داستان

به گزارش مجاهدت از گروه فرهنگ و هنر دفاع‌پرس، «چیستی و چرایی ادبیات قدسی»؛ درآمدی بر روش‌نامه ادبیات آیینی عنوان کتابی پژوهشی از درس‌گفتار‌های سید علی شجاعی نویسنده معاصر است که در ۸۴ صفحه رقعی از سوی نشر نیستان وارد بازار کتاب شده است.

شجاعی که طی سال‌های اخیر تلاش بسیاری برای توسعه ژانر ادبیات آیینی تاریخی کرده است و در کنار آثار خود، تلاش زیادی در تربیت نویسندگان جوان برای حضور در این عرصه داشته است؛ در این کتاب سعی داشته تا در مقام تئوری باید‌ها و نباید‌های این گونه ادبیات را کشف و ارائه کند و بر همین اساس در مقدمه این کتاب عنوان می‌کند: ادبیات بر دو شکل گسترش پیدا می‌کند: بر مبنای تخیل صرف و یا تخیل بر مبنای واقعیت. رمان تاریخی و ادبیات آیینی در قالب دوم یعنی تخیل بر مبنای واقعیت جای می‌گیرند با این تفاوت که در رمان آیینی الزامی به پایبندی به همه وجوه تاریخ وجود ندارد.

کتاب در پنج فصل تدوین شده است. در فصل نخست اهمیت منابع مطالعاتی برای خلق رمان آیینی مورد توجه قرار گرفته است و در فصل دوم ادبیات آیینی در مقام تالیف از منظر درون دینی مورد توجه نویسنده قرار گرفته است. این موضوع در فصل سوم از منظر برون دینی بررسی شده.

چهارمین فصل کتاب به موضوع ادبیات آیینی در مقام مولف توجه نشان داده و در نهایت نیز موضوع خلاقیت در ادبیات آیینی در فصلی مجزا مورد توجه و بررسی قرار گرفته است.

جان کلام شجاعی در این اثر بیان وجوه دراماتیک و ادبی رمان آیینی است و تمیز قائل شدن میان ادبیات و بازنویسی و تاریخ نویسی. شجاعی سعی کرده تا نشان دهد ادبیات آیینی نیز مانند سایر وجوه و گونه‌های ادبی قواعدی مشخص و منحصر به فرد برای ایجاد شدن دارد و نمی‌توان با تمسک جستن به متون تاریخی و روایت صرف آن‌ها ولو به زبانی ادبی و حتی شاعرانه و عوام پسند به خلق داستان و ادبیات آیینی دست پیدا کرد.

این کتاب در نهایت و به اعتقاد مولف در فضایی که برخی ادبیات آیینی را ادبیاتی بدون مانیفست و حتی کماکان خلق نشده و ساختار و شکل نیافته می‌بینند و آن را آماج انواع نقد‌ها و هجمه قرار می‌دهند، سعی کرده تا این نوع از شیوه خلق ادبی را تعریف و ساختار‌های درون و برون ساز آن را در نسبت با ساختار کلاسیک ادبیات مدون و تبیین کند.

انتهای پیام/ 121

به گزارش مجاهدت از خبرنگار فرهنگ و هنر دفاع‌پرس، رهبر معظم انقلاب اسلامی هشت سال دفاع مقدس را «گنجی بی‌پایان» می‌دانند که می‌تواند تاریخ ما را تغذیه کند. از همین رو ایشان به صورت جدی بر ثبت روایت‌ها و خاطرات مربوط به جنگ تحمیلی تأکید داشته و همواره از خوانندگان و حامیان جدی کُتب دفاع مقدس بوده‌اند.

 هشت سال جنگ بایستی تاریخ ما را تغذیه کند
اعتقادم این است که اگرچه جنگ به خودی خود موضوعیتی ندارد، اما عرصه‌ی بسیار مهمی برای بروز روحیه‌ی اسلامی و انقلابی و خصلتهای مسلمانی درست است؛ از این جهت بسیار ارزشمند است… ما حالا که دیگر جنگ نداریم و نمی‌خواهیم هم به دست خودمان یک جنگ درست کنیم که عرصه‌ی انقلاب بشود، لیکن آن هشت سال جنگ بایستی تاریخ ما را تغذیه کند… این یک گنج است. آیا ما خواهیم توانست این گنج را استخراج کنیم، یا نه؟ این هنر ماست که بتوانیم استخراج کنیم. 
 
