تاریخ ایران

دلیل جابجایی‌های مالی در بورس چیست؟

تشکیل بزرگ‌ترین شرکت بورسی تاریخ ایران


به گزارش خبرنگار مجاهدت به نقل از مشرق، شرکت سرمایه‌گذاری تامین اجتماعی، شستا که در تاریخ ۶ فروردین ۶۵ به صورت سهامی خاص در زیر مجموعه سازمان تامین اجتماعی تاسیس شد، قرار بر این شد که این شرکت دارایی‌های صندوق سازمان تامین اجتماعی که ناشی از حق بیمه کارگران بیمه شده است را سرمایه گذاری کند و بعد از کسر مخارج، سود و بازدهی آن به صندوق تامین اجتماعی واریز شود.

این شرکت به فعالیت خود ادامه داد تا اینکه در اواخر فروردین سال ۹۹ شستا با عرضه اولیه ۱۰ درصد سهام خود وارد بورس شده و تبدیل به شرکت سهامی عام شد که در این عرضه اولیه حدود ۴ میلیون و ۷۰۰ هزار نفر شرکت کردند و ۱۰ درصد از سهام شستا به آنها رسید.

بیشتر بخوانید:

شستا به‌دنبال رکورد افزایش سرمایه در بورس

سرمایه این شرکت در زمان ورود به بورس ۸ هزار میلیارد تومان بود که بعد از آن این رقم به ۱۴ هزار و ۲۰۰ میلیارد تومان افزایش یافت و اکنون شستا می‌خواهد با گزارش توجیهی هیات مدیره این شرکت که به مجمع عمومی فوق‌العاده صاحبان سهام ارائه کرده است، افزایش سرمایه دهد.

سرمایه شستا، این شرکت بزرگ بورسی و این هلدینگ عظیم قرار است از ۱۴ هزار و ۲۰۰ میلیارد تومان به مبلغ ۱۸۰ هزار و ۷۳۷ میلیارد تومان به میزان حدود ۱۲ درصد افزایش یابد. با این افزایش سرمایه شستا عملا به بزرگ‌ترین شرکت بورسی تاریخ ایران تبدیل می‌شود.

 یکی از مهم‌ترین چالش‌هایی که بر سر راه صندوق‌های بازنشستگی در کشور ما از جمله صندوق بازنشستگی سازمان تامین اجتماعی قرار دارد، این است که با توجه به رکود اقتصادی از یک سو و افزایش تعداد بازنشستگان از سوی دیگر این صندوق‌ها کم‌کم به نقطه سر به سر هزینه و درآمد رسیده و حتی برخی از صندوق‌ها از نقطه سر به سر هم عبور کرده و میزان ورودی این صندوق‌ها کمتر از میزان تعهدات و مخارج آن است که در این زمینه لازم است شرکت‌هایی مانند سرمایه‌گذاری تامین اجتماعی با یک مدیریت قوی و حرفه‌ای بازدهی مناسبی به دست آورد تا بتواند بخشی از کسری بودجه صندوق تامین اجتماعی را جبران کند.

علیرضا امیرپور مشاور مدیر عامل سازمان تامین اجتماعی در زمینه تکافوی صندوقها گفت: بحران تکافوی درآمد هزینه در انتظار صندوقهای بازنشستگی از جمله صندوق تامین اجتماعی است، اول انقلاب اسلامی در مقابل یک بازنشسته، ۲۰ شاغل بیمه شده بود، این رقم اکنون به ۴.۴ نفر رسیده است.

وی گفت: در حال حاضر ۳.۵ میلیون بازنشسته سازمان تامین اجتماعی ، ۱.۶ میلیون بازنشسته صندوق بازنشستگی کشوری و صدها هزار بازنشسته ۱۹ صندوق دیگر هستند، مشکل عمده این صندوقها هم عدم تکافوی درآمد و هزینه است.

امیر پور همچنین از کسری ۶ تا ۱۰هزار میلیارد تومانی صندوقها برای متناسب سازی مستمری بازنشستگان خبرداد و گفت: بحران این صندوقها به دولت آینده منتقل می‌شود.

مشاور مدیر عامل تایمن اجتماعی همچنین از بدهی ۳۰۰ هزار میلیارد تومانی دولت به سازمان تامین اجتماعی خبرداد.

در حالی که قبلا در مقابل ۲۰ کارگر شاغل، یک بازنشسته حقوق می‌گرفت، الان این رقم به حدود ۴ کارگر در مقابل یک بازنشسته است و این نشان می‌دهد صندوق تامین اجتماعی با مشکلات جدی مواجه است.

از یک سو دولت که طبق قانون قرار بود ۲۰ درصد از سهم بیمه کارگران را به سازمان تامین اجتماعی بپردازد، به دلیل کسر بودجه خود طی سال‌های گذشته و حدود ۴۰ سال گذشته نپرداخته است و میزان بدهی دولت به تامین اجتماعی به ۳۰۰ هزار میلیادر تومان رسیده که این مساله هم مزید بر علت شده تا صندوق بازنشستگی تامین اجتماعی با مشکلات عدیده‌ای مواجه شود.

به هر حال با افزایش سرمایه شستا، این شرکت به بزرگ‌ترین شرکت بورسی ایران تبدیل می‌شود که منافع حاصل از آن مستقیما به جیب کارگران و بازنشستگان و سهامداران آن می‌رسد.

البته این نکته هم قابل ذکر است که از ۴ میلیون و ۷۰۰ هزار سهامدار شستا در روز عرضه اولیه حدود یک میلیون نفر در روز مجمع عمومی در سال گذشته باقی مانده‌اند، یعنی در کنار بازنشستگان و کارگران تامین اجتماعی یک میلیون سهامدار هم وجود دارد که البته ممکن است برخی از سهامداران هم به نوبه خود کارگر یا بازنشسته تامین اجتماعی باشند، به هر حال هرچه بازدهی شستا بیشتر شود، امید می‌رود، منافع آن به جیب کارگران، بازنشستگان و سهامداران برسد.

پیشنهاد هیات مدیره شستا به مجمع عمومی فوق‌العاده در باره افزایش هزار و ۱۷۲ درصدی معادل حدود ۱۲ برابری سرمایه شستا از محل تجدید ارزیابی دارایی ارائه شده است که در این گزارش آمده است: در اجرای مفاد تبصره ۲ ماده ۱۶۱ اصلاحیه قانون تجارت اساسنامه شرکت و الزامات سازمان بورس اوراق بهادار گزارش توجیهی افزایش سرمایه شرکت سرمایه گذاری تامین اجتماعی (سهامی عام) از مبلغ ۱۴۲ هزار میلیارد ریال به مبلغ یک میلیون و ۸۰۷ هزار و ۳۷۸ میلیارد ریال شامل یک میلیون و ۶۶۵ هزار و ۳۷۸ میلیارد ریال معادل ۱۱۷۳ درصد از محل مازاد تجدید ارزیابی دارایی‌ها طبق سرمایه گذاری‌ها و زمین به منظور اصلاح ساختار مالی تقدیم می‌شود.

گزارش توجیهی افزایش سرمایه در تاریخ ۱۴ تیر ۱۴۰۰ به تایید اعضای هیات مدیره شامل نماینده سازمان تامین اجتماعی، نماینده موسسه بهداشتی و درمانی میلاد سلامت تهران، محمد رضوانی فر به عنوان مدیرعامل و نایب رئیس هیات مدیره، همچنین نماینده شرکت رفاه گستر تامین اجتماعی، محمود ملک کوتی خواه عضو هیات مدیره و همچنین نماینده سرمایه گذاری خانه سازی ایران، به نمایندگی سید ضیاء الدین شجاعی برهان عضو هیات مدیره رسیده است.

