جبهه اصلاحات

سرویس سیاست مشرق- شکاف میان دو طیف اصلاح‌طلبان مشارکت‌جو و اصلاح‌طلبان ساختاری که در انتخابات مجلس شورای اسلامی رخ‌نمایی کرده بود در چهاردهمین دوره انتخابات ریاست نه‌تنها رفع شده که تعمیق نیز یافته است.

پس‌ازآنکه ۱۵۱ تن از چهره‌های مختلف جریان اصلاحات در بیانیه‌ای از ضرورت تقویتِ اصلاح‌گریِ میانه و ممکن سازی توافق‌های مساله‌محور و راهگشا برای ایران در انتخابات زودرس ۱۴۰۳ دفاع کردند، طیف رادیکال جبهه اصلاحات کوشیدند تا ضمن انتقاد از این بیانیه به هژمون سازی هرچه بیشتر دیدگاه اصلاح‌طلبان ساختاری و رادیکال و مشروط کردن حضور در انتخابات بپردازند.

در همین رابطه سعید حجاریان در یک توییت از بیانیه «راه گشایی کنیم» که برخی از فعالان سیاسی و اجتماعی آن را امضا و منتشر کرده بودند، تلویحاً انتقاد کرد و دستاورد سیاست ورزی را تحزب دانست و نه حزب زدایی. وی در این زمینه نوشت که نقد شکلی و محتوایی بیانیهٔ راه‌گشایان (روزنه گشایان پیشین) را به بعد از انتخابات موکول می‌کنم اما امیدوارم صاحبان امضاء پس از اتمام انتخابات در سیاست باقی بمانند و به سمت تشکیل حزب بروند، دستاورد سیاست ورزی تحزب است نه حزب زدایی که رادیکال‌ها به دنبال آن هستند.

اصلاح‌طلبان میانه‌رو: خاتمی دیگر تعادل‌بخش جریان اصلاحات نیست!

از دیگر سو اما محمد قوچانی، عضو حزب کارگزاران و سردبیر مجله آگاهی نو و از امضاء کنندگان بیانیه راهگشایان در یک استوری به‌نقد حجاریان پاسخ داد. او نوشت:️ «روزنه» گشایی یا «راه» گشایی جنبش ملی و مدنی برای اصلاح اصلاحات بر مبنای بازگشت آن به اصل و ارتقای آن بر اساس مفاهیم جدید و نسل جدید و مخاطرات تازه «برای ایران» است؛ حرکتی ائتلافی برای بازآرایی جبهه و رهایی از هژمونی حزبی و نه افزایش تعداد احزاب. ️حرکتی «گفتمانی و راهبردی» نه حزبی. آن را به «یک حزب» تقلیل ندهیم.

حمیدرضا جلائی پور نیز از امضاء کنندگان بیانیه راهگشایان نیز در مطلبی ضمن بیان تلویحی عمل‌گرایانه نبودن ایده مشارکت مشروط نوشت: ارائهٔ تحلیل و پیشنهاد به نهادها و احزاب و رهبران و مصلحان سیاسی حزب زدایی نیست، بلکه اقتضای گفتگو و آزادی تحلیل و بیان و تقویت و بالندگی جریان‌ها است، چه از سوی امضاکنندگان بیانیه‌های تحلیلی انجام شود و چه از سوی بزرگانی همچون حجاریان. در ضرورت تقویت احزاب تردیدی نیست، اما این‌که کدام راهبرد پیشنهادی در مسیر آرمان‌ها پا در زمین واقعیت دارد و عملاً به تقویت تحزب و گشایش و اصلاحات می‌انجامد و کدام راهبرد از ظرفیت احزاب برای راهگشایی و گشایشگری عملی می‌کاهد محل گفتگو است.

این اما همه ماجرا نیست. پس از اعلام نامزدهای نهایی جبهه اصلاحات برای حضور در انتخابات ریاست جمهوری چهاردهم نیز برخی از اصلاح‌طلبان منتقد جبهه اصلاحات و طیف رادیکال این جریان در مطالبی ضمن تأکید بر اینکه ایده حضور با کاندیدای اختصاصی در انتخابات از سوی اصلاح‌طلبان توفیقی نخواهد داشت تصریح کردند که خاتمی دیگر به آن معنا نقطه تعادل در جبهه اصلاحات نیست.

