توافق ایران و عربستان

سرویس سیاست مشرق- پس از گذشت حدود ۱۷ سال یک مقام دیپلماتیک سعودی در سطح وزیر خارجه به تهران سفرکرده است. فیصل بن فرحان، وزیر خارجه عربستان سعودی باهدف دیدار و گفت‌وگو با مقامات کشورمان وارد ایران خواهد شد. همچنین سفر بن‌فرحان به تهران نخستین سفر مقام عالی‌رتبه عربستان به ایران پس از امضای توافق دوجانبه در پکن برای عادی‌سازی رابطه محسوب می‌شود.

گفته‌شده است که بن فرحان به‌محض ورود به فرودگاه مورد استقبال وزری خارجه قرار خواهد گرفت؛ البته این اولین بار نیست که وزیر سعودی و حسین امیرعبداللهیان با یکدیگر دیدار می‌کنند، پیش‌ازاین فیصل بن فرحان با همتای ایرانی در کیپ‌تاون آفریقای جنوبی دیدار کرده و در حاشیه آن نشست گفته بود که به‌زودی به ایران سفر خواهد کرد. بر اساس برنامه‌ریزی‌های صورت گرفته بن فرحان در این سفر با رئیس‌جمهور ایران و دیگر مقامات ایرانی دیدار و درباره توسعه روابط دو کشور گفت‌وگو خواهد کرد.

هم‌زمان برخی منابع خبری عربی اعلام کرده‌اند وزیر خارجه عربستان سعودی حامل پیامی مهم از جانب ملک سلمان بن عبدالعزیز برای ابراهیم رئیسی است که به توسعه روابط دو کشور مربوط می‌شود. برخی منابع اعلام کرده‌اند که در پیام ویژه پادشاه سعودی به مقامات ایرانی از رئیس‌جمهور کشورمان دعوت‌شده است که به ریاض سفرکرده تا بار دیگر خط ارتباطی دوجانبه میان ایران و عربستان در عالی‌ترین سطح‌ فعال شود.

عکس/ تصویری از سفارت جمهوری اسلامی ایران در عربستان

سفیر عربستان در تهران چه کسی است؟

هفته گذشته علی بهادری جهرمی، سخنگوی دولت در تشریح سفر وزیر خارجه عربستان به تهران گفته بود که فیصل بن‌فرحان در این سفر اقداماتی را در راستای گشایش سفارت انجام خواهد داد. بررسی رسانه‌های سعودی نشان می‌دهد که تاکنون خبری را درباره شیوه بازگشایی مجدد سفارتخانه سعودی در تهران منتشرنشده است.

برخی اخبار تائید نشده حکایت از آن دارد که در حال حاضر برخی دیپلمات‌های سعودی در هتلی در شمال تهران مستقر بوده و روند بازگشایی مجدد سفارتخانه را مورد ارزیابی قرار می‌دهند. وب‌سایت امواج مدیا نزدیک به محمدعلی شعبانی یکی از سرشبکه‌های جاسوسی هسته‌ای در کشور در روزهای گذشته نقش آتش بیاز معرکه را بازکرده و با انتشار برخی اخبار جهت دارد به‌گونه‌ای فضا را تشریح می‌کند که گویی قرار نیست سفارت عربستان در ایران بازگشایی شود و حضور دیپلمات‌های سعودی در تهران را سمبلیک و صوری خوانده است!

این ادعا در حالی مطرح شده است که روند احیای دوباره روابط این دو کشور مسلمان از مدتی قبل آغازشده است و سفارت جمهوری اسلامی ایران در ریاض، سرکنسولگری جمهوری اسلامی ایران در جده و نمایندگی دائم ایران نزد سازمان همکاری اسلامی طی روزهای سه‌شنبه ۱۶ خرداد و چهارشنبه ۱۷ خردادماه به‌طور رسمی بازگشایی ‌شده است.

به نظر می‌رسد که احیای روابط میان ایران و عربستان به مذاق شبکه جاسوسی در منطقه خوش نیامده و آن‌ها در روزهای اخیر با خبرسازی‌های مکرر سعی دارند آب را گل‌آلود کنند، انتشار خبرهای دروغین مانند کشته شدن حجاج (شبیه به فاجعه منا) در روزهای اخیر در برخی کانال‌های نزدیک به گروهک منافقین و باز نشر آن در منابع خبری مشکوک باهدف ایجاد تلاطم روانی – اجتماعی را می‌توان در همین خط ارزیابی کرد.

