تهران قدیم

به گزارش مجاهدت از مشرق، از کوچه‌پس‌کوچه‌های قدیمی بازار گرفته تا خیابان‌های مدرن شمال شهر، هر گوشه‌ای از تهران به تکیه‌ای برای ابراز ارادت و عزاداری تبدیل می‌شود. این شور و همبستگی، فراتر از مرزهای اعتقادی، به یک میراث معنوی مشترک برای همه شهروندان تهرانی بدل شده است که هر ساله با شوری بیشتر از سال قبل، زنده می‌شود.

این ماه، فرصتی است برای تماشای موزه‌ای زنده از آیین‌ها و رسومی که نسل به نسل و سینه به سینه، از طهران قدیم تا به تهران امروز رسیده‌اند. صدای کوبش سنج و طبل، نوای سوزناک مداحان در تکایا و بوی اسپند و گلاب که در هوا می‌پیچد، پایتخت را به صحنه یک روایت بزرگ تبدیل می‌کند؛ روایتی از ایثار، آزادگی و مظلومیت. در این روزها، شهروندان نه‌تنها به‌عنوان تماشاگر، بلکه به‌عنوان بازیگران اصلی این آیین‌ها، در کنار یکدیگر قرار می‌گیرند تا با برپایی دسته‌های عزاداری، نذری دادن و شرکت در مجالس روضه، جلوه‌ای بی‌بدیل از همدلی و هویت جمعی را به نمایش بگذارند و نشان دهند که عشق به امام حسین(ع) همچون رودی خروشان در شریان‌های این کلانشهر جریان دارد.

سیاه‌پوشان و برپایی تکیه
نخستین و فراگیرترین رسم، سیاه‌پوش کردن شهر است. چند روز پیش از آغاز محرم، مساجد، حسینیه‌ها، تکایا و حتی مغازه‌ها و خانه‌ها با پارچه‌های سیاه و کتیبه‌هایی مزین به نام امام حسین(ع) و یارانش پوشیده می‌شوند. برپایی «تکیه» که سازه‌هایی موقت برای برگزاری مراسم عزاداری است؛ به‌ویژه در محله‌های قدیمی و بازار تهران، از رسوم کهن و اصلی این‌ ماه به شمار می‌رود.

چاووش‌خوانی
این آیین که حال و هوای نوستالژیک دارد، به نوعی اعلام رسمی آغاز ‌ماه محرم است. چاووش‌خوانان که معمولاً از پیشکسوتان و پیرغلامان هستند، با خواندن اشعاری در مدح امام حسین(ع) و خبر دادن از فرارسیدن ماه عزا، مردم را برای شرکت در مراسم آماده می‌کنند. این رسم امروزه بیشتر در مناطق سنتی مانند بازار تهران دیده می‌شود.

نذری دادن
نذری، یکی از زیباترین و اجتماعی‌ترین رسوم محرم است که نماد سخاوت و همدلی ایرانیان محسوب می‌شود. از یک لیوان چای و شربت در ایستگاه‌های صلواتی گرفته تا پخت غذاهای سنتی مانند قیمه، قورمه‌سبزی و شله‌زرد در حجم‌های بزرگ و توزیع آن میان عزاداران و نیازمندان، این رسم در تمام نقاط شهر با شور و اشتیاق فراوان برگزار می‌شود. معروف‌ترین نذری تهران، «قیمه امام حسین(ع)» است که عطر و طعم آن با خاطرات محرم گره خورده است.

تعزیه و شبیه‌خوانی
تعزیه، هنر نمایش مذهبی ایرانی است که واقعه کربلا را به تصویر می‌کشد. در این نمایش، هنرمندان (شبیه‌خوانان) با پوشیدن لباس‌های نمادین، نقش شخصیت‌های اصلی واقعه عاشورا را ایفا می‌کنند. تعزیه، به‌خصوص در تکایای قدیمی و دیگر فضاهای فرهنگی، مخاطبان بسیاری دارد و روایتی هنرمندانه و تأثیرگذار از این حماسه ارائه می‌دهد.

منبع: همشهری

به گزارش مجاهدت از مشرق، تهرانی‌ها با اتوبوس‌های دوطبقه خاطرات زیادی دارند. این اتوبوس‌ها برای سروسامان دادن به رفت‌وآمد مردم در خیابان‌های تهران به ناوگان اتوبوسرانی اضافه شد و طی سال‌ها توانست در این ناوگان جای خودش را باز کند و برای پابه‌سن‌گذاشته‌های امروز تصاویری نوستالژیک آفرید.

ورود اتوبوس‌های دوطبقه به تهران

نیمه ‌اول دهه٣٠ اتوبوس‌های پایتخت قراضه بود و راننده‌ها رفتار زننده‌ای با مسافران داشتند. اوضاع آنقدر آشفته و خراب بود که صدای وزیرالوزرا را درآورد و به سرلشکر تندخویش مأموریت داد در اسرع وقت به این وضعیت خاتمه دهد. ١٠‌ماه طول کشید تا سرلشکر «مهدی‌قلی علوی‌مقدم» شرکت واحد اتوبوسرانی تهران را پی‌ریزی کرد. او راننده‌های نامناسب را بیرون کرد و برای استخدام راننده‌های تازه شرایط و آزمون سختی گذاشت. علوی‌مقدم سیمای شهر و اتوبوسرانی را به‌کلی تغییر داد و وضعیتی آبرومندانه به آن داد. بلافاصله هم با شرکت‌های اتوبوس‌سازی انگلیس وارد گفت‌وگو شد و ۲۵۰دستگاه اتوبوس دوطبقه خریداری کرد و به تهران آورد. بهایی که دولت بابت آن اتوبوس‌ها پرداخت ۲۱۱هزار تومان بود.

