تاریخ دفاع مقدس

به گزارش مجاهدت از خبرنگار فرهنگ دفاع‌پرس، «خاطره نویسی» یکی از گونه‌های مهم ادبیات داستانی هست که پشتوانه‌ای مهم برای برهه‌ای از خاص از تاریخ محسوب می‌شود، این گونه ادبی علاوه بر اهمیت زیبایی شناسی آن به لحاظ اسنادی نیز از اهمیت بالایی برخوردار هست که در کنار تاریخ نگاری رسمی می‌تواند زوایای پنهان یک رویداد را برای نسل‌های بعد آشکار کند.

تاریخ دفاع مقدس که از ابعاد مختلف دارای اهمیت بالایی هست نمی‌تواند بدون خاطره نگاری از خطر تحرف در امان بماند، حتی برای ثبت و ضبط تاریخ رسمی دفاع مقدس و تاریخ نگاری کلاسیک به شدت به خاطره نگاری وابسته هست. اما خاطره نگاری چنان که ساده به نظر می‌رسید نباید ساده انگارانه تصور شود. این گونه ادبی نیز مانند سایر گونه‌های دیگر ادبی لوازم، دستورالعمل، شیوه‌های خاص خود را دارد که باید آنها را فراگرفت و سپس به ثبت خاطرات پرداخت. 

در ایام مبارک دفاع مقدس نگاهی خواهیم داشت به مفاهیم و شیوه‌های خاطره نویسی که قسمت هشتم آن را در ادامه می‌خوانید:  

روزنوشت رزمندگان مرجعی در حوزه خاطره نویسی

یادداشت‌های روزانه گونه‌ای از خاطره‌نگاری هست که در آن نگارنده، حالات و نیز کرده‌های خود وقایع پیرامون را به صورت روزنوشت و تقویمی مکتوب می‌کند. بر اساس تعریف ارائه شده، دارا بودن تاریخ، روایت وقایع و رعایت توالی زمان مؤلفه‌های اساسی یادداشت‌های روزانه قلمداد می‌شوند. به عبارت دیگر یادداشتی که فاقد تاریخ مشخص باشد، یادداشت روزانه محسوب نمی‌گردد. هم چنین یادداشت‌ها باید به نوعی روایتگر حوادث ووقایع پیرامون باشند و نیز توالی حدود زمان، میان آنها رعایت شود. یادداشت‌های روزانه از زیرشاخه‌های خاطره نگاری محسوب می‌شود.

یادداشت‌های روزانه هم، چون خاطرات مکتوب شفاهی، وقایع نگار هستند و دیده ها، شنیده‌ها و حضور شخص راوی نگارش می‌کنند. همچنین معیار‌های ارزیابی کیفی یادداشت‌های روزانه تا اندازه‌ی زیادی ملاک‌های داوری در حوزه‌ی خاطرات مکتوب و شفاهی هست.

یادداشت‌های روزانه از یک جهت با خاطره نویسی تفاوت جدی دارد و آن دوگانگی در برخورد با عنصر زمان هست، مشروط بر آن که خاطره نگاری نگارش کرده‌ها، شنیده‌ها و دیده‌ها با تکیه بر حافظه و در نتیجه تداعی موضوع و خاطره را حاصل جست وجوی در زمان سپری شده بدانیم. به عبارت دیگر، خاطره نویس در حالی اقدام به نگارش می‌کند که حادثه به سر آمده و مدت زمان قابل توجهی از آن گذشته هست، به همین دلیل هست که خاطره نویسی با عنصر «تداعی» و «به یاد آوردن» قرابت ویژه دارد و اما یادداشت‌های روزانه زمانی به تحریر در می‌آیند که هنوز واقعه سرانجام نیافته و نویسنده لحظه به لحظه و ساعت به ساعت اقدام به ثبت آن‌ها می‌کند، در نتیجه به هنگام نوشتن، حوادث برای نگارنده صورت خاطره به خود نمی‌گیرند، به همین دلیل هست که زمان به کار رفته در متن یادداشت‌های روزانه در بسیاری از موارد، زمان حال هست.

