به گزارش مجاهدت از مشرق، تنبلی چشم اختلالی است که در سنین زیر ۶ سال و از زمان کودکی آغاز می شود، در این حالت چشم فرد بیمار از دید طبیعی برخوردار نیست و به دلایلی مانند عیوب انکساری، انحراف چشم و یا عدم شفافیت مسیر بینایی، دید فرد بیمار دچار اختلال می شود. یکی از نشانه‌های این بیماری، عدم وجود وضوح تصویر در چشم بیمار است که در مقابل، یک فرد بدون این اختلال، تصاویر را به صورت بهتر می‌بیند.
تنبلی چشم معمولاً از سوی والدین فرزندان شناسایی می شود و ممکن است بیماری های مسبب تنبلی چشم را به چشم وآب مراورید ربط دهند. اما وقتی این تنبلی از نوع عیوب انکساری باشد مشکلات چندین برابر میشود و تشخیص دادن این بیماری بسیار مشکل است.
این بیماری در صورتی که در زمان مناسب تشخیص داده شود به راحتی درمان می شود، این نوع از درمان شاید هفته ها و یا ماه ها به طور بینجامد. برای مقابله با تنبلی چشم، باید کودکان پس از به دنیا آوردن دربیمارستان ها از سوی متخصصان کودکان و بین ۳ تا ۴ ماهگی و در ۲تا ۳سالگی از سوی اپتومتریست معاینه شوند. یکی از روش های دیگر برای این مقابله می تواند استفاده از روش های نوین درمان تنبلی چشم و استفاده از عینک‌های هوشمند تنبلی چشم باشد.
به دنبال طرح مسأله اختلال تنبلی چشم و خطرناک بودن آن برای سلامتی کودکان، ما با سمانه زمانی مدیرکل بهزیستی استان تهران گفت‌وگو کردیم، مهمترین محورهای این گفت‌وگو بررسی علل تنبلی چشم و چالش‌های پیش روی بیماران،درمان تنبلی چشم، فرآیند انجام بینایی سنجی و برخی موضوعات دیگر مانند مشکلات حوزه تنبلی چشم در سازمان است که متن این گفت‌وگو را در ذیل می‌توانید بخوانید:
ابتلای یک میلیون ایرانی به تنبلی چشم در کشور
به عنوان نخستین پرسش بفرمایید براساس پژوهش‌ها آیا می‌توان تنبلی چشم را یک بیماری دانست؟
تنبلی چشم علت نابینایی و کم بینایی بیش از یک میلیون نفر از مردم کشور است. از هر ۱۰۰ نفر، ۳ تا ۴نفر به تنبلی چشم مبتلا هستند که شایع ترین عامل نابینایی یک چشم در افراد زیر ۲۰ سال می باشد. تنبلی چشم یک بیماری نیست ؛ بلکه زاییده بیماریهای چشم نظیر عیوب انکساری ( دوربینی، نزدیک بینی یا آستیکماتیسم) ، انحراف چشم ( لوچی) و یا عدم شفافیت مسیر بینایی( ناشی از عوامای نظیر آبا مروارید، کدورت قرنیه یا افتادگی پلک) است که در صورت عدم تشخیص و درمان به موقع می تواند باعث کاهش بینایی شدید یا نا بینایی شود.
هنگامی که بینایی یکی از چشم ها خوب باشد و دیگری خوب نباشد، مغز بین دو چشم ، چشم سالم را برای دیدن انتخاب می کند و در واقع مسیر ارسال تصویر از چشم بیمار به مغز را مسدود یا اصطلاحاً دید چشم بیمار را خاموش می‌کند. چنانچه چشم سالم نیز بیمار شود یا به آن آسیبی برسد، ممکن است فرد تا آخر عمر از بینایی ضعیف رنج ببرد و حسرت بسیاری از والدین کودکان دارای آسیب این است که چرا در کودکی فرزندمان معاینه و درمان نشد.
تنبلی چشم علت نابینایی و کم بینایی بیش از یک میلیون نفر از مردم کشور است. از هر ۱۰۰ نفر، ۳ تا ۴نفر به تنبلی چشم مبتلا هستند
با توجه به اینکه گفته می شود تنبلی چشم اغلب اوقات هیچ علامتی ندارد چاره چیست؟
تنها راه پیشگیری از تنبلی چشم تشخیص به موقع عوامل ایجاد کننده آن است و از آنجایی که بسیاری ازاین عوامل برای خانواده ها ناشناخته است، کودک باید بعد از تولد در زایشگاه توسط متخصص کودکان و در ۳ تا ۴ ماهگی توسط متخصص معاینه شود و پس از آن از سه سالگی تا ۶ سالگی ، سالانه به صورت یکبار در مراکز غربالگری بررسی شود تا در صورت نیاز توسط متخصصین مجرب معاینه شود.