البته این نکته قابل ذکر است که با توجه به اینکه سازمان تامین اجتماعی در سال‌های متمادی طلب‌های زیادی از دولت داشته و دولت پولی برای تأدیه بدهی خود به تامین اجتماعی نداشته است، برای جبران این بدهی برخی از شرکت‌هایی که در فهرست واگذاری قرار داشته، اما مشتری نداشته است را به سازمان تامین اجتماعی واگذار کرده است.

از جمله این شرکت‌ها می‌توان به شرکت هپکو اشاره کرد که حدود ۷۰ درصد از سهام دولت در هپکو دو بار به بخش خصوصی واگذار شد ولی هر دو بار به دلیل عدم توانایی اداره این شرکت به دولت برگشت و در نهایت در قالب تأدیه بدهی به سازمان تامین اجتماعی داده شد؛ بنابراین یکی از چالش‌هایی که سازمان تامین اجتماعی و شرکت سرمایه‌گذاری تامین اجتماعی با آن مواجه است، این است که انحصار شرکت داری از دولت به تامین اجتماعی منتقل شده و همان ناکارآمدی که دولت در شرکت‌داری داشت، به مرور در تامین اجتماعی نیز پیدا خواهد شد.

زیرا در فضای کسب و کار ایران اگر شرکت‌های بزرگ دنبال نوآوری و افزایش رقابت نباشند به صرف برخورداری از رانت انرژی ارزان، برق ارزان، بازار انحصاری، فضای محدود کسب و کار و مشتری دم دستی، نمی‌تواند یک شرکت بزرگ به زندگی خود در آینده امیدوار باشد. همان گونه که بسیاری از برندهای تولیدی ایران که در دهه ۴۰ یا قبل از آن ایجاد شده بودند مانند ارج، آزمایش، داروگر، آبسال،‌ ساراول، علاءالدین، عالی نسب و دیگر شرکت‌ها به دلیل عدم به روزرسانی فناوری‌ها و عدم رعایت رقابت و کیفیت به تدریج محکوم به شکست شدند.

بنابراین شرکت سرمایه گذاری تامین اجتماعی هم باید تصمیم بگیرد در یکی از رشته‌هایی که تخصص و یا مزیت دارد متمرکز شده و از بنگاه‌داری متنوع از خودروسازی گرفته تا پتروشیمی، پالایشگاه‌داری، خانه‌سازی، معادن،هتلداری، استخراج معادن و شرکت‌های پتروشیمی و حتی صنعت ساختمان باید یک یا دو رشته را انتخاب کند، وگرنه همان سرنوشتی که در انتظار شرکت‌های دولتی بود و همچنین سرنوشتی که نصیب برندهای ایران شد، این آینده شوم در انتظار شستا با تنوع تولید و سرمایه‌گذاری و شرکت‌داری‌هایی که عمده این شرکت‌ها ورشکسته بوده و در قبال بدهی دولت به آنها واگذار شده است، خواهد بود.

به هر حال شرکت‌داری بزرگ که دارای تعداد زیادی سهامدار و ذی‌نفع است، در کشور ما کم‌کم جا افتاده اما مشکلات فنی و رقابتی و همچنین نظارت بر این شرکت‌ها نیز وجود دارد که امیدواریم مسئولان به این آسیب‌شناسی بیشتر بپردازند.

شرکت‌داری بزرگ یک مزیتی دارد که مدیران حرفه‌ای، تولید همراه با تکنولوژی جدید، توسعه صنعت بیمه، توسعه خدمات و همچنین رونق بازار سرمایه و رونق کسب و کار و اشتغال را به دنبال دارد، به شرط اینکه الزامات شرکت‌داری و رعایت منافع صاحبان سهام و ذی‌نفعان واقعی شرکت‌ها رعایت شود و مهم‌ترین مسأله شفافیت واقعی است که البته حضور در بورس قدم بسیار مهمی در راه شفافیت و مقابله با فساد در شرکت‌ها خواهد بود.

منبع: فارس

با تصمیم هیات مدیره و ارائه پیشنهاد به مجمع فوق‌العاده شستا، قرار است سرمایه این شرکت بزرگ بورسی از ۱۴ هزار و ۲۰۰ میلیارد به ۱۸۰ هزار میلیارد تومان برسد.



منبع خبر

تشکیل بزرگ‌ترین شرکت بورسی تاریخ ایران بیشتر بخوانید »

حمایت قاطبه مردم، از امتیازات انقلاب اسلامی است


به گزارش خبرنگار مجاهدت به نقل از گروه حماسه و جهاد دفاع‌پرس، خسرو معتضد پژوهشگر تاریخ ایران در برنامه طلوع فجر رادیو انقلاب اظهار داشت: انقلاب ایران انقلاب کاملا آشنایی بود، از انقلاب‌های قرون جدید و نزدیک به ما انقلاب ۱۶۴۸ انگلیس، انقلاب پیرایش‌گران است که ملکه در آن نقشی ندارد و یک مقام تشریفاتی است که گاهی تنها می‌تواند توصیه‌هایی داشته باشد.

وی افزود: پس از آن انقلاب کبیر فرانسه در سال ۱۷۸۹ است که در آن دوران چه قبل از انقلاب انگلیس و فرانسه طبقاتی بودند که اعتقاد دارند خون آن‌ها رنگین‌تر است و مانند مردم عادی نیسنند و به زعم خود از طبقات برجسته هستند مانند لوئی ۱۴ که همواره می‌گفت رعیت قاطر سلطنت است و همین شرایط این انقلاب‌ها را به هر ترتیبی که بود شکل داد و همه مسائل تحت نظارت ملت قرار گرفت.

معتضد بیان کرد: فشار‌ها و سختی‌هایی که طی سالیان طولانی به مردم فرانسه وارد شده بود یکی از خونین‌ترین انقلاب‌ها را در طول تاریخ رقم زد. انقلاب ۱۶۸۹ که دستگاه گیوتین اختراع شد و ۴۰۰ هزار نفر اعدام شدند و در نتیجه خون رنگین و طبقات بالا از بین رفت.

این پژوهشگر تاریخ عنوان کرد: قانون توسط ناپلئون به وجود آمد که در آن مجازات هرکس طبق ماده و تعرفه بود و همچنان نیز کدی که در دوران ناپلئون تعریف شده بود وجود دارد؛ انقلاب بعدی که در سال ۱۹۱۷ اتفاق افتاد انقلاب کمونیستی بود.

وی تصریح کرد: تمامی این انقلاب‌ها سبب شد که دموکراسی خلق شود و هیچ سلطانی باقی نماند و یا پادشاهان به صورت نمادین در حال حکمرانی هستند.

معتضد تاکید کرد: انقلاب اسلامی ایران نیز باید انجام می‌شد چرا که اگر صورت نمی‌گرفت و در آن زمان جامعه در حالتی قرار داشت که در حال فشار و عذاب بود و دستگاه سلطنت از اختیارات خود نهایت سواستفاده را می‌کرد. خوبی انقلاب ایران این بود که رنگ ایسم نداشت یعنی کمونیستی، فاشیستی و … نبود بنابراین همه اقشار و مردم از این انقلاب حمایت کردند.

