گروه حماسه و جهاد دفاع‌پرس- صادق صدقگو؛ «شما عزیزان با خدمات شایسته خود در پشت جبهه‌ها چون جبهه‌ها، دل امام زمان (روحى له الفداء) را شاد کردهاید.» (۱) کلامی بی‌سابقه و ماندگار از حضرت امام (ره) که تاکنون برای نهاد و ارگان، قشر و صنف دیگری صادر نشده است.
این جملات پایانی از آخرین پیام امام امت (ره) به جهادگران، ترسیم راهی روشن برای آیندگان و همچنین نشان دهنده افق فکری بنیانگذار جمهوری اسلامی است. مسیری که با لزوم و ضرورت توسل به مردم برای حل مشکلات کشور آغاز شده و چشم امید آن رهبر فقید و فرزانه را به فعالیت‌های «جهادی» معطوف می‌کند. فعالیت‌هایی که تشریح و ترسیم آن در قالب الفاظ نمی‌گنجید و استقامت و استحکام پایه‌های اسلام ناب محمدی (ص) نیز در گرو وسعت دامنه گذشت و ایثار مردان و زنان جهاد تفسیر و تعبیر بود. (۲)
«جهد» به معنای تلاش جدی است؛ اما واژه «جهاد» که در اسلام مطرح و بر آن نیز تاکید شده است، بیان کننده نوعی تلاش و کوشش و به معنای بهتر مقابله جدی در برابر دشمنان است که نمونه برجسته آن جهاد نظامی و حضور در میدان رزم است. در عرصه‌های اقتصادی، فرهنگی و اجتماعی نیز با عنایت به اهمیت موضوع و همچنین ضرورت حضوری یکپارچه، همه‌جانبه و تعیین کننده، از سوی قاطبه ملت خصوصاً نخبگان جامعه، عنوان «جهاد» به کار می‌رود.
در ماه‌های اخیر، «جهاد تبیین» به عنوان فریضه‌ای قطعی و فوری در بیانات رهبر معظم انقلاب اسلامی حضرت آیت‌الله خامنه‌ای (مد ظله‌العالی) بار‌ها مورد تأکید و اشاره قرار گرفته و ابعاد مختلف آن نیز توسط ایشان توصیف شده است. (۳)
اگر خاستگاه و تجلی‌گاه همه حرکت‌های اثرگذار و اقدامات خودجوش «جهادی» را نهاد «جهاد سازندگی» بدانیم، سرچشمه آن در پیام تاریخی حضرت امام (ره) در ۲۷ خرداد ۱۳۵۸ است. (۴) سرچشمه‌ای که با تدبیر برجسته و ماندگار ایشان، «شجره طیبه‌ای» (۵) را پدید آورد که افتخارات بزرگی در زمینه تقویت امنیت غذایی کشور (به عنوان یکی از مؤلفه‌های شاخص در امنیت ملی) تا بنیان‌گذاری خودکفایی در عرصه صنایع دفاعی (صنعت موشکی، خودرو‌های زرهی و نفربر، کشتی و زیردریایی و…) را با تکیه بر ایمان و اراده جهادگران آفرید.
فرمان امام امت مبنی بر لزوم تشکیل «جهاد سازندگی» و سخنان مقام معظم رهبری مبنی بر ضرورت «جهاد تبیین» بر یک مبنا و در یک راستا یا به تعبیری دیگر دو روی یک سکه هستند که هر کدام در مقطعی سرنوشت‌ساز، نقطه عطفی در تاریخ انقلاب اسلامی ایجاد کردند. سخنانی دوراندیشانه و آینده‌نگر که مقدمه و مقومه‌ای برای سازماندهی نیرو‌ها جهت سامان بخشی به وضع موجود شد تا با رویکرد مردم محوری، رویداد‌هایی را برای تحول و توسعه رقم بزند.
در این میان، آنچه که می‌تواند نقش مهمی در شناخت بهتر محتوا و مفهوم «جهاد تبیین» ایفا کند و ترسیم مختصات اجتماعی و چهارچوب فرهنگی آن را برای جامعه امروز تسهیل کند، تبیین «جهاد سازندگی» و تشریح اقدامات و ابتکاراتش در «جبهه فرهنگ» برای نسل نو است. به عبارت دیگر، بررسی اقدامات جهاد سازندگی در عرصه فرهنگی – اجتماعی (خصوصاً در دهه نخست فعالیت) و به تعبیر بهتر نگاهی به «مهندسی فرهنگی» در جهاد سازندگی، گام نخست در فهم دقیق و درک عمیق از زوایای پیدا و پنهان این حرکت اثرگذار و ماندگار است.
