خدیجه چنگیز

سرویس جهان مشرق – بسیاری از رسانه‌های آمریکایی، حتی حامیان حزب دموکرات و جو بایدن، نماینده‌ی این حزب در کاخ سفید، اولین سفر خاورمیانه‌ای بایدن در نقش رئیس‌جمهور آمریکا را یک شکست در زمینه‌ی سیاست خارجی توصیف کرده‌اند. بایدن در فلسطین اشغالی دستاورد قابل‌عرضه‌ای نداشت و در عربستان عملاً عکسِ نتیجه‌ای را گرفت که امیدوار بود بگیرد. روزنامه‌ی آمریکایی وال‌استریت‌ژورنال طی گزارشی تحت عنوان «سفر بایدن به عربستان بدتر از آبروریزی بود[۱]» به طور خاص به بخش دوم از سفر بایدن پرداخته و آن را یک گام به عقب دانسته است.

گزارش وال‌استریت‌ژورنال این‌گونه شروع می‌شود:

ملاقات رهبران کشورهای مهم، معمولاً ارزش برگزاری را دارد؛ حتی اگر هیچ نتیجه‌ی فوری‌ای نداشته باشد. با این وجود، موارد استثنایی هم وجود دارد. یکی از این موارد استثنا ملاقات سال ۱۹۳۸ «نِویل چمبرلین» با هیتلر در مونیخ بود. [چمبرلین، نخست‌وزیر بریتانیا بین سال‌های ۱۹۳۷ و ۱۹۴۰ بود که بیش‌تر به خاطر سیاست مسامحه‌آمیز و به‌ویژه امضای «توافقنامه‌ی مونیخ» با هیتلر شهرت داشت.] و یک مورد دیگر، نشست اخیر پرزیدنت بایدن با محمد بن‌سلمان، ولی‌عهد سعودی. بیست‌وچهار حضور بایدن در جده، تحت‌الشعاع عکس‌های مُشت‌به‌مشت زدنِ رئیس‌جمهور آمریکا با رهبر واقعی نظام پادشاهی‌ای قرار گرفت که آقای بایدن آن را «منفور» توصیف کرده بود.

تصویر خوش‌وبشِ «مُشتی» جو بایدن (چپ)، رئیس‌جمهور آمریکا، و محمد بن‌سلمان (راست)، ولی‌عهد سعودی، در رسانه‌های آمریکایی بسیار جنجال‌برانگیز شده و بایدن به خاطر دیدارش با بن‌سلمان که شواهد نشان می‌دهند  دستور قتل وحشیانه‌ی «جمال خاشقجی» خبرنگار منتقد سعودی در ترکیه، را صادر کرده، به‌شدت مورد انتقاد قرار گرفته است. (+)

خبرگزاری‌های مختلفی در آمریکا خوش‌وبشِ «مُشتی» بایدن با محمد بن‌سلمان را به باد انتقاد گرفته‌اند: سی‌ان‌ان آن را «فاجعه[۲]» خواند و واشینگتن‌پست (روزنامه‌ای که «جمال خاشقجی» خبرنگار منتقد سعودی که به دستور بن‌سلمان کشته شد، برای آن کار می‌کرد) در یکی از یادداشت‌هایش اقدام بایدن را «خیانت احمقانه[۳]» توصیف کرد. لازم به ذکر است که سفر رئیس‌جمهور آمریکا به عربستان آن‌قدر حساسیت‌برانگیز بود که خودِ بایدن در آستانه‌ی سفرش به خاورمیانه طی یادداشتی در واشینگتن‌پست دلایلش برای سفر به عربستان را تشریح کرده بود[۴]. با این وجود، منتقدان می‌گویند اقدام بایدن نقطه‌ی مقابل وعده‌های انتخاباتی اوست که گفته بود عربستان را به یک کشور منفور و منزوی تبدیل خواهد کرد.

«جمال خاشقجی» خبرنگار منتقد سعودی بود که در کنسولگری عربستان به شکلی وحشیانه کشته و بدنش قطعه‌قطعه شد. (+)

 اصلی‌ترین دلیل بایدن برای دادن آن وعده و عمده‌ی انتقادها از رئیس‌جمهور آمریکا به خاطر نقش محمد بن‌سلمان، ولی‌عهد سعودی که به خاطر اوضاع جسمی پدرش عملاً پادشاه این کشور نیز محسوب می‌شود، در صدور دستور قتل وحشیانه‌ی «جمال خاشقجی» خبرنگار منتقد سعودی در ترکیه است. بایدن که خودش دستور انتشار گزارش‌های قبلاً محرمانه‌ی نهادهای اطلاعاتی آمریکا درباره‌ی دست داشتن بن‌سلمان در قتل خاشقجی را داده، حدود یک ماه پیش از سفر به خاورمیانه در گفت‌وگو با خبرنگاران تأکید کرده بود که با محمد بن‌سلمان دیدار دوجانبه و خصوصی نخواهد داشت. گزارش مشرق درباره‌ی قتل وحشیانه‌ی خاشقجی را از این‌جا بخوانید.