در این رابطه مهدی شیرزاد طی یادداشتی بابیان اینکه از انتخابات مجلس یازدهم، توزیع نرمال در جریان اصلاحات به‌هم‌خورده و نیروهای سیاسی موجود در آن، در طیفی از منافع نیستند بلکه بعضاً منافعی متضاد با یکدیگر یافته‌اند که نتیجه آن، تعارض و خنثی کردن پروژه‌های یکدیگر است، تأکید می‌کند بخش بزرگی از این تعارض، متأثر از شکاف نسلی است.

این فعال سیاسی اصلاح‌طلب در ادامه بابیان اینکه قرابت فکری بخش مهمی از اعضای جبهه اصلاحات، به‌خصوص در هیئت‌رئیسه این جبهه با دیدگاه‌های تاج‌زاده غیرقابل کتمان است، تصریح می‌کند، کنار گذاشتن بهزاد نبوی از ریاست این جبهه و بی‌توجهی به مواضع احزاب مهمی چون کارگزاران سازندگی و اعتماد ملی، توزیع نرمال نیروهای سیاسی در جریان اصلاحات را بسیار آشفته کرده است به‌گونه‌ای که به نظر نمی‌رسد موضع خاتمی همچون گذشته نقطه تعادل این جریان باشد. چنین شرایطی به مرجعیت سیاسی جبهه اصلاحات بسیار آسیب‌زده است.

به باور شیرزاد، مهم‌ترین نشانه این آسیب، این است که اکثر کاندیداهای مطرح اصلاح‌طلب یا نزدیک به این جریان، دست‌کم در زمان ثبت‌نام، چندان ضرورتی به رایزنی و هماهنگی با اعضای متنفذ این جبهه ندیده‌اند یا نمی‌بینند و در این مرحله نیز، برخی از ایشان تشریفات و شروط مطرح در راهبردهای اخیر این جبهه در خصوص انتخابات ریاست جمهوری را نپذیرفتند و تمایلی به بودن در لیست کاندیداهای اختصاصی نداشتند.

وی در ادامه می‌نویسد:

پیش از انتخابات ۱۴۰۰ که توزیع نرمال نیروهای سیاسی در جریان اصلاحات، دست‌کم در ظاهر امر، برقرار بود و خاتمی در نقطه تعادل ایستاده بود، پتانسیل راهبرد شرکت در انتخابات ریاست جمهوری، مشروط به تأیید صلاحیت کاندیدای اختصاصی وجود داشت. چه این‌که بسیار بیش از امروز قدرت و توان مدیریت فضا جهت رسیدن به یک کاندیدای اختصاصی وجود داشت؛ اما امروز، در مختصات کنونی نیروهای حاضر در جریان اصلاحات و در شرایطی که برای حاکمیت، برگزاری انتخاباتی در غیبت «چهره‌های شاخص اصلاح‌طلب» عادی شده است، بعید به نظر می‌رسد راهبرد شرکت در انتخابات، مشروط به حضور کاندیدای اختصاصی، زمینه تحقق یابد.

شیرزاد در ادامه بابیان اینکه فرق مهم این انتخابات با انتخابات مجلس در این است که احتمالاً تحلیل، ارزیابی و منافع برخی احزاب اصلاح‌طلب ایجاب نمی‌کند که در جایگاه نهضت آزادی قرار گیرند، خطاب به حاکمیت تصریح می‌کند که این‌یک خطا است اگر تصور شود، هر کس که به‌عنوان کاندیدای اختصاصی جبهه اصلاحات مطرح شود، بنا دارد یا آمده است که برنامه‌ها و مواضع تاج‌زاده را دنبال کند.

قرابت با دیدگاه‌های تاج‌زاده بلای جان جبهه اصلاحات

بررسی این مطالب بیانگر آن است که جبهه اصلاحات همچنان از شکاف میان طیف رادیکال و میانه خود رنج‌برده و از سوی دیگر شخص خاتمی و جبهه اصلاحات همچنان متأثر از اصلاح‌طلبان ساختاری و تحول‌خواه بود که این مساله حتی انتقادات درونی به خاتمی را نیز افزایش داده است.

طیف اصلاح طلبان ساختاری که به دنبال ایده مشارکت مشروط هست با این انتقاد از سوی اصلاح‌طلبان میانه‌رو مواجه است که در صورت رد صلاحیت کاندیدای اصلاح‌طلب نباید صحنه را ترک کرده و می‌بایست با کنشگری مبتنی بر واقع‌گرایی ائتلاف مساله محور را دنبال نمایند. این در شرایطی است که اصلاح‌طلبان رادیکال ضمن مخالفت با این روند حتی اصلاح‌طلبان میانه‌رو را تهدید به فیلتراسیون در صورت ادامه و پافشاری بر ایده‌های خود می‌نمایند.

