بیماری

به گزارش مجاهدت از مشرق، افزایش موارد ابتلا به بیماری‌های منتقله از پشه‌ها بر اساس اطلاعات به دست آمده، ناشی از گرم‌تر شدن هوا و به تبع آن، بیشتر شدن شمار پشه‌هایی است که این بیماری را منتقل می‌کنند.

پشه‌ها ممکن است یک مزاحم کوچک به نظر برسند اما این حشرات آزاردهنده از جمله موانع تقویت شده به واسطه تغییرات آب و هوایی برای سپری کردن تعطیلاتی ایمن و مفرح در ایام تابستان به حساب می‌آیند.

تغییرات اقلیمی باعث شده تا برنامه‌ریزی برای تعطیلات تابستانی بیش از پیش غیرقابل پیش‌بینی و نیازمند بررسی‌های بیشتر شود.

در ادامه به برخی از بیماری هایی که از طریق پشه‌ها به انسان منتقل می‌شود، خواهیم پرداخت.

تب نیل غربی

این ویروس می‌تواند برای افراد مسن تر یا کسانی که سیستم ایمنی بدنشان ضعیف شده، خطرناک باشد و احتمال ابتلای آنان به مننژیت یا التهاب عضلات وجود دارد. این ویروس بیشتر در کشورهای آسیایی و آفریقایی دیده می‌شود اما دانشمندان وجود آن را در جنوب فرانسه، ایالات متحده، کشورهای جنوب شرقی اروپا و کانادا هم ثابت کرده‌اند. تا به حال واکسنی در برابر آن ساخته نشده و داروی موثری نیز وجود ندارد.

زیکا

پشه تب زرد و پشه ببری ناقل ویروس زیکا هستند. این ویروس در مناطق استوایی و گرمسیر مانند آفریقا، آمریکای جنوبی و مرکزی و در فلوریدا و تگزاس نیز وجود دارد. مناطق جنوب شرق آسیا مانند تایلند، ویتنام و فیلیپین نیز از گزند آن در امان نمانده اند. در سال ۲۰۱۵ در برزیل کودکان زیادی به دنیا آمدند که به بیماری میکروسفالی مبتلا شده بودند. جمجمه و مغز مبتلایان به این بیماری بسیار کوچک تر از حد معمول است.

تب دنگی

پشه های ببری (نام علمی: Aedes albopictus) ناقل تب دنگی هم هستند. ویروس تب دنگی در بخش های بزرگی از جنوب شرق آسیا هم وجود دارد. کشورهای افغانستان، شمال استرالیا، آفریقای سیاه، آمریکای مرکزی و جنوبی و برخی از ایالات جنوبی آمریکا نیز از این ویروس در امان نمانده‌اند.

تقریبا ۴۰ درصد از همه انسان‌ها ساکن مناطقی هستند که خطر ابتلا به مالاریا در آن جا وجود داردفرد مبتلا دچار درد عضلات و مفاصل، سردرد و تب خواهد شد. همچنین به گفته متخصصان، پیامدهای ابتلای مجدد به این بیماری بدتر از بار نخست خواهد بود.

لشمانیا

پشه های خاکی ناقل بیماری لشمانیا هستند. این بیماری در کشورهای جنوبی و مناطق گرمسیر و استوایی وجود دارد. در افغانستان نیز این بیماری وجود دارد. هر سال تا ۱۲ میلیون تن به این بیماری مبتلا می شوند. لشمانیا قابل علاج است اما فرد بیمار که دچار عوارض این بیماری شده، باید فورا به پزشک مراجعه کند. عدم درمان ممکن است به مرگ بیمار منجر شود. واکسن موثری در برابر آن وجود ندارد.

تب سیندبیس

پشه های کولیکس ناقل ویروس سیندبیس هستند. این ویروس در مناطق آفریقایی وجود دارد اما دانشمندان وجود آن را در کشورهای اروپایی در پشه ها و انسان ها ثابت کرده اند. عوارض ابتلا به این ویروس شبیه نشانه های آنفلوآنزا است و فرد مبتلا تب می کند. در اغلب موارد سیستم ایمنی بدن می تواند بر این ویروس غلبه کند و عوارض این بیماری پس از چند هفته فروکش می کند. واکسنی در برابر آن وجود ندارد.