وزارت امور خارجه علیرضا عنایتی، دستیار وزیر و مدیرکل خلیج‌فارس وزارت امور خارجه را به‌عنوان سفیر جدید جمهوری اسلامی ایران به ریاض تعیین کرده است. البته عربستان سعودی تاکنون هویت سفیر تعیین‌شده خود برای آغاز مأموریت دیپلماتیک در تهران پس از ۷ سال قطع رابطه را اعلام نکرده است. برخی منابع عربی اعتقاددارند که سفیر جدید سعودی در تهران حاضر است و روند بازگشایی سفارتخانه را زیر نظر دارد اما تا زمان بازگشایی رسمی این فرد معرفی نخواهد شد.

گفته‌شده است که در سفر بن فرحان به تهران موافقت‌نامه ارسال سفیر میان دو طرف امضاشده و به‌زودی عنایتی سفیر ایران در ریاض کار خود را آغاز خواهد کرد، ازنظر شکلی ارسال سفیر و آغاز فعالیت دوباره دیپلماتیک به فرآیند زمان‌بر بوده و حتی ممکن است تا بیش از یک سال نیز طول بکشد. در سال ۱۹۹۰ و پس از تجاوز رزیم بعثی به کویت نیز باوجود توافق برای ارسال دوباره سفیر میان ایران و عربستان این پروسه بیش از یک سال طول کشید.

به گفته مقامات سعودی بازگشایی مجدد سفارت عربستان و آماد سازی آن را برای ارائه خدمات نیاز به برخی اقدامات فنی داشته اما تا زمان بازگشایی کلیه فعالیت‌های کنسولی بدون محدودیت انجام خواهد شد. در پی توافق ۱۹ اسفندماه ۱۴۰۱ در پکن بین ایران و عربستان سعودی برای ازسرگیری روابط دیپلماتیک ظرف حداکثر دو ماه، مقرر شد وزرای خارجه دو کشور با یکدیگر دیدار و مقدمات بازگشایی سفارتخانه‌ها و سرکنسولگری‌های دو کشور فراهم شود.

امیرعبداللهیان و فیصل بن فرحان، وزرای خارجه ایران و عربستان پس از سه دور گفت‌وگوی تلفنی در فروردین امسال درنهایت پنجشنبه ۱۷ فروردین، بعد از حدود ۷ سال و ۳ ماه قطع روابط، در پکن رسماً دیدار و بیانیه‌ای مشترک را امضا کردند؛ آن‌ها بر آمادگی دو طرف برای از بین بردن موانع پیش روی گسترش همکاری‌ها تأکید داشتند.

عکس/ شعبانی جاسوس هسته‌ای فضای توافق را گل آلود می‌کند!

پرسه آمریکایی‌ها در حوالی توافق ایران و عربستان

نزدیک به ده روز پیش‌ازاین، آنتونی بلینکن وزیر امور خارجه آمریکا دو روز را در عربستان سعودی سپری کرد که طی آن علاوه بر دیدار با مقام‌های سعودی، در نشست وزرای خارجه شورای همکاری خلیج‌فارس و همچنین نشست ائتلاف بین‌المللی برای مبارزه با داعش حضور یافت.

سخنگوی وزارت خارجه آمریکا درباره اهداف این سفر از تلاش برای نزدیک کردن روابط دوجانبه است به‌ویژه این‌که اختلافات دو کشور طی سال‌های اخیر عمیق‌تر شده است در پرونده‌هایی همچون روابط با ایران، قیمت نفت و مقابله بانفوذ چین و روسیه در منطقه پرده برداشته است.

باوجود تلاش‌های مقام‌های آمریکایی برای ایجاد یک رابطه آهنربایی میان واشنگتن و ریاض، هنوز عربستان سعودی نپذیرفته که به جرگه کشورهای «صلح آبراهام» بپیوندد و چنین اقدامی را مشروط کرده است؛ نخستین شرط اعلام‌شده عربستان سعودی این است که باید پیش از هر اقدام، مناقشه فلسطینی-صهیونیستی حل‌وفصل شود.