اصلاح طلبان میانه‌رو اما با انتقاد از متأثر بودن خاتمی از هسته رادیکال جریان اصلاحات تصریح دارند که وی همچون سابق دیگر نقش تعادل ساز در جبهه اصلاحات را نداشته و در شرایط کنونی دیگر نیروهای سیاسی در جریان اصلاحات در راستای خنثی‌سازی یکدیگر عمل می‌کنند

تصریح اصلاح طلبان میانه‌رو مبنی بر تفاوت انتخابات مجلس شورای اسلامی و ریاست جمهوری و بیان اینکه برخی احزاب به دنبال دچار شدن به سرنوشت گروهک نهضت آزادی نیستند، نشان می‌دهد که جبهه اصلاحات درگیر شکاف‌های جدی در حوزه راهبردی و تشکیلاتی است!

به گزارش مجاهدت از مشرق، روزنامه کیهان در ستون اخبار ویژه خود نوشت: سخنگوی جبهه اصلاحات در توئیتی نوشت: در نشست مجمع عمومی جبهه اصلاحات ایران به ترتیب حروف الفبا آقایان: عباس آخوندی، مسعود پزشکیان و اسحاق جهانگیری حائز دو سوم آراء به‌عنوان کاندیداهای معرفی‌شده از سوی جبهه اصلاحات ایران شدند. همچنین خانم حمیده زرآبادی حائز بیش از نصف آرا مجمع عمومی شد. نامزد نهائی جبهه اصلاحات متعاقباً از بین همین افراد انتخاب می‌گردد.

جواد امام در حالی اعلام اسامی را به ترتیب الفبا خوانده که برخی رسانه‌های اصلاح‌طلب نوشتند در رأی‌گیری جلسه روز جمعه جبهه اصلاحات، این نتیجه حاصل شد: عباس آخوندی ۲۶ رأی، مسعود پزشکیان ۲۴ رأی و اسحاق جهانگیری ۲۴ رأی.

جبهه اصلاحات، دارای ۴۶ عضو، شامل نمایندگان ۳۱ حزب (اعضای حقوقی) و ۱۵ عضو حقیقی است. در این میان، در رأی‌گیری انجام شده، عباس آخوندی رای اول را آورده و در عین حال، ۲۰ نفر به وی رأی نداده‌اند. همچنین نامزدهایی، مثل ناصر همتی، علی صوفی، محمد شریعتمداری، محمود صادقی، حمیده زرآبادی و مهدی شیخ حذف شده‌اند.

اکثریت اعضای جبهه دو دسته اصلاحات، به کسی رأی داده‌اند که بدترین و منفی‌ترین کارنامه را در دولت روحانی (در بخش مسکن) داشت و در سال پنجم دولت، در اثر شدت اعتراض‌های عمومی و حتی اصلاح‌طلبان، از وزارت استعفا کرد. قیمت مسکن در دولت روحانی بیش از هفت برابر شد.

عباس آخوندی، همچنان که به تنگ‌حوصلگی، تندخویی و قهر بودن با رسانه معروف است، فاقد کمترین جذابیت انتخاباتی هم هست و در عین حال، جزو محتمل‌ترین نامزدها برای رد صلاحیت در شورای نگهبان شمرده می‌شود. جهانگیری هم در دوره قبلی انتخابات، رد صلاحیت شده است.

بدین ترتیب، به نظر می‌رسد اکثریت اعضای جبهه اصلاحات، روی مظلوم‌نمایی و قهر و نه پیروزی انتخاباتی شرط‌بندی کرده‌اند و این در حالی است که پیش از این در اثر شدت تندروی، بهزاد نبوی و عارف و موسوی لاری را مجبور به استعفا از ریاست جبهه اصلاحات و شورای سیاستگذاری کردند. این طیف همان‌هایی هستند که در انتخابات اخیر مجلس هم ضمن هو کردن احزاب مشارکت‌جو در داخل جبهه اصلاحات، خاتمی را مجبور کردند در انتخابات شرکت نکند.

در همین حال به گزارش مجاهدت از جبهه اصلاحات، نامزدهای مورد حمایت این طیف می‌بایست تعهد خود را نسبت به میثاق نامه جبهه اصلاحات به‌شکل کتبی و بدین شکل اعلام کنند: «به کلیه سازوکارهای تصمیم جبهه اصلاحات ایران برای رسیدن به نامزد واحد پایبند باشم.

