خروج آمریکا از برجام

سرویس جهان مشرق – «مایک پمپئو» وزیر خارجه‌ی سابق آمریکا و مدیر سابق سی‌آی‌ای (هر دو در دولت دونالد ترامپ) یکی از ایران‌ستیزترین سیاستمداران آمریکاست. پمپئو پس از خروج زودهنگام از دولت آمریکا با تک‌دوره‌ای شدن ریاست‌جمهوری ترامپ، اقدام به انتشار کتابی تحت عنوان «هرگز کوتاه نیا: جنگیدن برای آمریکایی که عاشقش هستم[۱]» کرد که به تجربیاتش در دوران خدمت در دولت آمریکا پرداخته است. مشرق قصد دارد طی یک مجموعه گزارش بخش‌های مربوط به ایران در این کتاب را خدمت مخاطبان محترم ارائه کند. آن‌چه در ادامه می‌خوانید قسمت پنجم از این مجموعه گزارش است. برای خواندن قسمت‌های قبلی می‌توانید از لینک‌های انتهای همین گزارش استفاده کنید.

جلد کتاب «هرگز کوتاه نیا: جنگیدن برای آمریکایی که عاشقش هستم» نوشته‌ی «مایک پمپئو» وزیر خارجه‌ی سابق آمریکا و مدیر سابق سی‌آی‌ای (+)

---

لازم به ذکر است که مشرق صرفاً جهت اطلاع نخبگان و تصمیم‌گیران عرصه‌ی سیاسی کشور از محتوای کتاب مذکور این گزارش را منتشر می‌کند و دیدگاه‌ها، ادعاها و القائات این کتاب لزوماً مورد تأیید مشرق نیست.

---

قسمت پنجم/ فصل ۳: «دنیای پست و کثیفی است»

طی سال‌هایی که برجام داشت تدوین می‌شد، من در [مجلس نمایندگان] کنگره خدمت می‌کردم. آن زمان با تمام توانم روی میز می‌کوبیدم تا توجه همه را به این اشتباه بزرگ جلب کنم: در صحن علنی سخنرانی می‌کردم؛ [در نشریه‌ها] یادداشت می‌نوشتم؛ و تابستان ۲۰۱۴ به تک‌تک همکارانم در مجلس نمایندگان (هر ۴۳۴ نفرشان) زنگ زدم و به آن‌ها گفتم این توافق، به این شکلی که انجام شده، باعث می‌شود ایران علاوه بر قابلیت‌های موشکی واقعی، ظرفیت [نظامی] هسته‌ای و پول هنگفتی برای توسعه‌ی هر دوی این برنامه‌ها به دست بیاورد.

«مایک پمپئو» نماینده‌ی وقت ایالت کانزاس در مجلس نمایندگان کنگره، در جریان نشست تأیید صلاحیتش به عنوان نامزد پیشنهادی «دونالد ترامپ» رئیس‌جمهور وقت آمریکا، برای تصدی ریاست سی‌آی‌ای، در ماه ژانویه‌ی سال ۲۰۱۷. پمپئو اعا می‌کند زمانی که نماینده‌ی کنگره بوده به تک‌تک همکارانش در مجلس نمایندگان زنگ زده و درباره‌ی توافق هسته‌ای با ایران به آن‌ها هشدار داده است. (+)

در همین‌باره بخوانید:

›› نگرانی اندیشکده آمریکایی از قدرت موشکی ایران

›› ایران در تولید موشک‌های بالستیک به نهایت تخصص رسیده است

تا همین امروز هم افتخار می‌کنم که وزارت خارجه را مجبور کردم اعتراف کند که این «توافق» در واقع یک معاهده یا حتی یک فرمان اجرایی نیست، بلکه یک بیانیه‌ی مطبوعاتی است که توسط آمریکا و سایر کشورها تهیه شده است. چنان‌که «جولیا فریفیلد» دستیار وزیر خارجه در امور قانون‌گذاری، در قالب یک پاسخ رسمی، با چندین ماه تأخیر، به من نوشت: «برنامه‌ی جامع اقدام مشترک یک معاهده یا توافق‌نامه‌ی اجرایی، و یک سند امضاشده نیست، بلکه منعکس‌کننده‌ی تعهدات سیاسی ایران، ۱+۵ (آمریکا، بریتانیا، فرانسه، آلمان، روسیه، و چین) و اتحادیه‌ی اروپاست.»

«مارتین شافر» مسئول روابط عمومی وزارت خارجه‌ی آلمان، ماه جولای سال ۲۰۱۵، نسخه‌ای امضاشده از برجام را در دست دارد. «مایک پمپئو» می‌نویسد وزارت خارجه‌ی دولت اوباما به او گفته برجام نه یک معاهده‌ی رسمی و دستور اجرایی است و نه حتی یک سند امضاشده است. (+)

نامه‌ی مذکور همچنین حاوی این ادعا بود که دولت اوباما هیچ «توافق سری‌ای» با ایران نکرده است. دولت داشت دروغ می‌گفت. تابستان ۲۰۱۵، فقط چند روز پس از رونمایی از برجام، من به همراه «تام کاتن» همکارم در مجلس نمایندگان، به وین سفر کردیم تا با مقامات آژانس بین‌المللی انرژی اتمی (سازمانی که مسئول انجام بازرسی‌های تعیین‌شده از تأسیسات هسته‌ای ایران است) ملاقات کنیم. توقع زیادی نداشتیم. اولاً شگفت‌زده شدیم که مقامات آژانس اصلاً قبول کرده‌اند با دو نفر از سرسخت‌ترین مخالفان توافق هسته‌ای ایران دیدار کنند. کاملاً انتظار داشتیم وزارت خارجه‌ی دولت اوباما این دیدار را لغو کند.