اگر از دیدگاه یک پژوهش‌گر و مورخ به دو مقوله‌ی «یادداشت‌های روزانه» و «خاطره» بنگریم، شاهد برتری کیفی یادداشت‌های روزانه نسبت به خاطره نوشته‌ها خواهیم بود، به عبارت دیگر آن چه برای یک تاریخ نگار یا یک محقق تعیین کننده و حیاتی هست، عنصر استناد در مدارک هست. یادداشت‌های روزانه به دلیل نگارش در صحنه، بی هیچ فاصله‌ی زمانی با واقعه، موثق‌ترین اسناد را پیش روی قرار می‌دهد. چنانچه با رویکردی ادبی با خاطره نوشته‌ها و یادداشت‌های روزانه روبه رو شویم، خاطرات را تواناتر خواهیم یافت. خاطره نوشته‌ها ادبی‌تر و یادداشت‌های روزانه مستندتر هست. یادداشت‌های روزانه اغلب بر مرحله‌ای خاص و حساس از زندگی فردی تمرکز می‌یابد.

منبع: «از خاطره تا داستان»/ محسن محمدی فشارکی، فضل‌الله خدادادی

انتهای پیام/ 161

به گزارش مجاهدت از گروه فرهنگ دفاع‌پرس، «خاطره نویسی» یکی از گونه‌های مهم ادبیات داستانی هست که پشتوانه‌ای مهم برای برهه‌ای از خاص از تاریخ محسوب می‌شود، این گونه ادبی علاوه بر اهمیت زیبایی شناسی آن به لحاظ اسنادی نیز از اهمیت بالایی برخوردار هست که در کنار تاریخ نگاری رسمی می‌تواند زوایای پنهان یک رویداد را برای نسل‌های بعد آشکار کند.

تاریخ دفاع مقدس که از ابعاد مختلف دارای اهمیت بالایی هست نمی‌تواند بدون خاطره نگاری از خطر تحرف در امان بماند، حتی برای ثبت و ضبط تاریخ رسمی دفاع مقدس و تاریخ نگاری کلاسیک به شدت به خاطره نگاری وابسته هست. اما خاطره نگاری چنان که ساده به نظر می‌رسید نباید ساده انگارانه تصور شود. این گونه ادبی نیز مانند سایر گونه‌های دیگر ادبی لوازم، دستورالعمل، شیوه‌های خاص خود را دارد که باید آنها را فراگرفت و سپس به ثبت خاطرات پرداخت. 

در ایام مبارک دفاع مقدس نگاهی خواهیم داشت به مفاهیم و شیوه‌های خاطره نویسی که قسمت هفتم آن را در ادامه می‌خوانید:  

نقش روای در خاطره و داستان

نکته‌ای که درباره راوی در تاریخ شفاهی و تا حدودی خاطره وجود دارد، ملموس بودن راوی هست. در تاریخ شفاهی از آن جایی که از ابزار مصاحبه برای تکمیل روایت استفاده می‌شود، راوی به صورت ملموس در برابر دیدگان ما قابل مشاهده هست. آن گاه که با آزادگان دفاع مقدس در باره‌ی حوادث دوران اسارت سخن می‌رانیم، راوی روبروی ما نشسته و رشته‌ی کلام را در دست گرفته هست. همچنین هنگامی که خاطره‌ای را برای کسی نقل می‌کنیم، شاهد وضعیت «بروز راوی ملموس» هستیم. هنگامی که راوی به مکتوب کردن داستان، خاطره و… بپردازد، مخاطبی که این مطالب را مورد خوانش قرار می‌دهد، با راوی تخیلی در ارتباط هست. راوی تخیلی در برابر راوی ملموس، برساخت‌های به حساب می‌آید که راوی ملموس وی را خلق نموده هست.

در این ساختار نویسنده‌ی ملموس (واقعی) کسی هست که در عالم خارج وجود دارد و دارای حیات و روزمرگی هست، با ما گفت‌و‌گو می‌کند و… این نویسنده تا وقتی که وارد دنیای داستان و نوشتن نشده هست، همچنان نویسنده‌ی واقعی هست، ولی وقتی که وارد دنیای داستان شده و قلم به دست، شروع به نوشتن می‌کند، دیگر نویسنده‌ی واقعی نیست. 