لزوم تشخیص تنبلی چشم در زمان مناسب
آیا تنبلی چشم به راحتی قابل درمان است؟
تنبلی چشم در صورتی که در زمان مناسب تشخیص داده شود، به راحتی قابل درمان است. نکته ای که باید به آن توجه داشت این است که تکامل دستگاه بینایی از دوره جنینی آغاز و تا حدود ۸ الی ۱۰ سالگی ادامه دارد اما حداکثر رشد آن تا ۵ سالگی است.نتیجه تکامل دستگاه بینایی در این دوران دید واضح و کامل است. هر عاملی که باعث اشکال در دید یک یا هر دو چشم کودک شود رشد و تکامل دستگاه بینایی را متوقف می سازد و در نتیجه باعث کاهش میزان بینایی طفل می شود.
معنی این سخن آن است که امکان دارد چشمی که از نظر ظاهر کاملاً طبیعی است از بینایی کامل و طبیعی برخوردار نباشد. در صورتی که اشکال در دید کودک بر اثر بیماریهای مادرزادی مانند آب مروارید ، افتادگی پلک یا دیگر عیوب ساختمانی ایجاد شده باشد باید قبل از ۳ ماهگی درمان شود و اگر به علت های دیگر به وجود آمده باشد، درمان قطعی و مؤثر تا قبل از ۵ سالگی امکان پذیر است، به طوریکه حتی اگر چشم دچار تنبلی نیز شده باشد، بینایی به طور کامل برمی‌گردد اما هر چه تشخیص عقب بیفتد، درمان دشوارتر میشود و میزان بهبودی کمتر خواهد بود.
تنبلی چشم در صورتی که در زمان مناسب تشخیص داده شود، به راحتی قابل درمان است
به همین علت همه تلاش هایی که پزشکان امروزی انجام می دهند برای تشخیص به موقع و درمان مناسب آن است.در درمان تنبلی چشم هرچه سن کودک پایین تر باشد شانس درمان بیشتر و مدت درمان کوتاه تر خواهد شد.
والدین تا پایان۱۰ سالگی پیگیری وضعیت بینایی کودک باشند
چه پیامی به والدین دارای فرزندان خردسال دارید؟
والدین در صورت تشخیص تنبلی چشم حتماً تا پایان ۱۰ سالگی پیگیری وضعیت بینایی و تغییرات عیوب انکساری کودک باشند چرا که امکان عود تنبلی چشم وجود دارد.
استقبال والدین از طرح بینایی سنجی در سطح استان تهران را چگونه ارزیابی می‌کنید؟
در سال ۱۴۰۰ با وجود شیوع بیماری کرونا و مشکلات اجرایی موجود بر سر راه برنامه موفق به غربال بالغ بر ۵۱۳۴۵۵ کودک و شناسایی ۸۷۲ کودک آمبلیوپ و ۸۱۲۴ بیمار مبتلا به سایر مشکلات دید شدیم . در سال جاری تا کنون بالغ بر ۲۰۰۰۰۰ کودک مورد غربال قرار گرفته اند که در مقایسه با سال‌های پیش از کرونا اُفت قابل توجهی را نشان می دهد. به طوری که در سال ۱۳۹۹ در سطح استان تهران بالغ بر ۳۹۵ هزار کودک غربال شده و از بین آنها ۱۴۰۳ بیمار آمبلیوپ شناسایی شد. از این رو اقبال والدین به امر غربال کودکان می‌تواند ضامن سلامتی دید کودکان آنها شود.
در سال ۱۴۰۰ موفق به غربال بالغ بر ۵۱۳۴۵۵ کودک و شناسایی ۸۷۲ کودک آمبلیوپ و ۸۱۲۴ بیمار مبتلا به سایر مشکلات دید شدیم
هزینه‌ای که والدین برای انجام بینایی سنجی باید پرداخت کنند
آیا در فرایند انجام بینایی سنجی کودک هزینه ای بر عهده والدین است؟
در بخش غربال هزینه سرانه اجرای برنامه ۱۰۰۰۰ تومان برای هر کودک با چارت و ۱۷۰۰۰ تومان برای غربال با دستگاه می باشد .البته رقم در استانها متغیر است.
