بیگانگان

به گزارش خبرنگار مجاهدت به نقل از مشرق، شهید آیت‌الله سیدمحمدباقر صدر به عنوان مغز متفکر جهان اسلام، بر مسئله استقلال همه‌جانبه و رهایی از تمام ابعاد وابستگی به غرب تاکید ویژه‌ای داشت.

این متفکر بزرگ معتقد بود غرب و نظام استعماری از ابزارهای مختلف برای سلطه بر مردم بهره می‌گیرد و برای مقابله با این رویکرد تقابلی، لازم است حکومت اسلامی به فکر استقلال فکری، اقتصادی و سیاسی از طریق تکیه بر سیاست­های داخلی و ظرفیت‌های بومی باشد. در این نوشتار تلاش خواهد شد تا لزوم کسب استقلال پایدار و راه­های تحصیل آن از منظر شهید صدر مورد مداقه قرار گیرد.

 تلاش همه‌جانبه‌ غرب برای وابسته کردن جهان اسلام

از دیدگاه شهید صدر غرب از تمام امکانات فرهنگی، سیاسی و نظامی برای وابسته کردن جهان اسلام بهره می‌برد. در «اسلام یقود الحیاه» اشاره می‌کند؛ «انسان غربی و دست نشاندگان فرهنگی‏اش تمامی امکاناتشان را از اشغال نظامی گرفته تا مسخ فرهنگی و تحریف عقیدتی، به کار بردند تا جهان اسلام را از این نور اسلام دور کنند و سلطه خود را بر آن تضمین کرده، وابستگی‏ و تبعیت را بر آن تحمیل کنند.»

آیت‌الله صدر در جایی دیگر توضیح می‌دهد، «از زمانی که انسان سفیدپوست غربی با اسلحه، اندیشه و برنامه‏‌هایش پا به سرزمین پاک ما نهاد، امت اسلامی همواره از خیانت‌ها و فریب‏‌ها و نیرنگ­‌های مختلف استعمارگران در رنج بوده است و این رنج‌‏های ناگوار، احساس روحی خاصی را در امت و در مناسباتش با استعمار به وجود آورده و همین موجب شده که به استعمار با دیده شک و بدبینی نگاه کند. این احساس موجب نوعی احتیاط و پرهیز در مقابل دستاوردهای تشکیلاتی انسان اروپایی می‏شود و نوعی نگرانی را در مقابل نظام‏‌هایی که از اوضاع اجتماعی کشورهای اروپایی ناشی شده، ایجاد می‌‏کند و حساسیت شدیدی را بر علیه آنها به وجود می‌‏آورد.» 

 وابستگی عامل نابودی استعدادها و امکانات

شهید محمدباقر صدر بر آن بود که وابستگی عامل نابودی کشور خواهد بود و نیروی استثمار کننده از هر ابزاری برای سلطه جویی و تخریب دارایی و اموال ملت مغلوب بهره می‌گیرد. شهید صدر در کتاب «سرچشمه های قدرت در حکومت اسلامی» اشاره می‌کند؛ «نیروی انسان استثمار کننده که امکانات خود را در راه سخت‌تر کردن تسلط بر استثمار شدگانش به هرز می‌دهد، در حالی که این امکانات پس از آزاد شدن به حالت طبیعی خود برمی‌گردد و به صورت امکاناتی برای سازندگی و فعالیت دگرگون می‌شود.

چه بسیار استعدادها و امکاناتی که یا در سایه فرمان طاغوت و در چارچوب وابستگی‏‌های استثمارگرانه نابود می‌شود یا ستمگران برای نابود ساختن و محاصره آن آغاز به کار کرده‌اند. در حالی که می‌تواند در فضای باز و پرهدایتی که حکومت اسلامی می‌آفریند جائی بیابد که رشد کند»؛ با توجه به اهمیت این مسئله است که علامه صدر بر «استقلال‏ از بند استعمار» تأکید فراوان دارد.