مثلا هنگامی که در یک اثر ادبی شاهد نقش‌های گوناگون در فیلم یا داستان هستیم، وقتی یک شخصیت عقایدی دارد یا حرف‌هایی می‌زند، آنها مربوط به عالم داستان هست و نویسنده‌ی واقعی در عالم خارج از داستان به بیان این حرف‌ها نمی‌پردازد. مثلا هنگامی که در فیلم شخصیت در نقش دزد یا آدمی بدذات وارد عمل می‌شود، این نقش مربوط به جهان داستان هست نه در عالم خارج و مادر عالم خارج به او به دید همان شخصیت بدکار در فیلم عالم داستان نگاه نمی‌کنیم. به سخن دیگر همان گونه که بین جهان داستان و جهان واقع فرق وجود دارد، بین نویسنده‌ ملموس و راوی تخیلی نیز تمایز نسبی وجود دارد. راوی در متن جهان داستان قرار دارد و تمام شخصیت‌های داستان را می‌شناسد و با آنها برخورد دارد در حالی که نویسنده‌ی ملموس فقط در تخیل خویش آن‌ها را می‌سازد.

منبع: «از خاطره تا داستان»/ محسن محمدی فشارکی، فضل‌الله خدادادی

انتهای پیام/ 161

به گزارش مجاهدت از گروه فرهنگ دفاع‌پرس، «خاطره نویسی» یکی از گونه‌های مهم ادبیات داستانی هست که پشتوانه‌ای مهم برای برهه‌ای از خاص از تاریخ محسوب می‌شود، این گونه ادبی علاوه بر اهمیت زیبایی شناسی آن به لحاظ اسنادی نیز از اهمیت بالایی برخوردار هست که در کنار تاریخ نگاری رسمی می‌تواند زوایای پنهان یک رویداد را برای نسل‌های بعد آشکار کند.

دفاع مقدس” src=”https://defapress.ir/files/fa/news/1404/6/22/3122848_611.jpg” alt=”اهمیت راوی در مستندسازی خاطرات دفاع مقدس” width=”600″ height=”400″>

تاریخ دفاع مقدس که از ابعاد مختلف دارای اهمیت بالایی هست نمی‌تواند بدون خاطره نگاری از خطر تحرف در امان بماند، حتی برای ثبت و ضبط تاریخ رسمی دفاع مقدس و تاریخ نگاری کلاسیک به شدت به خاطره نگاری وابسته هست. اما خاطره نگاری چنان که ساده به نظر می‌رسید نباید ساده انگارانه تصور شود. این گونه ادبی نیز مانند سایر گونه‌های دیگر ادبی لوازم، دستورالعمل، شیوه‌های خاص خود را دارد که باید آنها را فراگرفت و سپس به ثبت خاطرات پرداخت. 

در ایام مبارک دفاع مقدس نگاهی خواهیم داشت به مفاهیم و شیوه‌های خاطره نویسی که قسمت ششم آن را در ادامه می‌خوانید:  

نقش روای صادق در مستندسازی خاطره

راوی در ادبیات داستانی از نظر جایگاه در داستان و ازنظر ویژگی های شخصیتی و خصوصیات فردی به دو دسته تقسیم می شود: با این اوصاف می توان گفت که راوی در «خاطره» از نوع اول شخص همسان) هست، زیرا در بطن حوادث هست و بایک برگشت به گذشته، در امروز – این جا، روایت آن روز – آن جا را بیان می کند. نوعی از زاویه ی دید در داستان، نقل از دیدگاه اول شخص هست که به وسیله یکی از شخصیت‌های داستان و به شیوه خود روایتی نقل می‌شود نویسنده خود را در قالب یکی از شخصیت‌های داستان جامی زند و داستان و ماجراهای اصلی از زبان شخصیت اصلی بازگو می‌شود و نویسنده از چشم خواننده ناپدید می‌شود.

