حزب عدالت و توسعه

به گزارش مجاهدت از مشرق، اقدام جنجالی اردوغان در ادلب سوریه، بازتاب گسترده ای در رسانه های ترکیه پیدا کرد.

حزب عدالت و توسعه به عنوان حزب حاکم ترکیه، با ماشین تبلیغاتی عظیم خود، در صدد آن است که بازگرداندن آوارگان سوری به کشورشان را همچون یک حماسه و اقدام انسانی مهم جلوه دهد. در همین راستا، پنجاه هزار واحد مسکونی در ادلب توسط ترکیه ساخته شده و به آوارگان تحویل داده شد.

سلیمان سویلو وزیر کشور کابینه اردوغان، که به عنوان یک شخصیت جنجالی و پرحاشیه شناخته می شود،  به طور غیرقانونی و بدون مجوز دمشق به ادلب سفر کرد و کلید خانه ها را در مراسمی تحویل داد که سخنران اصلی آن اردوغان بود. اردوغان با ویدیو کنفرانس برای حاضرین به صورت زنده صحبت کرد و مدعی شد که بازگرداندن داوطلبانه یک میلیون پناهجوی سوری، در دستور کار دولت است.

سیاست ساخت خانه های بریکت

پنجاه هزار واحد مسکونی کوچک که به شکل ویلایی و همسان در ادلب توسط دولت ترکیه ساخته شده، در واقع خانه های ارزان سازی هستند که احداث آنها، زمان و هزینه چندانی لازم ندارد.

این خانه ها را بریکت می نامند. بریکت نیز در واقع همان خشت است و در ساخت خانه هایی که دولت اردوغان برای آوارگان ساخته از نوعی خشت استفاده شده که ترکیبات آن شامل پودر زغال سنگ و برخی مواد قیری است.

این خشت ها، گزینه خوبی به عنوان جایگزین آجر و بلوک های سیمانی هستند. چرا که برای ساخت یک بلوک سیمانی، علاوه بر ماسه و سیمان و آب، به نیروی تولید و هزینه حمل و نقل بالا نیاز است. اما بریکت زغالی، سبک و کم هزینه است، سریع و آسان ساخته می شود، حمل و نقل و دیوارگذاری آن نیز، بسیار سریع و مقرون به صرفه است.

این در واقع یک سیاست مهم دولت اردوغان، برای ایجاد یک راه میانبر است تا آوارگان را به سوریه بازگرداند و از شر انتقادات مداوم مخالفین خود، در امان بماند. چرا که موضوع حضور ۴ میلیون آواره سوری در ترکیه، به یک چالش سیاسی، اجتماعی و اقتصادی مهم تبدیل شده و صدای خیلی ها درآمده است.

کمال کلیچدار اوغلو رهبر حزب جمهوری خلق، دیروز پیامی منتشر کرد که در آن، ادعای اردوغان در مورد بازگرداندن یک میلیون آواره سوری را نادرست دانسته و گفت: «اردوغان! ول کن این حکایت ها را! همین الان هم دسته دسته پناهجوی سوری وارد مرزهای ما می شود. اگر در ادعای خود صادق هستی، از مرزبانان بخواه هیچ فردی را به داخل راه ندهند. چیزهایی که می گویی، واقعیت ندارد.»

ترکیه و سوالات بی پاسخ در مورد سوریه

رجب طیب اردوغان رئیس جمهور ترکیه تلاش کرده تا کشورش را مانند یک منجی معرفی کند که در اوج انسانیت و برادری، به فکر مردم سوریه است!

