به گزارش مجاهدت از گروه سایر رسانه‌های دفاع‌پرس، در هم آمیختگی «موسیقی» و «مناجات» مسیری ارزشمند و مشخص در ساحت موسیقی کشورمان است که طی دهه‌های گذشته به واسطه حضور هنرمندان و ذاکران اهل بیت (ع) در قالب‌های مختلفی پیش روی مخاطبان قرار گرفته و توانسته است در گونه‌های تعریف شده‌ای جایگاه ویژه‌ای برای خود کسب کند. فرآیندی به شدت قابل اتکا که از دیرباز محل رفت و آمد هنرمندان ارزنده‌ای بوده که هرکدام با توسل به داشته‌های تجربی یا علمی خود از موسیقی، ارادت خود را به پیشگاه حضرت پروردگار اعلام کرده‌اند.
عرض ارادتی موسیقایی که طبیعتاً اوج آن را می‌توان در ایام ماه مبارک رمضان دید و شنید که چگونه هنرمندان پیشگام موسیقی ایرانی، توانستند آثاری را خلق کنند که با الهام از نیایش‌ها، ادعیه و حتی آیات قرآن مجید هرکدام تبدیل به آثاری ماندگار در تاریخ موسیقی این سرزمین شدند.
آثاری که اگرچه در چهار پنج سال اخیر از تولید کیفی و کمی آن‌ها کاسته شده، اما همچنان در حوزه توجه و عنایت تعدادی از هنرمندان قرار دارد و می‌تواند در روزگار دعواها، تلخی‌ها، ناملایمت‌ها و گلایه‌های متعدد انسان امروزی، برای آن‌هایی که گوشه چشمی به موسیقی جدی و موسیقی ایرانی دارند، پناهگاهی مستحکم در دریافت آرامش و پرواز به سوی معبود باشند؛ آثاری که شنیدن آن‌ها به ویژه در ایام ماه مبارک رمضان طعم شیرین‌تر و جذاب‌تری دارد که‌ای کاش برای همه ما فرصتی پدید آید تا بتوانیم در چند دقیقه کوتاه، یک تجربه موسیقایی ناب را در ضیافت «مناجات» و الحان موسیقی از سر بگذرانیم.
طی سال‌های اخیر هم برخی از هنرمندان، مجموعه‌ها و مراکزی که در حوزه موسیقی آئینی فعالیت‌های مستمری دارند، تلاش خود را انجام داده‌اند تا به واسطه بهره مندی از ویژگی‌ها و گنجینه‌های نهفته در موسیقی ردیف دستگاهی و موسیقی نواحی ایران دست به تولید و یا بازسازی آثاری بزنند که طی سال‌های اخیر و حتی دهه‌های گذشته با حضور هنرمندان صاحب نام این عرصه به ویژه آواز پیش روی مخاطبان قرار گرفته‌اند. آثاری که با اتکا به گونه‌های آئینی، چون «مناجات خوانی» که از گذشته‌های دور رسمی ارزشمند در ماه مبارک رمضان تلقی می‌شده و در جغرافیای ایران عزیز از تنوع زیادی هم برخوردار است، توانسته‌اند لحظات نابی را برای روزه داران فراهم کنند.
طی سال‌های اخیر هم برخی از هنرمندان، مجموعه‌ها و مراکزی که در حوزه موسیقی آئینی فعالیت‌های مستمری دارند، تلاش خود را انجام داده‌اند تا به واسطه بهره مندی از ویژگی‌ها و گنجینه‌های نهفته در موسیقی ردیف دستگاهی و موسیقی نواحی ایران دست به تولید و یا بازسازی آثاری بزنند که طی سال‌های اخیر و حتی دهه‌های گذشته با حضور هنرمندان صاحب نام این عرصه به ویژه آواز پیش روی مخاطبان قرار گرفته‌اند. آثاری که با اتکا به گونه‌های آئینی، چون «مناجات خوانی» که از گذشته‌های دور رسمی ارزشمند در ماه مبارک رمضان تلقی می‌شده و در جغرافیای ایران عزیز از تنوع زیادی هم برخوردار است، توانسته‌اند لحظات نابی را برای روزه داران فراهم کنند.
