جعفرعلیان‌نژادی

گروه سایر رسانه‌های دفاع‌پرس – جعفرعلیان‌نژادی؛ بیانات چند روز پیش مقام معظم رهبری در جمع کارگزاران حج از یک زاویه بسیار مهم قابل توجه و تحلیل است. شاید تعداد کسانی که به مانند، ولی فقیه، چنین التفاتی به موضوع حج ابراهیمی داشته‌اند به عدد انگشتان یک دست هم نرسد. التفات به نقش انقلاب اسلامی در احیای ظرفیت‌های حج ابراهیمی.

به بیان رهبری در فضای پس از انقلاب اسلامی، زمینه «شناسایی» ظرفیت‌های عظیم این میثاق سالیانه ایجاد شده است. هر چند هنوز در احیای ظرفیت‌های بالقوه حج، توفیق چندانی نداشته‌ایم، اما این امکان با وجود انقلاب اسلامی ایجاد شد که حج، از یک عمل عبادی صرف، تبدیل به یک واقعیت ملموس سیاسی در خدمت هم‌گرایی جهان اسلام شود.

اگر بتوان با توجه به همین موضوع، موهبتی که انقلاب اسلامی به دنیا و جهان اسلام اعطا کرد در شکل یک عبارت کوتاه صورت‌بندی کرد، آن پیش‌کش، «جهان‌آگاهی» بود. موسم حج به چند دلیل عمده از چنین امکانی برخوردار بود.

الف. فراخوان سالانه حج نه فقط خطاب به مؤمنین و مسلمانان که خطاب به تمام بشریت بود.

ب. این فراخوان معطوف به حضور میدانی تمام ابنای بشر در یک مکان خاص (نه چند مکان) و یک موعد مشخص (نه چند زمان) بود.

ج. در این دعوت هیچ پیش‌شرط امتیازبخشی نظیر رنگ، نژاد و ملیت لحاظ نشده بود.

د. این فراخوان امکانی برای ملت‌های مسلمان به موجب لبیک به ندای دعوت فراهم می‌آورد، اما ملت‌های نامسلمان محروم می‌شدند.

حج امکانی برای نوعی حضور مشترک میدانی در یک نقطه مشترک و یک زمان مشترک، برای همه ابنای بشر فارغ از هر نوع جنسیت، نژاد، رنگ و ملیت فراهم می‌آورد. چنین دعوتی عام، جامع و کلی، در هیچ نوع از مناسک دینی بشری قابل شناسایی نبود.

به نظر می‌آید، با پیروزی انقلاب اسلامی، توجه ملت‌های مسلمان به این ظرفیت عظیم بی‌نظیر، چندبرابر شد و دلیل آن تنبه و تذکری بود که رهبران انقلاب اسلامی روی مهم‌ترین مسأله مشترک دنیای اسلام گذاشته بودند، «مسأله فلسطین».

میثاق سالیانه حج، فرصتی برای یادآوری این مسأله و امکانی برای شناخت قدرت عظیم کنار هم قرار گرفتن امت اسلامی بود. مسأله فلسطین نمی‌گذاشت، اعمال حج تنها به نوعی مناسک دینی صرف فروکاسته شود. از طرف دیگر این مسأله، نمونه بسیار خوبی برای احساس هم‌سرنوشتی ملت‌های مسلمان بود و نمی‌گذاشت آنان تماماً به خود مشغول شوند.

موضوع تمایل برخی کشور‌های اسلامی به عادی‌سازی روابط با رژیم صهیونیستی، دقیقاً ناشی از خودمشغولی به امورات داخلی، بود. اینکه فلسطین از یک مسأله فراسرزمینی ملت‌های مسلمان به یک موضوع داخلی قابل حل و فصل در سرزمین‌های اشغالی تبدیل شود.

ایجاد محور مقاومت و تقویت گروه‌های مبارز فلسطینی دقیقا با چنین حس مسؤولیتی، یعنی ارتباط مسائل مسلمانان به یکدیگر، توسط جمهوری اسلامی دنبال شد و همین تمرکز بر مسأله اشتراکی، نگذاشت میثاقی با ظرفیت عظیم حج، عادی شود.

با وجود اینکه هم‌چنان موضوع فلسطین، حیاتی‌ترین مسأله فعلی جهان اسلامی است، اما مسائل روز امت‌های اسلامی به همین یک موضوع ختم نمی‌شود. به زعم نگارنده این یادداشت، بیان امسال رهبری در خصوص موضوع حج، نوعی خروج از فاز انفعالی اتحاد مسلمین، به فاز ایجابی وحدت امت‌های اسلامی بود.

اکنون جای آن‌است که ملت‌های مسلمان، ضمن در نظر داشتن موضوع فلسطین، همت بیشتری روی تجمیع قدرت امت اسلامی در حل مسائل دیگر خود داشته باشند. بر همین مبنا اگر بخواهیم، پیام امسال حج ابراهیمی را مفهوم‌بندی کنیم، می‌توان از عبارت «جهان‌آگاهی» امت مسلمان استفاده کرد. جهان‌آگاهی مردم مسلمان در موسم حج می‌تواند مولد چند کارکرد ویژه به شرح زیر باشد:

ارتقای سطح مدنیت دنیای اسلام: جهان‌آگاهی می‌تواند به تجمع مسلمانان در این زمان و مکان مشترک و با اعمال مشابه، معنایی جدید عرضه کند، آنان این اشتراکات را مایه همدلی، گفتگوی بر سر مسائل جهانی و اتحاد در برابر ظلم، کفر، استکبار و بت‌های دنیوی و اخروی فرض کنند.

نگاه جهانی و فراسرزمینی آحاد مسلمین: جهان‌آگاهی از طریق تجویز نگاه جهانی و فراسرزمینی به آحاد مسلمین آنان را برای شناخت شیوه‌های جدید سلطه دشمن به یاری هم فرا می‌خواند. شناخت دشمن مشترک و شیوه‌های دشمنی او حاصل چنین نگاهی است.

آشنایی نزدیک و بی‌واسطه مسلمین با مسائل جهانی: حضور میدانی و ارتباط بی‌واسطه مسلمین با یکدیگر، زمینه شکست هژمونی اخبار کاذب و رسانه‌های دروغگو را فراهم می‌آورد. آنان بدون چنین واسطه‌هایی از وضع و حال واقعی یکدیگر باخبر می‌شوند.

سیاست رفع تمایز: هنوز هیچ مکتب و مرامی در عرصه میدانی نتوانسته چنین امکان همسانی بین نژادی، جغرافیایی و طبقاتی را فراهم آورد. جهان‌آگاهی، می‌تواند این درک را برای ملت‌ها بوجود آورد که تنها اسلام از چنین امکان فضایی و مکانی برای حل مسائل جهانی برخوردار است. جهان‌آگاهی در نهایت به نگاه تمدنی می‌انجامد.

انتهای پیام/ ۱۳۴