وی اعلام کرده که سیاست کشورهای اروپایی در قبال موضوع آوارگان و پناهجویان، مبتنی بر بی اعتنایی، بیرحمی و تبعیض های ملی گرایانه و نژادپرستانه است. با این حال، شرایط بر روی ارض واقع به شکل دیگری است و سیاست های دوگانه و متناقض ترکیه در قبال تحولات سوریه، این سوالات را به ذهن هر کسی متبادر می کند:

۱.ترکیه صدها گروه مسلح ضد حکومت بشار اسد را سازماندهی کرده و از آنان یک ارتش صد و بیست هزار نفری ساخته که به طور کامل، از سوی دولت آنکارا، تجهیز و تسلیح شده و صدها میلیون دلار هزینه بر دست مردم ترکیه گذاشته است. آیا اردوغان حاضر است به منظور عادی شدن روابط آنکارا – دمشق و بازگشت کامل آوارگان، این ارتش غیرقانونی را منحل کند؟

۲.روسیه و ایران به عنوان دو شریک ترکیه در همکاری منطقه ای «روند آستانه»، همواره از این گلایه کرده اند که ترکیه حاضر نیست تعهدات خود را در قبال ادلب عملی کند. سوال اینجاست: با اسکان ده ها هزار نفر از آوارگان در خانه های ساخت ترکیه، آیا اردوغان حاضر است تکلیف سلفی های تندرو مسلح را نیز روشن کند یا خیر؟

۳.گفته می شود که خطاها و تصمیمات شخصی و یکجانبه اردوغان در سیاست خارجی، هزینه های سنگینی بر دست ترکیه گذاشته و چرخش و دنده عقب در روابط ترکیه با رژیم صهیونیستی، امارات، عربستان و مصر، یک استراتژی ناگزیر است. حال باید دید آیا این چرخش، شامل سوریه نیز می شود یا خیر؟

۴.هزاران خانواده ثروتمند سوری، در ترکیه شرکت تاسیس کرده و با انتقال ثروت و سرمایه های خود به استانبول و آنکارا و استان های دیگر، تابعیت ترکی گرفته اند. علاوه بر این، هزاران دکتر، مهندس، پرستار و تکنیسین سوری در ترکیه شغل گرفته اند. حالا سوال اینجاست: آیا سیاست بازگرداندن آوارگان برای همه است؟ یا فقط پناهجویان فقیر می روند و پولدارها و متخصصین می مانند؟

۵.بسیاری از تحلیل گران سیاسی در ترکیه معتقدند که سیاست های غلط اردوغان، بحران سوریه را پیچیده تر کرده و موجی از ناامنی منطقه ای و از دست رفتن سرمایه های اکنون و آینده را به دنبال آورد. آیا دولت اردوغان حاضر است به طور آشکار، خطای خود را بپذیرد؟

۶.در شرایطی که هنوز هم بخش هایی از ترکیه در اشغال ارتش ترکیه و افراطی های مورد حمایت آنکارا است، ژست خانه سازی برای آوارگان، تا چه اندازه پذیرفتنی است؟

۷.آیا ساخت خانه فقط برای سوری های سلفی طرفدار ترکیه در ادلب است یا ساخت خانه در دیگر مناطق سوریه هم ممکن خواهد بود؟

۸.آیا ترکیه حاضر است ادامه روند خانه سازی را با راهنمایی مشاورین سازمان ملل پیش ببرد یا فقط اهداف سیاسی – امنیتی خود را دنبال خواهد کرد؟

در پایان باید گفت،  موضوع بازگشت آوارگان سوری به کشورشان، از یک موضوع انسانی و تراژیک، به یک مساله کاملاً سیاسی تبدیل شده و هر کدام از دو قطب اردوغان و مخالفین او، در صدد آن هستند تا به گونه ای متفاوت، در مسیر اهداف حزبی شان، از این مساله بهره برداری سیاسی کنند. در نتیجه می توان چنین پیش بینی کرد که پس از انتخابات سال ۲۰۲۳ میلادی ترکیه، بحث بر سر ماندن یا نماندن آواره و پناهجوی سوری در استانبول و شهرهای دیگر، به یک باره فرو بنشیند.