جمع آوری و تدوین چنین مجموعه‌هایی که دربرگیرنده ابعاد بسیار گوناگونی در حوزه‌های مختلف موسیقی بوده، امری دشوار و البته اجتناب ناپذیر است که باید برای حفظ و نگهبانی این میراث گرانبها تلاش‌های مضاعفی به خرج داد، شرایطی که اگرچه طی سال‌های اخیر به واسطه حضور مجموعه‌هایی، چون مرکز موسیقی حوزه هنری، دفتر موسیقی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، مرکز موسیقی انقلاب اسلامی (مأوا)، دفتر موسیقی و سرود سازمان صدا و سیما، مرکز هنری رسانه‌ای نهضت و برخی دیگر از نهاد‌ها سعی در احیای موسیقی آئینی و مذهبی ما داشته، اما به لحظ فنی قطعاً دربرگیرنده مؤلفه‌های گوناگونی است که از درون آن‌ها می‌توان پی به ارزش‌های والاتر و ارجمند‌تر موسیقی ردیف دستگاهی ایران برد. حتی اگر بدانیم چنین آثاری شاید مشتمل بر تعداد کمتری از مخاطبانی باشند که در این سال‌ها به شدت ذائقه خود را خواسته یا ناخواسته در حال تغییر می‌بینند.
همان گونه که قبلاً هم اشاره داشتیم باید پذیرفت که تولید، بازسازی و تدوین آثار موسیقایی که ریشه در باورها، آئین‌ها و اعتقاد الهی ما ایرانیان دارد امری لازم و جدی به ویژه در روزگار پربحران فرآیند تولید و عرضه موسیقایی است که می‌بایست با اتکا و دانش هنرمندان پیشگام این عرصه هم در قالب به روز و هم قالب تاریخی اش در دسترس مخاطبان و پژوهشگران قرار گیرد. شرایطی که بی تردید لازمه شناخت هویت فرهنگی هریک ما از ایرانی‌هایی است که بدجور خودمان را به شرایط فعلی روزگار بدون توجه به آنچه میراث دار آن هستیم، سپردیم و لازم است با شنیدن آثاری که می‌توانند به سهم خود بخشی از شناسه هویتی و اعتقادی ما ایرانیان باشد، رجعتی موسیقایی به این میراث داشته باشیم؛ رجعتی که می‌تواند دربرگیرنده انتقال آرامشی باشد که انسان امروزی از پس اتفاقات، مشکلات و بحران‌های ریز و درشت روزگار خود می‌تواتند از آن به عنوان پناهگاهی ملهم از آموزه‌های اعتقادی و الهی بهره گیرد.
آلبوم موسیقیایی «نجوای جان» هم یکی دیگر از آثار ممتاز موسیقی در حوزه مناجات خوانی طی سال‌های اخیر است که اردیبهشت سال ۱۳۹۹ به همت مرکز موسیقی حوزه هنری و با همکاری حوزه هنری استان اصفهان با ارایه بهترین آثار سید احمد مراتب با موضوع نیایش خداوند و ستایش اهل بیت (ع)، متناسب با حال و هوای ماه مبارک رمضان منتشر شد.
بخش‌های مختلف این آلبوم از میان آواز‌های خوانده شده احمد مراتب در سال‌های گذشته گلچین و منتشر شده است. این در حالی است که اشعار این آلبوم از سعدی، غلامحسین جواهری، صغیر اصفهانی و فواد کرمانی بوده که در دستگاه‌ها و نغماتی مانند سه‌گاه، بیات ترک، افشاری، شوشتری، اصفهان و دشتی اجرا شده‌اند که بعضی در قالب مناجات‌های مرتبط با ماه مبارک رمضان و بعضی در مدح امیرالمومنین علی (ع) هستند و نفس استاد سید احمد مراتب، مخاطب را کاملاً در حال و هوای این ایام قرار می‌دهد.
سید احمد مراتب که نامش از سوی وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی به عنوان «گنجینه زنده بشری در زمینه حفظ و آموزش آواز مذهبی بر اساس دستگاه‌های آواز اصیل ایرانی» در فهرست میراث فرهنگی ناملموس ثبت شده اول شهریور ماه سال ۱۳۳۱ در اصفهان دیده به جهان گشود. پدر و پدر بزرگ او هر ۲ از بزرگان موسیقی آئینی و از ارادتمندان به اهل بیت (ع) بودند.