«مایک پمپئو» (چپ) وزیر خارجه‌ی سابق آمریکا، رئیس سابق سی‌آی‌ای و نماینده‌ی سابق ایالت کانزاس در مجلس نمایندگان کنگره‌ی آمریکا، در کنار «تام کاتن» (راست) نماینده‌ی سابق ایالت آرکانزاس (آرکانسا) در مجلس نمایندگان و سناتور فعلی این ایالت در کنگره. پمپئو و کاتن جولای ۲۰۱۵ ادعا کردند به وجود توافق‌های جانبی محرمانه میان ایران و آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در حاشیه‌ی توافق بر سر برجام پی برده‌اند. دولت اوباما وجود این توافق‌ها را تأیید کرد، اما آن‌ها را بخشی از روند عادی توافق‌های کنترل تسلیحاتی دانست، نه «توافق‌های جانبی محرمانه». (+)

وقتی رسیدیم، یکی از اعضای تیم تشریفات آژانس، با عذرخواهی شروع کرد: «متأسفم، مدیرکلْ «[یوکیا] آمانو» نمی‌تواند امروز با شما ملاقات کند.» من و تام، اخم‌هایمان در هم رفت و سر تکان دادیم؛ فکر می‌کردیم بیهوده ۷۰۰۰ کیلومتر پرواز کرده‌ایم. اما بعد فهمیدیم چرا آمانو نمی‌تواند با ما دیدار کند؛ کارمند آژانس ادامه داد: «هنگام دوچرخه‌سواری زمین خورده و در بیمارستان است. به معاونان خود دستور داده به شما گزارش بدهند.» در طول این نشست دو ساعته، به این واقعیت پی بردیم که آژانس و دولت اوباما تمام حقیقت را درباره‌ی توافق به دنیا نگفته‌اند.

آژانس و ایران بر سر دو الحاقیه‌ی محرمانه درباره‌ی اقدامات راستی‌آزمایی در یکی از مجموعه‌های نظامی ایران توافق کرده بودند. امکان بررسی این الحاقیه‌ها به صورت عمومی وجود نداشت. این حرف کارمندان آژانس یک اعتراف خیره‌کننده بود. پرسیدم: «کدام مقامات آمریکایی این توافق‌نامه‌های جانبی را دیده‌اند؟» پاسخ‌شان گویای همه‌چیز بود: «ما اجازه نداریم به این سؤال پاسخ بدهیم.» هماهنگ‌کننده‌ی وزارت خارجه، که همراه ما بود، با وحشت از اتاق بیرون دوید؛ احتمالاً رفت به مافوق‌هایش خبر بدهد که ما از این بندهای الحاقی خبردار شده‌ایم.

«مایک پمپئو» (راست) وزیر خارجه‌ی وقت آمریکا، طی ملاقات با «یوکیا آمانو» (چپ) رئیس وقت آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، در ساختمان وزارت خارجه‌ی آمریکا در واشینگتن در اوایل آوریل سال ۲۰۱۹. (+)

به یکی از رئیس‌دفترهای سی‌آی‌ای متوسل شویم تا شاید بتواند کمک‌مان کند این اسناد را ببینیم. اما فقط شانه بالا انداخت: «این کار خیلی بالاتر از سطح من است. باید به وزارت خارجه بگویید.» در واقعیت، نه وزارت خارجه و نه هیچ آمریکایی دیگری اجازه‌ی مشاهده‌ی این توافق‌نامه‌های جانبی محرمانه را نداشت. دولت اوباما این تصمیم وحشتناک را گرفته بود که بدون این‌که بداند برخی از عناصر پایبندی ایران چگونه راستی‌آزمایی می‌شوند، پای توافق‌نامه را امضا کند. می‌توانید من را دیوانه صدا کنید، اما من حاضر نیستم بر اساس قابل‌اعتماد بودن آیت‌الله، خطر جنگ هسته‌ای را به جان بخرم.

یکی از ناظران آژانس بین‌المللی انرژی اتمی فرآیند غنی‌سازی اورانیوم در تأسیسات هسته‌ای نطنز در ایران را بررسی می‌کند. با وجود تن دادن ایران به نظارت‌های گسترده‌ی آژانس انرژی اتمی در قالب توافق هسته‌ای، «مایک پمپئو» ادعا می‌کند این نظارت‌ها کافی نبوده‌اند. (+)

در همین‌باره بخوانید:

›› خاورمیانه عاری از سلاح هسته‌ای؛ ابتکاری که می‌تواند جایگزین برجام شود

›› دلایل تهران برای خودداری از ساخت سلاح هسته‌ای/ چگونه آمریکا ایران را وادار به ساخت بمب اتمی می‌کند؟

فقط چند روز بعد، من و تام اعلام کردیم به توافق‌نامه‌های جانبی مخفیانه‌ی ایرانی‌ها پی برده‌ایم، هرچند نگذاشته‌اند آن‌ها را بخوانیم. به‌محض اجرایی شدن توافق، تقلب‌ها هم شروع شد. علی‌رغم ادعای اهالی برجام مبنی بر این‌که ایرانی‌ها مدت‌ها قبل برنامه‌ی [نظامی] هسته‌ایشان را تعطیل کرده‌اند، ایران مخفیانه این برنامه را ادامه داده بود. سایت‌های هسته‌ایشان را در سراسر کشور پخش کرده بودند؛ تونل‌های عمیق‌تری در کوه‌های سخت‌تر ساخته بودند؛ دانشمندان هسته‌ایشان را در دانشکده‌ها و برنامه‌های نظامی‌شان قایم کرده بودند؛ برنامه‌ی «فضایی» شان را برای توسعه‌ی ظرفیت‌های موشکی گسترش داده بودند؛ و «محسن فخری‌زاده مهابادی» عالی‌رتبه‌ترین دانشمند هسته‌ایشان، را در رأس کار نگه داشتند. وزارت اطلاعات ایران همچنین برجام را طوری تنظیم کرده بود که به این کشور اجازه می‌داد از ظرفیت‌های هسته‌ای غیرنظامی «دوکاربردی» [دارای کاربردهای مشترک نظامی و غیرنظامی] خود استفاده کند و بی‌سروصدا به سمت یک سلاح هسته‌ای بخزد، بدون این‌که از خط قرمز قانونی [توافق] عبور کند.

