حج تمتع

به گزارش مجاهدت از مشرق، دولت عربستان امسال اعلام کرد که پذیرای یک میلیون زائر خانه خدا در ایام حج تمتع خواهد بود. این امر در حالی است که در ۲ سال گذشته به دلیل شیوع کرونا تعداد زائران حج تمتع بسیار محدود شد و حتی سعودی‌ها از پذیرش زائران کشورهای خارجی امتناع کردند.

کاهش ۵۰ درصدی زائران حج تمتع نسبت به قبل از کرونا

با توجه به تصمیم سعودی‌ها برای حج تمتع امسال، تعداد زائران خانه خدا نسبت به ایام قبل از شیوع کرونا تقریبا کاهش ۵۰ درصدی داشته؛ به طوری که در سال‌های گذشته حج تمتع با حضور بیش از ۲ میلیون زائر برگزار می‌شد که امسال این تعداد به یک میلیون نفر کاهش یافته است.

پیش‌بینی اعزام ۳۵ تا ۴۰ هزار ایرانی به حج تمتع امسال

بر همین اساس ممکن است سهمیه کشورها هم در حج تمتع ۵۰ درصد کاهش یابد که در این صورت با توجه به سهمیه ۸۷ هزار و ۵۵۰ نفری ایران در سال ۹۹، این سهمیه به ۴۳ هزار و ۷۵۰ نفر تقلیل خواهد یافت. البته سیدصادق حسینی، رئیس سازمان حج و زیارت نیز پیش‌بینی می‌کند که سهمیه ایران در حج تمتع سال جاری بین ۳۵ تا ۴۰ هزار زائر باشد.

در صورتی که سهمیه ایران در حج امسال با توجه به شیوع کرونا به نصف سهمیه در سال ۹۹ کاهش پیدا کند، روند انتخاب زائران هم باید سازوکار مشخصی داشته باشد تا در حق زائرانی که بیش از ۱۵ سال در انتظار حاجی شدن هستند، اجحاف نشود.

سازمان حج و زیارت برای تشرف به حج تمتع سال ۹۹، اعلام کرد که دارندگان فیش حج تمتع تا پایان آذرماه سال ۸۶ می‌توانند ثبت‌نام کنند که در نهایت حدود ۷۴ هزار نفر وجه این سفر معنوی را واریز کردند. هزینه سفر حج تمتع در سال ۹۹ بر اساس تصمیم مسؤولان کشورمان ۳۲ تا ۴۱ میلیون تومان بود که تفاوت این هزینه‌ها به محل اسکان زائران بستگی دارد. زائران خانه خدا نیز این مبلغ را در ۲ قسط پرداخت کردند که قسط اول ۲۵ میلیون تومان با احتساب سود سپرده بود و باقی این هزینه را زوار فرصت داشتند تا تابستان سال ۹۹ واریز کنند تا برای حج تمتع آینده مشمول افزایش هزینه‌ها نشوند.

۸۵ درصد سهمیه حج تمتع امسال به زائران خارجی تعلق گرفته است

البته آن طور که برخی از منابع آگاه از تصمیم سعودی‌ها خبر می‌دهند، قرار است بین ۸۰ تا ۸۵ درصد سهمیه حج تمتع امسال به زائران کشورهای خارجی تعلق گیرد و حدود ۱۵ هزار زائر ساکن عربستان امسال به حج تمتع مشرف شوند. در ۲ سال گذشته که حج تمتع برای زائران کشورهای خارجی برگزار نشد، عربستان سهمیه حج تمتع را در سال نخست شیوع کرونا، ۱۰ هزار و پس از آن ۶۰ هزار نفر و فقط برای افراد ساکن عربستان اعلام کرد که با توجه به نبود زائران کشورهای مختلف، مقرر شد بیش از ۷۰ درصد این سهمیه به خارجی‌های ساکن عربستان تعلق می‌گیرد.

دولت سعودی برای منعقد کردن تفاهم‌نامه حج تمتع ۱۴۴۳ با برخی کشورها اقدام کرده است، اما هنوز از مسؤولان جمهوری اسلامی ایران دعوت به عمل نیاورده و مسؤولان کشورمان نیز احتمال می‌دهند که بعد از ماه مبارک رمضان سعودی‌ها برای انعقاد تفاهم‌نامه حج تمتع سال جاری از آنها دعوت کنند.

