تلسکوپ

به گزارش مجاهدت از مشرق، مقارنه یا همنشینی ماه و ستاره قلب‌العقرب پدیده‌ای نجومی است که در آن ماه و این ستاره در آسمان به‌طور ظاهری به یکدیگر نزدیک می‌شوند. این پدیده در سحرگاه شنبه با چشم غیرمسلح قابل مشاهده است. قلب‌العقرب، ستاره‌ای با رنگ نارنجی و درخشان در صورت فلکی عقرب است که به دلیل رنگ و درخشندگی آن در این پدیده به‌راحتی قابل تشخیص است.

قرارگیری ماه در کنار ستاره قلب‌العقرب به «قمر در عقرب» معروف است و این پدیده معمولا در ساعات قبل از طلوع خورشید قابل مشاهده است.

کاظم کوکرم، مسئول کارگروه اطلاع‌رسانی کمیته آماتوری انجمن نجوم ایران در مورد این پدیده می‌گوید: «بامداد شنبه یعنی سحرگاه اندکی پیش از طلوع خورشید می‌توانیم شاهد هلال ماه در برج عقرب باشیم؛ یعنی شنبه ۶ بهمن پیش از طلوع خورشید، هلال ماه طلوع کرده و اندکی بالاتر از ماه در آسمان ستاره‌ای به رنگ نارنجی دیده می‌شود که ستاره قلب‌العقرب است که یک ابرغول سرخ در دنیای اخترفیزیک است و به رنگ نارنجی دیده می‌شود و بسیار بسیار بزرگتر از خورشید است. این پدیده با چشم غیر مسلح و حتی در شهری مثل تهران قابل مشاهده است.»

ستاره قلب‌العقرب؛ ابَرغول سرخ درخشان

ستاره قلب‌العقرب به معنی قلب عقرب با نام علمی Antares یکی از شناخته‌شده‌ترین و درخشان‌ترین ستارگان در آسمان شب است. این ستاره ویژگی‌های منحصربه‌فردی دارد که آن را به یکی از جذاب‌ترین اجرام آسمانی تبدیل کرده است.

این ستاره در صورت فلکی عقرب (Scorpius) قرار دارد و نام آن به دلیل موقعیتش در قلب این صورت فلکی انتخاب شده است. این ستاره به دلیل دمای پایین‌تر سطحش، رنگ نارنجی متمایل به قرمز روشن دارد.

قلب‌العقرب یک ابرغول سرخ است که درخشندگی‌اش حدود ۱۰ هزار برابر خورشید است. شعاع آن حدود ۷۰۰ برابر خورشید است، که اگر به جای خورشید قرار گیرد، سطح آن به مدار مریخ یا حتی فراتر خواهد رسید.

کوکرم در توضیح ستاره قلب‌العقرب می‌گوید: «اگر این ستاره در منظومه شمسی به‌جای خورشید بود، سطح این ستاره ورای مدار سیاره مریخ واقع می‌شد و دست‌کم ۴ سیاره اول منظومه شمسی یعنی عطارد، زهره، زمین و مریخ همه در دل آن واقع می‌شدند؛ بنابراین این جرم آسمانی، ستاره بسیار بزرگی است. فاصله تقریبی ستاره قلب‌العقرب از زمین ۵۵۵ سال نوری است.»

قلب‌العقرب در رقابت با مریخ

نام لاتین Antares برای ستاره قلب‌العقرب به معنی ضدمریخ است، زیرا رنگ سرخ آن شبیه به مریخ است و گاهی با آن اشتباه گرفته می‌شود. این ستاره در مناطق گرمسیری و استوایی به‌خوبی قابل مشاهده است. با چشم غیرمسلح می‌توان آن را به‌راحتی مشاهده کرد. استفاده از دوربین دوچشمی یا تلسکوپ، جزئیات بیشتری از رنگ و محیط پیرامون آن را نمایان می‌کند.

ستاره قلب‌العقرب به‌دلیل ویژگی‌های علمی و اهمیت فرهنگی، جایگاه ویژه‌ای در نجوم و تاریخ دارد.

جزئیات پدیده قمر در عقرب

مقارنه ۱.۲ درجه‌ای در ششم بهمن‌ماه بین ماه و ستاره قلب‌العقرب به این معنی است که این دو جرم آسمانی از دید ناظر زمینی در آسمان به فاصله‌ای ظاهری حدود ۱.۲ درجه از یکدیگر قرار می‌گیرند. این فاصله صرفا ظاهری است و هیچ ارتباط فیزیکی یا نزدیک شدن واقعی بین آنها رخ نمی‌دهد.

در تصویر زیر شبیه‌سازی موقعیت ماه و ستاره قلب‌العقرب در برج عقرب در ساعت ۶ و ۱۵ دقیقه سحرگاه ششم بهمن در تهران با نرم‌افزار استلاریوم را مشاهده می‌کنید.

تصویر زیر نیز همان عکس با همان شرح، بدون تصویر پیش زمینه اساطیری از برج عقرب است.

قرارگیری ماه در کنار این ستاره در برج عقرب رویداد بسیار جذابی است و علاقمندان به نجوم می‌توانند این مقارنه را در سحرگاه شنبه ببینند؛ این رویداد به عنوان زمان ایده‌آل برای رصد و عکاسی از آسمان در نظر گرفته می‌شود.

به گزارش مجاهدت از مشرق به نقل از ای اف پی، تصویری جدید از تلسکوپ EHT برای نخستین بار نور قطبش یافته از میدان های مغناطیسی اطراف سیاه چاله Sagittarius A* را نمایش داده است. این میدان های مغناطیسی مشابه مواردی هستند که در اطراف سیاه چاله M۸۷ در مرکز کهکشانی به همین نام وجود دارد و به گفته رصد خانه جنوب اروپا نشان دهنده میدان های مغناطیسی قدرتمندی است که احتمالا ویژگی معمول تمام سیاه چاله ها است.

سارا ایزاکسون از مرکز آستروفیزیک دانشگاه هاروارد و یکی از رهبران پروژه می گوید: ما شاهد میدان های مغناطیسی قدرتمند، پیچیده و سازمان یافته نزدیک سیاهچاله در مرکز کهکشان راه شیری هستیم.

تصاویر نورهای قطبش یافته به ستاره شناسان اجازه می دهد تا خطوط میدان های مغناطیسی را ایزوله کنند. ابر سیاهچاله هایی که در مرکز کهکشان ها هستند، چند میلیون یا حتی میلیارد برابر خورشید حجم دارند. محققان معتقدند این اجسام آسمانی در اوایل پیدایش جهان ظاهر شده اند، با این وجود شیوه ایجاد آنها همچنان یک راز است.

هیچ چیزی و حتی نور نمی تواند در مقابل نیروی گرانش آنها مقاومت کند و درنتیجه نمی توان آن را به طور مستقیم رصد کرد.

اماتلسکوپ EHT در سال ۲۰۱۹ از M۸۷ و در سال ۲۰۲۲ از Sagittarius A* عکاسی کرد و هاله ای از نور را در آنها رصد کرد که در نتیجه جریان مواد و گازی که سیاهچاله می بلعد و منتشر می کند، به وجودی می آیند.

آنجلو ریکارت یکی دیگر از رهبران پروژه می گوید: با تصویربرداری از نور قطبش یافته از گاز درخشان و داغی در نزدیکی سیاهچاله ها، ما به طور مستقیم به ساختار و قدرت میدان های مغناطیسی اشاره می کنیم که جریان گاز و ماده ای را که سیاهچاله از آن تغذیه می کند.