چندی پیش روزنامه نیویورک‌تایمز گزارش داد که عربستان سعودی شرط دیگری هم دارد که مجهز شدنش به تکنولوژی صلح‌آمیز هسته‌ای است؛ خواسته‌ای که خبرگزاری رویترز هم به نقل از منابع آگاه خود آن را تأیید کرده است. بنا بر این گزارش‌ها، ‌ آمریکا با این خواسته مخالفت کرده مگر این‌که برپایه توافق‌ها عربستان از غنی‌سازی اورانیوم و باز فراری پلوتونیم منع شود؛ البته مقام‌های آمریکا و عربستان سعودی از اظهارنظر رسمی درباره این گزارش‌ها خودداری کرده‌اند.

شواهد نشان می‌دهد که باوجود اشتیاق ظاهری کاخ سفید در احیای روابط میان تهران و عربستان، مقامات آمریکایی به دنبال کارشکنی در ایجاد امتداد اقتصادی و سیاسی در این توافق‌نامه هستند. به عقیده کارشناسان و اندیشکده‌های غربی، علی‌رغم تنش‌زدایی و توافق میان ایران و عربستان، باید همکاری میان این دو کشور با محدودیت‌هایی همراه شود که ایجاد تعامل و همکاری میان دو دولت را سخت کند. ازجمله این محدودیت‌ها، تحریم‌های ایالات‌متحده آمریکا و غرب علیه ایران است که چشم‌انداز روابط اقتصادی عربستان با ایران و سرمایه‌گذاری این کشور در ایران را با سؤالاتی مواجه می‌کند.

البته آمریکایی‌ها هم‌زمان که به دنبال عدم نفع اقتصادی احیای روابط میان ایران و عربستان هستند در آن‌سو از هر نوع تفاهمی که باعث کاهش تنش منطقه‌ای شود استقبال خواهند کرد، این بازی دوسویه و پیچیده از جانب آمریکایی‌ها نشان از آن دارد که سیاست بایدن در منطقه همچنان حفظ هژمونی در برابر کاهش قدرت رقبا است، به اعتقاد مقامات امنیتی آمریکا کاهش تنش میان ایران و عربستان در کوتاه‌مدت باید فاقد منافع اقتصادی برای طرفین شده و در بلندمدت باعث تضعیف قدرت‌های منطقه‌ای شود.

موسسه واشنگتن برای سیاست خاور نزدیک دراین‌باره نوشته است:

دولت آمریکا نباید وحشت‌زده شود؛ زیرا کاهش تنش بین ایران و عربستان سعودی در راستای منافع ملی آمریکا هست. قدرت‌های منطقه‌ای از توانایی و قابلیت لازم برخوردار نیستند که بتوانند به جایگاه هژمون منطقه برسند و به همین دلیل آن‌ها سعی می‌کنند به‌عنوان قدرت‌های میانه ترتیبات جدیدی را خلق کنند و در مناطقی که آمریکا فاقد اهرم قدرت و چانه‌زنی است، به دنبال راه‌حل‌های منطقه‌ای باشند. هم‌زمان کشورهای منطقه که در ابتدا با توافق هسته‌ای ایران مخالف بودند، به دنبال گفت‌وگو با تهران درباره موضوعاتی هستند که از مذاکرات هسته‌ای حذف‌شده‌اند!

البته برهم زدن معادلات تحلیلی آمریکایی‌ها از مسیر توافق ایران با عربستان نیاز به یک هوشمندی سیاسی ویژه دارد، برداشتن قدم‌های کوتاه اما پیوسته بدون هیجان‌زدگی سیاسی باعث می‌شود توافق را با افقی باز مورد تحلیل و ارزیابی قرار داده و به‌مقتضای حرکت‌های صورت گرفته در شطرنج منطقه به آن واکنش نشان داد. پیام پادشاه سعودی در تهران باید دقیق و درست ترجمه شود، هر دعوتی از سوی همسایه مسلمان و قدیمی برای افزایش ارتباطات دوجانبه به «ترجیحات استراتژیک تاریخی» بستگی دارد!