ایران در انتظار امضای تفاهم‌نامه حج با عربستان

اکبر رضایی، معاون امور حج و عمره سازمان حج و زیارت با بیان اینکه هنوز عربستان سهمیه نهایی ایران را برای تشرف به حج تمتع اعلام نکرده است، می‌گوید: برنامه‌ریزی برای اعزام زائران کشورمان به خانه خدا پس از امضای تفاهم‌نامه بین ایران و عربستان و مشخص شدن سهمیه کشورمان انجام می‌شود؛ چرا که برنامه‌ها بر اساس سهمیه کشورمان طراحی و اجرایی خواهد شد.

با این حال با توجه به اینکه ۲ سال از برنامه‌ریزی ایران برای حج تمتع می‌گذرد و همچنان زائران در انتظار تشرف به این سفر معنوی هستند، سازمان حج و زیارت در این مدت آمادگی لازم را برای زائران خانه خدا فراهم و حتی دوره‌های مختلفی به صورت آنلاین و حتی حضوری برگزار کرده است.

زائران زیر ۶۵ سال که واکسن زدند، به حج مشرف می‌شوند

امسال با توجه به پذیرش زائر خارجی از سوی عربستان، به طور حتم اعزام زائران نیز بر اساس اولویت از پیش اعلام شده خواهد بود. بر همین اساس رضایی با اشاره به اینکه اعزام زائران به سرزمین وحی برای تشرف به حج تمتع امسال از بین افرادی انجام می‌شود که در حج تمتع سال ۹۹ ثبت‌نام و هزینه این سفر معنوی را واریز کرده باشند، خاطرنشان می‌کند: برای ثبت‌نام نهایی از مشمولان حج تمتع باید منتظر سهمیه ایران در حج تمتع سال جاری باشیم. با این وجود با توجه به اطلاعیه اولیه سعودی‌ها، زائران زیر ۶۵ سال که واکسن کرونا تزریق کرده باشند، امکان تشرف به خانه خدا در ایام حج تمتع را دارند.

البته سعودی‌ها در ماه‌های گذشته الزامی بودن تزریق واکسن کرونا برای تشرف به حرمین شریفین را برداشته بودند و اکنون نیز زائران عمره رمضانیه حتی بدون تزریق واکسن کرونا و گذراندن قرنطینه کرونایی به خانه خدا مشرف می‌شوند، اما با توجه به اینکه سفر به سرزمین وحی در ایام حج تمتع سازوکار متفاوتی دارد، عربستان اعلام کرده است که همه زائران باید واکسن معتبر تزریق کرده و گواهی آزمایش منفی کرونا را حداکثر ۷۲ ساعت قبل از ورود به عربستان به همراه داشته باشند.

برخی از منابع آگاه می‌گویند که عربستان واکسن‌های فایزر، جانسون، مدرنا، اسپوتنیک، آسترازنکا و سینوفارم را مورد پذیرش قرار می‌دهد که البته از این بین بیشتر زائران کشورمان ۲ واکسن آسترازنکا و سینوفارم را تزریق کرده‌اند و حتی مسؤولان سازمان حج و زیارت با توجه به تردیدی که درباره پذیرش واکسن سینوفارم از سوی سعودی‌ها اعلام شده بود، از زائران سرزمین وحی خواسته بودند که واکسن آسترازنکا را به عنوان دُز یادآور تزریق کنند تا مشکلی در روند اعزام آنها ایجاد نشود.

احتمال اعمال برخی محدودیت‌های کرونایی در حج تمتع سال جاری

به گفته یک منبع مطلع، حج تمتع سال جاری برای زائران با محدودیت‌هایی همراه خواهد بود و همچون عمره رمضانیه نیست؛ به طوری که زائران باید به استفاده از ماسک نه تنها در فضاهای بسته بلکه در فضاهای باز نیز اهتمام داشته باشند. علاوه بر این، با توجه به اینکه عربستان در سال‌های شیوع کرونا خدمات الکترونیک را به زائران ارائه داده است، به نظر می‌رسد که در حج تمتع سال جاری نیز این روند ادامه پیدا کند.