به گزارش مجاهدت از مشرق، برای چندمین بار در ماههای گذشته، بار دیگر رسانه‌های منطقه از تلاش مقامات آنکارا برای ارتباط‌گیری با سوریه و حل مشکلات فی‌مابین نوشته‌اند، که باز هم با تکذیب منابع سوریه مواجه شده است.

در این راستا منابع مطلع سوری روز جمعه در گفت‌وگو با روزنامه البعث این کشور، خبر برخی رسانه‌ها و شبکه‌های اجتماعی مبنی بر دیدار «علی مملوک» رئیس سازمان اطلاعات سوریه با «هاکان فیدان» همتای ترکی خود در مسکو را رد کردند.

این منابع گفتند که رسانه‌های ترکیه پیش از این نیز از این دست خبرها را منتشر کرده و با تکذیب سوریه مواجه شده بود؛ آن‌ها چنین خبرهایی را جریان‌سازی رسانه‌ای ترکیه همزمان با نزدیک شدن به موعد انتخابات ریاست‌جمهوری عنوان کردند.

روزنامه «مدن» لبنان هفته گذشته به نقل از منابعی در حزب عدالت و توسعه ترکیه از دیدار مقامات اطلاعاتی و امنیتی سوریه و ترکیه در مسکو خبر داده بود. به ادعای این روزنامه در این دیدار فقط پرونده‌های امنیتی مورد بحث قرار گرفته و هدف این دیدار نیز اجرای توافقات و تفاهمات میان مسکو و آنکارا در خصوص سوریه بوده است. این روزنامه لبنانی توضیح داده بود که دلیل این دیدار، نگرانی‌های روسیه از کشیده شدن تبعات جنگ اوکراین به سوریه بوده است.

هرچند به گفته روزنامه مدن، این دیدار چندی پیش صورت گرفته، اما خبرگزاری اسپوتنیک روسیه نیز در دسامبر ۲۰۲۱ به نقل از «حیدره جواد» از مقامات نظامی سوریه که مدعی بود خود وی در این نشست حضور داشته، نوشت که در این دیدار طرفین بر روی برخی موارد از جمله حفظ تمامیت ارضی سوریه و بسط حاکمیت دمشق بر کل اراضی این کشور توافق کرده‌اند.

روزنامه حریت: برخی محافل در ترکیه عقیده دارند که با توجه به جنگ اوکراین و تمرکز روسیه بر این موضوع، بهترین زمان برای حل اختلافات با دولت سوریه است.

در چهارم ماه جاری میلادی نیز روزنامه حریت ترکیه به نقل از منابع دولتی نوشت که برخی محافل در این کشور عقیده دارند که با توجه به جنگ اوکراین و تمرکز روسیه بر این موضوع، بهترین زمان برای حل اختلافات با دولت سوریه است. این روزنامه همچنین نوشت که رایزنی‌های داخلی در ترکیه برای آغاز گفت‌وگوها با دمشق در حال انجام است و پیام‌های مثبتی نیز از جانب آنکارا به دمشق پیش از سفر بشار اسد به امارات، در راستای بهبود روابط ارسال و از دمشق خواسته شده که از فرصت درگیر شدن روسیه در جنگ اوکراین به منظور ایجاد فضایی برای بهبود روابط آنکارا و دمشق استفاده شود.

با این حال همان زمان نیز منابعی در وزارت خارجه گزارش روزنامه حریت را تکذیب کرده و روزنامه الوطن سوریه به نقل از این منابع نوشت که هیچ پیامی از جانب ترکیه به سوریه ارسال نشده و همه این جریان‌سازی در راستای بهبود وجهه دولت اردوغان پیش از برگزاری انتخابات ریاست‌جمهوری است.

به گفته مقامات وزارت خارجه سوریه، دولت ترکیه تمام تعهدات مربوط به حسن همجواری و روابط مستحکم دو ملت سوریه و ترکیه را زیر پا گذاشته و سیاست‌هایی نه اخلاقی بلکه خصمانه را علیه سوریه و مردم آن در پیش گرفته که این سیاست‌ها در سطح جنایت‌ جنگی هستند.