 تاریخ نمی‌تواند اینها را بیان کند
این حادثه‌ی جنگ، واقعا حادثه‌ی عجیبی بود… ما تا آن‌جا که می‌توانیم، باید آثار جنگ را کشف و حفظ کنیم… تاریخ نمی‌تواند اینها را بیان کند. در تاریخ خواهند گفت هشت سال جنگ شد – دیگر بیشتر از این‌که نمی‌شود بگویند – عملیاتها را یکی یکی خواهند گفت؛ در فلان تاریخ، عملیات فتح‌المبین شد؛ در فلان تاریخ، فلان عملیات شد؛ این‌قدر نیرو شرکت داشت؛ پیروزی به دست آمد؛ اما اینها کجا، و حقیقت آنچه که در این میدانها گذشته، کجا؟ 
 
می‌خواهند یاد آن روزها را از خاطر ملت ایران ببرند
امروز بعضی هستند که در دنباله‌ی کارهای فرهنگی خطرناک، می‌خواهند یاد آن روزها را هم از خاطر ملت ایران ببرند. از تکرار اسم جنگ و اسم مناطق جنگی و «خرمشهر» و «شلمچه» و «دو کوهه» و از این قبیل چیزها عصبانی می‌شوند… می‌خواهند این را از خاطر ملت ایران حذف کنند. به همین سبب، درست عکس این خواست باید انجام گیرد؛ یعنی خاطره‌ی درخشان روزهای بزرگ دفاع مقدس، باید با قوت و قدرت بیشتر و روشن و همان که بوده است باقی بماند. البته این‌که عرض می‌کنیم «همان که بوده است» یعنی مبالغه‌ای در آن انجام نگیرد؛ چون احتیاج به مبالغه هم نیست. 
 
این پیروزی را باید روایت کنیم
ما در این ماجرای هشت ساله، یک پیروزی مطلق به دست آوردیم… این پیروزی را با همین ابعاد، با همه‌ی خصوصیاتی که در آن وجود دارد، با همه‌ی آن هزاران هزار ماجرایی که آن را به وجود آورده است، ما باید روایت کنیم. این کار هنرمندان عزیز ماست؛ کار نویسندگان است؛ کار سینماگران است؛ کار شاعران است؛ کار نقاشان است؛ کار اصحاب فرهنگ و هنر است. امروز کار عده‌ای که به میدان جنگ رفتند و در این هشت سال، آن حماسه را آفریدند – چه شهدایشان، چه ایثارگرانشان، چه رزمندگانشان – دیگر تمام شد. آنها کار خودشان را کردند. پس از پایان کار آنها، کار یک خیل عظیم دیگری آغاز می‌شود… بعد از پایان جنگ، نوبت این خیل عظیمی است که این دیگر مساله‌اش هشت سال نیست؛ هشتاد سال هم اگر طول بکشد، جا دارد. 
 
هزار عنوان کتاب خیلی کم است
وقتی گفته میشود که مثلا ما ششصد یا هزار عنوان کتاب درباره‌ی دفاع مقدس نوشته‌ایم، بعضیها خیال میکنند که این خیلی زیاد است؛ نه، این خیلی کم است. جنگ یکی از مقاطع حساس تاریخ برای همه‌ی ملتهاست؛ چه در آن جنگ شکست بخورند، چه پیروز بشوند؛ بررسی این حادثه برای آن ملتها، سرشار از درس است. نه اینکه فقط افتخار کنیم؛ افتخار کردن، یکی از بخشهای قضیه است؛ اطلاعات فراوان، آگاهیهای گوناگون، نشان دادن وضعیتهایی که وجود داشته است و وضعیتهایی که میتواند در آینده وجود داشته باشد، از بخشهای دیگر قضیه است… [جنگهای داخلی امریکا] جنگ بین شمال و جنوب و جنگ بین ایالات مختلف در یک کشور بود و تقریبا حدود هشتاد یا نود سال بعد از تشکیل دولت ایالات متحده‌ی امریکا، دو بخش از این کشور با همدیگر جنگ کردند. یک نویسنده‌ی امریکایی – که ظاهرا معاصر ماست – میگوید: درباره‌ی این جنگها بیش از صد هزار عنوان کتاب نوشته شده است! برای چهار سال جنگ، آن هم جنگ بی‌افتخار – جنگ دو بخش از یک ملت با همدیگر افتخاری ندارد – بیش از صد هزار عنوان کتاب نوشته شده است. [5]
 