شهید «محسن فخری‌زاده» دانشمند هسته‌ای ایران بود که سال ۱۳۹۹ در یک عملیات تروریستی توسط موساد به شهادت رسید. (+)

خوش‌بختانه، من تنها کسی نبودم که می‌دانستم ایرانی‌ها دارند تقلب می‌کنند. دوستم «یوسی کوهن» مدیر موساد، نیز این را می‌دانست. تیم او در نهایت موفق شد یک عملیات محرمانه‌ی شگفت‌انگیز انجام دهد: مجموعه‌ای از اسناد حیاتی را از آرشیو هسته‌ای ایران، که در یک مرکز فوق‌العاده امن نگهداری می‌شد، به سرقت بردند. تاریخ، یک روز جزئیات سرگیجه‌آور نحوه‌ی اجرای این یورش حیرت‌انگیز را افشا خواهد کرد.

اما نکته‌ی مهم‌تر این بود که آوریل ۲۰۱۸، نتانیاهو، نخست‌وزیر اسرائیل، اطلاعات به‌دست‌آمده از آن شاهکار جسورانه را با جهانیان در میان گذاشت. اسناد به‌دست‌آمده نشان دادند که ایران هرگز برنامه‌ی تسلیحات هسته‌ایش را آن‌طور که طبق برجام ملزم شده بود، رها نکرده است. کل توافق هسته‌ای بر اساس یک دروغ بنا شده بود. من ادعایش را کردم؛ یوسی اثباتش کرد؛ و اکنون جهان این را می‌داند.

«یوسی کوهن» رئیس موساد بین سال‌های ۲۰۱۶ تا ۲۰۲۱. «مایک پمپئو» مدعی است موساد توانسته در زمان ریاست کوهن بخشی از آرشیو هسته‌ای ایران را به سرقت ببرد. (+)

در همین‌باره بخوانید:

›› نمایش کمدی نتانیاهو: دروغ‌پردازی صهیونیست‌ها با تصاویر ماهواره‌ای «تورقوزآباد»

›› ژنرال اسرائیلی: به لطف بازرسی‌های آژانس اطلاعات زیادی درباره سایت‌های هسته‌ای ایران داریم

از این‌که شنیدم دونالد ترامپ در جریان تبلیغات انتخابات ریاست‌جمهوری سال ۲۰۱۶، برجام را یک برنامه‌ی خیریه برای آیت‌الله‌ها توصیف کرد (که در ازای آزادی چهار گروگان آمریکایی، ۴۰۰ میلیون دلار اسکناس خشک به عنوان انگیزه برای امضای قرارداد دریافت کردند) و آن را به باد تمسخر گرفت، دل‌گرم شدم. فهمیدم ترامپ توافق و رژیم ایران را همان‌طوری که واقعاً هستند، می‌بیند، نه آن‌طوری که ما دلمان می‌خواست باشند. از وقتی رئیس سی‌آی‌ای شدم، لحظه‌شماری می‌کردم تا این افتضاح دیپلماتیک را اصلاح کنم.

تصویر رسمی «مایک پمپئو» در سال ۲۰۱۷ به عنوان مدیر سی‌آی‌ای. پمپئو از ژانویه‌ی ۲۰۱۷ تا آوریل ۲۰۱۸ در دوره‌ی ریاست‌جمهوری دونالد ترامپ، مدیر «آژانس مرکزی اطلاعات» اصلی‌ترین نهاد جاسوسی دولت آمریکا بود. وی می‌نویسد از زمانی که ریاست سی‌آی‌ای را به عهده گرفته برای خروج آمریکا از برجام لحظه‌شماری می‌کرده است. (+)

با این حال، بیرون آوردن آمریکا از این توافق احمقانه، در حرف آسان‌تر از عمل بود. اولاً، باید با باد مخالف در داخل سی‌آی‌ای می‌جنگیدم. تقریباً کل تیم تحلیل امور ایران، دو سالِ قبل از آغاز ریاست من را صرف تلاش برای توجیه برجام کرده بودند. این تیم ادعانامه‌ی مفصلی طراحی کرده بود (که بعداً در یک جلسه‌ی توجیهی عمومی منتشر شد) مبنی بر این‌که رژیم راستی‌آزمایی برجام، بازرسی‌ها را افزایش داده، درک ما از فعالیت‌های ایران را بهبود بخشیده، و از افزایش ظرفیت سانتریفیوژهای ایران جلوگیری کرده است. اما آن‌چه در آن تحلیل، هرگز به اندازه‌ی کافی به آن پرداخته نشده بود، دروغ‌هایی بودند که برجام بر اساس آن‌ها تدوین شده بود، یا سابقه‌ی ایران در تقلب که دست «لنس آرمسترانگ» [دوچرخه‌سوار سرشناس آمریکایی و قهرمان هفت دوره‌ی پشت سر مسابقات «تور دو فرانس» که بعدها اثبات شد از مواد نیروزا استفاده کرده و تمامی عناوین خود را از دست داد] را از پشت بسته بود.

تأسیسات هسته‌ای بوشهر در سال ۲۰۱۰. بخش زیادی از اطلاعات هسته‌ای ایران پس از امضای برجام و تشدید بازرسی‌های آژانس در اختیار کشورهای مختلف و حتی رژیم صهیونیستی قرار گرفت. این در حالی است که چنین اطلاعاتی درباره‌ی برنامه‌ی هسته‌ای کشورهای دیگر هرگز در اختیار جامعه‌ی بین‌المللی قرار نمی‌گیرد. تصور می‌شود افزایش حملات علیه دانشمندان و تأسیسات هسته‌ای ایران نیز دست‌کم تا اندازه‌ای نتیجه‌ی افشای همین اطلاعات بوده باشد. (+)

در همین‌باره بخوانید:

›› ترامپ به حکم کدام قانون از برجام خارج شد؟

---

آن‌چه خواندید قسمت پنجم از خلاصه‌ی کتاب «هرگز کوتاه نیا» به قلم مایک پمپئو، وزیر خارجه‌ی سابق آمریکا و مدیر سابق سی‌آی‌ای، بود. قسمت‌های قبلی این مجموعه گزارش را از لینک‌های زیر بخوانید. قسمت‌های بعدی این مجموعه به‌زودی در مشرق منتشر خواهد شد. برای مطالعه‌ی ترجمه‌ی مشرق از کتاب‌های دیگر به کتاب‌خانه‌ی مشرق مراجعه نمایید.