الوطن سوریه: همه این جریان‌سازی در راستای بهبود وجهه دولت اردوغان پیش از برگزاری انتخابات ریاست‌جمهوری است.

با این حال روزنامه رأی الیوم در ۱۷ فروردین گذشته در مقاله‌ای به قلم عبدالباری عطوان نوشت که هیچ دودی بدون آتش نیست و برخی محافل از صحت این دیدارها و تمایل ترکیه برای حل مشکلات خود با دمشق سخن می‌گویند.

به نوشته رأی الیوم، در پیامی که گفته می‌شود رئیس‌جمهور ترکیه با واسطه برای مقامات سوریه ارسال کرده بر سه موضوع تأکید شده که می‌تواند اساس و پایه گفت‌وگوی طرفین باشد؛ ۱- تاکید بر تمامیت ارضی سوریه و آمادگی برای عقب نشینی نیروهای اردوغان؛ ۲- تضمین امنیت آوارگانی که به سوریه باز می‌گردند در هر توافقی؛ ۳- مقابله با فعالیت‌های حزب کارگران کردستان در خاک سوریه.

با توجه به این مسائل برخی محافل عقیده دارند که انتخابات ریاست جمهوری و پارلمانی ترکیه سال آینده برگزار خواهد شد و شانس اردوغان و حزب عدالت و توسعه برای پیروزی در آن کاهش یافته است، به همین علت گشایش در روابط با سوریه برای گرفتن برگ برنده مهم مسئله آوارگان سوری از دست مخالفان و بازگرداندن بیشتر تعداد آوارگان سوری به کشورشان در چند ماه آینده، برای اردوغان ضروری است.

ترکیه در یک سال اخیر بار دیگر به سمت سیاست صفر کردن مشکلات سیاست خارجی خود پیش رفته و همان‌طور که شاهد بودیم اختلافات خود را با امارات کنار گذاشته و سران دو کشور با یکدیگر چندین بار دیدار کرده‌اند. همچنین ترکیه و قاهره نیز گام‌های بلندی برای حل اختلافات برداشته‌اند تا جایی که موجب نگرانی گروه اخوان‌المسلمین شده است. ترکیه همچنین بار دیگر به سمت بهبود روابط با رژیم صهیونیستی حرکت کرده و اسحاق هرتزوگ، رئیس رژیم صهیونیستی در تاریخ نهم مارس‌(۱۸ اسفند ۱۴۰۰) پس از ۱۴ سال به آنکارا سفر کرد و مورد استقبال گرم اردوغان قرار گرفت.

بنابراین تلاش برای بهبود روابط با سوریه با توجه به توافقنامه‌های پیشین از جمله توافق ۱۹۹۸ «آدنا» که می‌تواند پایه و اساس حل مشکلات قرار گیرد، دور از ذهن نیست و ترکیه اکنون به این رویداد نیاز دارد؛ هرچند مقامات سوریه با یادآوری عهدشکنی‌ها و اقدامات ترکیه در ۱۰ سال گذشته، این کشور را عامل اصلی شرایط فعلی سوریه می‌دانند و به این راحتی از گناه بزرگ اردوغان و جنایات ارتش ترکیه در سوریه نخواهند گذشت.

به گزارش مجاهدت از مشرق، ترکیه همچنان در حال و هوای نامعلوم انتخاباتی و تنش حزبی به سر می‌برد. به ویژه در شرایطی که بحران اقتصادی، زندگی را برای میلیون‌ها خانوار ترکیه دشوار و دشوارتر کرده است.