توئیت «خدیجه چنگیز» نامزد «جمال خاشقجی» خبرنگار منتقد سعودی: «توئیتی که جمال خاشقجی [اگر زنده بود] امروز می‌زد: «سلام آقای رئیس‌جمهور، این بود آن توبیخی که بعد از قتل من قولش را داده بودید؟ دست شما به خونِ قربانیِ بعدی محمد بن‌سلمان آلوده است.»» (+)

در همین‌باره بخوانید:

›› تمام آن‌چه باید درباره قتل جمال خاشقجی بدانید

وال‌استریت‌ژورنال در ادامه‌ی گزارش خود می‌نویسد:

همه‌چیز از آن‌جا به بعد، خراب شد. آقای بایدن اصرار داشت در حضور تمام اعضای هیأت‌های آمریکایی و سعودی، ولی‌عهد عربستان را قاتل جمال خاشقجی معرفی کرده است. این در حالی بود که «عادل الجبیر» وزیر مشاور سعودی در امور خارجی [و وزیر خارجه‌ی سابق عربستان]، بلافاصله گفت به یاد نمی‌آورد چنین چیزی را از بایدن شنیده باشد[۵]. وقتی از آقای بایدن پرسیدند که آیا این وزیر سعودی دارد راست می‌گوید یا نه، گفت «نه»؛ که معنای تلویحی‌اش این بود یکی از مقامات مهم سعودی دروغگوست. حتی نیویورک‌تایمز هم [که معمولاً حامی دموکرات‌ها و بایدن است] با اشاره به این‌که رئیس‌جمهور سابقه‌ی توصیف رویدادهایی درباره‌ی برخی جلسات را دارد که سایر شرکت‌کنندگان در همان جلسات، آن‌ها را به یاد نمی‌آورند، این روایت آقای بایدن را زیر سؤال برده است[۶].

یکی از اعضای هیأت سعودی در دیدار با هیأت آمریکایی در عربستان «عادل الجبیر» (چپ) وزیر کشور سعود در امور خارجه، بود که می‌گوید نشنیده بایدن، محمد بن‌سلمان (ششم از چپ)، ولی‌عهد سعودی، را به قتل «جمال خاشقجی» خبرنگار منتقد سعودی، متهم کند. (+)

 

 

فارغ از شکل‌وشمایل و حاشیه‌های سفر بایدن به عربستان، وال‌استریت‌ژورنال این سفر را از نظر محتوایی نیز تهی ارزیابی کرده است. این روزنامه‌ی آمریکایی به طعنه می‌نویسد:

این هم از بازسازی همکاری‌های آمریکا و عربستان [!] که هدف آقای بایدن بود. این سفر حتی از یک «فرصتِ از دست‌رفته» هم بدتر بود: به منافع امنیتی آمریکا در خاورمیانه ضربه زد؛ چون به دنیا نشان داد نه عربستان و نه دیگر کشورهای خلیج [فارس] آن‌قدر به واشینگتن اعتماد ندارند که برای تجدید روابطِ به‌شدت تخریب‌شده‌یشان با آمریکا دست به هرگونه ازخودگذشتگی‌ای بزنند. رئیس‌جمهور در سخنرانی‌اش خطاب به رهبران عرب اعلام کرد: «ما [از خاورمیانه] نمی‌رویم و جای خالی‌ای باقی نمی‌گذاریم که چین، روسیه یا ایران بخواهند آن را پر کنند.» این در حالی بود که این حرف‌ها خریدارهای مرددی داشت، چون از زبان کسی گفته می‌شد که دیده بودند اتفاقاً افغانستان را خالی کرد.