انتهای پیام/ 112



منبع خبر

حمایت قاطبه مردم، از امتیازات انقلاب اسلامی است بیشتر بخوانید »

برکاتی که از دل دفاع مقدس جوانه زد


گروه حماسه و جهاد دفاع‌پرس ـ عماد کاظمی؛ جنگ تحمیلی عراق علیه ایران با هدف ضربه زدن به نظام جمهوری اسلامی و یا ساقط کردن آن آغاز شد، اما با دفاع نیرو‌های مسلح و مردم، صدام و حامیانش نه تنها به اهداف خود دست پیدا نکردند، بلکه ایران توانست راهبرد تعقیب و تنبیه متجاوز را دنبال کند و علاوه بر آن به توانمند ساختن سازمان رزم و ارتقای قدرت نیرو‌های مسلح بپردازد. به بیان دیگر جنگی که تحمیل شده بود تا انقلاب اسلامی را متوقف کند، به فرصتی برای جوانان انقلابی، مردم و نیرو‌های مسلح تبدیل شد تا ضمن دفاع از کشور، ایران را قوی و مقتدر سازند و دستاورد‌های نظامی، امنیتی، فرهنگی، اجتماعی، اقتصادی و سیاسی برای آینده نظام جمهوری اسلامی و تداوم و صدور انقلاب اسلامی به وجود آورند.

دستاورد‌های امنیتی و نظامی دفاع مقدس که برمبنای تدبیر، عقلانیت، حماسه و معنویت حاصل شده، در حوزه‌های راهبردی، تاکتیکی، عملیاتی و تجهیزاتی قابل دسته‌بندی هستند. نمود و بروز این دستاورد‌ها علاوه بر سازمان‌های نظامی (ارتش، سپاه، نیروی انتظامی و وزارت دفاع) در دیگر سازمان و نهاد‌های کشور نیز قابل مشاهده است.

«مردم» رکن اصلی دفاع و امنیت

به اعتقاد بسیاری مهمترین دستاوردِ راهبردیِ دفاع مقدس، خودباوری و خوداتکایی در حوزه‌های مختلف به خصوص در بخش دفاعی و نظامی است. این خودباوری موجب شکل‌گیری و تولید تفکرِ دفاع و تجهیزات نظامیِ بومی شد. اندیشه نظامی و یا دکترین دفاعی نظام جمهوری اسلامی از دوران دفاع مقدس و پس از آن در داخل کشور تدوین شد. ایران جزو معدود کشور‌ها در جهان سوم است که دکترین دفاعی کشورش را خودش طراحی و تدوین می‌کند. عمده کشور‌های جهان سوم که دکترین نظامیشان توسط دیگران نوشته می‌شود، در عمل استقلال و توان داخلی برای دفاع در برابر تجاوز نیروی خارجی ندارند و برای حفظ مرز‌ها و امنیت خود وابسته به اراده و اقدام کشور‌های مرکز هستند؛ به عبارت دیگر قدرت دفاعی آن کشور‌ها از سطح راهبردی تا عملیاتی و تجهیزاتی، عاریه‌ای است. از این رو ایران به دلیل توانمندی در تدوین دکترین و راهبرد‌های دفاعی و همچنین خودکفایی در صنعت نظامی، استقلال دفاعی دارد و بدون نیاز به دیگران می‌تواند از مرزهایش مراقبت و حفاظت کند.

دومین دستاوردی که دفاع مقدس در حوزه دفاعی و در سطح راهبردی داشت، اثبات و تقویت گفتمان «دفاع همه‌جانبه» بود. این گفتمان که رویکرد اصلی دکترین دفاعی ایران از دوران دفاع مقدس تاکنون است، بر مبنای اندیشه‌های اسلامی امام خمینی (ره) و به تدریج شکل گرفت و عامل پیروزی ایران در جنگ تحمیلی شد. البته امام خمینی (ره) پیش از پیروزی انقلاب اسلامی و آن زمانی که در نجف حضور داشتند، ایده شکل‌گیری «بسیج مردمی» را مطرح فرمودند. این ایده پس از تسخیر لانه جاسوسی و آغاز تهدیدات نظامی آمریکا علیه ایران، با عنوان ارتش بیست میلیونی عملی شد و با آغاز جنگ، بسیج با بدنه سازمان رزم سپاه پیوند خورد. تشکیل پایگاه‌های بسیج در محلات و مساجد باعث شد تا جذب نیرو‌های مردمی برای دفاع سازماندهی شود.

گفتمان دفاع همه‌جانبه و حضور نیرو‌های مردمی در صحنه نبرد موجب شد تا برای نخستین بار طی دو قرن گذشته، ایران در یک جنگ نظامی اجازه ندهد سرزمین‌هایی از کشورش جدا شود. دفاع مقدس یک عزت نفس تاریخی برای ملت به وجود آورد و به نقطه عطفی در تاریخ نبرد‌های ایران زمین تبدیل شد.

اثبات کارآیی و توانمندی گفتمان دفاع همه‌جانبه سبب شد تا «مردم» به رکن اصلی دفاع و امنیت در کشور تبدیل شوند. برخلاف دیدگاه برخی ملی‌گرایان (نضهت آزادی‌ها) که معتقد بودند پس از پیروزی انقلاب اسلامی مردم باید کنار بروند و امور را به سیاسیون واگذار کنند، دفاع مقدس نشان داد که امور کشور باید در دست مردم باشد تا بتوان امنیت جامعه را تامین کرد. از این رو امنیت در ایران یک مقوله مردم‌پایه به شمار می‌آید.

دفاع مردمی و همه‌جانبه در طول چند دهه گذشته به طور مرتب از سوی مردم بازتولید شده است. ارج نهادن مردم به حماسه‌سازان دفاع مقدس و ترویج فرهنگ ایثار و شهادت، مردم‌پایه بودن دفاع را حفظ کرد و در مواقع بحرانی و خطر، داوطلبان بسیاری را برای مقابله با تهدیدات عازم میدان نبرد کرد. حضور داوطلبانه مدافعان حرم در سوریه و عراق از این منظر قابل تحلیل و ارزیابی است.

سومین دستاورد دفاعی و راهبردی دفاع مقدس، شکل‌گیری سازمان‌های نظامی قدرتمند با فرماندهان و مدیران راهبردی و عملیاتی است. دفاع مقدس علاوه بر اینکه موقعیت سپاه پاسداران را تثبیت کرد و قدرت و سازمان رزم آن را به تدریج توسعه بخشید، ارتش را نیز سر و سامان داد و به نقطه اوج دفاعی رساند. پس از پایان دفاع مقدس، ارتش و سپاه به عنوان دو بازوی قدرتمند نظام و انقلاب حفظ و برای مقابله با تهدیدات متنوع و پیچیده، روزآمد و قدرتمندتر شدند.

نقش سپاه در مقابله با تروریست‌های تکفیری در سوریه و عراق و مقابله با رژیم صهیونیستی در جنگ‌های منطقه، نشان از راهبردی و منطقه‌ای بودن این دستاورد است. ضمن اینکه ارتش نیز برای ارتقای آمادگی‌های دفاعی و مقابله با تهدیدات نوین، بخشی از نیرو‌های خود را به سوریه اعزام کرد. علاوه بر این در چند دهه اخیر از دامنه قدرت و انباشت تجارب نیرو‌های نظامی ایران، چند ارتش بزرگ از مردم منطقه برای مقابله با تروریست‌ها و رژیم صهیونیستی شکل گرفت که باقدمت‌ترین و برجسته‌ترین آن حزب‌الله لبنان است. سردار محمدجعفر اسدی فرمانده لشکر المهدی در دوران دفاع مقدس و فرمانده سابق نیرو‌های مستشاری ایران در سوریه می‌گوید: «در جریان جنگ با داعش و گروهک‌های تروریستی در سوریه و عراق، شش ارتش جدید در جهان اسلام شکل گرفت که آماده مبارزه با صهیونیسم و دفاع از اسلام هستند.»