به گواه اظهارات اغلب تحلیلگران و کارشناسان سیاسی ترکیه و همچنین بر اساس نتایج روشن نظرسنجی‌های میدانی که توسط شرکت‌ها و موسسات معتبر و بدون سوگیری حزبی انجام شده، حزب حاکم ترکیه حال و روز خوبی ندارد و روز به روز از میزان محبوبیت رهبر کاریزماتیکی به نام اردوغان، کاسته می شود.

همزمانی سند ۲۰۲۳ و انتخابات ۲۰۲۳

انتخابات سراسری در ترکیه در سال ۲۰۲۳ میلادی برگزار خواهد شد، اما نکته مهم اینجاست که سال ۲۰۲۳ میلادی برای ترکیه فقط زمانی برای انتخابات نیست. بلکه آخرین پله های مسیری طولانی است که اردوغان و حزب عدالت و توسعه آن را به عنوان سند چشم انداز ۲۰۲۳ تعریف کرده بودند و در طول یازده سال گذشته تلاش کردند تا این اهداف را محقق کند. اما حالا در شرایطی که تنها چند ماه به پایان مدت تحقق شعارها و اهداف اردوغان در سند ۲۰۲۳ باقی مانده هنوز هم غالب این اهداف، بر زمین مانده اند.

رجب طیب اردوغان رهبر حزب عدالت و توسعه، در دوران اوج اقتدار و محبوبیت خود و حزبش، در سال ۲۰۱۱ میلادی، اهداف بلندپروازانه خود را برای رشد و توسعه و اعتلای وضعیت اقتصادی و سیاسی ترکیه در چهارچوب سندی به نام چشم انداز ۲۰۲۳ اعلام کرده بود. بر اساس اهداف آن سند، قرار بود ترکیه در سال ۲۰۲۳ میلادی، صاحب یکی از ۱۰ اقتصاد بزرگ جهان باشد و به جایگاه والایی در جهان و منطقه، دست پیدا کند.

کدام اهداف محقق شد؟

با توجه به وضعیت کنونی اقتصاد ترکیه، شاید بهتر باشد به جای سوال «کدام اهداف محقق شد»، به سوال معکوسی به نام «کدام اهداف شکست خورد»، پرداخته شود.

روزنامه سوزجو که به عنوان پرتیراژترین روزنامه ترکیه شناخته می شود و از مهمترین تریبون های رسانه ای جبهه گسترده مخالفین اردوغان است، عکس و تیتر صفحه نخست امروز خود را به سند ۲۰۲۳ اختصاص داده و چنین نوشته است: «اهداف ۲۰۲۳ محقق نشد.»

این روزنامه در لیست شکست های اردوغان و حزب عدالت و توسعه در عدم تحقق اهداف چشم انداز ۲۰۲۳ به این موارد اشاره کرده است:

تورم، یک رقمی نشد: یکی از اهداف مهم اردوغان و حزب حاکم،  این بود که در سال ۲۰۲۳ میلادی، تورم در ترکیه تک رقمی شود و به زیر ۱۰ درصد برسد. اما کارشناسان و تحلیلگران اقتصادی ترکیه معتقدند که در ۳ سال گذشته، ترکیه یکی از سیاه ترین و تلخ ترین دوران های تاریخ معاصر را تجربه کرد و تورم حتی از ۴۵ درصد نیز فراتر رفت.

شاخ غول بیکاری شکسته نشد: یکی دیگر از اهداف بلندپروازانه سند ۲۰۲۳ این بود که رقم بیکاری در ترکیه به زیر ۵ درصد برسد. اما حالا این رقم از۲۰ نیز فراتر رفته و نکته مهم اینجاست که بخش عظیمی از لشکر بیکارهای ترکیه، جوانان فارغ التحصیل هستند و علاوه بر این، بیش از یک و نیم میلیون کشاورز نیز در چند سال گذشته، از حوزه تولید محصولات زراعی و باغی خارج شده اند. این افراد، در حال حاضر یا بیکارند، یا غالباً به مشاغل کاذب، روی آورده اند.

