خرمشهر

به گزارش خبرنگار نوید شاهد، سوم خرداد ۱۳۶۱ در تقویم تاریخ این سرزمین، یادآور حماسه بزرگ و افتخارآمیز فتح‌الفتوح «خرمشهر» قهرمان، پس از یکسال و هفت ماه اشغال و اسارت در چنگ چکمه پوشان لشکر خبیث و متجاوز بعثی است. این پاره تن ایران که مظهر مقاومت مردمی در برابر ماشین جنگی و ارتش تا دندان مسلح صدامی شد و حماسه دفاع مظلومانه ساکنان این شهر و نیروهای داوطلب از زن و مرد از آن در روزهای آغاز جنگ و از پیش از تهاجم علنی مزدوران شیطان به خاک مقدس ایران تا غروب غریبانه و خونرنگ سوم آبان ۱۳۵۹ که شهر بطور کامل سقوط کرد و به اشغال دشمن درآمد، در تمام این مدت، بغضی شده بود در قلب همه مردم و زخمی شده بود در جگر و جان هر ایرانی غیرتمند، که التیامی نداشت و غمی شده بود که وجدان هر انسان آزاده را شعله ور می ساخت. از عملیات طریق القدس و فتح بستان و شکست حصر آبادان، روند عملیاتها در جهت بازپس گیری این قطعه از خاک میهنمان با همکاری و وحدت فرماندهی ارتش و سپاه در قالب عملیاتهای پیروزمند «فتح المبین» و «الی بیت المقدس» متمرکز گردید و سرانجام در صبح روز سوم خرداد ۶۱ مسجد جامع، این قلب طپنده شهر، بر دلیرمردان ظفرمند قافله توحید، آغوش گشود و پای سپاه نور به خاک خرم از خون شهیدان رسید و شهر از لوث وجود اهریمنان پاک شد و بانگ اذان عشق از گلدسته ها قلب آسمان را شکافت و یاران روح الله در شبستان و صحن مسجد جامع، قامت به نماز شکر بستند. اما در این میان، «ممد نبودی ببینی»… اما نه! تو بودی! از تو زنده تر هم مگر هست؟ تو پیشاپیش این قافله به شهر رسیدی با «سالم» و «بهنام محمدی»، با «محسن وزوایی» و «حسین قجه ای» که در راه آزادسازی خرمشهر به خون غلطیدند، با همه مدافعان شهید شهر، تو زودتر از همه آمده بودی «محمد جهان آرا»! تو اولین شاهد فتح عاشقان بودی…

طبق نقشه، می‌خواست خرمشهر را یک روزه بگیرد! اما…

خرمشهر از نخستین روزهای تهاجم رژیم بعثی عراق، نماد مقاومت ملی شناخته شد. با توجه به موقعیت ژئوپولیتیکی این شهر در غرب خلیج فارس و مجاورت با اروندرود، اشغال آن فقط بعد نظامی نداشت، بلکه پیامدهای گسترده روانی و سیاسی را به دنبال آورد. اشغال خرمشهر یکی از اهداف کلیدی صدام حسین جهت فشار به جمهوری اسلامی ایران بود؛ اما پایداری و مقاوت ساکنان و مدافعان شهر، حتی در سخت‌ترین شرایط، الگویی از ایثار و حماسه‌آفرینی را رقم زد. صدام طبق نقشه اولیه تهاجم و تجاوز، اعلام کرده بود که خرمشهر را یک روزه، خوزستان را سه روزه و تهران را در روز هفتم خواهد گرفت! اما ۳۴ روز مقاومت مدافعان مظلوم خرمشهر از شهر، بی دفاع و با کمترین سلاح و بدون امکانات اولیه، در یک جنگ تن به تن شهری و چریکی، یک حماسه بزرگ تاریخی را رقم زد و خاطره پاکباختگی و غیرت و شرف این مدافعان، کانون عاطفه و مقاومت و وحدت ملی شد. خرمشهر در تمام این مدت، «اسم رمز» و «شناسنامه هویت» هر ایرانی بود. 