این شخصیت برگزیده نویسنده هست که به جای او داستان را به شیوه اول شخص روایت می‌کند. هنگامی که داستان با زاویه دید اول شخص نقل می‌شود، بیشتر مجال این امر را فراهم می‌کند تا روایت شنو با راوی به مخالفت با موافقت بپردازد، زیرا در این گونه از روایت، راوی مستقیما عقاید و نظریات خود را در مورد مسائل، حوادث و دیگر شخصیت‌های داستان بیان می‌کند، در نتیجه در این حالت خواننده روایت شنو نیز مستقیما به داور افکار و کردار راوی می‌پردازد.

دقت در ساختار داستان و انتخاب زاویه دید نشان می‌دهد که این گونه زاویه دید (اول شخص) به بهترین نحوی نشانگر افکار و درونیات راوی هست. این گونه زاویه دید (سوم شخص) از همان ابتدا حالتی داوری مآبانه دارد و حق را به راوی می‌دهد. در چنین حالتی ما دیگر نمی‌توانستیم این چنین روشن به بررسی ارتباط راوی با روایت شنو در این متن بپردازیم، زیرا استفاده از دیدگاه راوی سوم شخص باعث اختفای افکار و نظریات کنش‌گران شده و دیگر آن حالت احساسی و سادگی راوی در برخورد با حوادث را ندارد.

اگر زاویه دید دوم شخص (خطابی) بود بازهم قضاوت کردن در مورد ارتباط راوی با روایت شنو مشکل می‌شد. این زاویه دید نیز همانند زاویه دید سوم شخص دامنه دیدمان را در مورد افکار و اعمال راوی کاهش می‌دهد و باعث نوعی کلی گویی می‌کرد.

استفاده از راوی اول شخص در داستان علاوه بر تمایزهای عاطفی و اخلاقی، باعث ایجاد تمایز عقلانی نیز می‌گردد. به عبارت دیگر هنگامی که راوی اول شخص هست و حالات درونی خود را توصیف می‌کند، روایت شنو به راحتی می‌تواند بداند که با چه انسانی طرف هست و در علم روایت شناسی این گونه توصیف باعث ایجاد تفاوت عقلانی بین راوی و روایت شنو می‌شود.

در خاطره نویسی نیز انتخاب راوی اول شخص با زاویه دید «من» امتیازات خاصی به دنبال دارد. اول این که می‌توان گفت هرکس خود راوی خاطرات خود هست زیرا خود می‌داند که چه حوادثی از سر گذرانده هست و غیرممکن هست که کسی دیگر به نقل خاطرات وی بپردازد. از طرفی کاربست زاویه دید اول شخص این امکان را به راوی خاطره می‌دهد تا جزئی نگری، احساس گرایی و باورپذیری کلام خود را افزایش دهد.

از آن جایی که خاطره یک تجربه شخصی هست، به این معنا که فرد گوینده یا نویسنده در مکان رویداد و زمان رخ داد حضور دارد و آن را تجربه می‌کند، بعد از وقوع حوادث دیدگاه راوی اول شخص برای بیان آن پسندیدہ تر هست. شخصی بودن در خاطره به این معنا هست که یک خاطره آن گاه می‌تواند به منزله یک رسانه به انتقال پیام خود دست یابد که گوینده یا نویسنده آن، ارتباطی میان درون مایه‌های ذهنی خود با اندیشه و ذهن شنونده یا خواننده آن به وجود آورد.

منبع: «از خاطره تا داستان»/ محسن محمدی فشارکی، فضل‌الله خدادادی

انتهای پیام/ 161

به گزارش مجاهدت از گروه فرهنگ دفاع‌پرس، «خاطره نویسی» یکی از گونه‌های مهم ادبیات داستانی هست که پشتوانه‌ای مهم برای برهه‌ای از خاص از تاریخ محسوب می‌شود، این گونه ادبی علاوه بر اهمیت زیبایی شناسی آن به لحاظ اسنادی نیز از اهمیت بالایی برخوردار هست که در کنار تاریخ نگاری رسمی می‌تواند زوایای پنهان یک رویداد را برای نسل‌های بعد آشکار کند.