قسمت‌های قبلی مجموعه گزارش

◄ قسمت اول: خدمت در دولت ترامپ لطف خدا بود/ آمریکا درخشان‌ترین ستاره در تاریک‌ترین آسمان‌های جهان است

◄ قسمت دوم: فشار کوبنده‌ای به ایران آوردیم/ برنامه‌ای برای تعطیلات در تهران ندارم

◄ قسمت سوم: ماجرای انتخاب «آیت‌الله مایک» برای عملیات علیه ایران/ سلوک با رئیس موساد به صرف ویسکی و سیگار

◄ قسمت چهارم: برجام یک کیسه «باقالی سحرآمیز» بود/ قاسم سلیمانی مغز متفکر برنامه‌های ایران بود

سرویس جهان مشرق – دولت آمریکا تحریم‌های یک‌جانبه‌ی اقتصادی خود علیه کشورهای دیگر را ابزار دیپلماسی و جایگزینی برای جنگ معرفی می‌کند. این در حالی است که این تحریم‌ها نه‌تنها در بعضی موارد، مانند قطع دسترسی کشورهای هدف به داروهای ضروری، تبعات مرگ‌بارتری از جنگ دارند، بلکه اکنون به جای «ابزار» تبدیل به «هدف» شده‌اند. به عبارت دیگر، واشینگتن به جای آن‌که با تحریم کشورهای دیگر به دنبال تغییر رفتار آن‌ها (صرف‌نظر از درستی یا نادرستی قضاوتش) باشد، صرفاً به دنبال وضع تحریم‌های بیش‌تر و بیش‌تر علیه این کشورهاست.

بایدن هم می‌تواند (مانند ترامپ که با یک امضا از برجام خارج شد) با امضای یک «فرمان اجرایی» تحریم‌های ضدایرانی را لغو کند و عملاً گام بلندی در جهت احیای برجام بردارد، اما واقعیت این است که دولت‌های آمریکایی یکی پس از دیگری به تحریم دشمنان آمریکا اعتیاد پیدا می‌کنند؛ تا جایی که وضع تحریم‌ها برایشان از «وسیله» تبدیل به «هدف» می‌شود. (+)

در همین‌باره بخوانید:

›› چرا با آمریکا مذاکره کردیم و چرا دیگر نمی‌کنیم؟

›› آیا آمریکا مدل «امتیاز صفر» تهران را روی پکن هم پیاده می‌کند؟

«رَند پال[۱]» سناتور جمهوری‌خواه ایالت کنتاکی و عضو کمیته‌های «روابط خارجی» و «امنیت داخلی و امور دولتی» مجلس سنا، اخیراً طی گزارشی تحت عنوان «در رد دیپلماسی غیردیپلماتیک[۲]» در نشریه‌ی آمریکایی «امریکن کنسروتیو» ضمن انتقاد از اعتیاد دولت‌های پیاپی آمریکا به تحریم دشمنان این کشور، تأکید می‌کند که چهره‌های برجسته در مجلس سنای این کشور نیز از راهبردهایی دفاع می‌کنند که مذاکره و صلح با دشمنان را دشوارتر می‌کند. آن‌چه در ادامه می‌خوانید، ترجمه‌ی گزارش امریکن کنسروتیو است.

«رند پال» چشم‌پزشک و سیاستمدار آمریکایی و سناتور جمهوری‌خواه ایالت کنتاکی است. پال معتقد است دولت آمریکا به جای آن‌که از تحریم به عنوان وسیله‌ای برای مجاب کردن کشورهای دیگر به نشستن پشت میز مذاکره و دستیابی به توافق با واشینگتن استفاده کند، صرفاً تحریم‌های بیش‌تر و بیش‌تری علیه دشمنانش وضع می‌کند، بدون آن‌که این تحریم‌ها تأثیری در رفتار یا سیاست‌های کشورهای هدف داشته باشند. (+)

در همین‌باره بخوانید:

›› علت اعتیاد ۴۰ ساله واشینگتن به دشمنی با ایران چیست؟

›› آن‌چه باید درباره مذاکرات لغو تحریم‌ها بدانید

›› آیا برجام احیا می‌شود؟ / «تصمیم سیاسی» مورد نظر ایران چیست؟

---

لازم به ذکر است که مشرق صرفاً جهت اطلاع نخبگان و تصمیم‌گیران عرصه سیاسی کشور از رویکردها و دیدگاه‌های محافل رسانه‌ای-اندیشکده‌ای بین‌المللی این گزارش را منتشر می‌کند و دیدگاه‌ها، ادعاها و القائات این گزارش‌ لزوماً مورد تأیید مشرق نیست.