 لزوم آزادسازی جامعه اسلامی از شکل­های مختلف وابستگی

در کتاب «اقتصادنا»، بر «عدم وابستگی‏ به جهان غرب» تاکید شده است و این مسئله مورد نظر شهید صدر، در کتاب «اسلام راهبر زندگی» این‌گونه مورد اشاره قرار گرفته است؛ «بر حکومت لازم است با استفاده از متخصصان و تعیین خط مشی تولید، مبتنی بر آمارگیری علمی، جهت ترسیم سیاست تولید، تمامی موانع طبیعی را از سر راه بردارد. بر او فرض است که موانع سیاسی را از بهره‌برداری جامعه از ثروت‏هایش برطرف کند و تمامی جلوه‌های این موانع را که با کرامت امت اسلامی و سیادت او بر ثروت‏هایش اصطکاک دارد، ازمیان بردارد. نمونه این موضوع، قوانینی است که حکومت اسلامی جهت آزادسازی جامعه اسلامی از شکل‏های مختلف وابستگی‏ اقتصادی و بازگرداندن سلطه آن در تمامی عرصه‏های اقتصادی وضع می‏کند.»

رسالت حکومت اسلانی در ریشه کنی وابستگی­های استثمارگونه

از منظر شهید صدر هرگونه وابستگی که عامل تهدید برای حکومت اسلامی شود مردود است و یکی از مهمترین رسالت‌های حکومت اسلامی، رهاسازی امت و کشور اسلامی از وابستگی است. در «منابع القدرة فی الدولة الإسلامیة» آمده است؛ «حکومت اسلامی باید همه وابستگی‏‌های استثمارگرانه را که بر اجتماعات جاهلی فرمان می‌راند، ریشه‌کن سازد و انسان را در همه عرصه‌های زندگی سیاسی و اقتصادی و فکری از زیر بار استثمار… برهاند».

از این رو، در منظومه فکری شهید صدر، حکومت اسلام تنها یک ضرورت دینی نیست، بلکه علاوه بر آن، ضرورتی تمدنی است؛ زیرا حکومت اسلامی تنها راهی است که می‏تواند استعدادهای انسان را در جهان اسلامی شکوفا کرده، او را تا کانون طبیعی‏اش در عرصه تمدن انسانی بالا برد و آنرا از هرگونه وابستگی‏ و سردرگمی نجات دهد.

 توجه به فرامین اسلام عامل رهایی از وابستگی

براساس تقریرات سیدمحمد باقر صدر، دور شدن از فرامین الهی، عامل وابستگی و نابودی استقلال جهان اسلام است و اگر کشورهای اسلامی به دستورات اسلام توجه داشته باشند، جهان اسلام از ذلت، زبونی، محرومیت و وابستگی به کشورهای بیگانه دور خواهد شد و در نقطه مقابل دوری از اسلام، عامل وابستگی به دشمنان اسلام و غرب خواهد شد.

شهید صدر، معتقد است امام با طرح شعار جمهوری اسلامی، از اسلام برای رهایی از «ذلّت و زبونی و بیچارگی و محرومیت و وابستگی‏ به کفار استعمارگر» بهره گرفتند.

 ترسیم سیاست اقتصادی براساس تحقیقات علمی داخلی و دستاوردهای تجربی بومی

بخش دیگری از راهکارهای شهید صدر برای رهایی از بند وابستگی، استقلال اقتصادی است. شهید صدر اشاره می‌کند، برای رشد تولید ملی، از تحقیقات داخلی بهره بگیرند و از مداخله‌های سیاسی کشورهای غربی در سیاست های اقتصادی جلوگیری به عمل آورند.

شهید صدر در این خصوص بیان می‌کند: «عناصر اقتصادی اسلام به تحقیقات علمی و جدیدترین دستاوردهای تجربی در این زمینه وابسته است و حکومت در جامعه اسلامی مؤظف است بر اساس عناصر پویایی که از این پژوهش‌‏ها و تجربه‌‎ها استنباط می‏شود، سیاستی اقتصادی برای تولید ترسیم کند. البته باید اهداف این سیاست اقتصادی با ارزیابی اسلام از تولید و رویکرد متمدنانه اسلام از آن، سازگار باشد.»