تاریخ دفاع مقدس که از ابعاد مختلف دارای اهمیت بالایی هست نمی‌تواند بدون خاطره نگاری از خطر تحرف در امان بماند، حتی برای ثبت و ضبط تاریخ رسمی دفاع مقدس و تاریخ نگاری کلاسیک به شدت به خاطره نگاری وابسته هست. اما خاطره نگاری چنان که ساده به نظر می‌رسید نباید ساده انگارانه تصور شود. این گونه ادبی نیز مانند سایر گونه‌های دیگر ادبی لوازم، دستورالعمل، شیوه‌های خاص خود را دارد که باید آنها را فراگرفت و سپس به ثبت خاطرات پرداخت. 

در ایام مبارک دفاع مقدس نگاهی خواهیم داشت به مفاهیم و شیوه‌های خاطره نویسی که قسمت پنجم آن را در ادامه می‌خوانید:  

از شیرینی تا تلخی حوادث 

خاطره نگاری شفاهی سبک و شیوه‌ی جدیدی از تاریخ نگاری هست و برخلاف خاطره نگاری مکتوب که کم و بیش در ایران سابقه داشته هست، این صورت از تاریخ نگاری، نو و جدید هست و هم اکنون به صورت گسترده مورد استفاده قرار می‌گیرد، چنان که به یکی از منابع اصلی تاریخ نگاری انقلاب اسلامی بدل شده هست. در این روش خاطره نگار نباید صرفا به بیان و ثبت خاطرات شیرین پیروزی‌ها و فراز‌های حوادث و وقایع بپردازد، بلکه حوادث تلخ و شیرین، شکست‌ها و کامیابی‌ها و فراز‌ها و فرود‌ها باید در کنار هم مطرح شوند.

از آسیب‌های جدی در روایت‌های خاطره‌ای، گزینش ذهن خاطره نویس و خاطره گو هست که ممکن هست در بیان خاطره ترجیحا به نقش‌ها و حوادث مثبت بیندیشد و این مثبت اندیشی موجب اشتباه محقق و خواننده در شناخت حوادث شود. آسیب دیگر، اعمال خودمحوری در روایت خاطره هست و بدین معنا که خاطره گو حوادث را حول محور خودش تبیین کند، به گونه‌ای که ریشه و عامل همه‌ی قضایا و البته با نگاهی مثبت به او ختم شود و نقش دیگران ضعیف‌تر جلوه کند. با این وجود خاطره در دوره‌ی معاصر یکی از اصلی‌ترین منابع و مستندات تاریخی و تاریخ نگاری به شمار می‌رود. از این رو لازم هست حدود و ثغور، ارزش تاریخی و اعتبار هر خاطره را با دقت و وسواس بازکاوی نماییم. لازم به ذکر هست اعمال این دقت در خاطرات شفاهی به مراتب جدی‌تر و عمیق‌تر هست. علاوه بر این توجه به انگیزه و اهداف تنظیم کنندگان خاطرات و یا موقعیت خاطره گو نیز بسیار مهم هست.

منبع: «از خاطره تا داستان»/ محسن محمدی فشارکی، فضل‌الله خدادادی

انتهای پیام/ 161

به گزارش مجاهدت از گروه فرهنگ دفاع‌پرس، «خاطره نویسی» یکی از گونه‌های مهم ادبیات داستانی هست که پشتوانه‌ای مهم برای برهه‌ای از خاص از تاریخ محسوب می‌شود، این گونه ادبی علاوه بر اهمیت زیبایی شناسی آن به لحاظ اسنادی نیز از اهمیت بالایی برخوردار هست که در کنار تاریخ نگاری رسمی می‌تواند زوایای پنهان یک رویداد را برای نسل‌های بعد آشکار کند.

