاوه بر این در سیاست خارجی ما همواره اهمیت داشته است. در مقطع فعلی بعد از بحران قره باغ و آتش بسی که در مسکو بین ارمنستان و جمهوری آذربایجان اتفاق افتاد، تلاش برای تثبیت این آتش بس و جلوگیری از نقض و تبدیل آن به یک صلح دائم امر بسیار مهمی است و این صلح می‌تواند برای امنیت منطقه مهم باشد.
پاک آیین تصریح کرد: توان خدمات مهندسی ایران برای کارهای سازندگی و عمرانی بسیار بالاست و ما در کشورهای مختلف سابقه خوبی داریم و در مناقصه‌های مختلف بین المللی برنده شدیم، این حضور می‌تواند در مناطق آزاد شده جمهوری آذربایجان موجب بازسازی این کشور باشد. به طور طبیعی یکی از محورهای مذاکره ظریف با مقامات آذری چگونگی اجرای این موضوع است. بحث احداث خط آهن رشت_آستارا بسیار مهم است که هر دو طرف تهران و باکو اراده برای این همکاری را دارند از طرف جمهوری آذربایجان ۵۰۰ میلیون دلار برای مشارکت تخصیص پیدا کرده است و در طرف ایران هم دستور لازم برای آغاز کار از رشت-انزلی صادر شده است و اگر این موضوع هم پیگیری شود و به نتیجه برسد به طور طبیعی می‌تواند نقش مهمی در اتصال کریدور شمال به جنوب داشته باشد و کشورهایی مانند جمهوری آذربایجان، روسیه و گرجستان را به خلیج فارس و ایران را به دریای سیاه از طریق این خط آن متصل کند.
لزوم توازن در روابط با کشورهای حوزه قفقاز
ولی کالجی پژوهشگر ارشد مرکز تحقیقات استراتژیک ریاست جمهوری و کارشناس مسائل قفقاز در گفت‌وگو با باشگاه خبرنگاران جوان، با تاکید بر اینکه نَفس سفر معاون وزیر خارجه و وزیر خارجه به منطقه از این نظر که ایران یک تور منطقه‌ای و دیپلماتیک را در سطح منطقه قفقاز مورد اجرا می‌گذارد، بسیار مهم است، به ویژه این تور منطقه‌ای که ظریف به گرجستان هم سفر می‌کند. در دولت آیت الله آقای هاشمی‌رفسنجانی سفرهای متوازنی داشتیم، اما بعد از آن ما دچار عدم تعادل شدیم؛ به عنوان مثال اگر وزیر خارجه کشورمان امسال به ارمنستان سفر می‌کرد، یک سال بعد به کشور جمهوری آذربایجان می‌رفت، اما اکنون به نظر می‌رسد که این تابو شکسته شده که کار درستی هم است.
او همچنین گفت که امیدواریم سایر وزرا، مقامات و مسئولان کشورمان هنگامی که به قفقاز می‌روند همزمان به هر سه کشور گرجستان، ارمنستان و جمهوری آذربایجان سفر کنند تا سیاست قفقازی و رویکرد متوازنی داشته باشیم و به هر سه کشور نشان دهیم هرکدام در جای خود و به اندازه سهم خودشان برای کشورمان مهم هستند. در این تور منطقه‌ای دستور کار زیاد است، امیدواریم بخش زیادی از آن محقق شود و اگر ابهام زدایی می‌شود اطلاع رسانی شود تا نگرانی افکار عمومی، نخبگان و کارشناسان برطرف شود.