در صورتی‌که نامزد منتخب جبهه اصلاحات براساس سازوکارهای تعیین شده فرد دیگری بود، رسماً کناره‌گیری از رقابت انتخاباتی و حمایت خود را به نفع نامزد منتخب اعلام نمایم. قبل و بعد از اعلام صلاحیت‌ها و تا رسیدن به نامزد واحد علیه هیچ‌یک از نامزدهای جبهه موضع‌گیری نداشته باشم. به منظور اجرای فصل سوم قانون اساسی و با در نظر گرفتن بیانیه ۱۵‌بندی آقای خاتمی یعنی تأمین حقوق کلیه شهروندان جامعه رنگین کمانی ایران، سیاست‌ها و عملکردها همه توان خود را به‌کار گیرم. برای قدرتمند شدن جامعه مدنی ایران که از لوازم دولت توانمند است، بکوشم و تقویت جامعه مدنی را از اولویت‌های دولت خود بدانم. حل مشکلات معیشتی و تأمین رفاه و کاهش آلام مردم ایران را با اصلاح اقتصاد سیاسی کشور و نیز تعامل سازنده با جهان در رأس اولویت‌های دولت خود قرار دهم.»

سرویس سیاست مشرق- ورود اتوبوسی اصلاح‌طلبان به انتخابات و جدال بر سر داشتن نامزد اختصاصی یا حمایت از فردی خارجی از تشکیلات باعث کشمکش در جبهه اصلاحات شده است. تأملی برکنش‌ها و محورهای رسانه‌ای جریان اصلاحات بیانگر آن است که اختلافات درزمینهٔ راهبرد انتخاباتی جریان اصلاحات همچنان مسئله اصلی این جریان می‌باشد.

بررسی‌ها در این زمینه نشان می‌دهد که مبتنی بر راهبرد اتخاذشده از سوی احزاب و طیف‌های مختلف جریان اصلاح‌طلب پرسش اصلی مطرح در این جبهه عبارت است از اینکه چهاردهمین دوره انتخابات ریاست جمهوری تکرارکننده چه دوره‌ای از انتخابات پیشین می‌تواند باشد، تکرار ۷۶، تکرار ۱۳۸۴، تکرار ۱۳۹۲ یا تکرار ۱۴۰۰؟

در همین رابطه گفته می‌شود که شخص خاتمی و برخی از مشاوران وی بر لزوم تکرار انتخابات ۷۶ با به میدان آوردن چهره‌ای نو، غیرتکراری و برخوردار از حمایت پایگاه اجتماعی اصلاح‌طلبان تأکید کرده و درعین‌حال تصریح می‌کنند که تکرار انتخابات ۹۲ و رفتن به‌سوی کاندیدای غیر اصلاح‌طلب باید از روی میز جبهه اصلاحات حذف شود.

از سوی دیگر اما برخی احزاب و طیف‌های میانه‌روی جریان اصلاحات همچون حزب کارگزاران سازندگی بر مطلوب بودن رفتن به‌سوی تکرار انتخابات ۷۶ تصریح دارند اما تأکید می‌کنند اما در صورت رد کاندیدای اصلاح‌طلب باید جریان اصلاحات با پرهیز از تجربه ۸۴، به‌سوی تکرار انتخابات ۹۲ حرکت کند.

در این رابطه حسین مرعشی دبیر کل حزب کارگزاران سازندگی با اشاره به اینکه کاندیدای معرفی‌شده از سوی اصلاح‌طلبان باید دارای ۳ شرط باشد، «تأیید صلاحیت نامزد اصلاح‌طلب از سوی شورای نگهبان»، «وجود ظرفیت اجماع در نامزد معرفی‌شده» و «جلب حمایت نظام» را به‌عنوان این ۳ شرط مطرح و عملاً از وجود گرایش‌هایی در جبهه اصلاحات رونمایی می‌کند که نسبتی با این ۳ شرط ندارند.

وی اما در ادامه نسبت به تکرار تجربه انتخابات ۸۴ هشدار داده و ضمن تأکید بر لزوم توجه جریان اصلاحات به خواست جامعه تصریح می‌کند که باید ببینیم، جامعه چه می‌خواهد!

دبیر کل حزب کارگزاران گفته است:

ما سیاسیون ممکن است بتوانیم بر یک فرد به توافق برسیم اما آن فرد باید با استقبال گروه‌های اجتماعی مواجه شود. نمی‌توان نسبت به خواست و مطالبات زنان، جوانان، دانشگاهیان، فرهنگیان، اصناف، کارگران، کشاورزان، صنعتگران، بازرگانان و سایر اقشار جامعه بی‌توجه بود و انتظار توفیق در انتخابات داشت. یک برآورد تمایلات عمومی لازم است که در نظرسنجی‌ها خودش را نشان خواهد داد؛ بنابراین ما باید به نظرسنجی‌ها توجه زیادی داشته باشیم و به سمتی برویم که کسانی را در جمع‌های سیاسی پیشنهاد کنیم که در نظام اجتماعی دارای مقبولیت باشند.