دفاع مقدس” src=”https://defapress.ir/files/fa/news/1404/6/22/3122838_146.jpg” alt=”«خاطره نویسی»؛ اقدامی در حوزه مستندسازی وقایع دفاع مقدس” width=”600″ height=”401″>

تاریخ دفاع مقدس که از ابعاد مختلف دارای اهمیت بالایی هست نمی‌تواند بدون خاطره نگاری از خطر تحرف در امان بماند، حتی برای ثبت و ضبط تاریخ رسمی دفاع مقدس و تاریخ نگاری کلاسیک به شدت به خاطره نگاری وابسته هست. اما خاطره نگاری چنان که ساده به نظر می‌رسید نباید ساده انگارانه تصور شود. این گونه ادبی نیز مانند سایر گونه‌های دیگر ادبی لوازم، دستورالعمل، شیوه‌های خاص خود را دارد که باید آنها را فراگرفت و سپس به ثبت خاطرات پرداخت. 

در ایام مبارک دفاع مقدس نگاهی خواهیم داشت به مفاهیم و شیوه‌های خاطره نویسی که قسمت سوم آن را در ادامه می‌خوانید:  

خاطره نویسی به مثابه مستندنگاری

از مزیت‌هایی که ادبیات دفاع مقدس می‌تواند در تاریخ شکوهمند انقلاب اسلامی داشته باشد مزیت «سندسازی» هست که امروزه ادبیات علاوه بر جذب مخاطبین خود و اقناع نویسندگان و پر کردن اوقات فراغت خوانندگان و فعال نمودن زمینه‌های فرهنگی و هنری می‌تواند به عنوان سندی غیرقابل انکار از ادبیات و تاریخ این کشور برای آیندگان باقی بماند. آیندگان می‌توانند بر حسب علاقه و اشتیاق و نیاز خود از آن بهره جویند و مطالب مفیدی را از آن استخراج نمایند و یا الگو بگیرند.

این اسناد ادبی، اسنادی هستند که در عرصه‌ی تحولات دوران و گردش چرخ زمان نمایان‌گر رشادت‌ها، دلیری‌ها و فداکاری‌های رزمندگان کشورمان در برابر متجاوزان بوده و خود سندی گویا از مقاومت جانانه و دلیری‌های شیر مردان و زنان این مرزوبوم هست. از آن جایی که هر اثر ادبی دارای شگرد‌های ساختاری و عناصر سازه‌ای خاص هست، در این آثار نیز شاهد دستور زبان ساختاری منحصر تحت عنوان ادبیات پایداری هستیم و به همین دلیل می‌توان گفت که این آثار از جنبه‌های مختلف قابل بررسی هست. از آن جایی که نویسندگان ادبیات دفاع مقدس عمدتا خود در گوران حوادث جبهه و جنگ قرارگرفته‌اند کمتر دچار لغزش و تحریفات گردیده‌اند، حتی اگر در بیان و قدرت انتقال پیام و استفاده‌ی بهینه از خلاقیت‌های به کارگیری از کلمات و ماجرا‌ها قصوری کم و بیش داشته‌اند، در بیان مفاهیم صادق بوده‌اند.

از این روست که ما بر تارک ادبیات ایران، دفاع مقدس را مانند برگ زرینی در تاریخ می‌بینیم که همانند گوهر درخشانی در ادبیات حماسی، ادبیات نمایشی، ادبیات عرفانی، ادبیات انتقادی، ادبیات توصیفی میدرخشد و جریان‌های فکری و اندیشه‌ای را متأثر از آن می‌دانیم. به طوری که این تأثیرگذاری در ادبیات، جان تازه‌ای در روح و جان آدمیان دمیده هست.

اگر نوشته‌ها، سروده‌ها و آثار نویسندگان معاصر را که بیانگر احساسات پاک سرایندگان و نویسندگان آن نسبت به مفاهیمی، چون ایثار، دلدادگی و شهادت پیشگی حماسه آفرینان دفاع مقدس هست بزداییم، به طور جدی سوز و شور و لطایف و ظرایف و هنر و زیبایی را از متون ادبی گرفته‌ایم که در آن صورت کلمات، بی‌هویت و سرگردان در الفبای خیال نویسندگان بی‌تفاوت باقی می‌مانند که تأثیری هم در دل مخاطبان نخواهند داشت.