توسعه قدرت سازمان‌های نظامی ایران در سایه راهبری مدیران و فرماندهانِ هوشمند و خلاق انجام گرفت. معجزه دستاوردی دفاع مقدس ظهور و بروز افرادی همچون شهید حسن باقری است. دفاع مقدس پاسدارانِ جوان سپاه و افسرانِ انقلابی ارتش را به فرماندهانی برجسته، خلاق و مبتکر در صحنه نبرد و دفاع از کشور تبدیل کرد که این فرماندهان در سال‌های پس از جنگ نیز خوش درخشیدند و در مقابله با اشرار و تروریسم نقش کلیدی و موثر ایفا کردند. نمونه برجسته این جمع سردار شهید قاسم سلیمانی فرمانده نیروی قدس سپاه است. او با قدرت فرماندهی که داشت، توانست به عنوان سردارِ پیروزِ مبارزه با داعش شناخته شود و در سوگ او میلیون‌ها نفر در ایران و جهان عزاداری کردند.

دستاورد‌هایی فراتر از مرز‌ها و آن‌هایی که از ما یاد گرفتند

دستاورد‌های راهبردی دفاعی موجب شده تا امروز امنیت ایران مردم‌پایه، پایدار و فراگیر و قدرت دفاعی‌اش بازدارنده باشد. امنیت ایران برخلاف کشور‌های عربی حوزه خلیج فارس پایدار و غیرعاریه‌ای است. امنیت کشور به دلیل مردم‌پایه‌ای بودن، پایدار است. گفتمان دفاع همه‌جانبه و حضور مردم در صحنه دفاع، مردم‌پایه بودن امنیت را شکل داد و در سال‌های بعد با اقداماتی که نیرو‌های مسلح به منظور رفاه و معیشت مردم در مناطق مرزی و پرخطر انجام دادند، مردم‌پایه بودن امنیت توسعه و تعمیق یافت.

ابعاد امنیت در کشور فراتر از بُعد نظامی رفته و امروز امنیت در بعد‌های فرهنگی، اجتماعی، سیاسی و اقتصادی فراگیر شده است. همچنین دفاع مقدس به کلید وحدت بین گروه‌های سیاسی با سلایق متفاوت تبدیل شده است. وجود نقاط وحدت در بین گروه‌های سیاسی، میزان تاب‌آوری کشور در برابر تهدیدات سیاسی را افزایش می‌دهد. تمامی گروه‌های سیاسی در ایران بر ارزشمند بودن دفاع مقدس و حفظ فرهنگ ایثار و شهادت‌طلبی در جامعه تاکید دارند.

دامنه امنیت در ایران به فراتر از مرز‌ها نیز کشیده شده و کشور‌ها و گروه‌های مسلمان منطقه برای حفظ امنیت و دفاع از خود از الگوی دفاعی ایران بهره می‌گیرند. سردار جوانی معاون سیاسی سپاه پس از پیروزی جبهه مقاومت در جنگ غزه نوشت: «محور مقاومت در منطقه و پدیده بیداری اسلامی، هر دو از انقلاب اسلامی سرچشمه گرفته و عمده دستاورد‌ها در حوزه مقاومت، ریشه در دوران دفاع مقدس دارد. بدون تردید، الگوی مقاومت در منطقه و به‌ویژه در برابر رژیم صهیونیستی، دوران دفاع مقدس است. عوامل پیروزی حزب‌الله در جنگ ۳۳ روزه و عوامل پیروزی گروه‌های مقاومت فلسطین در جنگ‌های ۲۲ روزه، ۸ روزه و جنگ اخیر ۵۱ روزه غزه، همگی ریشه در دفاع مقدس ایران دارد. رابطه این پیروزی‌ها با دفاع مقدس به‌گونه‌ای است که می‌توان گفت: درخشش مقاومت غزه، از تشعشعات دفاع مقدس است.»

رهبر معظم انقلاب نیز سال ۱۳۸۵ در سخنانی الگوگیری کشور‌ها و ملت‌های مسلمان و غیرمسلمان از دفاع مقدس را اینگونه بیان فرمودند: «ملت ایران نشان داد آنجایی که پای دفاع از هویت ملی و آرمان‌های عزیزتر از هویت ملی در میان است، ایستادگی او، ایستادگىِ درس‌آموز است؛ ایستادگىِ معمولی نیست، ایستادگی‌ای است که می‌تواند برای ملت‌های دیگر، به عنوان الگو و سرمشق به حساب بیاید؛ کما اینکه به حساب آمد؛ هم فلسطینی‌ها به ما گفتند که ما از شما یاد گرفتیم؛ هم لبنانی‌ها در طول این سال‌ها مکرر به ما گفتند که ما از شما یاد گرفتیم؛ هم ملت‌هایی که نامسلمان بودند و مسلمان شدند یا مسلمان بودند و پیرو مکتب اهل‌بیت شدند، مکرر در مکرر از جا‌های مختلف گفته‌اند که ما از جنگ شما، از دفاع شما و از ایستادگی شما، به صدق شما پی بردیم.»

این سخنان رهبر انقلاب یادآور آن جملات معروف امام خمینی (ره) است که دستاورد‌های منطقه‌ای دفاع مقدس را تبیین کردند و فرمودند: «ما در جنگ به مردم جهان و خصوصاً مردم منطقه نشان دادیم که علیه تمامی قدرت‌ها و ابرقدرت‌ها سالیان سال می‌توان مبارزه کرد، جنگ ما کمک به افغانستان را به دنبال داشت، جنگ ما فتح فلسطین را به دنبال خواهد داشت، جنگ ما موجب شد که تمامی سردمداران نظام‌های فاسد در مقابل اسلام احساس ذلت کنند، جنگ ما بیداری پاکستان و هندوستان را به دنبال داشت، تنها در جنگ بود که صنایع نظامی ما از رشد آنچنانی برخوردار شد و از همه این‌ها مهمتر استمرار روح اسلام انقلابی در پرتو جنگ تحقق یافت.»

امنیت پایدار و فراگیر ایران برپایه قدرت بازدارنده‌ای است که نهال آن در دوران دفاع مقدس کاشته شد و امروز با دستیابی به قدرت برتر موشکی به نقطه اوج خود رسیده است. این قدرت بازدارنده موجب شده تا سایه جنگ از سر کشور برداشته شود و تهدید‌ها در مبدا و نقطه آغازین شناسایی و متوقف شوند.

تجارب انباشته تاکتیکی و عملیاتی

سطوح تاکتیکی، عملیاتی و تجهیزاتی، پازل‌های تکمیل‌کننده قدرت دفاعِ بومی ایران ذیل سطح راهبردی قدرت نظامی و امنیتی هستند. خلاقیت‌ها و ابتکارعمل‌هایی که در دوران دفاع مقدس و به خصوص در طراحی و اجرای عملیات‌ها شکل گرفت، پایه ایده‌پردازی تاکتیکی و عملیاتی در نیرو‌های مسلح شد.

خلاقیت نیرو‌های انقلابی در سپاه و ارتش موجب طراحی و اجرای سلسله عملیات‌های پیروزِ ثامن‌الائمه، طریق‌القدس، فتح‌المبین و بیت‌المقدس شد. دور زدن نیرو‌های دشمن در عملیات فتح‌المبین و به محاصره درآوردن چند یگان از دشمن در عملیات بیت‌المقدس ناشی از همین رویکرد بود. این خلاقیت‌ها و ابتکار عمل‌ها نیز موجب طراحی و اجرای عملیات والفجر هشت شد. در آن عملیات، رزمندگان غواص با رعایت اصل غافلگیری و با عبور از اروند و شکستن خط اول دشمن، توانستند شهر بندری فاو و جنوبی‌ترین منطقه کشور عراق را که اهمیت استراتژیک داشت، به تصرف درآورند.