باید در نظر گرفت که برنامه در سه سطح غربالگر(نیروهای آموزش دیده توسط سازمان)که با هزینه اندکی (غربال دستگاه ۱۷۰۰۰ تومان و غربال چارت ۱۰۰۰۰ تومان)که توسط مردم پرداخت می شود و برای افراد بی بضاعت و بخش روستایی نیز این خدمت رایگان ارائه می شود و مرحله بعد یا دوم در صورت نیاز ۶۸اپتومتر برنامه به صورت رایگان ارائه خدمت می کنند و مرحله نهایی یا سطح سوم چشم پزشکان برنامه که شامل ۵ چشم پزشک متخصص در سطح استان می باشد به صورت رایگان کودکان را بررسی می‌کنند.
۵۸۲ پایگاه آماده ارائه خدمات به کودکان
در انجام و اجرای طرح بینایی سنجی در سال جاری چه تمهیداتی در نظر گرفته شده است؟
در سال جاری جهت پوشش حداکثری کودکان رده سنی سه تا شش سال که بالغ بر ۷۳۵۰۰۰ نفر هستند با به کارگیری ۲۷۳۰ نیرو در بخش غربال و تشخیص در ۵۸۲ پایگاه ارائه خدمات به کودکان این رده سنی هستیم. در هر مرکزی که امکان هماهنگی و حضور غربالگران در آن فراهم باشد از جمله پیش دبستانی ها،مهد های کودک،مراکز مثبت زندگی، برخی از مساجد و خانه های فرهنگ حضور خواهیم داشت.
راه های ارتباطی والدین تهرانی در صورت داشتن سئوال چگونه است؟
والدین برای اطلاع از چگونگی و سوال مرتبط با بینایی سنجی فرزندخود می توانند از طریق مراجعه به سایت سازمان بهزیستی و یا تماس با شماره های ۸۸۷۸۷۱۹۸-۸۸۷۷۹۳۵۶-۷۷۵۱۰۰۶۷-۳۶۸۰۶۸۸۹ کسب اطلاع و پاسخ سئوال خود را دریافت کنند.
والدین کودکان اقبال چندانی به حضور در مراکز غربالگری نشان نمی‌دهند
در اجرای طرح با چه چالش هایی روبرو هستید؟
اول اینکه والدین کودکان سه ساله اقبال چندانی به حضور در مراکز غربالگری نشان نمی دهند و از این رو در این بخش با موفقیت چندانی روبرو نیستیم این در حالی که هر چه سن شناسایی بیماری کمتر باشد میزان دستیابی به درمان صد درصدی بالاتر است پس اهمیت حضور این رده سنی در فرایند برنامه اهمیت بسزایی دارد.
دومین چالش اینکه والدین کودکان مبتلا با دوری از هرگونه دلهره و دغدغه روحی- روانی روند درمان کودک خود را تا پایان ۱۰ سالگی مدیریت کنند، چرا که امکان عود مجدد گاهی وجود دارد حتی دیده شده برخی والدین در ادامه روند درمان کوتاهی کرده اند.
سومین نکته در خصوص چشم پزشکان و اپتومتر ها مطرح است که این افراد تنها می توانند پدر و مادر را درباره نحوه درمان تنبلی چشم راهنمایی کنند و مسئولیت انجام درمان اصلی بر عهده پدر و مادر است.
نکته دیگری که حائز اهمیت است اینکه برخی خانواده ها تصور می کنند از سن ۳ تا ۶ سالگی اگر یکبار کودک خود را بررسی و غربال نمایند کافی است که این اشتباه است توصیه این است که در هر سال تا شش سالگی غربال انجام شود.
در آخر اینکه ترس از شرایط کرونایی باعث شده خانواده ها اقبال چندانی به حضور در مراکز غربال نشان ندهند.درصورتیکه با ابزارهای یکبار مصرف و با رعایت پروتکل های بهداشتی غربال انجام میشود و جای نگرانی نیست.
ترس از شرایط کرونایی باعث شده خانواده ها اقبال چندانی به حضور در مراکز غربال نشان ندهند*حرف آخر ؟
والدین،اگر کودک ۶-۳ساله دارید برای ارزیابی بینایی او به پایگاههای سنجش بینایی که آدرس این پایگاه‌ها در تارنمای بهزیستی استان تهران قرار دارد و یا با شماره هایی که قبلاً ذکر شد مراجعه و از سلامت دید کودکانتان مطمئن شوید.