از جانب دیگر اما برخی از تحول‌خواهان در بدنه جریان اصلاحات همچون مصطفی تاج‌زاده هستند که طی پیام‌های به جبهه اصلاحات و بابیان اینکه اتفاق خاصی نیفتاده بر ضرورت تکرار انتخابات ۱۴۰۰ یعنی تحریم انتخابات تأکیددارند. وجود این شرایط در جبهه اصلاحات اما موجب شده که عباس عبدی از فعالان اصلاح‌طلب نیز با تأکید بر اینکه ️جبهه اصلاحات در یک سردرگمی تحلیلی قرارگرفته است، تصریح کند که باعث تأسف است که بگویم دوستان جبهه اصلاحات در یک سردرگمی تحلیلی قرارگرفته و قادر نیستند تصمیمات سیاسی جامعی را اتخاذ کنند.

عبدی نوشته است:

دوستان اعلام کرده‌اند که مشارکت جبهه در انتخابات منوط به تأیید صلاحیت حداقل یکی از نامزدهای اختصاصی خود خواهد بود. هم به لحاظ راهبردی نادرست است و هم از منظر تاکتیکی. شرط گذاشتن به‌تنهایی به معنای تهدید و تقابل است و باید حضور انتخاباتی را از طریق گفت‌وگو و تفاهم حل کرد و نه شرط و شروط گذاشتن…

عبدی با تصریح بر اینکه آن گزاره به لحاظ تاکتیکی نیز به دو دلیل ایراد جدی دارد، می‌نویسد، اول اینکه چرا یک نیروی سیاسی باید دست خود را در اتخاذ تصمیمات سیاسی بعدی ببندد؟ شاید به هر دلیلی به این نتیجه برسید و بخواهید که از یک نامزد دیگر حمایت کنید. به نظرم دوستان اصلاح‌طلب درباره سبد رأی خود دچار خطا هستند. بدون تردید انتخابات ۹۲ و ۹۴ و ۹۶ با حضور مستمر و فعال آنان شکل گرفت ولی این اثرگذاری مطلق و یک‌سویه نبود. نیروی سیاسی باید متوجه این ماجرا باشد که چه‌بسا این راهبرد از سوی نیروهای خودش هم شکسته شود و این زیان سیاسی خواهد بود.

درمجموع با توجه به مطالب فوق می‌توان گفت؛

۱- اصلاح‌طلبان در اتخاذ راهبرد انتخاباتی خود برای چهاردهمین دوره انتخابات ریاست جمهوری دچار تشتت و چنددستگی شده‌اند. از سویی نمی‌خواهند ژست اپوزیسیونی خود را به چالش بکشند و از جانب دیگر نمی‌توانند از انتخابات مهم ریاست جمهوری دل بکنند

۲- اصلاح‌طلبان گرچه تلاش می‌کنند در قالب جبهه اصلاحات برنامه‌های انتخاباتی خود را پیش برده و به کنشگری بپردازند اما فعلاً با دو مشکل مواجه هستند.

نخست اینکه شخص خاتمی خود نظرات شخصی داشته و علاوه بر آن تحت تأثیر رادیکال‌های جریان اصلاحات هست لذا بعضاً تصمیماتی به‌صورت دیکته شده برای جبهه اصلاحات دارد، این رویه را می‌توان در گفتگوی مستقیم با محمد صدر برای کاندیداتوری برای انتخابات مشاهده کرد. مورد دوم اما بازمی‌گردد به مسئله شکاف میان هسته سخت و رادیکال جریان اصلاحات با طیف میانه‌رو که طیف میانه‌رو تصریح دارد در صورت عدم موفقیت کاندیدای اصلاح‌طلب باید از کاندیدای میانه‌رو در انتخابات حمایت کرد.

این مسئله اما گرچه از سوی هسته سخت جریان اصلاحات به بهانه تأکید بر حمایت از کاندیدای هویتی رد می‌شود اما در بطن و متن خود یک نکته بسیار مهم دیگری را نیز گوشزد می‌کند و آن اینکه خاتمی و تصمیم سازان اصلاح‌طلب به‌شدت از هر آنچه یادآور انتخابات ۹۲ و حمایت آنان از روحانی است حذر می‌کنند.