تجارب تاکتیکی و عملیاتی سپاه و ارتش در دفاع مقدس که در هر عملیات کارآمدتر و روزآمدتر شد، پس از دفاع مقدس از سوی فرماندهان جنگ و اساتید دانشگاه‌های نظامی ارتش و سپاه تدوین و به نسل‌های بعدی نیرو‌های مسلح انتقال داده شد. افسران و درجه‌داران جوان نیز آن تجارب را در ماموریت‌ها و عملیات‌های مختلف به کار بستند و خلاقیت‌های خود را بر آن تجارب انباشته شده افزودند. عملیات‌هایی که رزمندگان جبهه مقاومت و مدافعان حرم به فرماندهی سردار سلیمانی برای مقابله با داعش و آزادسازی مناطق اشغالی در عراق و سوریه همچون عملیات آزادسازی نبل و الزهرا انجام دادند، با بهره‌گیری از تجارب عملیاتی دوران دفاع مقدس است.

بدین ترتیب جنگی که می‌رفت ایران را نابود کند و نظام جمهوری اسلامی را به سقوط بکشاند، با تدبیر و شجاعت جوانان انقلابی و راهبری امام خمینی (ره) به فرصت بزرگی برای استقلال دفاعی کشور و پدید آوردن امنیت پایدار و فراگیر و شکل‌گیری قدرت بازدارندگی تبدیل شد. دفاع مقدس به مردم ایران آموخت که برای پیشرفت و ارتقا باید چشم به توانمندی‌های داخلی داشت و خود را باور کرد. به دشمنان نیز فهماند که تحمیل هر جنگی به مردم ایران علاوه بر اینکه برای آنان گران و هزینه‌بار خواهد بود، مردم و نیرو‌های مسلح ایران را کارآزموده‌تر و قدرتمندتر خواهد کرد.

انتهای پیام/ 112



منبع خبر

برکاتی که از دل دفاع مقدس جوانه زد بیشتر بخوانید »

دوران دفاع مقدس برگ زرینی در تاریخ ملت ماست


به گزارش خبرنگار مجاهدت به نقل از گروه حماسه و جهاد دفاع‌پرس، غلامرضا علاماتی رئیس سازمان اسناد و مدارک دفاع مقدس ستاد فرماندهی کل قوا در مصاحبه با «رادیو گفت‌وگو» اظهار داشت: جنگ یک پدیده اجتماعی است که همزاد بشر است و طبیعتا از روزی که بشر پا به عرصه خاکی گذاشته، این جنگ با او همراه بوده که نتیجه تضاد‌های فکری است و از همان ابتدا درگیری قابیل و هابیل بر اثر تقابل اندیشه‌ای از اولین‌ها بوده است که بشر دست به اقدام آن می‌زند، این موضوع در طول دوران‌های متعدد به جنگ‌های فردی و بدقبیله‌ای، بدمحلی و بدکشوری و سپس به جنگ‌های جهانی رسیده است که ایران جزو یکی از کشور‌های است که در قرن بیستم یکی از طولانی‌ترین جنگ‌ها به آن تحمیل شد.

وی اضافه کرد: در این عرصه عراق با تعبیری که امام (ره) می‌فرمایند «دست آمریکا از آستین صدام بیرون آمد و تجاوز را به ملت ایران آغاز کرد». این یک امر ناخواسته‌ای را از یک جاه طلب جانی در قرن بیستم شاهد هستیم که دست به اقدامی زد که کشور در روندی قرار گرفت که با خسارت و ویرانی و کشتار در نهایت اشغال ۱۵ هزار کیلومتر مربع از خاک کشور همراه شد.

رئیس سازمان اسناد و مدارک دفاع مقدس ستاد فرماندهی کل قوا افزود: هشت سال از جنگ تحمیلی در طول دهه اول انقلاب اسلامی اتفاق افتاده است، و مردم در شرایطی که به دنبال تثبیت انقلاب اسلامی بودند، با دسیسه دشمن و با این تهاجم روبه رو شدند؛ و سپس توانسته‌اند در این فضا به احیای خود بپردازند و پاسخگوی آن‌ها باشند. این جواب با ایثارگری، گذشت، فداکاری و مایه گذاشتن از جان خود در مقابل تجاوز‌ها بوده و طبیعتا ما در این فضا توانستیم دوره درخشان را پشت سر بگذارنیم و خاک خود را از دشمن پس بگیریم و در آن دوره تهاجم آن‌ها را با شکست مواجه کنیم و پیروز صحنه نبرد شویم. این دوره سرشار از ایثار و گذشت، ابتکار و خلاقیت و حوادث تلخ و شیرین برای ملت ایران است.

علاماتی با بیان اینکه این برگ زرینی در تاریخ ملت ماست، اضافه کرد: در ۲۰۰ سال گذشته هر تهاجمی به ملت شده است، منجر به این شده که تکه‌ای از خاک ما جدا شود. ولی در طول هشت سال جنگ تحمیلی حتی یک وجب از خاکمان از کشور جدا نشده و این بزرگترین افتخار است و رهبر معظم انقلاب اسلامی در این رابطه می‌فرمایند «عزت و اقتدار و امنیت ما در گرو هشت سال دفاع مقدس بوده است».

وی عنوان کرد: وظیفه خطیری در قبال تمام شهدا و ایثارگرانی که در طول هشت سال دفاع مقدس تمام‌قد سینه ستبر کردند و در مقابل دشمن ایستادگی کردند، بر گردن ماست. وظیفه ماست که پای صحبت‌های ایثارگران بنشینیم تا به بازگویی نقش‌های خود بپردازند و به عنوان منبع دست اول به شنیدن حقایق بنشینیم، این فضایی است که مقام معظم رهبری بر آن بسیار تاکید دارند.

علاماتی افزود: آنچکه در فرهنگ دفاع مقدس جاری و ساری بوده، نقش‌های است که امروز جامعه ما را حرکت می‌دهد، که یکی از آن‌ها در حوزه فرهنگی ایجاد حس اعتماد به نفس و خودباوری است. این حس را در دفاع مقدس شکوفا کردیم و توانستیم با تمام سختی‌ها بر پای خود بایستیم و اعتماد داشته باشیم که می‌توانیم این کار را انجام دهیم و در اصل شعار ما می‌توانیم را در آنجا عمل کردیم و آنجا بود که در مقابل دشمن ایستادگی کردیم. اگر این روحیه خودباوری در درون جامعه نهادینه نمی‌شد و امام آن‌ها را پرورش نمی‌داد، نمی‌توانستیم در برابر دشمن بایستیم. در اصل مقام معظم رهبری می‌فرمایند ایران دارای سه ویژگی است که کشور‌های دیگر ندارد. اول؛ اسلامیت است و همه با تمام ایده و عقاید و افکار و قومیت‌های گوناگون به آن عشق می‌ورزیم و در اصل مسلمان بودن به عنوان یک محور قرار می‌گیرد. دوم؛ ایرانی بودن است. ما به عنوان یک ایرانی برای ملت و خاک خود ارزش قائل هستیم و هر که به این خاک تعدی کند با او مقابله خواهیم کرد. سوم؛ قومیت است و این سه ضلعی است که با همدیگر ترکیب شده که در دفاع نیز این مثلث مشاهده می‌شود.

وی با تاکید بر اینکه دوران دفاع مقدس دستاورد‌های مختلفی به همراه داشته است، خاطرنشان شد: دستاورد‌ها بسیار است که در حوزه سیاسی، اقتصادی، نظامی، اجتماعی و فرهنگی می‌باشد، که هر کدام از آن‌ها جای بحث و بررسی دارد.

علاماتی در پایان گفت: این فضا معطر به عطر کسانی شده است که با شهدا همراه بودند بنابراین این کتاب‌ها را مقدس می‌دانیم و فعالیت در این جهت را برای خود ارزش می‌دانیم.