---

وقتی سفرا یا وزرای خارجه [ی آمریکا] به نشست کمیته‌ی روابط خارجی سنا می‌آیند، از آن‌ها می‌خواهم توضیح بدهند که روسیه، چین، ایران، یا کره‌ی شمالی در نتیجه‌ی تحریم‌های آمریکا چه تغییراتی در سیاست‌هایشان ایجاد کرده‌اند. تا امروز هیچ‌کدام از مقامات دولت‌مان نتوانسته تغییرات رفتاری‌ای را توصیف کند که ناشی از تحریم‌هایی باشند که ما اعمال می‌کنیم. تنها حرفی که به من زده‌اند، و بیش‌ترین شباهت را به یک «جواب» برای سؤال من داشته، این بوده که تحریم‌ها در دوران ریاست‌جمهوری باراک اوباما، باعث شدند ایران پای میز مذاکره بیاید و توافق «برنامه‌ی جامع اقدام مشترک» (برجام) شکل بگیرد. شاید این‌طور باشد؛ اما می‌توان استدلال کرد که اتفاقاً انگیزه‌ی حذف تحریم‌ها بود که ایران را پای میز مذاکره آورد. اغلب به نظر می‌رسد صداهای بلند [و شخصیت‌های تأثیرگذار] در هر دو حزب [دموکرات و جمهوری‌خواه] معتقدند اعمال تحریم‌های بیش‌تر و بیش‌تر است که سیاست‌های دشمن را تغییر می‌دهد. این در حالی است که این افراد باید درک کنند در واقع عرضه‌ی گزینه‌ی حذف تحریم‌هاست که می‌تواند دشمنان ما را تغییر دهد.

در همین‌باره بخوانید:

›› به‌رغم تحریم‌ها، حال و روز ایران خوب است

›› نه فشار و تحریم، نه جنگ نظامی/ آمریکا باید با برجام به جنگ جمهوری اسلامی برود

›› تک‌تک تحریم‌های آمریکا را می‌توان دور زد

›› چگونه تحریم‌ها صادرات نفت را حتی یک قطره کم نمی‌کند؟

پس از پایان مذاکرات بر سر توافق‌نامه‌ی [هسته‌ای با] ایران، خود من درباره‌ی این توافق تردیدهایی داشتم. احساس می‌کردم آمریکا می‌توانسته بیش‌تر پافشاری کند تا پول‌های توقیف‌شده‌ی ایران به‌تدریج و بر اساس تداوم پایبندی این کشور به توافق، آزاد شوند. با این حال، به مرور زمان، بازرسان تأیید کردند که ایران به محدودیت‌های غنی‌سازی اورانیوم پایبند مانده است. در واقع، برجسته‌ترین انتقاد از ایران این نبود که ایرانی‌ها دارند برجام را نقض می‌کنند، بلکه اعتراض به این بود که چرا همچنان دارند موشک‌های بالستیک‌شان را توسعه می‌دهند؛ در حالی که برجام محدودیتی برای این موشک‌ها قائل نشده بود. نهایتاً نیز دولت ترامپ از برجام خارج شد؛ اما نه به این دلیل که ایران از این پیمان تخطی کرده بود، بلکه به خاطر این‌که تهران در حال ساخت و ارتقای تسلیحاتی بود که این پیمان چارچوبی برای آن‌ها وضع نکرده بود. اما نه کارزار فشار حداکثری ترامپ و مایک پمپئو، وزیر خارجه‌ی وقت آمریکا، و نه ترک توافق، در حقیقت با کم‌ترین تأثیر یا تغییری در رفتار ایران همراه نشد.

در همین‌باره بخوانید:

›› ایران در تولید موشک‌های بالستیک به نهایت تخصص رسیده است

›› نگرانی اندیشکده آمریکایی از قدرت موشکی ایران

›› هیاهوی ترامپ برای هیچ؛ چرا «شدیدترین تحریم‌های تاریخ» علیه ایران بی‌فایده خواهد بود؟

به جای این اقدامات، اگر به دنبال یک معاهده با ایران بر سر موشک‌های بالستیک این کشور هستیم، اولین کاری که باید بکنیم این است که از خودمان بپرسیم چرا ایران موشک بالستیک می‌سازد. ایرانی‌ها در جهانی تحت سلطه‌ی قدرت‌های هسته‌ای زندگی می‌کنند: اروپا، آمریکا، روسیه، چین، اسرائیل، پاکستان، و هند همگی دارای سلاح هسته‌ای هستند. علاوه بر این، ایران شیخ‌نشین‌های سُنی را نیز دشمن خود می‌داند. بنابراین نباید انتظار داشت این کشور موشک‌های بالستیک خود را محدود کند، در حالی که شیخ‌نشین‌های سنی اطرافش موشک‌های خودشان را تقویت، و از سربازان آمریکایی میزبانی می‌کنند. هر کس واقعاً خواهان یک پیمان بر سر موشک‌های بالستیک با ایران است باید بداند که چنین توافقی هرگز میان آمریکا و ایران رخ نخواهد داد؛ مگر این‌که شامل شیخ‌نشین‌های سنی نیز بشود. بنابراین، یک هدف دیپلماتیک مفید، برقراری گفت‌وگوی منطقه‌ای میان کشورهایی است که واقعاً [از نظر جغرافیایی] در خاورمیانه هستند.

صدالبته، ممکن است برخی این استدلال منطقی را پیش بکشند که آمریکا تنها در صورتی می‌تواند از حذف تحریم‌ها به عنوان یک ابزار مذاکره استفاده کند که در وهله‌ی اول تحریم‌ها را اعمال کرده باشد. این استدلال، کاملاً درست است. با این حال، اگرچه ما دهه‌هاست ایران، روسیه، چین، و کره‌ی شمالی را تحریم کرده‌ایم، اما تا کنون گفت‌وگوهای اندکی به رهبری آمریکا بر سر تبادل «کاهش تحریم‌های تجاری» در ازای «تغییر سیاست» اتفاق افتاده است. جنگ روسیه و اوکراین باید چنین فرصتی را فراهم کند؛ اما بلندترین صداهای سنا، به جای این کار، همچنان بر زدنِ برچسب «نسل‌کشی» روی کشتار غیرنظامیان در اوکراین پافشاری می‌کنند؛ انگار که این کار به شکلی معجزه‌وار روس‌ها را پای میز مذاکره می‌آورد. بر خلاف آن‌چه که این سناتورهای پرسروصدا ادعا می‌کنند، تبلیغ روایتی که در نهایت ایجاب می‌کند رهبران روسیه به دلیل جنایات جنگی در لاهه محاکمه شوند و برای همیشه در زندان بمانند، بعید است روند مذاکرات را تسهیل کند.