در صورتی که خدمات حج تمتع الکترونیک شود، دیگر برخی از امور اجرایی از گردونه اعزام حذف خواهند شد. همچنین به دلیل جلوگیری از شیوع کرونا، احتمال حذف خدمات آشپزخانه و حتی ذابحین وجود دارد؛ چرا که در سیستم جدید سعودی‌ها این اقدامات را به صورت الکترونیک انجام خواهند داد و حتی در مانیتورهایی که در اطراف مسجدالحرام در نظر گرفته شده است، خدمات فرهنگی، مشاوره و پاسخگویی به شبهات و سؤالات زائران پیش‌بینی شده است.

با این وجود، با توجه به اینکه جمهوری اسلامی ایران به حج ابراهیمی تأکید دارد، حذف برخی از این امور برای زوار کشورمان امکان‌پذیر نیست و مسؤولان کشورمان باید در کنار تیم فرهنگی از سوی بعثه مقام معظم رهبری، تدابیری به منظور سهولت خدمات به زائران اتخاذ کنند تا با الکترونیکی شدن خدمات حج تمتع، زائران و حتی مدیران کاروان‌ها با مشکل روبه‌رو نشوند.

کاهش زمان حضور زائران در سرزمین وحی

یکی دیگر از اموری که ممکن است در حج تمتع امسال رخ دهد، کاهش مدت زمان حضور زائران در سرزمین وحی و حتی مشرف نشدن زائران به مدینه منوره است. البته در نخستین سال برپایی حج تمتع در ایام کرونا نیز این امر رخ داد و در کنار محدود بودن زمان برپایی حج تمتع به مدت حدود ۲ هفته، هیچ زائری به مدینه منوره اعزام نشد. در مدینه منوره در طول سال‌های گذشته به دلیل برنامه بلندمدت سعودی به منظور توسعه این مکان مقدس، ساخت و سازهایی در حال انجام است و هنوز هتل‌های اطراف مسجدالنبی به صورت کامل احداث نشده و بیشتر هتل‌های موجود قدیمی و با ظرفیت محدود و البته قیمت بالاست.

بر همین اساس، ممکن است در صورتی که زائران کشورمان قصد تشرف به مدینه منوره را داشته باشند، هزینه این سفر معنوی مجدد افزایش خواهد یابد. البته شاید مسؤولان کشورمان تدابیری اتخاذ کنند تا با هزینه کمتر زوار به زیارت حرم نبوی و قبرستان بقیع هم مشرف شوند. با این وجود، باید برای تصمیم‌گیری نهایی در این رابطه منتظر تفاهم‌نامه ایران و عربستان برای حج تمتع سال جاری بود.

به گزارش مجاهدت از مشرق، کشورهای اندونزی، پاکستان، هند، بنگلادش، مصر و ایران بیشترین تعداد زائر خانه خدا برای حج تمتع را در سال‌های گذشته به خود اختصاص داده‌اند که با شیوع کرونا برخی کشورها همچون اندونزی، هند، مالزی، سنگاپور و برونئی از تشرف به حج تمتع سال ۱۴۴۱ قمری (۱۳۹۹ شمسی) انصراف دادند و در آن سال عربستان حج تمتع را فقط برای ۱۰ هزار ساکن این کشور برگزار کرد و هیچ زائری از کشورهای خارجی به سرزمین وحی اعزام نشد. همچنین مناسک حج تمتع با محدودیت خاص و فاصله‌گذاری اجتماعی برگزار شد. اما سال گذشته عربستان با افزایش ۶ برابر تعداد زائران، ۶۰ هزار زائر را که ساکن این کشور بودند، پذیرش کرد که امسال این تعداد با افزایش بیش از ۱۶ برابری به یک میلیون نفر رسید که در حج تمتع سال جاری نه تنها افراد ساکن عربستان بلکه زائران خارجی هم به سرزمین وحی مشرف می‌شوند.

به گزارش مجاهدت از مشرق، در نشست امروز شورای برنامه‌ریزی و هماهنگی بعثه مقام معظم رهبری و سازمان حج و زیارت به ریاست حجت الاسلام والمسلمین سید عبدالفتاح نواب، اعلام شد با توجه به تصمیم عربستان مبنی بر برگزاری حج، ارتباط با دستگاه‌های همکار و تشکیل کمیسیون‌های تخصصی برای تسهیل اعزام زائران ایرانی آغاز شده است.

اکبر رضایی معاون امور حج و عمره سازمان حج و زیارت در این باره افزود: از میان بیش از ۷۴ هزار زائری که در سال ۹۹ ثبت نام و هزینه خود را واریز کرده اند اولویت ثبت نام اولیه در بانک، ملاک اعزام برای حج ۱۴۰۱ خواهد بود.