انتهای پیام/ 112



منبع خبر

دوران دفاع مقدس برگ زرینی در تاریخ ملت ماست بیشتر بخوانید »

شیطنت عثمانی از نامگذاری «جمهوری آذربایجان» شروع شد

شیطنت عثمانی از نامگذاری «جمهوری آذربایجان» شروع شد


خبرگزاری فارس ـ گروه تاریخ: روز بیستم آذرماه، «رجب طیب اردوغان» رئیس‌جمهور ترکیه در مراسم رژه برگزار شده به مناسبت آزادسازی بخش‌هایی از قره‌باغ، بخش‌هایی از شعری را خواند که علیه تمامیت ارضی ایران تلقی شد. این اقدام با انتقاد شدید مقامات جمهوری اسلامی ایران و بسیاری از شهروندان ایرانی در شبکه‌های اجتماعی مواجه شد و نهایتا وزیر خارجه این کشور اعلام کرد که اردوغان از خواندن این شعر، منظوری نداشته است!

اما این اقدام اردوغان آشکار شدن نیت پان‌ترکیست‌هایی است که با نامگذاری جعلی روی سرزمین «اران» به نام آذربایجان در پی جداسازی بخشی از کشور ما هستند. این در حالی است که «اران» بخشی از سرزمین ما بود که در جنگ ایران و روس در ۲۰۰ سال گذشته از ایران جدا شد.

به همین دلیل با مسعود عرفانیان، نویسنده کتاب پیدایش جمهوری آذربایجان به گفتوگو نشستیم تا بدانیم در این ۲۰۰ سال منطقه «اران» چه سرنوشتی پیدا کرد. 


مسعود عرفانیان نویسنده کتاب پیدایش جمهوری آذربایجان

فارس: در آغاز مصاحبه درباره پیشینه تاریخی قفقاز توضیح دهید و بفرمایید ایران در آن منطقه چه نقشی داشته است؟

سرزمین ماورای قفقاز پیشینه‌ای کهن و پر فراز و نشیب داشته است. نام قفقاز برای نخستین بار در سال ۴۹۰ پس از میلاد از سوی اسیخلیوس شاعر یونانی به کار برده شده است. ماورای قفقاز در طول تاریخ طولانی خود تنها به مدت چند سده شاهد برقراری صلح نسبی در آنجا بود و بیش‌تر زمان‌ها شاهد درگیری رقابت میان امپراتوری‌ها بوده است.

مناسبات به ارتباطات میان ایران و قفقاز به زمانی بسیار کهن و دست کم به بیش از ۲۵ سده پیش باز می‌گردد. نفوذ ایرانیان در قفقاز به دوران هخامنشیان بازمی‌گردد و این به سبب جلوگیری آنان از نفوذ مهاجمان به داخل مرزهای امپراتوری بود. همین موضوع موجب آشنایی قفقاز و نیز آسیای مرکزی با نهادهای اداری، اجتماعی، حقوقی و سیاسی هخامنشیان شد که برای هر دوی این مناطق دارای اهمیت بود.

دوره ساسانیان، مهم‌ترین استحکامات آن ناحیه دربند ایجاد شد و پادشاهان ساسانی قباد و فرزندش خسرو انوشیروان دست به این کار زدند و کوشیدند مرزهای شمالی را مستحکم کنند. آن‌ها برای عملی ساختن این موضوع سعی کردند از میان طوایف محلی، امیرنشین‌های دست‌نشانده‌ای به وجود آورند و یا رعایای خود را در کنار مرزها مستقر کنند.

پس از یورش اسکندر مقدونی به ایران در سده چهارم پیش از میلاد، هیچ تغییری در اوضاع ماورای قفقاز ایجاد نشد و این منطقه زیر تسلط ایران باقی ماند. تا این که با آغاز جنگهای ایران و روم بخش‌هایی از قفقاز (ارمنستان) در برابر این دو کشور مجبور به تغییر موضع شد.

با ورود آیین مسیحیت به ماورای قفقاز و پذیرش آن توسط ارمنستان در سده چهارم میلادی و سپس پذیرش این آیین توسط گرجی‌ها که تقریبا با ارمنستان رخ داد، مناسبات آنان با ایران پیچیده‌تر از گذشته شد. 

به دنبال ورود اسلام به ایران، ماورای قفقاز مورد توجه مسلمانان قرار گرفت و آنان در سال ۶۴۰ میلادی قفقاز را گشوده و بسیاری از مردم آنجا به آیین اسلام گرویدند. حتی گرجستان نیز برای مدتی اسلام را به عنوان دین رسمی خود پذیرفت. 

در سده‌های دهم و پانزدهم میلادی قبایل ترک و مغول به خاور نزدیک راه یافتند و ایران و بخش شرقی قفقاز استقرار یافتند، اما عنصر ترک تحت تاثیر تمدن برتر ایران به سرعت ناپدید شد. 

هجوم گسترده مغولان به ایران در سده سیزدهم میلادی و هفتم قمری، صدمات و لطمات شدیدی برجای گذاشت و موجب ویرانی بخش‌های گسترده‌ای از سرزمین ایران و مرگ هزاران هزار انسان شد. آنان ماورای قفقاز را نیز هدف گرفته و آنجا را نیز ویران کردند. 

در اواخر سده چهارم میلادی و هشتم قمری، ماورای قفقاز بار دیگر از سوی قوم ترک‌نژاد مورد تهاجم قرار گرفت و این بار تاتار‌ها به رهبری تیمور لنگ به آن سامان لشکر کشید. 

با شکل‌گیری و گسترش دولت عثمانی در کنار مرز‌های غربی ایران قدرتمند صفوی که پس از سده‌ها ایران وحدت ملی خود را به دست آورده و دولت نیرومندی تشکیل داده بود، رقابتی تنگاتنگ میان ایران و عثمانی به وجود آمد. در این زمان هم همان دوران باستان بر سر ماورای قفقاز دو کشور در حال جنگ و پیکار بودند که یکی از آن‌ها ایران بود و دیگری دولت عثمانی که جای امپراطوری روم یا بیزانس را گرفته بود. 


شاه عباس صفوی، قدرتمندترین شاه صفویه بود. صفویان پس از ۹۰۰ سال اولین دولت ملی ایران را بعد از امپراطوری ساسانیان در ایران تشکیل دادند

ورود عنصر ترک از دوران سلجوقیان، مغولان و سپس عثمانی‌ها در این منطقه باعث به وجود آمدن تغییراتی در ترکیب جمعیتی منطقه شد؛ تا جایی که در قرن پانزدهم میلادی و نهم قمری، ملتی با اصل و نسب ایرانی و ترکی در «اران» زندگی می‌کردند. البته برتری با فرهنگ ایرانی بود که از دیرباز در آن سامان حضور داشتند. این مردمان به زبانی گفتوگو می‌کردند که اگر در چه در ظاهر ترکی بود، اما آمیخته‌ای از واژگان فارسی و ترکی بود و پیرو مذهب تشیع بودند. 

از سده پانزدهم تا نوزدهم میلادی، قفقاز صحنه منازعات قدرت‌های منطقه شد. نخست از سده شانزدهم میلادی تا هجدهم میلادی ایرانی‌ها و عثمانی‌ها سپس از سده هجدهم تا نوزدهم عثمانی‌ها و روسیه بر سر قفقاز به پیکار برخاستند.

ورود روسیه به صحنه پیکار در قفقاز به دنبال شکست ایران از روسیه در زمان پطر کبیر رخ داد که روس‌ها بر اساس قرارداد ۱۷۲۴ میلادی دربند و باکو و نیز مازندران را به دست آوردند و گرجستان هم خراج‌گزار عثمانی‌ها شد. در دوران افشاریه، نادر شاه بار دیگر حاکمیت بر مناطق از دست رفته را به ایران بازگرداند. حتی هراکلیوس پادشاه گرجستان که خراج‌گزار نادر شاه بود در حمله نادر به هندوستان او را همراهی کرد. او بعد‌ها به منظور جلب حمایت در برابر قدرت‌های مسلمان منطقه دست یاری به سوی روسیه دراز کرد و در سال ۱۷۸۳ میلادی خود را خراج‌گزار کاترین دوم اعلام کرد.