و اینگونه «شهر خون»، «شهر خدا»، آزاد شد…

ساعت ۱۱ صبح روز سوم خرداد، در حالی که درگیری شدیدی بین قوای ایرانی و نیروهای عراقی جریان داشت و دشمن در فکر شکستن حلقه محاصره خرمشهر بود، رزمندگان ایرانی از جناح غرب و خیابان کشتارگاه وارد شهر شدند. ناحیه گمرک خرمشهر در کنار اروند اندکی مقاومت کرد که آن هم به سرعت در هم شکست.
ساعت ۱۲ قوای ایران از سمت شمال و شرق وارد شهر شدند و نیروهای متجاوز بعثی که ۲۴ ساعت در محاصره کامل قرار داشتند، راهی جز اسارت یا فرار و یا کشته شدن نداشتند. بدین جهت واحدهای عراقی گروه گروه به اسارت رزمندگان اسلام درآمدند.
در ساعت ۲ بعدازظهر، خرمشهر به طور کامل آزاد شد و پرچم پرافتخار جمهوری اسلامی ایران برفراز «مسجد جامع» و پل تخریب شده خرمشهر به اهتزاز درآمد. بدین ترتیب، این شهر مقاوم که پس از ۳۵ روز پایداری و مقاومت در ۴ آبادان ۱۳۵۹ به اشغال درآمده بود، پس از ۵۷۸ روز (۱۹ ماه) اسارت، بار دیگر به آغوش گرم میهن اسلامی بازگشت و از لوث وجود متجاوزان تطهیر شد.
رزمندگان اسلام در اولین اقدام خود پس از آزادسازی شهر، نماز شکر را در مسجد جامع خرمشهر اقامه کردند. خبر آزادسازی خرمشهر به سرعت در همه جا طنین افکند و ملت ایران اسلامی را که مدت‌ها در آروزی شنیدن چنین خبر مسرت بخشی بودند، غرق در شادی و سرور کرد.
مردم به خیابان‌ها ریختند و با پخش شیرینی به جشن و شادی پرداختند. در پایان آن روز امت شهید پرور ایران با حضور در مساجد، نماز شکر به جای آورده و با فرار رسیدن شب به یمن پیروزی حق بر باطل بر پشت بام‌ها ندای الله اکبر سردادند.