پس از انجام این کارها، روز ۲۷اردیبهشت‌ماه ۱۳۳۸بود که سر و کله‌ اتوبوس‌های دوطبقه در خیابان‌های شهر تهران پیدا شد. تهرانی‌ها فخرفروشانه به اتوبوس‌های بلند شهرشان نگاه می‌کردند و برای سوار شدن بر آن شتابی بیش از اندازه نشان می‌دادند. مردم برای سوار شدن بر این اتوبوس‌ها صف می‌کشیدند، چون معتقد بودند طبقه دوم اتوبوس‌ها لذت سواری را ۲برابر می‌کند. از آن پس یکی از تفریح‌ها و سرگرمی‌های پایتخت‌نشینان سوار شدن بر اتوبوس‌های دوطبقه بود تا از طبقه دومش عابران و خودروها را نگاه کنند.

اتوبوس‌های دوطبقه کند و تنبل راه می‌پیمودند و تا کنار هر ایستگاه توقف می‌کردند، مسافرهای ذوق‌زده هجوم می‌بردند، همدیگر را هل می‌دادند، هورا می‌کشیدند و می‌کوشیدند خود را از پله‌های دایره‌ای اتوبوس به طبقه‌ بالا برسانند. اگر صندلی‌ای خالی نبود، خود را از میله‌ها آویزان می‌کردند و خندان و سرخوش از آن همه زور و تقلا از بالا مردم، پیاده‌رو و خودروهای خیابان را نگاه می‌کردند.

شوخی با راننده

اولین اتوبوس‌هایی که به تهران آمد رودمستر بود که در آن از انتها باز می‌شد. وقتی طبقه‌ بالا و پایین اتوبوس از مسافر پر می‌شد، کسانی بودند که در فضای خالی پشت اتوبوس، خود را آویزان می‌کردند و از این کار خطرناک پرهیزی نداشتند. رودمسترها ۷۱مسافر نشسته و نزدیک به ۵۰مسافر ایستاده را جابه‌جا می‌کردند. این اتوبوس‌های دوطبقه از سال۱۳۳۸ تا ۱۳۵۸در ناوگان اتوبوسرانی تهران به‌ کار گرفته شدند.

اتوبوس قرمز لیلاند بعد از آن وارد تهران شد و معروف به اتوبوس دماغی بود، چون موتور آن‌ مانند دماغ بزرگی بود که در جلوی اتوبوس دیده می‌شد. لیلاندها از سال۱۳۴۵ تا ۱۳۶۱استفاده می‌شد. خط تولید این دست اتوبوس‌های دوطبقه در ایران از سال۱۳۴۳ آغاز شده بود. کابین راننده اتاقک کوچکی بود که کم‌وبیش از فضای داخلی اتوبوس جدا بود. راننده از آینه‌ درشت دو سوی آن، پیرامون و درون اتوبوس را کنترل می‌کرد.

آن زمان برخی‌ها معتقد بودند طبقه دوم اتوبوس به‌دلیل زاویه دید مناسبش مثل لژ سینماست و کسانی که طبقه دوم اتوبوس می‌نشینند لژنشین هستند. این اتوبوس‌ها کلاچ نداشتند و رانندگی با آن خیلی آسان بود. راننده داخل یک کابین می‌نشست و شاگرد طبقه بالا می‌رفت و هر وقت کسی می‌خواست پیاده شود، شاگرد روی داشبورد ضرب می‌گرفت تا راننده ماشین را نگه دارد. البته برخی اتوبوس‌ها که درشان از عقب باز می‌شد، زنگ داشتند و شاگرد پیاده شدن مسافران طبقه بالا را با به صدا درآوردن زنگ به اطلاع راننده می‌رساند. تهرانی‌ها تا مدت‌ها وقتی سوار این اتوبوس‌ها می‌شدند، یکی از شوخی‌هایشان این بود که از راننده بپرسند: «آقای راننده، طبقه بالا کجا می‌رود!؟» و هرهر بزنند زیر خنده و رد شوند.

خداحافظی با دوطبقه‌ها

با اینکه به ‌نظر می‌آمد اتوبوس‌های دوطبقه می‌توانستند در وانفسای پرترافیک خیابان‌های تهران وسیله‌ای خوب و پرظرفیت برای تردد درون‌شهری باشند سال۱۳۷۲ تصمیم گرفته شد که همه آنها به گاراژ خیابان هنگام منتقل شوند و دیگر در خیابان‌های تهران تردد نکنند.

امروزه دیگر از این اتوبوس‌ها چیزی جز خاطره باقی نمانده و گاهی برای صنعت گردشگری از آنها استفاده می‌شود.