تونس

به گزارش مجاهدت از مشرق، روزنامه کیهان در ستون خبر ویژه خود نوشت: وبسایت بی‌بی سی انگلیس با طرح این موضوع نوشت: در دوران ریاست جمهوری رئیسی، گشایش قابل توجهی در روابط تهران با کشورهای عربی مشاهده شد. نمونه بارز آن، امضای توافق با عربستان در سال ۲۰۲۳ بود که به هفت سال قطع روابط دیپلماتیک دو کشور پایان داد. روابط ایران با کشورهای عربی دیگری مانند مصر و تونس هم پیشرفت‌هایی داشت و عده‌ای این بهبود روابط را از دستاوردهای مهم دولت رئیسی ارزیابی می‌کنند.

نمایندگان و مسئولان ۶۸ کشور در مراسم ابراهیم رئیسی و همراهانش، که روز چهارشنبه در سالن اجلاس سران تهران برگزار شد، شرکت کردند. شیخ تمیم بن حمد آل ثانی، امیر قطر، قیس سعید، رئیس‌جمهور تونس و وزرای خارجه عربستان، امارات، بحرین، کویت، عراق، مصر و اردن از جمله رهبران و نمایندگان بلندپایه حاضر در این مراسم بودند. قیس سعید، رئیس‌جمهور تونس، برای اولین بار از زمان رسیدن به این مقام، به ایران سفر کرد و با رهبر جمهوری اسلامی ایران دیدار کرد.

بعضی تحلیلگران معتقدند که حضور دو تن از رهبران کشورهای عربی، و نمایندگان دیپلماتیک بلندپایه دیگر در این مراسم، می‌تواند به عنوان نشانه‌ای از تغییرات احتمالی در روابط ایران و کشورهای عربی ارزیابی شود. حَکم امهز، تحلیلگر سیاسی معتقد است این حضور نتیجه اقدامات دیپلماتیک دولت رئیسی بوده و نشان‌دهنده باز شدن درهای روابط ایران با کشورهای عربی و حوزه خلیج‌فارس است.

فوراتی عبدالعزیز، سردبیر سابق روزنامه الفجر تونس، در گفت‌وگو با بی‌بی‌سی تاکید کرد که این سفر که جزو معدود سفرهای خارجی رئیس‌جمهور تونس بوده، نشان‌دهنده «شجاعت سیاسی» تونس در بهبود روابط با ایران است و پیش‌بینی کرد که روابط تونس و تهران در آینده نزدیک به‌ شکل قابل‌ توجهی بهبود خواهد یافت.

به عقیده تحلیلگران، حضور نمایندگان بلندپایه کشورهای حوزه خلیج‌فارس در مراسم تشییع رئیسی، که بعضی از آنها قابل توجه بود، نشانه آشکاری از تمایل به بهبود روابط است.

به عنوان مثال، حضور عبداللطیف الزیانی، وزیر امور خارجه بحرین در تهران پس از ۱۳ سال، سؤالات زیادی را درباره آینده روابط منامه و تهران که در حال حاضر روابط دیپلماتیک ندارند، ایجاد کرده است. همزمان حمد بن عیسی آل‌خلیفه، پادشاه بحرین، اعلام کرد که «هیچ دلیلی برای به تاخیر انداختن عادی‌سازی روابط دیپلماتیک بحرین و ایران وجود ندارد». این صحبت‌ها نشان می‌دهد که منامه به دنبال بهبود روابط با تهران است.

حکم امهز، تحلیلگر سیاسی، معتقد است که بازسازی اعتماد بین بحرین و ایران به زمان نیاز دارد. او می‌گوید: روابط منامه و تهران بعد از توافق ایران و عربستان در سال گذشته به تدریج شروع به بهبود کرده است. حضور نمایندگان بحرین در مراسم تشییع رئیسی نشانه‌ای مثبت از تمایل بحرین به بهبود روابط است.

اما عبدالله الجنید، تحلیلگر بحرینی تاکید کرد که حضور بحرین در این مراسم تنها در چارچوب «تشریفات دیپلماتیک و نه بیشتر» بوده، و گفت که باید حساب سیاست را آداب و رسوم انسانی جدا کرد.

در مورد سعودی‌ها، ناظران به حضور شاهزاده فیصل بن فرحان، وزیر خارجه عربستان، و عبدالله بن سعود العنزی، سفیر این کشور در ایران اشاره کرده‌اند و همین طور شاهزاده منصور بن متعب بن عبدالعزیز، مشاور ملک سلمان، پادشاه عربستان.

هشام الغنام، مدیر مرکز پژوهش‌های امنیتی دانشگاه نایف عربستان گفت که این حضور نشان‌دهنده مصالحه ایران و عربستان برای دستیابی به روابط پایدارتر بین دو کشور است. آنچه در جریان حضور وزیر خارجه عربستان در تهران مشاهده شد حاکی از وجود «روابط شخصی نزدیک و مهم» با مقامات ایرانی بود که به تحکیم روابط دیپلماتیک بین دو طرف کمک می‌کند، اما به نظر این تحلیلگر اقدامات مربوط به اعتمادسازی بین دو طرف مدتی طول می‌کشد.

مبارک آل عاتی، نویسنده سعودی معتقد است که حضور نمایندگان عربستان و کشورهای حوزه خلیج‌فارس در مراسم تشییع رئیس‌جمهوری ایران، نشانه‌ای از تمایل این کشورها به ادامه روند کاهش تنش‌ و تقویت روابط با ایران است، و می‌تواند به اجرای عملی توافق‌نامه‌های امضاشده بین ایران و عربستان، به ویژه توافقات امنیتی منجر شود.