آمدن آغامحمدخان قاجار، سلسله قاجاری در همان دهه‌های نخست حکومت این سلسله سر آغاز رویدادهای بسیار مهم و سرنوشت‌سازی در آینده تاریخ ایران بود که منجر به رویارویی نظامی میان ایران و روسیه شد. فرجام تلخ این مواجهه به جز از دست دادن بخش‌های گسترده‌ای از سرزمین ایران در آنسوی ارس در عهدنامه گلستان و ترکمنچای از بین رفتن اقتدار و حاکمیت ایران بر آن بخش قفقاز چیز دیگری نبود. 

علت جنگ‌های ایران و روسیه چه بوده است؟

اختلافات میان ایران و روسیه در مسأله گرجستان سرآغاز جنگی ۱۰ ساله (۱۲۱۸ تا ۱۲۲۸ هجری قمری) میان ایران و روسیه تزاری شد. این دوره که با فراز و نشیب‌های بسیار و با شکست‌ها و پیروزی‌های بزرگ و کوچک فراوانی برای ایرانیان و روس‌ها همراه بود، با امضای عهدنامه گلستان در سال ۱۲۲۸ هجری قمری به پایان رسید. عهدنامه گلستان باعث شد مرزهای ایران تغییر کند و نواحی شمالی رود ارس از ایران جدا شود.

اما جنگ‌های میان ایران و روسیه با معاهده گلستان به پایان نرسید و مسائلی از قبیل مشخص نبودن مرزهای دقیق ایران و روسیه، رقابت میان شاهزادگان قاجار و شورش‌های حسین خان قاجار، دست‌اندازی روس‌ها به مرزهای ایران و طمع بیش از حد آنها به سرزمین ایران و نارضایتی حکام و مردم سرزمین‌های تصرف شده از روسیه و … باعث شد تا آتش جنگ دیگری میان ایران و روسیه روشن شود.

این جنگ نیز که از سال ۱۲۴۱ تا ۱۲۴۳ هجری قمری تداوم یافت با شکست نهایی ایرانیان به پایان رسید. در نهایت و با انجام مذاکره میان نمایندگان ایران و روسیه، معاهده ترکمنچای منعقد شد.

واکنش مردمان منطقه اشغالی پس از جدایی از ایران چه بود؟ 

فتح این سرزمین‌ها توسط روس‌ها گرچه آسان بود، اما نگهداری آنها در حوزه متصرفات امپراتوری روسیه سهل و ساده به نظر نمی‌رسید. چرا که بیش‌ترین ساکنان این مناطق را مسلمانان تشکیل می‌دادند. تازه حاضر به پذیرش سلطه و برتری روس‌ها نبودند. نمونه را می‌توان در داغستان دید که با خیزش قهرمانانه شیخ شامل از سال ۱۸۳۰ میلادی علیه روس‌ها شکل گرفت و به مدت ۳۴ سال تمام ادامه داشت.

چیرگی و سلطه روس‌ها بر ماورای قفقاز اگرچه توانست تغییراتی در اوضاع آنجا ایجاد کند، اما در عمل گروه زیادی از مردم این منطقه ـ نه تنها مسلمانان که حتی گروهی از مسیحیان ـ موجب بروز شورش‌ها در این مناطق می‌شد که روس‌ها با خشونت بی‌حد و اندازه آنها را سرکوب کردند. وجود سنت‌های قدیم استقلال‌طلبی، اختلاف‌های دینی و باورها و گرایش‌های شرقی از عواملی بود که ماورای قفقاز را به صورت سرزمینی بیگانه و خارجی در پهنه متصرفات روسیه در آورد. پس از جدایی بخش‌هایی از قفقاز از خاک ایران، ژنرال‌های تزاری و حاکمان منتخب روس‌ها که به این نواحی فرستاده می‌شدند، با نادیده گرفتن فرهنگ آداب و رسوم و به ویژه دین مردم آنجا که اسلام به مذهب شیعه تعلق خاطر داشتند، دست به اقداماتی می‌زدند که زمینه نارضایتی بیش‌تر مردم را باعث می‌شد.

اگرچه به ظاهر مناطقی از سرزمین‌های ایرانی از پیکره خویش جدا و ضمیمه امپراطوری روسیه شده بود، اما گرایش مردمان آن سوی ارس به سرزمین آبا و اجدادی خود چیزی نبود که به سرعت فراموش شود. نمونه‌هایی در دست است که نشان می‌دهد مردم آن سامان از همان روز‌های آغاز در دوره جنگ دوم ایران و روسیه درصدد پیوستن به پیکره اصلی خود یعنی ایران بودند. 

دگرگونی‌های سیاسی ـ اجتماعی در روسیه تزاری منتهی به انقلاب اکتبر روسیه چه تاثیری بر مناطق جدا شده از ایران داشت؟

روسیه در حمله ژاپن در سال ۱۹۰۴ شکست سختی از ژاپن خورد. به گونه‌ای که این کشور ۱۷ کشتی از ۲۰ کشتی خود را از دست داد. شکست روسیه در این پیکار، تنفر مردم روسیه از خانواده سلطنتی را تشدید کرد و زمینه انقلاب ۱۹۰۵ روسیه را فراهم کرد. هرچند این انقلاب با شکست روبرو شد، اما زمینه دگرگونی ژرف بعدی را در روسیه و پیروزی انقلاب اکتبر ۱۹۱۷ را فراهم ساخت.

در همین دوران و تحت تاثیر انقلاب ۱۹۰۵ روسیه ساکنان قفقاز نیز به فعالیت خود افزودند. اهالی باکو به ویژه کارگران شهری در سال‌های ۱۹۰۴ و ۱۹۰۵ دست به اعتصاب زدند و تحت فشار آنها رژیم تزاری تن به امضای نخستین قرارداد کار داد. تا اینکه ۱۹۰۴ سازمان همت در شهر باکو تاسیس شد که با حزب سوسیال دموکرات روسیه در ارتباط بود. در تاسیس سازمان همت «محمد امین رسول زاده» نقش محوری داشت. شهر باکو تا قبل از استخراج نفت، شهری کوچک بود اما با اکتشاف دارای اهمیت شد و حزب سوسیال دموکرات روسیه در میان کارگران دارای نفوذ شد. با وقوع جنگ جهانی اول، رژیم تزاری روسیه بر شدت عمل خود و اعمال فشار به توده‌های مردم روسیه افزود.


محمد امین رسول زاده بنیانگذار فرقه مساوات

اما زندگی ‌سخت اقشار زحمتکش و نفوذ حزب سوسیال دموکرات به رهبری لنین در میان کارگران باعث شد رویدادها به نفع لنین تغییر کند. در عمل سیاست‌های سرکوب‌گرایانه حکومت تزار نتیجه نبخشید و در سال ۱۹۱۷ انقلاب اکتبر پیروز شد.