دفاع مقدس زمینه‌ی خلق آثاری بدیع و بکر در حوزه‌ی ادبیات بود. اگر چه در دوران جنگ فرصت چندانی برای خلق آثار فاخر نیست، اما مثل همه‌ی جنگ‌های دنیا پس از اتمام جنگ، ناگفته‌های ادیبان و شاعران و هنرمندان از دفاع مقدس به قدری ارزشمند، عمیق و انسانی هست که منکران وجود «ژانر» یا نوع ادبی جدید موسوم به آثار دفاع مقدس را باید منکران خورشید دانست. در این دوره زاویه‌ی دید شاعران به شعر ورسالت شاعر کاملا متفاوت از دوره‌های پیشین هست.

جنگ به قدری سترگ بود که در سال‌های اولیه‌ی آن حتی شاعران انقلابی و متعهد هم دچار حیرتی ناخواسته شدند. هم بی‌تجربگی در سرودن شعر وخلق اثر ادبی در ساحت حماسه از نوع دفاع مقدس و هم فضای سنگینی که در اثر جنگ واقعا ناخواسته و تحمیلی بر کشور و ساحت فرهنگی ادبی کشور حاکم بود، زمینه‌ی حیرت افزایی را فراهم می‌آورد. پدیدآورندگان آثار دفاع مقدس را می‌توان از سه نسل برشمرد: شاعران قبل از انقلاب به دو گروه مسلمان و غیر مسلمان تقسیم می‌شدند. غیرمسلمانان از ابتدای پیروزی انقلاب با اصل انقلاب و ماهیت انقلاب و جهت انقلاب مسئله داشتند و در نهایت سر سازگاری نداشتند. با وجود این که از مایه و سرمایه‌ی شاعری بی‌بهره نبودند، اما نگاه، تلقی و باورشان اجازه نمی‌داد که هم جهت با انقلاب اثری بیافرینند. برخی از آنان سکوت را بر مخالفت و مخالف سرایی ترجیح دادند، برخی هم آب در آسیای غیر می‌ریختند و در اتوپیای بی خیالی، از جامعه‌ای بی طبقه و اشتراکی که در ذهن شان از کرملین رسوب کرده بود، همچنان به تصور باطل حکومت کمونیستی در ایران، آب در هاون شوروی آن روز می‌ریختند؛ اما جماعت و گروه مسلمان به دو گروه معمران یا باسابقه‌ها و جوانان و نورسیدگان قابل تقسیم هست.

در ساحت ادبیات داستانی باید گفت که آثاری از این نوع، از سوی نویسندگان مسلمان بسیار کم بود. واقعا نمی‌توان سرعت خلق و ارائه‌ی اثر شعری را با داستان و رمان مقایسه کرد. اکثر داستان نویسان انقلاب اسلامی و به خصوص دفاع مقدس و افرادی که حرفی برای گفتن داشتند متولدین یک یا دو دهه قبل از پیروزی انقلاب بودند؛ مبالغه نیست اگر مدعی شویم بسیاری از آن‌ها همزاد انقلاب‌اند.

در جنگ هم شعر مثل گذشته‌ی تاریخی خود، صدای برتر ادبیات دفاع مقدس بود. با وجود این که بسیاری از آثار داستانی لباس فیلمنامه بر تن کردند، اما برخی از شاعران پیشتازی خود را بر انواع دیگر و ژانر‌های نوزاده حفظ و اثبات کردند. نکته‌ی دیگر در ادبیات دفاع مقدس بازتعریفی هست که از رابطه‌ی قالب و محتوا، شکل و مضمون، ساختار پیام و درون و برون شد. برخی تعاریف جا افتاده از سوی بزرگان و ناموران ادب و نقد باوجود نوعی رشادت و بیباکی ادبی نسل جوان شکسته شد. 

منبع: «از خاطره تا داستان»/ محسن محمدی فشارکی، فضل‌الله خدادادی

انتهای پیام/ 161