در همین‌باره بخوانید:

›› هزینه‌های کوچ از خاورمیانه/ متحدان آمریکا در بحران اوکراین طرف روسیه هستند

›› جوزف نای پاسخ می‌دهد: جنگ اوکراین چرا اتفاق افتاد؟

›› «جان میرشایمر» پاسخ می‌دهد: چرا بحران اوکراین تقصیر غرب است؟

›› «جان میرشایمر» پاسخ می‌دهد: آیا پوتین به دنبال ایجاد «روسیه بزرگ» است؟

هیچ‌کس شک ندارد که این جنگ باعث کشته شدن غیرنظامیان شده، و می‌شود، یا این‌که روسیه جنگ را شروع کرده و کشور متجاوزی است که تمام هنجارهای بین‌المللی را زیر پا گذاشته است. با این وجود، نسل‌کشی تعریف دارد: کشتار دسته‌جمعی گروهی از مردم که متعلق به یک نژاد یا مذهب خاص هستند. آن‌هایی که سر از پا نمی‌شناسند تا کشتار غیرنظامیان توسط روسیه را نسل‌کشی بنامند، چه جوابی داشتند اگر ژاپنی‌ها می‌گفتند بمباران اتمی هیروشیما و ناگاساکی [یا ناگازاکی یا ناگازاکی] نیز نسل‌کشی بوده؟ البته در این مورد بخت با آمریکایی‌ها یار بود، چون ژاپن در موقعیتی نبود که چنین ادعایی بکند. شکست ژاپن، تسلیم بی‌قیدوشرط بود. اما این در حالی است که اکثر جنگ‌ها به تسلیم بی‌قیدوشرط ختم نمی‌شوند، بلکه از طریق مذاکره به پایان می‌رسند.

تصاویر قبل (بالا) و بعد از بمباران اتمی شهر «ناگاساکی» ژاپن توسط آمریکا در پایان جنگ جهانی دوم. در تصویر پایین، که پس از خاموش شدن آتش‌ها گرفته شده، نقطه‌ی اصابت بمب و دایره‌هایی به شعاع هزار کیلومتر و دو هزار کیلومتر ترسیم شده‌اند. (+)

پیکر کودک ژاپنی که در اثر بمباران اتمی «ناگاساکی» سوخته است. این تصویر یک روز پس از بمباران و فروکش کردن آتش ساختمان‌ها گرفته شده است. ارتش آمریکا به‌محض به دست گرفتن کنترل ژاپن، جلوی انتشار این تصاویر را گرفتند. این ممنوعیت تا سال ۱۹۵۲ (حدود هفت سال بعد) ادامه داشت. اگر کشتار غیرنظامیان در اوکراین نسل‌کشی است، آیا قتل‌عام ۱۲۹,۰۰۰ تا ۲۲۶,۰۰۰ نفر تنها در دو شهر ژاپن، نسل‌کشی نبود؟ (+)

در همین‌باره بخوانید:

›› دیپلمات سابق آمریکایی: تحریم‌های آمریکا علیه روسیه نتیجه عکس خواهد داد

›› معیارهای دوگانه کنگره آمریکا: مخالفان تحریم اسرائیل برای تحریم روسیه سرودست می‌شکنند

افرادی که می‌خواهند کشتار غیرنظامیان در اوکراین را نسل‌کشی معرفی کنند نیز با مذاکره درباره‌ی اوکراین مخالف هستند؛ می‌گویند تا وقتی تک‌تک روس‌ها از تمام خاک اوکراین خارج نشوند، نباید [با روسیه] مذاکره کرد. من در صداقت آن‌هایی که قائل به «عدم مذاکره تا پیروزی» هستند، شکی ندارم، اما باید این را هم در نظر گرفت که اگر این جنگ بی‌وقفه ادامه پیدا کند، اوکراین در نهایت چه شکل‌وشمایلی پیدا خواهد کرد. علاوه بر ۱۰۰ میلیارد دلاری که پیشاپیش از جیب مالیات‌دهندگان آمریکایی به اوکراین ارسال شده، صداهای بلندِ مخالف مذاکره، از همین الآن دارند درباره‌ی یک طرح تریلیون دلاری برای بازسازی اوکراین صحبت می‌کنند. فکر می‌کنم تصورشان این است که چین همچنان به اعطای وام به ما ادامه خواهد داد. با این حال، یک چیز مسلم است: نرخ این وام، احتمالاً دو برابرِ بهره‌ی ۱ تا ۲ درصدی پولِ قرضی‌ای خواهد بود که ما به حساب اوکراین واریز می‌کنیم.

آن دسته از سیاستمداران آمریکایی که بر عدم مذاکره با مسکو تا تسلیم بی‌قیدوشرط روسیه در اوکراین اصرار دارند، به تبعات تداوم این جنگ بر اوکراین در درازمدت توجهی ندارند. (+)

سال گذشته، سود پرداختی آمریکا برای بدهی‌هایش حدود ۴۰۰ میلیارد دلار بود. انتظار می‌رود این رقم طی یک دهه‌ی آینده به بیش از یک تریلیون دلار در سال افزایش یابد و در نهایت از مبلغی که برای ارتش خود هزینه می‌کنیم، بیش‌تر شود. کسانی که از مداخله‌ی بی‌پایان در همه‌ی جنگ‌های خارجی روی کره‌ی زمین حمایت می‌کنند، باید از خودشان بپرسند آیا امنیت ملی ما با رفتن زیر بار بدهی‌هایی که بیش از هزینه‌های دفاعی‌مان است، تقویت می‌شود؟ «عدم مذاکره تا پیروزی» شبیه همان موضع «عدم صلح تا تسلیم بی‌قیدوشرط» است. راهبرد وضع تحریم‌های بیش‌تر و بیش‌تر، بارها و بارها ناکارآمدی خود را اثبات کرده است. آن‌هایی که در کنگره صدایشان را بلند می‌کنند و مشت به سینه‌یشان می‌کوبند ممکن است خودشان را انسان‌های درستکاری بدانند [که دارند از حق مظلوم دفاع می‌کنند]، اما با ادامه‌ی تخریب اوکراین، ممکن است قضاوت تاریخ، در نهایت نام آن‌ها را ساده‌لوح بگذارد.

یک مرد اوکراینی، ماه مارس سال ۲۰۲۲، مقابل ایستگاه مرکزی قطار شهر «تروستیانتس» در شمال شرقی اوکراین دوچرخه‌اش را از میان گل‌ولای و آوار و از کنار یک تانک تخریب‌شده‌ی روس عبور می‌دهد. روس‌ها پیش‌تر از این ایستگاه قطار به عنوان پایگاه نظامی خود استفاده می‌کردند. بخشی از سیاستمداران آمریکایی که به دنبال تسلیم کامل روسیه هستند، در حقیقت هزینه‌ی پافشاریشان بر دشمنی علیه روسیه را از جیب مردم اوکراین می‌پردازند. (+)

در همین‌باره بخوانید:

›› کشتار غیرنظامیان «وحشیانه» است؛ مگر توسط آمریکایی‌ها

›› جنگ اوکراین محکوم است؛ اما جنگ‌ها و جنایات آمریکا چه‌طور؟

سرویس سیاست مشرق– نزدیک به دو ماه قبل بایدن رئیس‌جمهور آمریکا در یک جلسه انتخاباتی در سن دیگو به حاضران اعلام کرده است که برجام مرده است؛ اما نمی‌تواند این خبر را اعلام کند. رئیس‌جمهور آمریکا گفته است که دلیل کنار نکشیدن آمریکا از مذاکرات طولانی بوده و آن را بیان نمی‌کند. خلاصه جمله بایدن را این‌گونه می‌توان ترجمه کرد که آمریکایی‌ها برجام را بیهوده اما ضروری می‌دانند!

تفسیر جمله رئیس‌جمهور آمریکا آن است که کاخ سفید هرگز قائل به بازگشت به برجام؛ لغو تحریم‌ها و اجرای بندهای آن نیست، اما به دلیل وضعیت ژئواستراتژیک نیروهای تروریستی ارتش آمریکا در منطقه و نیز باتلاق جنگ در اوکراین و ایجاد قطب‌های جدید امنیتی در جهان حاضر نیست پایان یک توافق نیم‌بند چون برجام را به صراحت و شجاعت اعلام کند.

روز گذشته خبرگزاری رویترز در تحلیلی درباره رویکرد آمریکا به برجام، نوشته است که تلاش‌های تقریباً دوساله برای احیای توافق به‌جایی نرسیده است، اما آمریکا و متحدان اروپایی‌اش می‌گویند درهای دیپلماسی باز است. رویترز در ادامه این تحلیل نوشته است که اعلام مرگ برجام نیازمند یک جایگزین است که می‌تواند خطرات فراوان بین‌المللی داشته باشد.

ابهام غربی‌ها از دیپلماسی بدون برجام شواهدی نیز دارد. جوزپ بورل مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا، هفته گذشته پس از نشست مقام‌های اتحادیه اروپا در بروکسل، گفته بود که فکر می‌کنم گزینه‌ای بهتر از برجام برای اطمینان از دست نیافتن ایران به سلاح هسته‌ای روی میز باشد. رابرت اینهورن افسر ارشد سازمان سیا نیز در یادداشتی که اخیراً منتشرشده است به تحلیل شیوه رفتاری ایران با غرب پرداخته و گفته است که باوجودآنکه شرایط فعلی بدترین زمان برای احیای برجام است اما هزینه سیاسی عبور از برجام بسیار بالا است؛ آن‌هایی که عقلشان در سیاست خارجی کار می‌کند، خیلی ساده از روی گزینه برجامی نمی‌گذرند.

مورس زدن جوزف بورل به چه معناست؟

بازگشت اروپایی‌ها به میز گفتگو و تردید آمریکایی‌ها برای خروج قابل‌تأمل است؛ روز گذشته و پس از ۹۰ روز از پایان اغتشاشات با هدایت سرویس‌های اطلاعاتی ۱۱ کشور غربی، جوزف بورل از امیر عبداللهیان وزیر امور خارجه خواسته است تا بساط مذاکره را دوباره باهم بچینند.

در حاشیه نشست بغداد ۲ برای مشارکت و همکاری به میزبانی امان پایتخت اردن، مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا و وزیر خارجه با یکدیگر گفتگو کردند، گفته‌شده است که محور اصلی این دیدار بررسی آخرین روند مذاکرات احیای برجام و رفع تحریم‌ها و همچنین نوع موضع‌گیری برخی از مقامات اتحادیه اروپا و غربی درباره تحولات اخیر ایران بوده است.

جوزپ بورل در جریان این دیدار که دیروز سه‌شنبه در منطقه «بحرالمیت» برگزار شد، از ضرورت بازگرداندن برجام خبر داد. بااین‌حال او مدل احیای توافق را نه بر مبنای بسته پیشنهادی ماه اوت، بلکه بر اساس مذاکرات وین تشریح کرد. این به این معنی است که طرفین همچنان دچار اختلاف‌نظر هستند و نیاز به مذاکرات بیشتر به‌ویژه با تأکید غرب بر مبنای لحاظ کردن متغیرهای جدید وجود دارد.

در این جلسه امیرعبداللهیان ضمن اعلام آمادگی جمهوری اسلامی ایران برای جمع‌بندی مذاکرات وین بر اساس پیش‌نویس بسته مذاکراتی که نتیجه ماه‌ها مذاکرات سخت و فشرده است به طرف‌های مقابل توصیه کرد که با پرهیز از سیاسی‌کاری و با اتخاذ رویکردی سازنده و واقع‌بینانه، تصمیمات سیاسی لازم را برای اعلام توافق بگیرند. اشاره وزیر خارجه از به «سیاسی‌کاری» نقش غیر سازنده کشورهای غربی به‌عنوان شتاب‌دهنده آشوب‌ها در ایران است.

پیش‌ازاین روزنامه واشنگتن‌پست در گزارشی نوشته بود که غربی‌ها روی اغتشاشات در تهران حساب ویژه بازکرده‌اند، این روزنامه آمریکایی نوشته بود که دولت‌های غربی به این تحلیل رسیده‌اند که هر چه قدر آتش آشوب‌ها در چند محله دامنه بیشتری پیدا کند، اثرات آن باعث می‌شود که عمق راهبردی ایران ضعیف‌تر شده و امتیازات بیشتری روی میز به‌طرف مقابل بدهد، این جمله به این معنا بود که طرف آمریکایی به‌خوبی می‌دانست که نمی‌تواند روی اسب بازنده اغتشاشات شرط‌بندی کند؛ زیرا براندازی در داخل ایران را غیرممکن می‌داند، اما می‌تواند بر سر میزی قمار کند که روی آن نبازد! ایال پینکو کارشناس ارشد صهیونیست در یادداشتی دراین‌باره نوشته است: براندازی ایران؛ مأموریت غیرممکن برای کاخ سفید است، آن‌ها باید مدل بازی با ایرانی‌ها را عوض کنند.

جمع‌بندی غربی‌ها از وضعیت دیپلماتیک با ایران باعث شد تا پس از پایان دیدار میان وزیر خارجه ایران با طرف اروپایی، بورل با زدن مورس سیاسی در اینترنت پالس مذاکره برای تهران بفرستد، مسئول سیاست خارجه اروپا نوشت که توافق کردیم که کانال‌های ارتباطی را باز نگه‌داریم و برجام را بر اساس مذاکرات وین بازگردانیم. وی نوشت: در بحبوحه وخامت روابط میان ایران و اتحادیه اروپا دیداری ضروری با حسین امیرعبداللهیان وزیر امور خارجه ایران در اردن داشتم. بورل در ادامه مواضع مداخله‌جویانه کشورهای اروپایی و اتحادیه اروپا در امور داخلی ایران افزود: (در این دیدار) بر ضرورت توقف فوری حمایت نظامی از روسیه و سرکوب داخلی در ایران تأکید شد.

البته جملات بورل در این توییت مبهم است، درست مانند تردیدهای آمریکایی‌ها برای پایان برجام! دلایل این موضوع نیز بسیار روشن است؛ دیدار امیرعبداللهیان با مسئول سیاست خارجه اروپا در حالی انجام‌شده است که یک روز قبل از آن هیئت پادمانی آژانس بین‌المللی انرژی اتمی تهران را ترک کرده است، تمامی آگاهان به مسائل برجامی به‌خوبی می‌دانند که گره اصلی مذاکرات زیاده‌خواهی فرا پادمانی غربی‌ها است!

منابع مطلع خبر داده‌اند که جمهوری اسلامی ایران حاضر به عبور از خط قرمزهای خود نبوده و مأموران آژانس در سفر به ایران به اهدافی که آمریکایی‌ها برای آن‌ها طراحی کرده بودند به‌هیچ‌عنوان نرسیده‌اند. البته جمهوری اسلامی ایران هنوز غنی‌سازی ۹۰ درصدی را در دستور کار قرار نداده است و از سویی به‌صورت علنی به جهانیان اعلام کرده است که مأموریت هسته‌ای تهران دستیابی به بمب اتمی نیست، ازاین‌رو پنجره دیپلماسی به روی غرب همچنان باز است، به این شرط که تعبیر وزیر امور خارجه غرب از خود صداقت نشان داده و دست از رفتارهای غیرقانونی بردارد.

پایان دادن به زندگی نباتی برجام و یا ادامه حیات آن چند پیش‌شرط مهم و اثرگذار دارد:

۱-در دور جدید از گفتگوها غرب عمیقاً به «ذهن جدید» در برابر ایران نیاز دارد.

۲- پیش‌نویس ماه اوت متن نهایی برای توافق نیست، غرب زمان را ازدست‌داده و در قمار اغتشاشات باخته است؛ توافق جدید متن جدید و به‌روزرسانی شده می‌خواهد. بسته‌های تحریمی با غالب هیجانی از سوی آمریکا در ۹۰ روز گذشته نشان داد که مسیرهای قبلی مسدود شده است.

۳- آشکار است که هدف آمریکایی‌ها از باز نگه‌داشتن پنجره دیپلماسی نگرانی آن‌ها از جنگ اوکراین است، جنگ ترکیبی را روی کاغذ نمی‌توان حل‌وفصل کرد، واشنگتن باید شاخص‌های مختلف را کنار یکدیگر اندازه‌گیری کند!

۴- غرب دیگر فروشنده توافق نیست؛ بلکه باید آن را بخرد؛ بازی روی اسب مرده آشوب‌ها باعث شد جای خریدار و فروشنده تغییر کند؛ توافق جدید نیاز به لایسنس دارد؛ تهران حاضر نیست توافقی با غرب انجام دهد که مبتنی بر نفت در برابر غذا؛ خودرو یا هر پیش‌فرض مصرفی باشد.

۵- ضمانت توافق جدید دیگر تنها روی حفظ زیرساخت‌های علمی و پژوهشی استوار نیست؛ ایران می‌خواهد توافقی را پیش ببرد که مسئله کانال‌های ایران در گنبد شمالی تعیین تکلیف کرده و تهران را به هاب ترانزیتی در جنوب بدل کند.

پس از پایان اغتشاشات آمریکایی‌ها به‌شدت توافق نیاز دارند؛ اما این بایدن همچنان به توافق محدود و در یک چهارچوب بسته با ایران فکر می‌کند؛ درحالی‌که در آن‌سو تنها توافقی سودمند است که از عمق لازم برخوردار باشد، سیاست هوشمند و درخشان خوب می‌داند که بدون توافق بودن با غرب بهتر از داشتن یک توافق نیم‌بند و محدود است.