با حکومت ۳۰۰ ساله خاندان رمانف، زمینه بروز تمایلات ملی‌گرایانه در قفقاز و آسیای مرکزی به شکل بارز خود را نشان داد. این موضوع به ویژه در قفقاز که به لحاظ ترکیب قومی بسیار متنوع و گوناگون بود و اقوامی مانند گرجی‌ها، ارمنی‌ها، لزگی‌ها، آذری‌زبان‌ها، چچن‌ها و تالش‌ها در آنجا زندگی می‌کردند حرکاتی را در میان تمام اقشار به ویژه سه گروه از نظر کمّی قابل توجه ساکن در آن منطقه یعنی ارمنی‌ها، آذری زبان‌ها که خود را ترک می‌نامیدند و گرجی‌ها پدید آورد؛ با این تفاوت که ارمنی‌ها و گرجی‌ها با تمام فراز و نشیب‌هایی که در تاریخ آنها رخ داده بود به نام‌های ارمنستان و گرجستان از سده‌های بسیار دور در قفقاز وجود داشت، اما کشور یا دولتی به نام آذربایجان در قفقاز وجود خارجی نداشت.

این نامگذاری از طریق نوعثمانی‌های جوان با برنامه ریزی حساب شده صورت گرفت؟

با اوج گیری نارضایتی‌ها، ناآرامی‌ها و اعتصابات کارگری و شورش‌های دهقانی زمینه شکست تزاریسم فراهم شد و بلشویک‌ها به رهبری ولادیمیر لنین توانستند با چیرگی بر نظام پوسیده پیشین به اصطلاح نظامی نوینی را برپا سازند.


لنین یا همان رهبر بلامنازع بلشویک‌ها

پیروزی انقلاب روسیه، باعث شد روس‌ها دست از جنگ کشیده و در عمل خود را کنار بکشند. عثمانی‌ها نیز از این موضوع خرسند شده و استقبال کردند؛ چرا که رقیب دیرین و قدرتمند آنان در موضع ضعف قرار گرفته و در عمل یکی از سدهای اصلی در برابر بلندپروازی‌های آنان در دستیابی به آرمان‌های پان‌ترکیستی و ایجاد سرزمین موعود آن یعنی توران شکسته شد. دولت جدید روسیه که به رهبری لنین قدرت را در دست گرفته بود با امضای معاهده برست ـ لیتوفسک در سال ۱۹۱۸ با آلمانی‌ها از ادعاهای خود بر برخی از کشور‌های حوزه بالتیک و بخش از مناطق در عثمانی دست کشید و حتی ناگریز از به رسمیت شناختن استقلال اوکراین، گرجستان، فنلاند و لهستان شد.

پاره‌ای از اقوام ساکن در امپراتوری روسیه به ویژه مردمان قفقاز از عدم تسلط بلشویک‌ها استفاده کرده و تلاش داشتند مستقل شوند. در این میان روشنفکران خانات تا باکو با تاثیرپذیری از دگرگونی اواخر سده نوزدهم عثمانی به ترک‌گرایی و پان‌ترکیسم گرایش یافتند. افرادی مانند علی حسین زاده، محمد امین رسول‌زاده، احمد آقا اوغلو، حسن بیک زردابی، علیمردان توپچی باشف و چند تن دیگر فعالیت گسترده‌ای را برای دستیابی به هویت خویش آغاز کردند. 

عثمانی‌ها با زمینه‌سازی‌های قبلی فرصت را مغتنم شمرده و نیروهای خود را راهی قفقاز کردند که از اهمیت استراتژیک بالایی برای آنان برخوردار بود. آنان با پشتیبانی همه جانبه سیاسی، اقتصادی، نظامی و فرهنگی خود فرقه مساوات را در قفقاز به قدرت رساندند و با اعلام استقلال آنجا نام «آذربایجان» را که تا آن هنگام تنها به ایالات تاریخی ایران گفته می‌شد در آن سرزمین نهادند تا پایگاه نیرومندی در اجرای اهداف و برنامه‌های آتی خود داشته باشند.

این نامگذاری نادرست، ولی حساب شده و با اهدافی معین، سرآغاز یک سلسله واکنش‌ها در قالب چاپ مقالات در نشریات گوناگون آن روز ایران شد. این نامگذاری برای آنان مشخص بود. این بخش نخست سناریویی برای جداسازی آذربایجان از ایران و الحاق آن به آذربایجان مخلوق ترکان عثمانی و مساواتی‌ها بود، اما روند رویدادها به دلخواه عثمانی‌ها پیش نرفت. خیلی زود به دنبال امضای معاهده مودروس ناگریز به ترک داخل خاک آذربایجان شدند و آذربایجانی‌ها را با انبوهی از مشکلات و خطرات پیش رو که عمدهترین آنها خطر چیرگی بلشویک‌ها بود، تنها گذاشتند. این اتفاقات، باعث نشد که عثمانی‌ها دست از اندیشه بلندپروازانه بردارند. آن‌ها تنها کانون تحرکات خود را از قفقاز به آسیای مرکزی منتقل کردند. عثمانی‌ها خیلی زود تحت فشار قدرت‌های بین‌المللی و دگرگونی‌های داخلی سرزمین خودشان مجبور به اتخاذ روش و تاکتیک دیگری شدند و آن هم پیمانی با بلشویک‌ها و دست شستن از همه آن چیزهایی بود که برای به دست آوردنش سرمایه‌گذاری بسیاری کرده بودند. عثمانی‌ها در چرخشی آشکار در سیاست‌هایشان، نزدیک دو سال پس از اعلام استقلال آذربایجان همراه بلشویک‌ها به جمهوری آذربایجان حمله کردند و این بار در سرنگونی دولتی که در سال ۱۹۱۸ برپا داشته بودند، شرکت فعال داشتند.

در سال ۱۹۲۰ «نریمان نریمانف» پرچم سرخ را در آنجا برافراشت و مقدمات پیوستن به ترکیب اتحاد جماهیر شوروی را تدارک دید. متاسفانه بلشویک‌ها نیز تلاشی در تغییر نام آذربایجان نکردند. گویا با پی بردن به اهمیت این نامگذاری نادرست، آنجا را به همان نام آذربایجان شوروی نامیدند تا بعدها در ترکیب جماهیر شوروی سوسیالیستی بگنجانند.

کم‌تر از ۲۵ سال پس از تشکیل جمهوری آذربایجان شوروی، در جریان جنگ جهانی دوم نیروهای ارتش سرخ به بهانه کاملا واهی خاک ایران را اشغال کردند و به آذربایجان ایران لشکرکشی کردند. از همان ابتدا اهداف تجاوزکارانه آنان روشن و روند حوادث آینده به روشنی آشکار ساخت که جدا ساختن آذربایجان ایران از پیکره اصلی خویش و ضمیمه ساختن آن به جمهوری آذربایجان هدف اصلی آنها بوده که برنامه‌ریزی دقیق آن از سوی رهبران وقت کاخ کرملین و شخص استالین و میرجعفر باقروف دبیر اول کمیته مرکزی حزب کمونیست آذربایجان شوروی آماده شده بود.

بعد از فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی در سال ۱۹۹۱ و امکان انتشار اسناد و مدارک موجود در بایگانی‌ها و آرشیو‌های محرمانه این کشور پژوهشگرانی چون جمیل حسنعلی و دیوید نیسمن روشن ساختند که الحاق آذربایجان به آذربایجان شوروی به عنوان یک هدف استراتژیک در دستور کار مقامات شوروی بود. 

با فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی در سال ۱۹۹۱ و استقلال جمهوری آذربایجان، موضوع الحاق دو آذربایجان در سیاست‌های حاکمان باکو قرار داشته است و با بررسی کتاب‌های تاریخی ـ آموزشی این کشور مخلوق عثمانی که ادعای ارضی بی‌بنیادی علیه ایران طرح می‌شود و سخنرانی اخیر اردوغان و لبخند با رضایت الهام علی‌اف نشان‌دهنده نیات پلید آنان است. 

انتهای پیام/





منبع خبر

شیطنت عثمانی از نامگذاری «جمهوری آذربایجان» شروع شد بیشتر بخوانید »