تب زرد

پشه های ببری و برخی از پشه های دیگر ناقل بیماری تب زرد هستند. خطر گزیده شدن توسط این پشه و ابتلا به این بیماری در ۳۴ کشور آفریقایی و ۱۳ کشور آمریکای لاتین و مرکزی وجود دارد. فردی که توسط این پشه گزیده شده، نخست تب می کند و عوارض این بیماری مشابه آنفلوآنزاست. اگر این بیماری معالجه نشود، احتمال ابتلا به مننژیت و صدمه دیدن اندام های حیاتی انسان وجود دارد. اما در برابر تب زرد واکسن وجود دارد.

چیکونگونیا

ویروس بیماری چیکونگونیا در مناطق جنوبی و شرقی آفریقا و در شبه قاره هند، در جزایر اقیانوس هند و آسیای جنوب شرقی پیدا می شوند. چیکونگونیا با تب آغاز می شود که معمولا پس از سه روز فروکش می کند. اما درد عضلات که پس از آن آغاز می شود حدود یک تا دو هفته به طول می انجامد و بعد از بین می رود. واکسنی در برابر آن وجود ندارد اما فرد بیمار پس از ابتلا تمام عمرش در برابر آن مصون خواهد بود.

مالاریا

تقریبا ۴۰ درصد از همه انسان‌ها ساکن مناطقی هستند که خطر ابتلا به مالاریا در آن جا وجود دارد. فرد مبتلا نخست تب می کند. سردرد و درد مفاصل، عرق کردن، تب و لرز و اسهال از جمله عوارض این بیماری است. در جریان ابتلا سیستم عصبی ممکن است به شدت آسیب ببیند. هر سال یک میلیون نفر به خاطر ابتلا به مالاریا جان می سپارند. هنوز واکسن موثری در برابر آن ساخته نشده است. البته امکان معالجه با دارو وجود دارد.

تب دنگی را بیشتر بشناسیم

اکثر افرادی که به تب دنگی مبتلا می‌شوند، در ابتدا هیچ علائمی را احساس نمی‌کنند. علائم این بیماری در صورت بروز، معمولا بین چهار تا ۱۰ روز پس از عفونت ظاهر شده و دست کم دو تا هفت روز با بیمار همراه است.

به گزارش مجاهدت از یورونیوز، برخی از این علائم، نظیر تب بالا، سردرد شدید، درد پشت چشم و درد عضلات و مفاصل، شبیه علائم بیماری آنفلوآنزا هستند.

در برخی موارد، درد عضلات و مفاصل ناشی از این بیماری به قدری شدید است که باعث شده تا به تب دنگی لقب «بیماری استخوان‌شکن» نیز داده شود.

حتی مقدار کمی آب به اندازه یک درب بطری برای رشد لاروها یا کرمینه‌های حشرات کافی استاین بیماری برای حدود پنج درصد از افراد مبتلا ممکن است به شکل حاد و حتی به طور بالقوه کشنده ظاهر شود.

تب دنگی در مناطق گرمسیری جهان مانند برخی نقاط آفریقا و آسیا، آمریکای مرکزی و جنوبی، کارائیب، جزایر اقیانوس آرام و برخی مناطق جنوبی آمریکای شمالی شایع تر است.

به گفته متخصصان، اقدامات پیشگیرانه ساده‌ای وجود دارد که می توان آنها را در سفرهای خارجی برای کاهش خطر قرار گرفتن در معرض نیش پشه‌های ناقل بیماری انجام داد.

از جمله این اقدامات پوشاندن بدن به خصوص با لباس‌های روشن است، زیرا لباس‌های تیره بیشتر پشه ها را به سوی خود جذب می کنند.

استفاده از مواد دفع کننده حشرات دیگر نکته توصیه شده در این زمینه است؛ برای این منظور گفته می‌شود که بهتر است به جای گزینه‌های مبتنی بر اسانس از محصولات حاوی DEET، IR۳۵۳۵ یا Icaridin استفاده شود.