در همین‌باره بخوانید:

›› خروج «ترامپیِ» بایدن از بگرام و فرار آمریکا از بازی تاج‌وتخت افغانستان

›› سرنوشت تلخ افغان‌هایی که به آمریکا کمک کردند

›› «محمد اشرف غنی»؛ فراز و فرود یک رئیس‌جمهور متواری

وال‌استریت‌ژورنال بر تحولات اخیر در خاورمیانه نیز تأکید می‌کند و آن‌ها را دلیلی دیگر بر شکست سیاست‌های دولت بایدن در این منطقه‌ی مهم جهان می‌داند. در این‌باره در گزارش این روزنامه می‌خوانیم:

امارات بلافاصله اعلام کرد تلاش می‌کند سفیرش را به تهران بازگرداند و اختلافات را از طریق دیپلماتیک حل‌وفصل کند. «فیصل بن‌فرحان آل‌سعود» وزیر خارجه‌ی سعودی ادعای آقای بایدن مبنی بر تقویت روابط عربستان و اسرائیل را رد، و تأکید کرد که افزایش تولید نفت هم تصمیم عربستان نیست، بلکه تصمیم «سازمان کشورهای صادرکننده‌ی نفت پلاس» [موسوم به «اوپک پلاس»] است که شامل روسیه نیز می‌شود. بن‌فرحان با این روشِ نه‌چندان تلویحی، می‌خواست بگوید عربستان روابط روبه‌گرم‌شدنش با ولادیمیر پوتین را حفظ خواهد کرد؛ صرف‌نظر از این‌که نظر آمریکا چیست.

مراسم استقبال محمد بن‌سلمان (راست)، ولی‌عهد سعودی، از جو بایدن (دوم از چپ)، رئیس‌جمهور آمریکا، در کاخ «السلام» در جده‌ی عربستان در روز جمعه، ۲۴ تیر ۱۴۰۱. بسیاری از رسانه‌های آمریکایی استقبال بن‌سلمان از بایدن را با استقبال ملک سلمان، پادشاه سعودی، از «دونالد ترامپ» رئیس‌جمهور سابق آمریکا، مقایسه کرده‌اند و یادآور شده‌اند که روابط رژیم سعودی با ترامپ (که اتفاقاً بارها بن‌سلمان را صراحتاً تحقیر کرده بود) گرم‌تر بوده تا دولت بایدن. (+)

روزنامه‌ی وال‌استریت‌ژورنال نتایج اولین سفر خاورمیانه‌ای بایدن، به عنوان رئیس‌جمهور آمریکا، را این‌گونه جمع‌بندی می‌کند:

روی هم رفته، رئیس‌جمهور آمریکا بدون هیچ پیشرفتی خاورمیانه را ترک کرد: نه‌تنها در موضوع نفت، بلکه درباره‌ی صلح در یمن، مقابله با ایران، و همه‌ی مسائل دیگر. این ناکامی با نحوه‌ی مضحک مدیریت سفر بایدن توسط کاخ سفید بدتر هم شد. آن کارمندی که [حقوق کاخ سفید را می‌گیرد و] فکر کرده بود یک مشت‌به‌مشت زدنِ مبتذلِ «رفیق با رفیق» نسبت به دست دادنِ رسمی ارجحیت دارد، باید اخراج شود. این قضیه هیچ ارتباطی هم با کووید [و کرونا] نداشت: رئیس‌جمهور با سایر سعودی‌ها، و همچنین، پیش از آن‌ها با اسرائیلی‌ها و فلسطینی‌ها، دست داده بود. اگر این آدم فکر می‌کرد خودداری بایدن از دست دادن [با محمد بن‌سلمان] باعث می‌شود منتقدان ضدسعودیِ رئیس‌جمهور در حزب خودش دلشان خنک شود، اشتباه می‌کرد. «آدام شیف» نماینده‌ی مجلس نمایندگان [کنگره‌ی آمریکا] این مشت‌به‌مشت زدن را «شاهد آشکاری بر تسلط مستبدان ثروتمند [و صاحب] نفت بر سیاست خارجی آمریکا» دانست و آن را محکوم کرد.

در ادامه‌ی گزارش، در دفاع از رسانه‌های آمریکایی که از سفر خاورمیانه‌ای بایدن انتقاد کرده‌اند، آمده است:

کاری ندارد که مطبوعات را به خاطر تأکید بر این آبروریزی‌ها سرزنش کنید؛ و آقای بایدن هم همین کار را کرد. با این حال، وقتی هیچ محتوایی برای تهیه‌ی گزارش وجود ندارد، جای تعجب نیست که خبرنگاران روی «شاهکار آقای بایدن در لولیدن (آن هم نه راحت) داخل تختی که با ادعاهای پهلوان‌پنبه‌ایش درباره‌ی تنبیه محمد بن‌سلمان، ولی‌عهد سعودی، آماده‌اش کرده بود»، تمرکز کرده‌اند. به علاوه، رئیس‌جمهور آمریکا نباید انتظار داشته باشد خبرنگاران فریبِ تلاش‌های کاخ سفید را بخورند که تغییر جزئی در تمهیدات پروازهای عربستان-اسرائیل یا انتقالِ از مدت‌ها قبل توافق‌شده‌ی دو جزیره‌ی میکروسکوپی از مصر به عربستان با چراغ سبز اسرائیل را در بوق‌وکرنا کردند.