اهمیت و ابعاد استراتژیک فتح خرمشهر در داخل و خارج

در این عملیات، ۵۶۰۰ کیلومتر مربع از خاک ایران اسلامی که به اشغال دشمن در آمده بود از چنگ دشمن آزاد شد. فتح خرمشهر موجب سرشکستگی صدام و نیز تلخ کامی حامیان قدرتمند وی شد. صدام و نظامیان بعثی، همه همت، توان و تدبیر خود را برای حفظ اشغال خرمشهر، از آغاز تصرف آن به کار گرفتند و این شهر را به گمان خود به دژی نفوذ ناپذیر تبدیل کرد.
پس از ۲۳ روز نبرد شبانه‌روزی رزمندگان اسلام در عملیات بیت‌المقدس و درست هنگامی که آنان به فتح خرمشهر نزدیک می شدند، صدام همچنان به تقویت نیروهای خود در این شهر می پرداخت و برای جلوگیری از پیروزی قطعی سپاه اسلام، سربازان جدیدی را وارد خرمشهر کرد.
فتح خرمشهر، مهمترین نتیجه عملیات بیت‌المقدس بود. در این نبرد که یکی از مهمترین و گسترده‌ترین عملیات‌ها در دوران جنگ تحمیلی است، حدود ۵۴۰۰ کیلومتر مربع از خاک کشور آزاد شد.
بازپس‌گیری خرمشهر، موجب تغییر توازن سیاسی ـ نظامی در جنگ و منطقه خلیج فارس به سود ایران شد. از نظر نظامی، اجرای چهار عملیات طی هشت ماه، بیانگر تجدید توان نظامی ایران بود. از حیث سیاسی نیز به منزله از بین رفتن برتری عراق در مذاکرات سیاسی بود و این کشور را در وضع تحقیرآمیزی قرار داد. در این مدت احتمال سقوط حکومت عراق نیز می‌رفت. 
 صدام حسین در ۱۹ خرداد ۱۳۶۱/ ۹ ژوئن ۱۹۸۲، به طور یک جانبه، آتش‌بس اعلام کرد. او در ۲۰ خرداد همان سال، به بهانه کمک به سازمان آزادی بخش فلسطین (ساف) و نیروهای سوریه در برابر تجاوز اسرائیل به لبنان در ۱۶ خرداد/ ۶ ژوئن همان سال، دستور عقب‌نشینی به نیروهای عراقی از اراضی ایران را صادر کرد.  در پی برقراری صلح با ایران بود و در ۳۰ خرداد/ ۲۰ ژوئن همان سال با صدور بیانیه‌ای، عقب‌نشینی ازخاک ایران را با از بین بردن هرگونه بهانه‌ای برای ادامه جنگ توجیه کرد.
تغییر توازن سیاسی به سود ایران، ابتکار عمل نیروهای ایران، تقویت توان نظامی ایران، شکست سیاسی و نظامی عراق و ضربه اساسی به ماشین جنگی و ساختار نظامی و آرایش قوای جبهه دشمن، از دست رفتن برگ برنده عراق در منظری بین المللی، ایجاد تهدید برای دشمن، و موضع گیری مجامع جهانی و تکاپوی قدرتهای غربی برای جلوگیری از شکست بیشتر حزب بعث، و تحول در مهندسی عملیاتی جنگ: از پدافندی و تدافعی به تهاجمی و آفندی، از دیگر پیامدهای این پیروزی بزرگ بود.  

خرمشهر را خدا آزاد کرد

تاکید مکرر امام بر توجه به ارزشهای معنوی و توحیدی و ابعاد عرفانی جهاد و فرهنگ شهادت طلبی، الگویی از شخصیت رزمندگان را در قالب یک سلوک مخلصانه و مومنانه و طریقتی عارفانه شکل داد و ترسیم کرد که شاخص هویتی و برجسته ترین فضیلت رزمندگان ما در جبهه ها شد. به گفته رهبر معظم انقلاب، تربیت جوانانی صالح و مومن با این بینش الهی و با این رسالت و هدف قدسی و فراتر از فتح خاک، در مسیر عروج به مقامات متعالی انسانی و در مدار تقرب و عبودیت حق، «فتح الفتوح» امام راحل (ره) بود و نه فقط فتح خرمشهر. همانگونه که حضرتش فرموده بود: «فتح خرمشهر، فتح خاک نیست؛ فتح ارزشها است.» رزمندگان جبهه نور در سالهای دفاع مقدس، با الهام از این بینش و باور، به هدفی عظیم تر از باز پس گیری یک زمین، یا فتح یک نقطه از مواضع دشمن، نظر داشتند. آنان این جنگ را وسیله وصول به غایاتی معنوی و منظر شهود و تشرف به آفاقی باطنی یافته بودند و از همین است که باز هم به فرموده رهبر حکیم و بصیر انقلابمان: «این جنگ، یک گنج بود.» و راستی اگر در جریان همین عملیاتها و فتوحات نبود، کجا می شد گوهر وجود بزرگمردانی چون «همت» و «خرازی» و «باکری» و «باقری» و «صیاد» و «زین الدین» و «آبشناسان» و «جهان آرا» و… ظهور یابد؟ اشارت حضرت امام (ره) بمثابه معلم و مرشد و مراد معنوی و پدر رزمندگان ما بر اینکه خرمشهر را خدا آزاد کرد، تاکیدی بود بر مبداء و غایت این جهاد که سیر الی الله بود و نه جنگی همچون مشابهاتش در جهان که انگیزه ای فراتر از منافع و مقاصد مادی، جغرافیایی و ملی نداشت و جهات و ابعادی چنین عظیم از معنویت و عرفان و روح توحیدی و تجلیات شگفت شهادت طلبی و ایثار و پاکبازی در راه خدا را در انسانهایی که فانی در حق بودند و یکشبه ره صد ساله پیمودند و وصیتنامه هایشان به گفته امام: «انسان را نی لرزاند و بیدار می کند»، از خود آشکار نمی‌ساخت. و اینهاست که «جنگ» ما را «گنج» کرده است.