به گزارش مجاهدت از مشرق، روزنامه کیهان در ستون خبر ویژه خود نوشت: روزنامه لوموند در مقاله‌ای تحت عنوان «وسوسه‌های ایرانی قیس سعید» و با طرح این پرسش که «قیس سعید، رئیس‌جمهوری تونس، با چه انگیزه‌ای به مراسم یادبود رئیسی شتافت؟»، نوشت: از دیدگاه دیپلماسی تونسی، سفر قیس سعید به تهران چندان بدیهی به نظر نمی‌رسید. او که برای شرکت در مراسم یادبود ابراهیم رئیسی عازم ایران شد، با رهبر جمهوری اسلامی نیز ملاقات کرد. حضور قیس سعید در تهران، در کنار شخصیت‌هایی چون رهبران سیاسی تاجیکستان و قطر، یا نخست‌وزیران پاکستان، عراق، سوریه، ونزوئلا و بلاروس حاکی از چرخشی قابل توجه در روند دیپلماسی تونس است که نزدیک به ۶٠ سال، هیچ رهبر تونسی به ایران سفر نکرده بود: آخرین بار، حبیب بورقیبه، در سال ۱٩۶۵ به تهران رفته و با محمدرضا شاه پهلوی دیدار کرده بود.

در شرایطی که روابط قیس سعید با غربی‌ها منقبض و سرد است و تونس بی‌سر و صدا به روسیه متمایل می‌شود، سفر رئیس‌جمهور به تهران پرسش‌های زیادی را در مورد مواضع راهبردی تونس مطرح می‌کند. حدود سه ماه قبل، قیس سعید برای نخستین بار در الجزیره و در چارچوب اجلاس کشورهای صادرکنندۀ گاز با رئیسی ملاقات کرد. خبرگزاری‌های جمهوری اسلامی نیز به این دیدار اشاره کرده و می‌نویسند که سعید در گفت‌وگو با رهبر ایران به یاد آورده است که «آخرین دیدار ما با رئیس‌جمهور فقید ایران، چندی پیش در الجزایر بود و در همان جا توافق کردیم که من به تهران بیایم، اما هیچ‌گاه تصور نمی‌کردم برای ابراز تسلیتِ فوت ایشان به تهران بیایم.»

قیس سعید که پروردۀ مکتب ناسیونالیسم عرب است و پیوسته از «زورگویی خارجی» (غربی‌ها) شکایت می‌کند، با سفر به تهران مسیر دیپلماتیکی را برگزیده که طی آن ایدئولوژی ضدامپریالیستی با مقتضیات دستیابی به کمک‌ همخوانی می‌یابد. به گفتۀ حمزه مدبّ، پژوهشگر تونسی تبار، «قیس سعید مدام به آمریکایی‌ها و اروپاییان هشدار می‌فرستد که تونس حق خود می‌داند که روابطش را با سایر دول، از جمله قدرت‌های ضد غربی تقویت کند.»

از زمانی که آقای سعید وام ۱/۹ میلیارد دلاری صندوق بین‌المللی پول را به دلیل «شرایط نامساعد» رد کرد، امکان دریافت کمک برای تونس بسیار کم شده است. حتی عربستان فقط به شرطی حاضر به کمک شده که تونس شرایط صندوق بین‌المللی پول را بپذیرد. قطر نیز کنار آمدن قیس سعید با حزب اسلام‌گرای النهضه (نهضت) را به عنوان شرط وام دادن تعیین کرده است. اما قیس سعید چندی پیش تمام رهبران النهضه (نزدیک به اخوان‌المسلمین)، از جمله رهبر تاریخی آن راشد غنوشی را به زندان انداخت… و بالاخره کمک‌های امارات متحد عرب هم با مخالفت الجزایر مواجه است که نفوذی سنگین بر تونس، و روابطی پرتنش با اماراتی‌ها دارد.

در این وضعیت، نزدیک شدن تونس به تهران چندان دشوار به نظر نمی‌رسد، بخصوص که برخی نزدیکان قیس سعید روابطی دیرینه با جمهوری اسلامی دارند. برادر قیس سعید، موسوم به نوفل سعید که نقش مشاور غیررسمی اما پرنفوذ رئیس‌جمهور را ایفا می‌کند، متعلق به جریان «چپ اسلامی» است که از آثار علی شریعتی تغذیه می‌کند. دفاع و جانبداری نوفل سعید از رژیم تهران تازگی ندارد. هنگامی که جنگ داخلی سوریه در اوج بود، وی گفت که شورشیان مخالف بشار اسد، «تروریست‌های زادۀ توطئه‌های آمریکا و عربستان سعودی هستند که علیه سوریه، روسیه و رنسانس ایرانی» فعالیت می‌کنند. با توجه به این پیشینه، در صورتی که گرایش ایرانی قیس سعید قطعی شود، معلوم خواهد بود که از کجا ریشه می‌گیرد.

یادآور می‌شود رهبر انقلاب اخیرا در دیدار آقای قیس سعید رئیس‌جمهور تونس، با ابراز مسرت از شکل‌گیری تجدید مطلع در روابط ایران و تونس به دلیل سفر رئیس‌جمهور این کشور، افزودند: حضور شخصیت فاضل و دانشگاهی همچون آقای «قیس سعید» در رأس کشور تونس، یک فرصت است تا این کشور بعد از سالها حاکمیت استبدادی و قطع رابطه با دنیای اسلام، چهره جدید و خوبی را از خود به نمایش بگذارد. ملت تونس استعداد زیادی برای پیشرفت و حرکت رو به جلو دارند و امیدواریم که با تدبیر آقای «قیس سعید» وحدت لازم میان گرایش‌های مختلف در تونس به‌وجود بیاید و زمینه پیشرفت بیشتر فراهم شود.