جوانان جهاد سازندگی، در عرصه فرهنگی نیز همچون مهندسی – رزمی جنگ با تکیه بر خودباوری و نوآوری، خوش درخشیدند و با تولید و نشر محتوای فرهنگی در قالب‌های دیداری، شنیداری، نوشتاری و محیطی نه تنها پیشتاز و طلایه دار عرصه مجاهدت فرهنگی بودند، بلکه پایه‌گذار جریانی فکری – فرهنگی در راستای مهندسی نرم اجتماعی شدند.
برنامه‌ریزی راهبردی، خط‌مشی گذاری صحیح و سیاستگذاری فرهنگی به منظور حرکت‌های آفندی و پدافندی رسانه‌ای جهت دفع یا مقابله با هجمه رسانه‌های کشور‌های متخاصم (خصوصاً در دوران هشت سال دفاع مقدس) و نهایتاً ایجاد سرمایه عظیم اجتماعی، اقدام بسیار مهمی بود که در عرصه مهندسی فرهنگی توسط جهاد سازندگی رقم خورد.
دو هفته‌نامه جهاد، ماهنامه صالحین روستا، مجله جهاد سازندگی، ماهنامه جهاد روستا، ماهنامه انصار، رادیو جهاد، گروه تلویزیونی جهاد سازندگی و ده‌ها نشریه فرهنگی داخلی، منطقه‌ای و محلی دیگر در کنار فعالیت‌های کمیته‌های فرهنگی و روابط عمومی جهاد سازندگی (خصوصاً استفاده از رسانه‌های شفاهی مثل: خطابه و سخنرانی) ظرفیت عظیمی بود که به صحنه آمد و بازوی توانمندی برای جبهه فرهنگی انقلاب اسلامی شد و با اثرگذاری بر جامعه و مدیریت افکار عمومی، جریان‌سازی فرهنگی در داخل و حتی بعضاً خارج از کشور را بر عهده گرفت.
امروز نیز بهره گیری از آن تجارب و تدابیر، می‌تواند بار دیگر پتانسیل لایه‌های مختلف اجتماع را به منصه بروز و ظهور برساند و روح تازه‌ای در کالبد جامعه دمیده و رودخانه‌های پاک و زلال همدلی و همراهی، یکرنگی و یکدلی را در کشور جاری و ساری بسازد.
اگر جوانان جهاد سازندگی طی قریب به دو دهه با تدوین استراتژی‌های تولید و نشر محتوای فرهنگی، افتخارات بزرگ و ماندگاری در عرصه مجاهدت فرهنگی ثبت و ضبط کردند، جوانان امروز نیز میتوانند با بهره‌گیری و الگوگیری از آن تدابیر و تجارب ارزنده، جهاد نوینی را رقم بزنند. جهادی که بار دیگر لایه‌های مختلف جامعه را به صحنه مسئولیت‌پذیری اجتماعی آورده و پتانسیل آن‌ها را به منصه بروز و ظهور برساند تا رودخانه‌های پاک و زلال همدلی و همراهی، یکرنگی و یکدلی در سراسر میهن اسلامی مان جاری و ساری بسازد و روح تازه‌ای در کالبد جامعه دمیده شود.
جهادی نرم افزاری که همچون سال‌های نخستین پیروزی انقلاب اسلامی، از جنس روشنگری و امیدآفرینی باشد که با ذهن‌ها و دل‌ها مواجه است و از این رو، نیازمند آگاهی و عقلانیت است. (۶)
پی نوشت:
۱- صحیفه امام (ره)، ج ۲۱- ص ۲۰۴،
۲- همان، صص ۲۰۴ و ۲۰۵،
۳- سخنرانی مقام معظم رهبری در پایان مراسم اربعین: ۱۴۰۰/۰۷/۰۵
۴- صحیفه امام (ره)، ج ۸ – صص ۱۷۹ و ۱۸۰،
۵- اشاره به بیانات مقام معظم رهبرى در دیدار جمعى از جهادگران جهاد سازندگى ۱۳۷۷/۰۷/۱۵: جهاد سازندگی، یادگار ارزنده امام بزرگوار ماست و حقیقتاً شجره طیّبه‌ای است که به دست با برکت امام بزرگوار، غرس شد و رشد کرد و میوه داد و کشور و ملت را در مراحل مختلف بهره‌مند کرد.
۶- اشاره به بیانات مقام معظم رهبری در پایان مراسم اربعین: ۱۴۰۰/۰۷/۰۵: تبیین اساس کار ما است. ما با ذهن‌ها و دل‌ها مواجهیم؛ باید دل‌ها قانع بشود… جوان‌های ما امروز بحمدالله مجهزند؛ مجهز به فکر، مجهز به عقلانیت، مجهز به آگاهی‌های فراوان، و میتوانند در این زمینه‌ها خیلی تلاش کنند. خودتان را آماده کنید، این تجهیزات را در خودتان افزایش بدهید.
انتهای پیام/ 118