به گفته وی، طبق اخبار و اطلاعات دریافتی، از سهمیه یک میلیون نفری که برای حج آینده تعیین شده است ۱۵۰ هزار نفر از حجاج داخل و ۸۵۰ هزار نفر از خارج عربستان در مناسک حج تمتع حضور خواهند داشت.

سید صادق حسینی رئیس سازمان حج و زیارت هم سه شرط پذیرش حجاج را زیر ۶۵ سال بودن، واکسیناسیون با واکسن‌های مجاز اعلام شده از سوی عربستان و گواهی آزمایش منفی ابتلاء به کرونا عنوان کرد.

وی افزود: در حال پیگیری هستیم تا دعوتنامه حج را هرچه زودتر دریافت کنیم تا وضعیت حج آینده و سهمیه حجاج ایرانی برای ادای مناسک حج روشن و یادداشت تفاهم فی مابین هم امضا شود.

نماینده ولی فقیه در امور حج و زیارت نیز با بیان اینکه خداوند شرط استطاعت برای حج را توانایی جسمی و مالی قرار داده است، اعلام شرط سنی از سوی عربستان برای ادای واجب الهی را تعجب برانگیز خواند چون با این شرط افراد سالم زیادی از انجام حج در امسال محروم می‌شوند.

وی گفت: اختصاص سهمیه ۱۵۰ هزار نفری برای زائران داخل عربستان و۸۵۰ هزار نفر برای بیش از یک میلیارد مسلمان جهان با منطق هر هزار نفر یک نفر سازگاری ندارد.

حجت الاسلام والمسلمین نواب همچنین از همگان خواست تلاش کنند بهترین خدمات را برای زائرانی ایرانی که به حج مشرف می‌شوند، ارائه نمایند.

در این جلسه همچنین تصریح شد زائرانی که برای حج ثبت نام کرده اند در صورتی که تاکنون دوره واکسیناسیون خود را تکمیل نکرده اند هرچه سریع‌تر اقدام نمایند و از واکسن‌های مورد تأیید عربستان تزریق کنند.

در ادامه این جلسه حجت الاسلام والمسلمین صحبت الله رحمانی معاون عتبات سازمان حج و زیارت از اجرای عتبات نوروزی و روند اعزام زائران در ماه مبارک رمضان به عراق گزارش داد و تصریح کرد: با تشکیل کارگروه‌های مختلف و استفاده از نقطه نظرات نماینده ولی فقیه در امور حج و زیارت و رئیس سازمان حج و زیارت تلاش خواهد شد که اشکالات و آسیب‌های اعزام زائران به عتبات عالیات که شناسایی شده است رفع شود.

بر پایه این گزارش، در ابتدای این جلسه نماینده ولی فقیه در امور حج و زیارت فرارسیدن سالروز وفات بانوی گرامی اسلام حضرت خدیجه کبری (س) را تسلیت گفت و به گوشه‌ای از فداکاری‌های آن حضرت در راه تنومند کردن درخت نوپای اسلام و موفقیت‌های پیامبر اکرم (ص) اشاره کرد.

حجت الاسلام والمسلمین نواب افزود: حضرت خدیجه با نقش بی بدیلی که داشت بیشترین خدمت را به پیامبر گرامی اسلام کرد و رسول مکرم اسلام هم فرمود: خداوند بهتر از خدیجه به من ارزانی ننمود. او با مالش به اسلام کمک کرد و در زمانی که دیگران کافر بودند ایمان آورد و خداوند از او کوثر را به من بخشید.

به گزارش مجاهدت از مشرق، حج تمتع پس از شیوع کرونا به صورت محدود و فقط برای افراد ساکن عربستان برگزار شد و با توجه به نگرانی سعودی‌ها از شیوع کرونا، آنها هیچ زائری از کشورهای خارجی نپذیرفتند.

استفاده از ماسک در فضای باز حرمین شریفین الزامی نیست

با این وجود، بسیاری از کشورها که برای تشرف به سرزمین وحی در ایام کرونا اعلام آمادگی کرده بودند، از زیارت خانه خدا محروم شده و نتوانستند به عربستان سفر کنند. در اوایل شیوع کرونا حتی سعودی‌ها همه پروازهای خارجی را لغو کرده و در ایام حج تمتع سال ۱۴۴۱ قمری (۱۳۹۹ شمسی) هم این ممنوعیت‌ها ادامه داشت.