پشه‌های حامل ویروس بیماری تب دنگی معمولا در طول روز نیش می‌زنند اما احتیاط برای محافظت از نیش آنها در شب نیز ضروری است.

مرکز کنترل و پیشگیری بیماری‌های اروپا توصیه می‌کند از پشه‌بند برای تخت خواب و از توری برای در و پنجره‌ها استفاده کنید و تا آنجا که ممکن است در اتاق‌های مجهز به تهویه مطبوع اسکان پیدا کنید.

بنا به آنچه در این گزارش آمده، باد ناشی از فن‌های قوی در دستگاه‌های خنک‌کننده می‌تواند حشرات را گیج و فرود آمدن آن‌ها را سخت‌تر کند.

از آنجایی که پشه‌ها در آب‌های راکد تکثیر می‌شوند، این فرصت را به سادگی در اختیار آنها قرار ندهید. حتی مقدار کمی آب به اندازه یک درب بطری برای رشد لاروها یا کرمینه‌های حشرات کافی است.

بنابراین تا جایی که می‌توانید آب‌های راکد را خالی کنید و حواستان به جمع شدن احتمالی آب‌های راکد در باغچه یا بالکن محل اقامت خود باشد.

به گزارش مجاهدت از مشرق، احمد اسماعیل زاده، با توجه به تبلیغات صورت گرفته در فضای مجازی در خصوص فروش ویتامین ها و مکمل ها برای پیشگیری از بیماری تب دنگ، گفت: هیچگونه شواهد علمی در مورد نقش مکمل های غذایی در پیشگیری و کنترل علائم بیماری تب دنگ تاکنون وجود نداشته و تبلیغات ارائه شده در این خصوص هیچگونه وجهه علمی ندارد و مورد تایید وزارت بهداشت نیست؛ لذا افراد جامعه نباید خودسرانه به مصرف مکمل های غذایی روی بیاورند.

وی افزود:مصرف مکمل های غذایی در افرادی که دچار کمبود مواد مغذی خاصی هستند، باید تحت نظر پزشک یا کارشناسان تغذیه صورت گیرد و مصرف بی رویه برخی از این مکمل ها می تواند برای سلامت انسان زیان آور باشد.

اسماعیل زاده تاکید کرد: برای پیشگیری از بیماری تب دانگ به توصیه های متخصصان و کارشناسان وزارت بهداشت توجه و اطلاعات صحیح از کانال وزارت بهداشت دریافت شود و به اطلاعات غلط و گمراه کننده فضاهای مجازی که در اغلب موارد دارای منافع مادی برای برخی افراد هستند، توجه نشود.

به گفته وی، هموطنان فریب تبلیغات فضای مجازی در مورد مکمل های غذایی و نقش آنها در پیشگیری و یا درمان علائم بیماری تب دانگ توسط برخی افراد سودجو را نخورند.

اسماعیل زاده، استفاده از روغن های مختلف روی پوست را برای دور کردن پشه آئدس فاقد شواهد علمی مستند دانست و برخی تبلیغات صورت گرفته در این مورد را بی پایه و اساس عنوان کرد.

مدیرکل دفتر بهبود تغذیه جامعه وزارت بهداشت اضافه کرد: در فضای مجازی اخیرا تبلیغاتی درخصوص استفاده از روغن های مختلف مانند روغن نعناع، روغن میخک، روغن درخت چای یا اکالیپتوس بر روی پوست بدن به منظور دفع پشه آئدس، منتشر و در این تبلیغات ادعا شده که با این روش فرد از گزش این پشه در امان می ماند، درحالیکه در هیچ منبع علمی مستنداتی برای اثربخشی این روغن ها وجود ندارد و هموطنان در این زمینه نیز مراقب باشند که فریب عطاری ها و افراد فاقد تحصیلات آکادمیک طب سنتی را نخورند.

اسماعیل زاده تصریح کرد: به کارگیری هر عاملی در حفظ سلامت انسان، نیازمند مستندات علمی است و بدون وجود مستندات علمی نمی توان عامل یا ماده ای را برای سلامت تجویز کرد.