 سبک زندگی شهدا را تبیین کنید
ما در بیان زندگی‌نامه‌ی شهیدان سعی کنیم خصوصیّات زندگی اینها و سبک زندگی اینها و چگونگی مشی زندگی اینها را تبیین کنیم، این مهم است… این شهیدی که شما از یاد او و فداکاری او و شهادت او در میدان جنگ به هیجان می‌آیید، در داخل زندگی خانوادگی چه‌جوری مشی میکرده، در محیط عادی زندگی چه‌جوری عمل میکرده؛ اینها خیلی مهم است؛ یا نسبت به مسائلی که امروز برای ما مهم است، اینها چه‌جوری عمل میکرده‌اند… وضعِ عادیِ زندگی‌کردن شهدا چه‌جوری بوده؟ فرض بفرمایید ازدواجشان… اگر چنانچه افرادی که اهل نگارشند، اهل قلم خوب هستند، اهل ذوق در این معانی هستند، بنشینند تصویرسازی کنند، کتابهایی کوتاه که جوان حوصله کند بخواند، اینها را بسازند، کتاب تولید کنند. 
 
 خاطرات پدر و مادران و همسران شهدا را ثبت کنید
از فرصت باقیمانده استفاده کنید برای گفتگو با پدر و مادرها. خیلی از پدر و مادرها از دنیا رفته‌اند و این فرصت از دست ما و شما گرفته شده که ما ببینیم خاستگاه این جوان چیست. پدر و مادر وقتی حرف میزنند، نشان‌دهنده‌ی این است که این جوان در یک چنین فضایی نشو و نما کرده؛ این خیلی مهم است. از لحاظ موقعیّت اجتماعی، از لحاظ طبقه‌ی اجتماعی، از لحاظ گرایشهای گوناگون معلوم بشود که در چه محیطی او پرورش پیدا کرده؛ علاوه بر اینکه میتواند جزئیّاتی از زندگی شهید را هم برای ما روشن کند… شما وقت کمی دارید. این را یکی از فوریّتها و اولویّتها بدانید و در درجه‌ی اوّل بروید سراغ پدر و مادرهایی که هستند و همسران شهدا – آن کسانی که همسر داشتند – یا برادران و خواهران؛ آنهایی که برادر و خواهر دارند. از آنها راجع به شهید، راجع به خُلقیّات شهید، راجع به روحیّات شهید بپرسید و اینها را در اختیار نسل جوان بگذارید. 
 بعضی از لحظه‌ها جز با تصویر نمایشی قابل فهمیدن نیست
این خاطراتی که نوشته میشود، من حالا دارم میخوانم – یعنی سالها است که من با این خاطرات بحمدالله مأنوسم و میخوانم – یکی از محسنات این نگارشهای خوب و برجسته این است که این لحظه‌های حسّاس را توانسته‌اند تصویر کنند، توانسته‌اند تشریح کنند، توانسته‌اند بیان کنند. بعضی از لحظه‌ها هست که جز با تصویر جسمانی و نمایشی قابل فهمیدن نیست؛ [اگر] این را کسی بتواند در نگارش، خوب بیان کند، خوب تصویر کند، واقعاً هنر بسیار بزرگی است؛ حس را منتقل میکند به خواننده از هر زبانی؛ یعنی به هر زبانی این جور نوشته‌ها ترجمه بشود، بسیار مفید خواهد بود، یعنی میتواند پیام را برساند. 

جمع‌آوری خاطرات را به یک کانال خاص محدود نکنید
جا دارد که کار هنری بشود، ثبت و ضبط بشود و کار تخصصی انجام بگیرد. الان مراکزی هست و دوستانی کارهای حرفه‌ای و تخصصی خوبی انجام میدهند. در آن واحد دو کار: هم کار حرفه‌ای و تخصصی و مدیریت مطلع و عالمانه‌ی بر جمع‌آوری خاطرات، هم در کنار آن، استفاده‌ی از عموم کسانی که در جاهای مختلف خاطراتی از جنگ دارند و منحصر نکردن آن به یک کانال خاص که موجب محدودیت نشود. 
 
 هنر دفاع مقدس مخاطب دارد
اینکه تصور بشود که هنر دفاع مقدس در جامعه‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ی ما مخاطب ندارد، طالب ندارد، این هم خطای بزرگی است، از اشتباهات فاحش است؛ اگر کسی این را خیال کند. تحقیقاً پرمشتریترین آثار هنری بعد از انقلاب در زمینه‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌های مختلف، آن آثار هنری است که مربوط به دفاع مقدس بود؛ چه در زمینه‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ی فیلم و سینما، چه در زمینه‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ی کتاب، خاطره، داستان…. این جور نیست که مشتری نداشته باشد، طالب نداشته باشد. 

چهار دهه از پایان هشت سال دفاع مقدس می‌گذرد و با اینکه تمام اصحاب فکر و اندیشه معتقدند این جنگ دارای ابعاد عمیق فرهنگی بوده است و ترویج آن‌ها ضروری است اما همچنان با سهم اندک دفاع مقدس در حوزه ادبیات کودک و نوجوان روبرو هستیم.