در شش سالگی و پس از درخشش در آزمون قرائت قرآن، مدیر مدرسه – مرحوم «عبدالحسین سپهری‌نژاد» – که از شاگردان سید رحیم اصفهانی بود، به دلیل استعداد درخشان و خیره‌کننده مراتب در آواز، ردیف‌های آوازی را به او تعلیم داد. وی در هشت سالگی نیز به توصیه پدر به محضر محمدرضا شمشیری راه یافت.
این استاد موسیقی از نخستین شاگردان تاج اصفهانی است که با جدیت، پشتکار و استعداد سرشار خود، از زبان ایشان مفتخر به لقب «دره التاج» شده است.
وی، نخستین ایرانی بود که بر بام کعبه اذان گفت. ابتدا در سال ۱۳۵۲ در حال طواف، زمانی که پرده حجر اسماعیل باز شده بود به پشت بام کعبه رفت و در آنجا مناجات حضرت علی (ع)؛ «لک الحمد یا ذالجود و المجد و العلی» را در دستگاه سه‌گاه اجرا کرد.
سال بعد در مکه امام موسی صدر که تحت تأثیر صدای مراتب قرار گرفته بود از او تقاضا کرد بر بام کعبه اذان بگوید و بدین ترتیب به عنوان نخستین ایرانی بر بام کعبه به افتخار خواندن اذان نائل شد.
سید احمد، در ۱۴ سالگی وارد رادیو شد و با هنرمندانی هم‌چون حسن کسایی، جلیل شهناز، ادیب خوانساری و تعدادی دیگر از هنرمندان همکاری داشت. این هنرمند همچنین مدتی با ارکستر فرامرز پایور همکاری کرد؛ ولی بعد از آن بنا به دلایلی از جمله درخواست پدرشان، ناچار به اصفهان بازگشت. این استاد آواز، برای درک هر چه بیشتر فنون و رموز و ظرایف آواز‌ها و اشعار مذهبی از محضر اساتیدی هم‌چون علامه جلال‌الدین همایی بهره برده است.
از او بیش از ۲۰۰ مقاله و مصاحبه و شعر بر جای مانده که عمدتاً در زمینه عرفان، ادبیات، موسیقی ایرانی و آئینی و تعزیه خوانی است. همچنین تاکنون حدود ۱۰۰۰ ساعت آواز ضبط شده از این استاد برجسته آواز ایرانی برجای مانده است.
حمیدرضا نوربخش خواننده موسیقی ایرانی در یادداشتی برای آلبوم وی نوشته بود:
زیربنای موسیقی ایرانی را آواز تشکیل می‌دهد و به همین سبب است که در طول تاریخ نقش کلام و آواز در موسیقی ایرانی همواره بسیار پررنگ و تعیین کننده بوده است. بدون شک یکی از عوامل و ارکان اهمیت آواز در موسیقی، آئین‌های مذهبی ایرانیان است که غالباً تحت عنوان موسیقی مذهبی از آن یاد می‌شود؛ مداحی، منقبت خوانی، مرثیه سرایی، تعزیه خوانی و مواردی از این دست که همگی با کلام و آوا آمیخته است باید به شکلی زیبا و گوش نواز ساخته و پرداخته شود.
براین اساس افرادی که با اشراف و به هنر موسیقی و شعر، همچنین با موازین و اصول ارائه آئین‌های مذهبی آشنا بوده اند و از همه مهم‌تر، دارای صدایی خوش و دانش ردیف موسیقی بوده اند نامشان و آثارشان در تاریخ ماندگار شده است. بزرگان و مفاخری، چون سیداحمدخان، ضیاالذاکرین، تاج الواعظیم و دیگر هنرمندانی که علاوه بر تسلط بر موسیقی مذهبی در حوزه آواز ایرانی نیز آثاری ارائه داده و شاگردانی تربیت کرده اند در این مسیر منشأ تأثیرات ارزشمندی بوده اند.
منبع: مهر
انتهای پیام/ ۱۳۴