به گزارش مجاهدت از مشرق، حسین فرشیدی افزود: بیشتر مبتلایان به بیماری تب دانگ از کشورهای امارات، عمان و پاکستان وارد ایران شده‌ و البته تعدادی از این بیماران نیز ایرانیانی هستند که به کشورهای همسایه سفر کرده و مبتلا شده‌اند.

وی اظهار داشت: از سال ۱۳۹۵، برنامه مراقبت از پشه آئدس در کشور آغاز شد و از سال ۱۳۹۹ که مواردی از ابتلا به بیماری عفونی تب دانگ در کشور پاکستان گزارش شد و ما اقداماتی که در رابطه با شناسایی محل‌های زندگی پشه آئدس و سم‌پاشی این محل‌ها انجام می‌شد، بیماری‌یابی در مبادی ورودی‌ کشور نیز به مراجع ذی‌ربط را ابلاغ کردیم.

معاون وزیر بهداشت ادامه داد: شیوع این بیماری در کشورهای گرمسیری و نیمه‌گرمسیری رو به‌ گسترش است و نیمی از جمعیت جهان در معرض خطر ابتلا به این بیماری قرار دارند بطوریکه سازمان جهانی بهداشت در خصوص مراسم اربعین و حضور زائران بیش از ۴۰ کشور در این مراسم، تقویت و به‌روز بودن نظام ‌مراقبت از بیماری‌ها را به این کشورها به منظور تشخیص ‌زودهنگام و پیشگیری از شیوع بیماری‌های واگیردار اخطار داده است.

به گفته فرشیدی ، پشه آئدس، عامل ابتلا به بیماری تب دانگ است و شناسایی زودهنگام بیماران حایز اهمیت بوده و باید توجه داشته‌ باشیم که کنترل این بیماری مانند مالاریا ساده نیست و نیازمند تلاش همه‌جانبه است.

ویروس دانگ که جزء فلاوی ویروس ها هستند، چهار نوع سروتایپ دارد و این بدان معناست که امکان دارد فردی ۴ بار به ویروس آلوده شود. سروتایپ نوع دوم، سروتایپ غالب است. ویروس دانگ از طریق گزش پشه آئدس اجیپتی و آئدس آلبوپیکتوس انتقال می یابد. این پشه ها ویروس زیکا و چیکونگونیا را نیز انتقال می دهند.

بیماری دانگ فازهای عفونی مختلفی دارد که شامل فاز تب، فاز بحرانی و فاز نقاهت است.

۱- فاز تب: اغلب ۲ تا ۷ روز طول می کشد. مرحله تب دار به صورت ناگهانی شروع شده و ۲ تا ۷ روز طول می کشد و ممکن است دو مرحله ای باشد. سایر علائم بیماری شامل سردرد شدید، درد عضلانی، درد مفصلی، درد استخوانی، درد حدقه چشم، بی اشتهایی، استفراغ، بثورات جلدی ماکولر یا ماکولوپایولر و تظاهرات خونریزی خفیف مثل پتشی، اکیموز، پورپورا، خونریزی از بینی و لثه، هما چوری و تست تورنیکه مثبت است. در طول ۴۸ ساعت اول بعضی بیماران گلودرد و قرمزی حلق و صورت برافروخته دارند. تظاهرات خفیف خونریزی: بعنوان مثال ممکن است پتشی و خونریزی مخاطی(بینی و لثه) دیده شود. کنترل علائم هشدار به منظور تشخیص پیشرفت به فاز بحرانی، حیاتی است. علائم هشدار دهنده بیماری دانگ شدید در اواخر مرحله تب دار ظاهر می شود و این زمانی است که تب بیمار به سمت قطع شدن می رود. در این مرحله بیمار دارای استفراغ های مکرر، درد شدید شکم، خونریزی از مخاط ها، اشکال در تنفس، علائم شوک هیپوولمیک، کاهش سریع پلاکت های خون و افزایش هماتوکریت هستند.