انتهای پیام/ 121

به گزارش مجاهدت از خبرنگار دفاع‌پرس از خرم آباد، کتاب داستان «چیارا» با محوریت نقش سپاه پاسداران در مقابله با کومله و دمکرات در دوران دفاع مقدس است که به قلم «احسان دلفانی»  و با حمایت اداره کل حفظ آثار و نشر ارزش‌های دفاع مقدس لرستان چاپ شده است.

این کتاب 52 صفحه‌ای را اتشارات «هاویر» در سال 1401 در قطع رقعی به چاپ رساند.

برشی از متن کتاب:

«تلفن را قطع کرد و گوشی را روی میز اتاقش گذاشت. چشمش به عکس‌های پدرش با لباس کردی که گذاشته بود روی میز افتاد. ناخود آگاه تمام خواب دیشب جلوی چشمش آمد. اشک در چشم‌هایش جمع شد و آهی کشید. از رختخوابش بلند شد و دست و صورتش را شست. فکر خوابی که دیده بود راهایش نمی‌کرد. به سمت بیمارستان حرکت کرد. در مسیر، چشم هایش را بست و به پدرش فکر کرد. با خودش گفت:  قبلا خیلی فکر می کردم چرا پدر م زمانی که من چهل روز از عمرم نگذشته بود شهید شد؟! ولی حالا که دارم به خیابان‌های شهر نگاه می‌کنم و مردم در امنیت کامل زندگی می‌کنند، می‌فهمم اگر پدر من و امثال پدر من نبودند، معلوم نبود چه بلایی سرمان می‌آمد.»

«احسان دلفانی» متولد 1373 شهرستان خرم آباد است که کتاب «تقدیر عشق» با موضوع داستان‌های اجتماعی از وی در سال 1399 به چاپ رسیده است و کتاب مجموعه فیلمنامه کوتاه دفاع مقدس با عنوان «فریاد چشم‌ها» نیز از وی در شهریور 1401 به چاپ رسید.

انتهای پیام/

«مهدی رمضانی» دبیركل نهاد كتابخانه‌های عمومی كشور در گفت‌وگو با خبرنگار فرهنگ و هنر دفاع‌پرس، با تاکید براینکه برخلاف تصور معمول كتابخانه‌های عمومی صرفاً محل امانت كتاب و حضور در سالن مطالعه نیست، اظهار داشت: در حال حاضر كتابخانه عمومی به عنوان یک مركز اطلاع‌رسانی در تمامی سطوح و شئون مطرح است.

رمضانی از جدیت و پیگیری آموزش و فراگیر كردن آن در كتابخانه عمومی خبر داد و با تاکید براینکه زیرساخت اصلی برای این امر هم توسعه مجموعه كتابخانه‌های عمومی در كشور است، گفت: خوشبختانه در دولت سیزدهم موضوع آموزش و فراگیری آن در کتابخانه‌های عمومی سراسر کشور با جدیت پیگیری می‌شود.

دبیركل نهاد كتابخانه‌های عمومی كشور همچنین از تكمیل و بهره برداری از پروژه‌های نیمه تمام در این بخش سخن گفت و اظهار كرد: در سفرهای استانی رئیس جمهور و هیئت دولت بیش از ۷۰۰ میلیارد تومان برای تكمیل پروژه‌های نیمه تمام كتابخانه عمومی اختصاص پیدا كرد و مصوب شد.

وی با بیان اینكه ما صرفاً به دنبال گسترش فضا برای كتابخانه‌های عمومی كشور نیستیم و صرف ساختمان برای ما موضوعیت ندارد، گفت: در حال حاضر بیش از ۱۶۰ سرفصل آموزشی در كتابخانه‌های عمومی مصوب شده كه آموزش‌ها حول محور آن ارائه می‌شوند و برنامه‌های متعدد فرهنگی و هنری نیز در حوزه شعر، ادب، افزایش مهارت و علم آموزی در كتابخانه‌های عمومی اجرا می‌شوند.

رمضانی از ارائه خدمات خاص فرهنگی به نابینایان و ناشنوایان و سالمندان كشور در كتابخانه‌های عمومی سخن گفت و افزود: ما بیش از ۸۰۰ كتابخانه روستایی در سراسر كشور داریم كه البته این عدد باید افزایش پیدا كند اما در مجموع رقم خوبی است. ما از نظر توسعه شبكه و فرهنگ كتابخانه عمومی حرف اول را می‌زنیم و كشور رقیبی برای ما وجود ندارد.

انتهای پیام/ 121