مسجدالحرام؛ بعد از نماز عشا سوم شعبان ۱۴۴۳

اما اکنون با کاهش نگرانی‌ها از شیوع کرونا و عادی شدن شرایط، دولت عربستان محدودیت‌ها را کاهش داده است؛ به طوری که در روزهای گذشته فاصله‌گذاری اجتماعی و نشانه‌گذاری‌های روی زمین نیز توسط متولیان خانه خدا و مسجدالنبی (ص) نیز برداشته شد و زائران کنار یکدیگر و بدون فاصله در نمازهای جماعت شرکت کرده و به زیارت می‌پردازند. علاوه بر این، استفاده از ماسک در حرمین شریفین دیگر الزامی نیست و فقط زائران باید در مکان‌های سربسته از ماسک استفاده کنند.

قرنطینه سازمانی و خانگی برای زائران خانه خدا پایان یافت

همچنین بر اساس اعلام وزارت کشور عربستان، قرنطینه سازمانی و خانگی به پایان رسیده است و همه افراد برای تشرف به خانه خدا باید در کنار جوابیه منفی آزمایش pcr، از بیمه‌نامه معتبر برای پوشش هزینه‌های درمان کرونا برخوردار باشند.

برداشتن نشانه‌های فاصله‌گذاری اجتماعی در مسجدالحرام

عربستان به زودی عمره مفرده را برای همه کشورها برقرار می‌کند

به گفته یک منبع آگاه، پروازهایی که در ایام کرونا به عربستان در حالت تعلیق درآمده بود، به زودی برقرار می‌شود و زائران عمره مفرده از کشورهای مختلف با رعایت دستورالعمل‌های بهداشتی و تزریق واکسن مورد تأیید عربستان، می‌توانند به این کشور سفر کرده و به زیارت حرمین شریفین مشرف شوند.

با این تصمیم سعودی‌ها سفرهای عمره مفرده برقرار خواهد شد و به این ترتیب زائران کشورهای مختلف پس از بیش از ۲ سال تعلیق حج تمتع برای زوار خارجی، امکان حضور در سرزمین وحی را خواهد داشت و همین اقدام می‌تواند گام رو به جلو برای پذیرش زائر خارجی در ایام حج تمتع سال ۱۴۴۳ قمری (۱۴۰۱ شمسی) باشد.

احتمال پذیرش محدود زائران خارجی در حج تمتع آینده قوت گرفت

علاوه بر این، اقدامات جدید سعودی‌ها و جلساتی که به تازگی برگزار کرده‌اند، حاکی از برنامه‌ریزی برای پذیرش زائران خارجی است. اما اینکه چقدر این تصمیم محقق شود و موافقانِ حضور زائران خارجی بتوانند مخالفان را متقاعد کنند، بسته به وضعیت شیوع کرونا در ماه‌های اخیر دارد. چرا که شیوع کرونا و بروز سویه‌های جدید این ویروس در ۲ سال اخیر نشان داده که قابل پیش‌بینی نیست و ممکن است به یک باره برنامه‌ریزی‌ها را متحول سازد.

با این وجود، به گفته یک منبع مطلع، عربستان قصد دارد برای برخی از کشورها دعوتنامه حج ارسال کند و به آنها متذکر شود که در صورت کاهش تلاطم کرونا در ۲ ماه آینده، امکان پذیرش زائران خارجی به صورت محدود وجود دارد. البته، اینکه سعودی‌ها به کدام کشورها دعوتنامه ارسال کنند، در هاله‌ای از ابهام است.

ایران برای وضعیت حج تمتع با عربستان مکاتبه کرد

سیدصادق حسینی، رئیس سازمان حج و زیارت با اشاره به اینکه در سال‌های گذشته حدود ۶ ماه قبل از برپایی حج تمتع یعنی در جمادی‌الثانی، وزارت حج عربستان با سازمان و وزارت حج کشورهای مختلف مکاتباتی داشت و نماینده کشورها در عربستان تفاهم‌نامه امضا می‌کردند، می‌گوید: تاکنون سعودی‌ها مکاتبه‌ای با ما نداشته‌اند، اما امیدواریم زودتر درباره وضعیت حج تمتع سال آینده اطلاع‌رسانی کنند. البته آن چه مسلم است به طور حتم شرایط کرونا در کشورها تعیین کننده برگزاری حج تمتع خواهد بود.