ترس از احزاب کوچک، همچنان پابرجاست: در قوانین انتخاباتی ترکیه، بند عجیب و غریبی به نام حد نصاب ۱۰ درصد وجود دارد. بر اساس این بند، هر حزبی که بخواهد در انتخابات، به شیوه حزبی لیست ارائه دهد، باید دست کم ۱۰ درصد از کل آرای مردم را به دست بیاورد. در غیر این صورت، حتی با ۹.۹ درصد کل آراء، به پارلمان راه نخواهد یافت. این قانون سختگیرانه موجب آن شده که احزاب کوچک، عملاً فرصتی برای نشو و نما نداشته باشند. قرار بود این حد نصاب به صفر برسد، اما هنوز هم این اتفاق نیفتاده و ظاهراً قرار است از ۱۰  درصد به ۷ درصد تقلیل پیدا کند که باز هم رقمی سرسام آور و عجیب است. در عین حال، قرار بود بر اساس مجموعه ای از اصلاحات سیاسی و حقوقی، به روند تلخ تعطیل کردن احزاب پایان داده شود. اما هنوز هم این اتفاق نیفتاده و برخی از احزاب سیاسی ترکیه در معرض تهدید هستند و ممکن است کرکره آنها به اتهام مخالفت با سیاست های حزب حاکم، پایین کشیده شود.

هدف عجیب ۵۶ میلیارد دلاری محقق نشد: اردوغان اعلام کرده بود که درآمد سالیانه صنعت گردشگری ترکیه در سال ۲۰۲۳ میلادی به ۵۶ میلیارد دلار خواهد رسید. اما این رقم، حتی در شرایط خوشبینانه جهانِ بدون کرونا، به زحمت به ۴۰ میلیارد دلار نزدیک شد.

جنگنده ملی، ساخته نشد: یکی دیگر از اهداف سند چشم انداز ۲۰۲۳ این بود که ترکیه هواپیمای جنگنده ملی و خودکفای خود را بسازد. اما این اتفاق نیفتاده و در شرایطی که آمریکا، ترکیه را از اف ۳۵ محروم کرده، همه امید اردوغان آن است تا هر جوری شده چند فروند اف ۱۶ از آمریکا بخرد. اما شواهد نشان می دهد که لابی قدرتمندی در کنگره آمریکا با این قرارداد، مخالف است.

یکی از ۱۰ اقتصاد بزرگ جهان نشد: قرار بود ترکیه در سال ۲۰۲۳ میلادی یکی از ۱۰ اقتصاد بزرگ جهان باشد. اما به گواه تحلیلگران ترکیه، لیره در دو سال گذشته، رکورد جهانی کاهش ارزش در برابر دلار را شکسته و حالا علاوه بر دولت، مردم نیز مقروض و تحت فشار هستند و تورم و فقر بیداد می کنند. همچنین اهداف مهمی همچون رفع وابستگی به خارج در حوزه تامین منابع انرژی و تلاش برای فقرزدایی از سیمای ترکیه، در حد شعار باقی ماند.

خبری از قانون اساسی جدید نیست: حزب عدالت و توسعه اعلام کرده بود که قانون اساسی کنونی ترکیه محصول فکری و حقوقی دوران اقتدار ژنرال های کودتاگر است و تا سال ۲۰۲۳ میلادی، یک قانون اساسی جدید و پیشرو تدوین خواهد شد که هم مسیر و منطبق با استانداردهای اروپا باشد؛  اما این مهم محقق نشد.

با نمونه ها و اوصافی که در این گزارش بدانها پرداخته شد، به جرات می توان گفت که حزب عدالت و توسعه ترکیه در زمینه تحقق اهداف سند چشم انداز ۲۰۲۳ میلادی، با شکست سنگینی مواجه شده و این حزب در سال آتی، برای پیروزی در انتخابات و حفظ موقعیت کنونی خود، با موانع و چالش های جدی روبرو خواهد بود.