فتحی که سرآغاز «تمدن سازی جهانی مقاومت» شد

فتح بزرگ سوم خرداد ۶۱ در آن روز و حتی در روند دفاع مقدس هشت ساله متوقف نشد، بلکه ابعادی عظیم‌تر یافت. این فتح را می توان سرآغازی بر «تندن سازی جهانی مقاومت» دانست که ثمرات آن سالها بعد و در قالب نیروهای مقاومت جهادی در جهان اسلام، همچون دژ مستحکمی در برابر صهیونیسم جهانی قد علم کرد و منافع جهان سلطه و استکبار را به خطر انداخت. انگیزه و مبادی معنوی و فرهنگ شهادت طلبانه و مقاومت مردمی و متکی بر توده و متن مردم و نه لزوما قواعد کلاسیک نظامی و نیروهای متعارف نظامی، اهداف جهانی در دفاع مقدس از جمله رفع فتنه از عالم و نابودی صهیونیسم و آزادی قدس شریف، و شکل گیری الگویی از پیروزی با اتکا به توانمندیهای بومی در برابر یک قدرت متمرکز تسلیحاتی برخوردار از پشتیبانی جهانی، از جمله عواملی هستند که فتح خرمشهر را بمثابه یک نماد جهانی از مقاومت، سرلوحه و الهام بخش و آغازگر یک روند از تمدن سازی جهانی فرهنگ مقاومت معرفی می کنند. مقاومتی که امروز از یمن و عراق تا لبنان و فلسطین، همه حیثیت و موجودیت دشمنان اسلام و انسانیت را در منطقه و دنیای اسلام، تهدید می‌کند. 

خاکت ببوسم خاک تو بوسیدنی شد…

ای شهر خرمشهر ای خاکِ گهرخيز
 ای سينه پر آذرت از غصه لبريز
 خاکت ببوسم خاک تو بوسيدنی شد
 گل‌هاي خرمشهر من بوييدنی شد
 اي قله ايثار و محراب عبادت
 نخلت اگر سوزند برجا ريشه ماند
خورشيد از خون سرزند، بر خون نشيند
 تا شام بد فرجام دشمن را ببيند
سوي تو مرغان مهاجر، باز آيند
 بر آشيان سبز در پرواز آيند
 با من بخوان شعر ظفر، ای بندر سبز
 شب سر شد و آمد سحر، ای بندر سبز

شاعر: زنده یاد سپیده کاشانی

دیدند این باغ عاشق، از لاله بهتر ندارد

گفتند این خاک، دیگر، سرو و صنوبر ندارد

خورشید، اینجا غریب است، اینجا دلاور ندارد
گفتند خوب است، خوب است، در گوشه‌ای دفن سازیم

این آسمان را که بوی بال کبوتر ندارد
هر چند تعریف کردند، از سرخی شمعدانی

دیدند این باغ عاشق، از لاله بهتر ندارد
بردند یاران ما را بر شانه‌های خیابان

بردند و بردند انگار، این کوچه آخر ندارد
در سینه از سوگ گل‌ها، یک آسمان ابر دارم

یک شب بیاید ببیند، هر کس که باور ندارد
شهری که گویند شهر خورشید، باشد، همین جاست

شهری که «یوسف» در آنجا، ترس از برادر ندارد

شعر از: دکتر محمود اکرامی فر

انتهای گزارش/