۲- فاز بحرانی: وضعیت بیمار رو به وخامت می گذارد و معمولا ۱ تا ۲ روز طول می کشد. فاز بحرانی با بی تب شدن شروع می شود و معمولا ۲۴ تا ۴۸ ساعت طول می کشد. اکثر بیماران در طی این فاز رو به بهبود می روند اما بعضی ها هم دچار نشت پلاسما قابل توجه می شوند که این مرحله، دانگ شدید است که دلیل اصلی آن افزایش چشمگیر تراوایی(نفوذپذیری) عروق است. در ابتدای این مرحله(جبران فیزیولوژیک) مکانیسم اصلی، نگهداری گردش خون به اندازه کافی است. فشار نبض رفته رفته کم می شود. نبض فیلی فرم و فشارخون دیاستولیک بالا می رود. اوایل که علائم شوک ظاهر می شود، بیمار ممکن است در ظاهر وضع عمومی نگران کننده ای نداشته باشد ولی وقتی افت فشار ظاهر شد یک مرتبه فشارخون سسیتولیک پایین می افتند و به دنبال آن شوک غیرقابل برگشت شده و مرگ اتفاق می افتند و حتی احیای بیمار هم نتیجه نمی دهد. بیماران ممکن است به دلیل نشت پلاسما دچار پلورال افیوژن یا آسیب شوند، هیپوپروتئینمی و افزایش هماتوکریت رخ می دهد. بیماران همچنین ممکن است علائم خونریزی شدید، استفراغ خونی، خونریزی از مقعد، ملنا و خونریزی از واژن شوند به خصوص اگر شوک طول کشیده باشد. بیماران مبتلا به دانگ شدید ممکن است با علائم هپاتیت، میوکاردیت، پانکراتیت یا آنسفالیت مراجعه کنند.

۳- فاز نقاهت در این مرحله ایمنی در برابر سروتایپ عامل بیماری ایجاد می شود. بهبودی در حال عمومی بیمار دیده می شود. این فاز وقتی شروع می شود که نشت پلاسما فروکش می کند و مایعات خارج شده از عروق شروع به بازگشت به داخل عروق(جذب مجدد) می کنند. هماتوکریت با ثبات تر می شود و یا حتی ممکن است کاهش پیدا کند. وضعیت همودینامیک بیمار بهتر شده و ادرار مجددا برقرار می شود و گلبول های سفید هم شروع به افزایش می کنند. بیماران ممکن است در این مرحله بثورات جلدی اریتماتوز پیدا کنند که بعدا پوسته پوسته شده و خارش دارد. از خصوصیات بیماری دانگ این است که در یکی دو سال نخست بروز بیماری در یک منطقه از آنجا که آلودگی تنها با یک سروتایپ است، معمولا بیماران دارای علائم خفیفی هستند(مثلا با سندرم تب طول کشیده یا شبه آنفلوآنزا بدون عارضه تظاهر می کند) این امر سبب می شود بسیاری از بیماران به مراکز بهداشتی درمانی مراجعه نکنند. این مساله دو خطر می تواند به دنبال داشته باشد: اولا بیمار آلوده در جامعه فعالیت دارد و می تواند در معرض گزش مجدد پشه ها قرار گیرد و سبب انتقال بیماری به دیگران شود. ثانیا در زمان ورود یک سروتایپ جدید به منطقه(مثلا در سال های آینده) در صورت آلودگی با سروتایپ جدید، بیمار به فرم شدید دانگ مبتلا می شود.

علائم بالینی و نشانه ها دانگ می تواند یک بیماری شبه آنفلوآنزا شدید ایجاد کند. این بیماری در شیرخواران، کودکان و بالغین دیده می شود اما به ندرت موجب مرگ می شود. اغلب علائم از جمله تب، ۲ تا ۷ روز طول می کشد. دوره کمون، ۴ تا ۱۰ روز پس از زمان گزش پشه آلوده است. سازمان جهانی بهداشت دانگ را به دو دسته کلی تقسیم می کند: دانگ(با یا بدون علائم هشدار دهنده) و دانگ شدید. این تقسیم بندی به منظور کمک به کارکنان بهداشت و درمان در راستای اتخاذ تصمیم بستری و کاهش خطر تعداد موارد دانگ شدید طراحی و تنظیم شده است. برگرفته از بسته اطلاعاتی «بیماریهای قابل انتقال از ناقل مهاجم آئدس، مراقبت انسانی بیماری دانگ»