وی با بیان اینکه ایران آمادگی اعزام زائران با هر سهمیه‌ای را دارد، می‌افزاید: ما در هفته‌های گذشته مکاتباتی از طریق نماینده‌مان در نیویورک با عربستان داشتیم و در آخرین اظهار نظر، آنها از نامشخص بودن وضعیت حج تمتع ۱۴۴۳ خبر داده و گفته‌اند که هر زمان برنامه حج تمتع قطعی شود، به همه کشورها رسماً اعلام خواهند کرد.

منتظر اعلام نظر سعودی‌ها و میزان سهمیه کشورها برای حج تمتع هستیم

البته سازمان حج و زیارت در ۲ سالی که حج تمتع برای زائران خارجی برگزار نشد، آماده اعزام زائران بود و سناریوهای مختلفی را نیز برای اعزام زوار با هر نوع و سهمیه‌ای پیش‌بینی کرد. اما با توجه به تصمیم سعودی‌ها هیچ زائری نه تنها از ایران، بلکه از سایر کشورها هم به حج تمتع مشرف نشد و فقط افراد ساکن عربستان توفیق انجام عمره مفرده داشتند.

اکبر رضایی، معاون حج و عمره سازمان حج و زیارت نیز با اشاره به کاهش محدودیت‌های کرونایی در خانه خدا، از احتمال برنامه‌ریزی سعودی‌ها برای پذیرش زائران خارجی خبر داده و می‌گوید: با توجه به شرایط کنونی باید منتظر تصمیم سعودی‌ها و نحوه سهمیه‌بندی باشیم؛ چرا که مشخص نیست عربستان چه میزان سهمیه‌ای را برای تشرف زائران به سرزمین وحی در ایام حج تمتع اعلام کند.

در آخرین دوره ثبت‌نام برای تشرف به حج تمتع ۹۹، سهمیه ایران حدود ۸۷ هزار و ۵۰۰ نفر تعیین شد که با توجه به برپا نشدن وضعیت حج تمتع سال ۹۹، مقرر شد تا متقاضیان هزینه تمام شده حج را واریز کنند که از این بین ۷۴ هزار نفر با واریز هزینه سفر حج تمتع سال ۹۹ ثبت‌نام خود را قطعی کرده و در اولویت اعزام قرار گرفتند، اما کنون با شیوع کرونا باید منتظر اعلام نظر سعودی‌ها در این رابطه بود.

به گزارش مجاهدت از مشرق، در ایام کرونا حج تمتع در نخستین سال برای حدود ۱۰ هزار نفر و امسال هم برای ۶۰ هزار نفر از افراد ساکن عربستان برگزار شد و هیچ زائر خارجی با توجه به شرایط موجود امکان تشرف به سرزمین وحی در ایام حج را نداشت.

به گزارش خبرنگار مجاهدت به نقل از مشرق، با توجه به اینکه امروز در عربستان دوازدهم ذی الحجه است، تمام حجاج، چه آنها که برای اعمال بعد از منا به مکه رفته‌اند و چه آنها که به مکه نرفته‌اند و در منا ماندند، شب یازدهم و دوازدهم را از غروب آفتاب تا نیمه شب، با قصد قربت در منا سپری می‌کنند.

در این روزها حجاج باید به سوی رمی جمرات رفته و به سه ستون که نشانه شیطان است، هفت سنگ پرتاب کنند. بر همین اساس، روز گذشته در چهارمین روز از اعمال حج تمتع، زائران خانه خدا پس از انجام طواف افاضه، به منا رفته و خود را برای سایر انجام مناسک حج تمتع آماده کردند.

رمی جمرات نیز امسال همچون سال گذشته با اعمال محدودیت و رعایت فاصله اجتماعی برگزار شد و متولیان حج تمتع برای جلوگیری از شیوع کرونا به حجاج سنگ ریزه‌هایی استریزه و بسته بندی دادند.

خانه خدا در ایام حج تمتع ۱۴۴۲

امسال با توجه به شیوع کرونا عربستان باز هم از پذیرش زائر خارجی امتناع کرده است و حدود ۶۰ هزار نفر از افراد ساکن عربستان مناسک حج تمتع ۱۴۴۲ را به جا می‌آورند.

در ادامه تصاویری از چهارمین روز مناسک حج تمتع را مشاهده می‌کنید: