دارو

به گزارش مجاهدت از مشرق، کمبود داروهای آنتی بیوتیک از چند ماه گذشته در کشور نمایان شده و همچنان هم اثرات این کمبود، کم و بیش وجود دارد.

در این بین، معادله‌های مختلفی را برای این کمبودهای اخیر مطرح کرده‌اند که یکی از گزینه‌ها، مصرف بیش از اندازه داروهای آنتی بیوتیک در ماه‌های اخیر بوده است.

در همین ارتباط، بهرام عین‌اللهی وزیر بهداشت، گفته است که آنفلوانزای زودرس باعث شده که مصرف داروهای آنتی بیوتیک در کشور، فزونی بگیرد.

البته نکته‌ای که نباید از آن غافل شد، مصرف خودسرانه و اشتباه دارو در کشور است. به طوری که غلامرضا پورحیدری رئیس دانشکده داروسازی دانشگاه علوم پزشکی بقیه الله، با بیان اینکه بسیاری از تجویز داروها در کشور ما ضروری نیست، گفت: دست‌کم بیش از ۵۰ درصد دارویی که در کشور تجویز می‌شود ضروری نیست و می‌توان از تجویز آن صرف‌نظر کرد.

وی ادامه داد: با فرهنگ‌سازی در زمینه تجویز و مصرف دارو می‌توان مصرف دارو را به بیشتر از ۵۰ درصد کاهش داد و منابع ذخیره شده در این زمینه را در بخش‌های دیگر هزینه کرد.

در همین حال، حمید عمادی عضو هیئت علمی دانشگاه علوم پزشکی تهران افزود: آنتی بیوتیک ها از جمله آزیترومایسین، آموکسی کلاو، سفکسیم و…، بسیار ارزشمند هستند که کاملاً به شیوه غلط مورد استفاده قرار می‌گیرند. بنابراین میکروارگانیسم‌ها نسبت به داروها مقاومت پیدا می‌کنند و عملاً آنتی بیوتیک های خوب و پرکاربرد را از دست می‌دهیم و باید به دنبال آنتی بیوتیک های جدیدتر باشیم.

سیدحیدر محمدی رئیس سازمان غذا و دارو، با عنوان این مطلب که تجویز و مصرف آنتی بیوتیک‌ها تبدیل به یک چالش شده است، گفت: خیلی از مردم نمی‌دانند تجویز دارو درست بوده یا خیر و برخی هم به دلیل تب کمبود دارو در حال دپوی آنتی بیوتیک هستند و نمی‌دانند این کار چه تبعاتی ممکن است ایجاد کند.

نازلی نادر متخصص داروساز، استفاده غیرمنطقی از آنتی بیوتیک ها برای بیماری‌های ویروسی نظیر کووید ۱۹، آنفلوانزا و سرماخوردگی را منجر به بروز افزایش مقاومت میکروبی برشمرد و افزود: در بیماری ویروسی صرفاً زمانی مجاز به تجویز آنتی بیوتیک در فرد مبتلا هستیم که بیمار هم زمان دچار عفونت باکتریایی نیز شده باشد.

وی، یکی از شایع‌ترین علل مراجعه کودکان به اورژانس را واکنش‌ها و عوارض ناشی از مصرف آنتی بیوتیک دانست.

بر اساس آنچه از لابه لای گزارش‌های مستند سامانه نسخه الکترونیک می‌توان به دست آورد، این است که شاهد افزایش غیرقابل باور مصرف داروهای آنتی بیوتیک در ماه‌های مهر و آبان ۱۴۰۱، در ماه‌های قبل از آن بوده ایم. به طوری که ۱۰۰ درصد افرایش مصرف داروهای آنتی بیوتیک پرمصرف را داشته‌ایم.

همچنین، در مهر و آبان ۱.۹ میلیون عدد شربت‌های آنتی بیوتیک مصرف شده که افزایش ۱۵۰ تا ۱۶۰ درصدی را نشان می‌دهد.

نتیجه مصرف خودسرانه و تجویزهای بی مورد برخی از پزشکان، این می‌شود که به یکباره با حجم زیادی از تقاضا برای تهیه داروهای آنتی بیوتیک مواجه شویم. در حالی که با آموزش فرهنگ مصرف صحیح دارو، تا حدود زیادی می‌توان از بروز کمبودهای دارویی در کشور جلوگیری کرد.

به گزارش مجاهدت از مشرق، با اجرای طرح دارویاری که از اواخر تیر ۱۴۰۱ در کشور کلید خورد، وزارت بهداشت تصمیم گرفت قیمت داروهای تولید داخل به سمت واقعی شدن پیش برود. در مقابل، ارز ترجیحی برای شرکت‌های دارویی حذف شد. اما، برای اینکه افزایش قیمت دارو برای مردم و بیماران مشکل ساز نشود، یارانه دارو از طریق سازمان برنامه و بودجه در اختیار بیمه سلامت و بیمه تأمین اجتماعی قرار گرفت تا مابه التفاوت قیمت داروها را به حساب داروخانه‌ها واریز کنند.

این در حالی است که بعد از گذشت قریب به ۵ ماه از اجرای طرح دارویاری در کشور، همچنان شاید افزایش قیمت دارو هستیم. به طوری که هر هفته، فهرست‌هایی از افزایش قیمت دارو، توسط شرکت‌های دارویی کشور، به سازمان غذا و دارو هستیم.

بر اساس آنچه که شرکت‌های دارویی در فهرست‌هایی که به سازمان غذا و دارو ارسال کرده اند، کپسول آزیترومایسین، خودنمایی می‌کند.

به گزارش مجاهدت از مشرق، مترونیدازول آنتی‌بیوتیکی که برای بیماری واژینوز باکتریایی تجویز می‌شود، می‌تواند باعث ایجاد حالت تهوع یا حتی سردرد شود و سایر عوارض جانبی آن ممکن است شامل درد معده، کهیر، سرگیجه، تشنج و درد مفاصل باشد.

این داروها به درمان عفونت‌های باکتریایی کمک می‌کند، اما می‌تواند به باکتری‌های خوب در سیستم بدن شما نیز آسیب برساند.

وانکومایسین و سایر آنتی‌بیوتیک‌ها نیز می‌تواند شما را در معرض خطر عفونت‌های قارچی تهدیدکننده زندگی و عفونت‌های باکتریایی سیستمیک قرار دهد. همانطور که مشخص است، این داروها ممکن است با اینترلوکین ۱۷ (IL-۱۷ A) و سایر سلول‌های ایمنی در روده انسان تداخل داشته و بر توانایی آن برای مبارزه با پاتوژن‌ها تاثیر بگذارد؛ بنابراین با در نظر گرفتن این موضوع باید در مورد تاثیر آنتی‌بیوتیک‌ها بر سلامت دستگاه گوارش و نحوه محافظت از روده خود بیشتر دانست.

یک مقاله مروری در سال ۲۰۱۸ که در مجله مرزها در میکروبیولوژی (Frontiers in Microbiology) منتشر شد، توضیح می‌دهد که روده انسان خانه تریلیون‌ها میکروارگانیسم است که هضم، متابولیسم، عملکرد سیستم ایمنی و سایر فرآیندها را تنظیم می‌کند. برخی از میکروب‌ها نیز مواد مغذی کلیدی تولید و به بدن شما کمک می‌کند تا کلسترول، فیبر، لیپیدها و نشاسته را تجزیه نماید.

آنتی‌بیوتیک‌ها بر پایه از بین بردن باکتری‌های عامل بیماری عمل می‌کند، اما باکتری‌های خوب روده را نیز از بین می‌برد؛ بنابراین این داروها می‌تواند بر تنوع میکروبی روده تاثیر بگذارد و باعث ناراحتی معده شود.

طبق مقاله‌ای در سال ۲۰۲۰ که در نشریه مرزها در میکروبیولوژی سلولی و عفونت (Frontiers in Cellular and Infection Microbiology) ارائه شده، یک عارضه جانبی رایج مصرف آنتی‌بیوتیک، اسهال است؛ علامتی که در ۳۵ درصد از بیماران تحت درمان آنتی‌بیوتیکی مشاهده می‌شود.

برخی از آنتی‌بیوتیک‌ها از جمله آمپی‌سیلین و فلوروکینولون‌ها می‌تواند منجر به عفونت کلستریدیوم دیفیسیل، یک بیماری باکتریایی مرتبط با اسهال شدید، شود. همچنین خطر عفونت با هلیکوباکتر پیلوری، باکتری که ممکن است باعث زخم معده و سرطان معده شود نیز وجود دارد.

سرویس بهداشت ملی ایالات متحده گزارش می‌دهد حدود یک نفر از هر ۱۰ نفر در طول درمان حالت تهوع، اسهال، سوء هاضمه، نفخ، کم‌اشت‌هایی و درد معده را تجربه می‌کند. با این حال این عوارض جانبی باید به زودی پس از اتمام مصرف آنتی‌بیوتیک کاهش یابد.

چگونه هنگام مصرف آنتی‌بیوتیک از فلور روده خود محافظت کنیم؟

در بررسی سال ۲۰۲۰ که نتایج آن در نشریه مرزها در میکروبیولوژی سلولی و عفونت (Frontiers in Cellular and Infection Microbiology) منتشر شد، اکثر آنتی‌بیوتیک‌ها تنوع میکروبی روده را کاهش می‌دهد؛ بنابراین بازیابی فلور روده مهم است.

برای شروع مصرف روزانه یک پروبیوتیک را در نظر بگیرید. بر اساس تحقیقاتی که در سال ۲۰۱۴ در مجله جهانی گوارش (Gastroenterology) ارائه شده، این مکمل‌ها ممکن است با پر کردن مجدد روده با باکتری‌های خوب از اسهال مرتبط با آنتی‌بیوتیک جلوگیری کند. از طرف دیگر غذاهای غنی از پروبیوتیک مانند ماست، کفیر، کیمچی، کلم ترش و ترشی مصرف کنید.

پریبیوتیک‌ها نیز می‌تواند کمک‌کننده باشد. کلینیک کلیولند توضیح می‌دهد این مواد مغذی از غذا یا مکمل‌ها حاصل می‌شود و با تغذیه باکتری‌های خوب در روده شما عمل می‌کند.

رژیم غذایی غنی از پریبیوتیک‌ها ممکن است سلامت گوارشی را تقویت و اشتها را تنظیم کند؛ همچنین عملکرد سیستم ایمنی را بهبود بخشد؛ بنابراین مطمئن شوید مقدار زیادی میوه، سبزیجات و غلات کامل به ویژه جو، حبوبات، سیب زمینی، سیب و موز سبز مصرف می‌کنید. به عنوان مثال سیر و پیاز حاوی اینولین است؛ یک فیبر پریبیوتیک که به هضم کمک می‌کند.

کریس کرسر، متخصص طب یکپارچه در ایالات متحده، پیشنهاد می‌کند خار مریم و سایر مکمل‌ها نیز برای سلامت کبد مفید است. دانشگاه میشیگان نیز تاکید دارد مصرف آنتی‌بیوتیک عامل اصلی آسیب کبدی ناشی از دارو است که بیش از ۴۶ درصد موارد را تشکیل می‌دهد.

در تحقیقات بالینی منتشر شده در سال ۲۰۱۰ در نشریه تحقیقات گیاه‌درمانی (Phytotherapy) مشخص شد که خار مریم آسیب کبدی ناشی از داروها را کاهش می‌دهد.

زنجبیل نیز انتخاب خوبی است، زیرا ممکن است به کاهش حالت تهوع و استفراغ، ۲ عارضه جانبی رایج ناشی از مصرف آنتی‌بیوتیک‌ها، کمک کند.

به گزارش مجاهدت از مشرق، سیدعلی فاطمی نایب رئیس انجمن داروسازان ایران درباره آخرین وضعیت کمبودهای دارویی در کشور توضیح داد: سازمان برنامه و بودجچه همکاری لازم را برای اجرای طرح دارویار و تامین منابع داشته است. طرح دارویار تیرماه اجرایی شد و بارمالی در ماه‌های شهریور، مرداد و مهر بود. سازمان بیمه سلامت بدهی خود به داروخانه‌ها را پرداخت کرده است اما تامین اجتماعی حتی یک ریال به داروخانه‌ها پرداخت نکرده است.

وی با بیان اینکه عملا بار یارانه داروها بر دوش داروخانه‌ها خصوصا داروخانه‌های بخش خصوصی قرار گرفته است عنوان کرد: سازمان بیمه سلامت پولی که از سازمان برنامه و بودجه دریافت کرد را به داروخانه‌ها پرداخت کرد اما تامین اجتماعی مشخص نیست این پول را کجا هزینه کرده است. برخی از بیمارستان‌های خصوصی یا دولتی اعلام کرده‌اند که به بیمه‌شدگان تامین اجتماعی خدمات ارایه نمی‌کنند و اگر ۱۴هزار داروخانه اعلام کنند که با بیمه‌ها قطع ارتباط می‌کنند مردم می‌توانند دارو تهیه کنند؟ درحال حاضر مردم ۵ الی ۱۰ درصد هزینه داروها را می‌پردازند و در صورت قطع همکاری داروخانه‌ها با بیمه فشار مضتعفی به مردم وارد می‌شود.

فاطمی ادامه داد: سازمان تامین اجتماعی بودجه را از سازمان برنامه و بودجه دریافت کرده است و به داروخانه‌ها اعلام می‌کند پول پرداخت شده است در صورتی که یک ریال هم به داروخانه‌ها پرداخت نشده است!

نایب رئیس انجمن داروسازان ایران عدم برنامه‌ریزی صحیح وزارت بهداشت را عامل کمبود آنتی‌بیوتیک در کشور دانست و گفت: به محض اینکه طرح دارویار اجرایی شد کارخانه‌های تولید آنتی‌بیوتیک نسبت به قیمت‌های اعلامی سازمان غذا و دارو اعتراض کردند و گفتند که این قیمت‌ها را نمی‌پذیرند و برخی نیز تولید خود را کم کردند یا متوقف کردند و دو ماه تولید آنتی‌بیوتیک کم شد و نتیجه آن این شد که امروز با افزایش شیوع بیماری آنفلوآنزا نیازمند شدید آنتی‌بیوتیک هستم و امروز سازمان غذا و دارو قیمت آنتی‌بیوتیک ها را درحالی بالا برده است که کشور با چالش تامین دارو مواجه است و این یعنی نوش دارو پس از مرگ سهراب!

وی با اشاره به اینکه عادی شدن شرایط دارویی کشور نیازمند زمان چندماهه است گفت: فاصله تولید دارو تا توزیع به داروخانه‌ها یکی دو روزه نیست و تحمل کمبود دارو برای مردم دشوار است. دیر رسیدن آنتی‌بیوتیک می‌تواند مشکلات جدی برای بیماران ایجاد کند.

فاطمی با بیان اینکه رئیس جمهور نیز به موضوع کمبود دارو ورود کرده است توضیح داد: وی خواستار برخورد با اهمال‌کاران شده است، دیر اعلام کردن افزایش قیمت دلیل این مشکلات است. تولیدکنندگان آنتی‌بیوتیک‌ها بارها اعلام کردند که با این قیمت‌ها نمی‌توانیم تولید کنیم و مسوولان وزارت بهداشت به این موضوع بی‌توجه بودند.

این داروساز با بیان اینکه در زمان اجرای طرح دارویار پیش‌بینی می‌شد کمبودهای دارویی ظرف دو ماه رفع شود تصریح کرد: متاسفانه امروز این اتفاق رخ نداد و می‌بینیم که به دلیل عدم برنامه‌ریزی با مشکل کمبود دارو مواجه هستیم هرچند ممکن است عده‌ای از شرکت‌های پخش به بهانه انتظار برای بالا رفتن قیمت دارو، دست به احتکار زده باشند.

 رئیس انجمن داروسازان ایران گفت: وزارت بهداشت باید به این موضوع توجه کند که وقتی قیمت ارز از ۴۲۰۰ تومان به بیش از ۲۷ هزار تومان افزایش می‌یابد سهم مالیات ارزش افزوده ۹ درصد فشار زیادی به شرکت‌ها تحمیل می‌کند، درحال حاضر حدود ۶۰۰ میلیون دلار مواد اولیه در گمرکات موجود است که شرکت‌ها نمی‌توانند آن را ترخیص کنند به دلیل اینکه نقدینگی کافی ندارند. برخی از کارخانه‌ها مواد اولیه کافی دارند اما به دلیل قیمت پایین تولید انجام نمی‌دهند، از سوی دیگر مالیات ۹ درصدی صنعت دارو ۱۶ درصد بر قیمت دارو اثر می‌گذارد که مجلس تلاش دارد مالیات ارزش افزوده مواد اولیه دارو از ۹ درصد به یک درصد برسد. از سوی دیگر دولت تلاش می‌کند با واردات کمبود دارو را مرتفع کند که می‌توانست این اقدامات را از دو ماه قبل انجام دهد.

برخی از شرکت‌های پخش داروها را نگه داشتند که پس از گرانی دارو اقدام به توزیع دارو کنند، رییس جمهور اظهار داشتند که در این قضیه اهمال صورت گرفته است و باید سازمان بازرسی و قوه قضاییه تلاش کنند تا برخورد لازم با افراد خاطی صورت گیرد.