تصویری از جو بایدن (دوم از چپ)، رئیس‌جمهور آمریکا، و محمد بن‌سلمان (دوم از راست)، ولی‌عهد سعودی، در نشستی چندجانبه در عربستان. بایدن پیش از سفر خاورمیانه‌ایش تأکید کرده بود که با بن‌سلمان دیدار خصوصی دوجانبه برگزار نخواهد کرد. (+)

وال‌استریت‌ژورنال برای تأکید بر پیامدهای بی‌دستاورد بودنِ سفر بایدن، برخی از معضل‌های بزرگ‌تر مقابل واشینگتن را این‌گونه برمی‌شمارد:

آقای بایدن در مقطعی به منطقه رفت که جهان با خطرات اقتصادی و امنیتی عظیمی مواجه است. حمله‌ی روسیه به اوکراین باعث کمبود و افزایش قیمت مواد غذایی شده است؛ که با ناتوانی اوکراین در صادرات غلات و کاشت محصولات جدید، در سراسر جهان بدتر نیز خواهد شد. مرحله‌ی بعدی، شروع موج‌های بی‌ثبات‌کننده‌ی مهاجرت از کشورهای فقیر آفریقا و خاورمیانه، مانند مصر، خواهد بود که به‌شدت به گندم اوکراین وابسته هستند. تورم، که پیشاپیش یک معضل در ابعاد جهانی بود، قطعاً وخیم‌تر خواهد شد؛ مگر این‌که کاهش سرعت اقتصاد چین باعث رکود جهانی شود، که به هر کشوری، از جمله آمریکا، آسیب خواهد زد. آن‌چه بر همه‌ی این‌ها سایه می‌اندازد، ادامه‌ی تهدید هسته‌ای آقای پوتین است.

محمد بن‌سلمان (راست)، ولی‌عهد عربستان، که با توجه به شرایط جسمانی پدرش، در حقیقت همه‌کاره و پادشاه سعودی نیز محسوب می‌شود، پس از استقبال از جو بایدن (چپ)، رئیس‌جمهور آمریکا، در کاخ «السلام» در جده‌ی عربستان،  در روز جمعه، ۲۴ تیر ۱۴۰۱، از مهمانش پذیرایی می‌کند. اگرچه بایدن تأکید کرده بود به نشانه‌ی محکومیت قتل «جمال خاشقجی» خبرنگار منتقد سعودی (که برای روزنامه‌ی آمریکایی «واشینگتن‌پست» کار می‌کرد) و دست داشتن بن‌سلمان در این جنایت، با ولی‌عهد سعودی دیدار دوجانبه نخواهد داشت، اما تصاویر خبری نشان می‌دهند، بن‌سلمان توانسته دست‌کم برای لحظاتی، بایدن را نمک‌گیر خود کند. (+)

در نهایت، روزنامه‌ی وال‌استریت‌ژورنال گزارش خود را با تکرار اتهام‌ها علیه ایران و انتقاد از بایدن به خاطر امید بستن به مذاکرات با تهران، این‌گونه به پایان می‌رساند:

این خطر، هر روز بیش‌تر می‌شود که متحد روسیه در تهران، بمب خود را تکمیل کند. کارشناسان بین‌المللی معتقدند ایران پیشاپیش به اندازه‌ی کافی اورانیوم غنی‌شده دارد تا دست‌کم یک بمب بسازد. آقای بایدن و یائیر لاپید، نخست‌وزیر اسرائیل، بار دیگر تعهد خود درباره‌ی جلوگیری از دستیابی ایران به سلاح هسته‌ای را تکرار کردند. آقای لاپید گفت: «تنها راه برای متوقف کردن آن‌ها [ایرانی‌ها]، قرار دادن یک تهدید نظامی معتبر روی میز است.» این در حالی است که آقای بایدن این کار را انجام نداده است. هجده ماه است دارد به تهران التماس می‌کند که از تسلیحات هسته‌ای چشم‌پوشی کند؛ و در عین حال، چشمش را بر اقدامات ایران در نقض تحریم‌های اقتصادی، شرارت‌های این کشور در کشورهای همسایه، و حمایتش از حملات شورشیان حوثی [انصارالله] به عربستان بسته است. بایدن [به جای تشدید مقابله با ایران] در این سفر تأکید کرد همچنان مذاکرات واهی [با تهران] را ادامه خواهد داد. عزم بایدن برای آشتی با یک دشمنِ کینه‌توز نیز شباهت دیگرِ او به چمبرلین است. بیایید امیدوار باشیم یک سال بعد، نتیجه‌ی مشابهی [مانند توافق چمبرلین با هیتلر] حاصل نشود.